نیّت‏ هاى ناسالم و ریایى، شكل‏هاى فراوان داشت كه به برخى اشاره شد. قصد قربت و نیّت الهى نیز ممكن است در قالب‏هاى مختلفى ظاهر شود كه البته بعضى با ارزش‏تر است. برخى از این قالب‏ها چنین است:
 1- ترس از مقام و دادگاه الهى
 انجام عبادت یا ترك معصیت، گاهى از روى ترس از دوزخ و سختى حضور در دادگاه الهى و پاسخ گویى به خداوند است. هراس از دشوارى‏هاى قیامت نیز مى‏تواند انگیزه صمیمى براى برخى كارها باشد. درباره اطعام خالصانه امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه علیها السلام قرآن مى‏گوید: «إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً»(270)
 ما (كه غذاى خود را به مسكین و یتیم و فقیر دادیم) از خدایمان در روز گرفته و سیاه قیامت هراس داریم!

 2- امید به پاداش‏
 رسیدن به پاداش‏هاى بهشتى نیز، نیّت سالمى در عبادت است. قرآن نیز در صدها آیه از بهشت و لذائذ آن به عنوان پاداش صالحان یاد كرده و در روایات بسیارى نیز، پاداش‏هاى اخروى براى اعمال صالح بیان شده است و این پاداش‏ها، ایجاد انگیزه در انسان مى‏كند.

 3- تشكّر از نعمت‏ها
 سپاس نعمت‏هاى بى‏حدّ الهى نیز از نیّت‏هاى صالح در عبادت‏است.
 على‏علیه السلام فرموده است:
 «لَوْلَمْ یَتوعَّدِ اللّهُ عَلى‏ مَعْصِیَتِه لَكانَ یَجِبُ اَلا یُعْصى‏ شُكْراً لِنِعَمِه»(271) اگر خداوند بر نافرمانى‏اش، وعده عذاب هم نمى‏داد، واجب بود كه به عنوان سپاس نعمت هایش، معصیت نشود.

 4- حیاء
 گاهى انگیزه انجام ترك عملى، شرم از پروردگار است. وقتى انسان، عالم را محضر خدا بداند و خداوند را ناظر بر خویش بشناسد، به احترام خداوند، تخلّف و معصیت نمى‏كند. در حدیث است:
 «اُعْبُداللّه كَأنّكَ تَراهُ، فاِنْ لم تكُنْ تَراهُ فَاِنَّه یَراكَ»
 خدا را چنان عبادت كن كه گویا او را مى‏بینى، اگر تو او را نمى‏بینى، او تو را مى‏بیند.

 5 - محبّت خدا
 كسانى كه عبادتشان، روى انگیزه عشق و محبت است و این كه خدارا شایسته پرستش مى‏بینند. اسوه چنین عابدان، امیرمؤمنان است كه در نهج‏البلاغه مى‏فرماید: عدّه‏اى خدارا به امید بهشت مى‏پرستند، این عبادت تاجران است. برخى از روى ترس از دوزخ عبادت مى‏كنند، این عبادت بردگان است. امّا آزادمردان، خدا را به سپاس نعمت هایش عبادت مى‏كنند.(272)
 و در مناجاتى عرضه مى‏دارد كه خدایا... تورا شایسته عبادت یافتم و پرستیدم: «بلْ وَجَدتُكَ اهلاً لِلعبادةِ فعبدتك»
 در قیامت نیز، انسان‏ها بر اساس نیّت هایشان برانگیخته مى‏شوند، رسول‏خداصلى الله علیه وآله فرموده است: «اِنّما یُحشَرُالنّاسُ عَلى‏ نیّاتِهم»(273)

 270) دهر، آیه 10.
271) نهج البلاغه، حكمت 290.
272) نهج البلاغه، حكمت 237.
273) محجةالبیضاء، ج 5، ص 77.