و اذا رأوا تجارهً او لهوا انفضّوا الیها و تركوك قائماًَ قل ما عند الله خیرٌ من اللّهو و من التّجاره و الله خیر الرّازقین.
هنگامی كه تجارت یا سرگرمی و لهوی را ببینند پراكنده می‌شوند و به سوی آن می‌روند و تو را ایستاده به حال خود رها می‌كنند. بگو آنچه نزد خدا است از لهو و تجارت بهتر است و خداوند بهترین روزی دهندگان است. «جمعه ، 11»
شأن نزول :
در شأن نزول این آیات یا خصوص آیه (و اذا رأوا تجاره) روایات مختلفی نقل شده كه همه آنها از این معنی خبر می‌دهد كه در یكی از سالها كه مردم مدینه گرفتار خشكسالی و گرسنگی و افزایش نرخ اجناس شده بودند (دحیه) با كاروانی از شام فرا رسید و با خود مواد غذایی آورده بود در حالی كه روز جمعه بود و پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ مشغول خطبه نماز جمعه بود، طبق معمول برای اعلام ورود كاروان طبل زدند و حتی بعضی دیگر آلات موسیقی را نواختند مردم با سرعت خود را به بازار رساندند در این هنگام مسلمانانی كه در مسجد برای نماز اجتماع كرده بودند خطبه را رها كرده و برای تأمین نیازهای خود به سوی بازار شتافتند تنها دوازده مرد و یك زن در مسجد باقی ماندند (آیه نازل شد و آنها را سخت مذمّت كرد) پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: اگر این گروه اندك هم می‌رفتند از آسمان سنگ بر آنها می‌بارید.[1]
در این آیه بحث كسانی كه پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ را به هنگام نماز جمعه رها كردند و برای خرید از قافله تازه وارد به بازار شتافتند شدیداً مورد ملامت قرار داده است.
:: ادامه مطلب
و اذا ضربتم فی الأرض فلیس علیكم جناح ان تقصروا من الصّلوه ان خفتم ان یفتنكم الّذین كفروا انّ الكافرین كانوا لكم عدوّاً مبیناً.
و هنگامی كه سفر كنید گناهی بر شما نیست كه نماز را كوتاه كنید اگر از فتنه (و خطر)كافران بترسید، زیرا كافران برای شما دشمن آشكاری هستند.« نساء ،101»
نماز مسافر :
در این آیه به مسأله نماز مسافر اشاره كرده می‌فرماید: در مسافرت نماز را كوتاه كنید.
در این آیه از سفر تعبیر به (ضرب فی الارض» شده است زیرا مسافر زمین را به هنگام سفر با پای خود می‌كوبد.
در این جا سؤالی پیش می‌‌آید و آن این كه در آیه فوق مسافر نماز قصر مشروط به ترس از خطر دشمن شده است، در حالی كه در مباحث فقهی می‌خوانیم نماز قصر یك حكم عمومی است و تفاوتی در آن میان سفرهای خوفناك یا امن و امان نمی‌باشد، روایات متعددی كه از طرق شیعه و اهل تسنن در زمینه‌ی نماز قصر وارد شده است نیز این عمومیت را تأیید میكند.
با توجه به تفسیر آیه در روایات فراوان اسلامی نماز مسافر اختصاصی به حالت ترس ندارد و بر همین دلیل پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نیز در مسافرت‌های خود و حتی در مراسم حج (در سرزمین منی) نماز شكسته می‌خواند.
شرائط نماز مسافر :
ضمناً باید توجه داشت كه شرایط نماز مسافر، مانند شرایط و خصوصیات سایر احكام اسلامی در قرآن نیامده است بلكه در سنت به آن اشاره شده است. 1ـ از جمله این كه نماز قصر در سفرهای كمتر از هشت فرسخ نیست زیرا در آن زمان مسافر در یك روز معمولاً هشت فرسخ راه را طی می‌كرد. 2ـ و نیز افرادی كه همیشه در سفرند و یا سفر جزء برنامه‌ی زندگانی آنها شده است از این حكم مستثنا هستند زیرا مسافرت برای آنها جنبه‌ی عادی دارد نه جنبه فوق العاده.
