از نظر اسلام سرلوحه تعلیمات، عبادت است. اگر عبادت درست باشد کارهای دیگر هم درست است، مسائل اخلاقی و اجتماعی او هم درست می شود ولی اگر عبادت نباشد آن دوتای دیگر هم واقعیت پیدا نمی کند. باور نکنید که یک کسی در دنیا پیدا بشود که در مسائل اخلاقی و اجتماعی مسلمان خوبی باشد ولی در مسائل عبادی مسلمان خوبی نباشد. ما برای آدم نماز نخوان چیزی از مسلمانی قائل نیستیم.

امام علی علیه السلام فرمودند بعد از ایمان بخدا چیزی در حد نماز نیست. امکان ندارد انسانی کامل بشود بدون عبادت و پرستش. قرآن کریم در یک جا به اثر تربیتی و جنبه تقویتی روحی عبادت اشاره می کند و می گوید: " ''نماز از کار بد و زشت باز می دارد، عنکبوت 45"'' و در جای دیگر می گوید: ''نماز را برای اینکه به یاد من باشی به پادار ،طه ،14"'' اشاره به اینکه انسان که نماز می خواند و در یاد خدا است همواره در یاد دارد که ذات دانا و بینائی مراقب او است و فراموش نمی کند که خودش بنده است. ذکر خدا و یاد خدا که هدف عبادت است، دل را جلا می دهد و صفا می بخشد و آنرا آماده تجلیات الهی قرار می دهد، علی درباره یاد حق که روح عبادت است چنین می فرماید: «ان الله سبحانه و تعالی جعل الذکر جلاء للقلوب، تسمع به بعد الوقره، و تبصر به بعد العشوه، و تنقاد به المعاندة، و ما برح لله - عزت آلاوه- فی البرهه بعد البرهه، و فی ازمان الفترات، عباد ناجاهم فی فکرهم، و کلمهم فی ذات عقولهم؛ خداوند یاد خود را صیقل دلها قرار داده است، دلها بدین وسیله از پس کری، شنوا و از پس نابینائی، بینا و از پس سرکشی و عناد، رام می گردند، همواره چنین بوده و هست که خداوند متعال در هر برهه ئی از زمان و در زمانهائی که پیامبری در میان مردم نبوده است بندگانی داشته و دارد که در سر ضمیر آنها با آنها راز می گوید و از راه عقلهایشان با آنان تکلم می کند. در این کلمات خاصیت عجیب و تاثیر شگرف یاد حق در دلها بیان شده است تا جائی که دل قابل الهامگیری و مکالمه با خدا می گردد». همچنین امام در مورد حالات و مقامات و کرامتهائی که برای اهل معنی در پرتو عبادت رخ می دهد، می فرماید: «قد حفت بهم الملائکه، و تنزلت علیهم السکینه، و فتحت لهم ابواب السماء، و اعدت لهم مقاعد الکرامات، فی مقام اطلع الله علیهم فیه، فرضی سعیهم، و حمد مقامهم یتنسمون بدعائه روح التجاوز؛ فرشتگان آنان را در میان گرفته اند، آرامش برایشان فرود آمده است، درهای ملکوت بر روی آنان گشوده شده است، جایگاه الطاف بی پایان الهی برای شان آماده گشته است، خداوند متعال مقام و درجه آنان را که بوسیله بندگی به دست آورده اند دیده و عملشان را پسندیده و مقامشان را ستوده است، آنگاه که خداوند را می خوانند بوی مغفرت و گذشت الهی را استشمام و پس رفتن پرده های تاریک گناه را احساس می کنند» (خطبه 222/ نهج البلاغه).

و نیز می گوید: «طوبی لنفس ادت الی ربها فرضها و عرکت بجنبها بوسها، و هجرت فی اللیل غمضها، حتی اذا غلب الکری علیها افترشت ارضها، و توسدت کفها، فی معشر اسهر عیونهم خوف معادهم، و تجافت عن مضاجعهم جنوبهم، و همهمت بذکر ربهم شفاههم، و تقشعت بطول استغفارهم ذنوبهم، اولئک حزب الله، الا ان حزب الله هم المفلحون». ''چه خوشبخت و سعادتمند است آنکه فرائض پروردگار خویش را انجام می دهد، الله، یار و حمد و قل هو الله، کار او است، رنجها و ناراحتیها را، مانند سنگ آسیا، دانه را در زیر پهلوی خود خورد می کند. شب هنگام از خواب دوری می گزیند و شب زنده داری می نماید، آنگاه که سپاه خواب حمله می آورد زمین را فرش و دست خود را بالش قرار می دهد، در گروهی است که نگرانی روز بازگشت، خواب از چشمان شان ربوده، پهلوهاشان از خوابگاههاشان جا خالی می کنند، لبهاشان به ذکر پروردگارشان آهسته حرکت می کنند، ابر مظلم گناههایشان بر اثر استغفارهای مداومشان پس می رود. آنانند حزب خدا، همانا آنانند رستگاران !» (نامه 45/ نهج البلاغه).

البته عبادت باید با نشاط روح توأم باشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این زمینه خطاب به جابر بن عبدالله انصاری فرمود: «یا جابر ان هذا الدین لمتین فاوغل فیه برفق و لا تبغض الی نفسک عباده الله» یعنی دین اسلام دینی است متین و محکم و منطقی و مبتنی بر ملاحظات دقیق روانی و اجتماعی، بنابراین با مدارا نکردن عبادت خود را مبغوض و منفور نفس خودت قرار مده، یعنی طوری عمل نکن که نفست عبادت را دشمن بدارد بلکه طوری عمل کن که نفس، عبادت را دوست بدارد و به آن با میل و رغبت اقبال نماید و در خود جذب نماید. بعد اضافه فرمود: «فان المنبت لا ارضا قطع و لا ظهرا ابقی» یعنی آنکه چند منزل یکی را می راند نه مسافت را طی می کند و نه پشت سالم برای مرکب خود باقی می گذارد. سواره ای که میزان توانائی مرکوب را در نظر نمی گیرد و تنها شلاق را می شناسد و شلاقکش، دو منزل یکی، و سه منزل یکی، میتازد یک وقت می بیند که حیوان در حالی که پشتش زخم شده زانو برزمین زد و خوابید و قدم از قدم بر نمی دارد زیرا نمی تواند بردارد. و در حدیث دیگر فرمود: «طوبی لمن عشق العبادش و عانقها؛ خوشا به حال افرادی که به عبادت عشق می ورزند و آنرا در آغوش می گیرند». در این حدیث رسول اکرم می خواهد بفرماید تنها کسانی از ثمرات و نتایج عالی عبادت بهره مند می گردند که عبادت را طوری انجام دهند که قلب آنها عاشقانه عبادت را انتخاب کند و بپذیرد. حضرت زهرا سلام الله علیها در همین زمینه می فرمایند: «من اصعد الی الله خالص عبادته اهبط الله عزوجل الیه افضل مصلحته؛ کسی که عبادت های خالصانه خود را به سوی خدا فرستد، پروردگار بزرگ برترین مصلحت را به سویش فرو خواهد فرستاد».

منبع :

بحار الانوار ، ج 70، ص 249،
    اسلام و مقتضیات زمان ص47 ،
    امدادهای غیبی در زندگی بشر ، ص 108 ،
    سیری در نهج البلاغه ، ص 90-86