3ـ و نیز كسانی كه سفرشان سفر معصیت است مشمول این قانون نمی‌باشند زیرا این حكم یك نوع تخفیف الهی است و كسانی كه در راه گناه سفر می‌كنند نمی‌توانند مشمول آن باشند. 4ـ و نیز مسافر تا به حد ترخص نرسد (نقطه‌ای كه صدای اذان شهر را نشنود و یا دیوارهای شهر را نبیند) نباید نماز قصر بخواند زیرا هنوز از قلمرو شهر بیرون نرفته و عنوان مسافر به خود نگرفته است و همچنین احكام دیگری كه در كتب فقهی مشروحاً آمده و احادیث مربوط به آن را محدثان در كتب حدیث ذكر كرده‌اند.[1]
[1] . تفسیر نمونه، ج 4، ص 98، 96، 95، 94.
:: ادامه مطلب
و اذا كنت فیهم فاقمت لهم الصّلوه فلتقم طائفه منهم معك و لیأخذوا اسلحتهم فاذا سجدوا فلیكونوا من ورائكم و لتات طائفه اخری لم یصلّوا فلیصلّوا معك و لیأخذوا حذرهم و اسلحتهم ودّ الّذین كفروا لو تغفلون عن اسلحتكم و امتعتكم فیمیلون علیكم میلهً واحدهً و لا جناح علیكم ان كان بكم اذیً من مطر او كنتم مرضی ان تضعوا اسلحتكم و خذوا حذركم انّ الله اعدّ للكافرین عذاباً مهیناً.
و هنگامی كه در میان آنها باشی و در میدان جنگ برای آنها نماز برپا كنی باید دسته‌ای از آنها با تو (به نماز) برخیزند و باید سلاحهای خود را با خود برگیرند و هنگامی كه سجده كردند (و نماز را به پایان رسانیدند) باید به پشت سر شما (به میدان نبرد) بروند و آن دسته دیگر كه نماز نخوانده‌اند و مشغول پیكار بوده‌اند بیایند و با تو نماز بخوانند و باید آنها وسایل دفاعی و سلاحهای خود را با خود (در حال نماز) حمل كنند زیرا كافران دوست دارند كه شما از سلاحها و متاعهای خود غافل شوید و یك مرتبه به شما هجوم كنند. و اگر از باران ناراحت هستید و یا بیمار (و مجروح) باشید مانعی ندارد كه سلاحهای خود را بر زمین بگذارید ولی وسایل دفاعی (مانند زره و خود) را با خود بردارید. خداوند برای كافران عذاب خواركننده‌ای فراهم ساخته است.« نساء ، 102»
:: ادامه مطلب
و من اللیل فتهجّد به نافلهً لك عسی ان یبعثك ربّك مقاماً محموداً.
خداوند متعال به پیامبرش می‌فرماید: پاسی از شب را از خواب برخیز و قرآن (و نماز) بخوان، این یك وظیفه اضافی برای توست تا پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد.« اسراء ، 79»
بعد از ذكر نمازهای فریضه پنج‌گانه این چنین اضافه میكند پاسی از شب را از خواب برخیز و قرآن بخوان «و من اللیل فتهجد به».[1]
مفسران معروف اسلامی این تعبیر را اشاره به نافله شب كه در فضیلت آن روایات بی‌شماری وارد شده است دانسته‌اند، هر چند آیه صراحت در این مسأله ندارد ولی با قرائن مختلفی كه در دست است این تفسیر روشن به نظر می‌رسد.
سپس می‌گوید: این یك برنامه اضافی است، علاوه بر نمازهای فریضه برای تو (نافله لك)
بسیاری این جمله را دلیل بر آن دانسته‌اند كه نماز شب بر پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ واجب بوده است، زیرا (نافله) به معنی (زیاده) است، اشاره به اینكه این فریضه اضافی مربوط به تو است.
:: ادامه مطلب
انّما یعمر مساجد الله من امن بالله و الیوم الاخر و اقام الصّلوه و اتی الزّكوه و لم یخش الاّ الله فعسی اولئك ان یكونوا من المهتدین.
مساجد الهی را تنها كسی آباد میكند كه ایمان به خدا و روز قیامت آورده و نماز را بر پا دارد و زكات را بپردازد و از چیزی جز خدا نترسد، امید است چنین گروهی هدایت یابند.«توبه ، 18»
در آیه بعد برای تكمیل این سخن شرایط آباد كنندگان مساجد و كانونهای پرستش و عبادت را ذكر میكند و برای آنها پنج شرط مهم بیان می‌دارد و می‌گوید:
انّما یعمر مساجد الله من امن بالله و الیوم الآخر
تنها كسانی مساجد خدا را آباد می‌سازند كه ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند.
این اشاره به شرط اول و دوم است كه جنبه اعتقادی و زیربنایی دارد و تا آن نباشد هیچ عمل پاك و شایسته و خالصی از انسان سر نمی‌زند بلكه اگر ظاهراً هم شایسته باشد در باطن آلوده به انواع غرض‌های ناپاك خواهد بود. بعد به شرط‌های سوم و چهارم اشاره كرده و می‌گوید:
و اقام الصّلوه و اتی الزّكوه
و نماز را برپا دارد و زكات را بدهد
یعنی ایمانش به خدا و روز رستاخیز تنها در مرحله ادعا نباشد بلكه با اعمال پاكش آن را تأیید كند هم پیوندش با خدا محكم باشد و نماز را به درستی انجام دهد و هم پیوندش با خلق خدا، و زكات را بپردازد.
:: ادامه مطلب
فلو لا انّه كان من المسبّحین للبث فی بطنه الی یوم یبعثون.
و اگر او از تسبیح كنندگان نبود تا روز قیامت در شكم ماهی می‌ماند. «صافات ، 143 ـ 144»
عبادت، عامل نجات یونس
او در سایهِ تسبیح پروردگار مشغول عفو خاصش شد. در این جا راه نجات مؤمنان را از غم و اندوه و گرفتاری و مشكلات همان راهی معرفی میكند كه یونس ـ علیه السّلام ـ پیموده و آن اعتراف به خطا در پیشگاه حق، و تسبیح و تنزیه و توبه و بازگشت به سوی او است.[1]
تسبیح یونس این بود كه می‌گفت (لا اله الا انت سبحانك انی كنت من الظالمین)
آیه دلالت دارد بر این كه صرفاً تسبیح او باعث نجاتش شده و لازمه این گفتار آن است كه یونس گرفتار شكم ماهی نشده باشد مگر بخاطر همین كه خدا را منزه بدارد از آن معنائیكه عملش حكایت از آن می‌كرد و در نتیجه از آن گرفتاری كه عملش آن شده بود نجات یافته بساحت عافیت و نجات قدم بگذارد.
از این بیان روشن می‌شود كه عنایت كلام همه در این است كه بفهماند تسبیح او در شكم ماهی مایه نجاتش شد.
[1] . تفسیر نمونه، ص 157. 158، 165، 166.
:: ادامه مطلب
فسبّح بحمد ربّك و كن من السّاجدین.
برای دفع ناراحتی آنان پروردگارت را تسبیح و حمدگو و از سجده كنندگان باش. «حجر ، 98»
به عنوان دلداری و تقویت هر چه بیشتر روحیه پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ اضافه میكند ما می‌دانیم كه سخنان آنها سینه تو را تنگ و ناراحت می‌سازد.
لقد نعلم انّك یضیق صدرك بما یقولون.[1]
روح لطیف تو و قلب حساست، نمی‌تواند این همه بدگویی و سخنان كفر آمیز را تحمل كند و به همین دلیل ناراحت می‌شوی.
ولی ناراحت مباش برای زدودن آثار سخنان زشت و ناهنجارشان به تسبیح پروردگارت بپرداز و در برابر ذات پاكش سجده كن «فسبح بحمد ربك و كن من الساجدین»
چرا كه این تسبیح خداوند اولاً اثرات بد گفتار آنها را از دلهای مشتاقان می‌زداید و از آن گذشته به تو نیرو و توان می‌بخشد نور و صفا می‌دهد روشنایی و جلا می‌آفریند پیوندت را با خدا محكم میكند اراده‌ات را نیرومند می‌سازد و به تو قدرت تحمل بیشتر و جهاد پی‌گیرتر و قدم را سختتر میكند.
لذا در روایات از ابن عباس می‌خوانیم: هنگامی كه پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ غمگین به نماز برمی‌خاست (آثار این حزن و اندوه را در نماز از دل می‌شست.)
:: ادامه مطلب
|
» کل نظرات : 135
» بازديد کل : 2894303
» تاريخ ايجاد وبلاگ :
شنبه 30 دی 1391
» آخرين بروز رساني :
سه شنبه 19 دی 1396
