خوش آمدید

امام على علیه السّلام براى کارگزاران‌شان نوشتند:

أدِقُّوا أقْلامَکُمْ وَ قارِبُوا بَیْنَ سُطورکُمْ وَ أحْذِفُوا عَنّی فُضُولَکُمْ وَ اقْصِدُوا قَصْدَ الْمَعانی، وَ إیّاکُمْ وَالإکْثار؛ فَإنَّ أمْوالُ الْمُسْلِمینَ لا تَحْتَمِلُ الاْءضْرَارَ؛

قلم هاى خود را نازک کنید و سطرها را نزدیک به هم گیرید و زیادتى کلمات را حذف کنید و مقاصد و منظورها را در نظر بگیرید! بر حذر مى دارم شما را از پرحرفى و پر نویسى؛ زیرا، اموال مسلمانان نمى تواند این گونه خسارت ها را تحمل کند.

[بحارالأنوار، ج 76، ص 49]

امام علی علیه السّلام فرمودند:

أمّا بَعْدُ. فَقَدْ بَلَغَنِى عَنْكَ أمْرٌ، إنْ كُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أسْخَطْتَ رَبَّكَ وَ عَصَيْتَ إمامَكَ، وَ أخْزَيْتَ أمَانَتَكَ. بَلَغَنِي أَنَّكَ جَرَّدْتَ الْأرْضَ فَأخَذْتَ مَا تَحْتَ قَدَمَيْكَ، وَ أكَلْتَ ما تَحْتَ يَدَيْكَ. فَارْفَعْ إليَّ حِسابَكَ! وَ اعْلَمْ أنَّ حِسابَ اللّه ِ أعْظَمُ مِنْ حِسابِ النّاسِ. وَ السَّلامُ؛

اما بعد. درباره ى تو به من خبرى رسيده است. اگر چنين كرده باشى، همانا كه خداى خويش را به خشم آورده و از فرمان پيشواى خود سرباز زده و در امانت، كار به رسوايى كشانده اى. مرا گفته اند كه به ستم، زمين از بار و بر، تهى ساخته اى و باغ و بستان مردمان گرفته اى و كيسه ها از اندوخته ها پرداخته اى. اينك، حساب خود را نزد من فرست و بدان كه حساب خواهى خدا، از حساب رسى آدميان، دشوارتر است. والسلام.

[نهج البلاغه، نامه ى 40.]

امام علی علیه السّلام پس از دستوراتى که در مورد گزینش کارگزاران حکومتى، صادر نمودند، به مالک اشتر فرمودند:

... ثُمَّ أسْبِغْ عَلَیْهِمُ الْأرزاقَ؛ فَإنَّ ذلِکَ قُوَّةٌ لَهُمْ عَلى اسْتِصْلاحِ أنْفُسِهِمْ وَ غِنىً لَهُمْ عَن تَناوُلِ مَا تَحْتَ أیدِیهِمْ وَ حُجَّةٌ عَلَیْهِمْ إنْ خَالَفُوا أَمْرَکَ أوْ ثَلَمُوا أمَانَتَکَ ... ؛

... [وقتى آنان را این چنین برگزیدى،] باید که روزى شان را فراخ گردانى؛ که این کار، آنان را به اصلاح خویشتن بسى نیرومند گرداند، حضرت على ( علیه السّلام ) پس از دستوراتى که در مورد گزینش کارگزاران حکومتى، صادر مى کنند، به مالک اشتر مى فرمایند: حضرت على ( علیه السّلام ) پس از دستوراتى که در مورد گزینش کارگزاران حکومتى، صادر مى کنند، به مالک اشتر مى فرمایند: و از خوردن اموالى که در اختیار دارند، بى نیاز سازد و هرگاه از فرمان تو سرپیچى کنند یا در امانت خیانت ورزند با آنان اتمام حجت شده باشد .

[نهج البلاغه، نامه ى 53.]

عبداللّه بن عباس، از طرف اميرمؤمنان عليه السلام در بصره و نواحى اهواز و كرمان و ... سمت كارگزارى داشت. او، زياد بن ابيه را ـ كه چندان هم خوشنام نبود ـ عاملِ بصره كرد. امام علی علیه السّلام اَعمال او را زير نظر داشتند و اين نامه را براى او نوشتند كه:

وَ اِنّىِ أُقْسِمُ بِاللّه ِ قَسَما صَادِقا، لَئِنْ بَلَغَني أنَّكَ خُنْتَ مِنْ فَيءِ الْمُسْلِمينَ شَيْئا صَغيرا أوْ كَبيرا، لَأشُدَّنَّ عَلَيْكَ شِدَّةً تَدَعُكَ قَليلَ الْوَفْرِ، ثَقيلَ الظهْرِ، ضَئيلَ الاَمْرِ. والسلام؛

به خداى سوگند، سوگندى راست! كه اگر آگاه گردم كه در مال مسلمانان به كم و بيش خيانت ورزيده اى، چنان بر تو سخت گيرم كه اندك مال گردى و گران پشت از فاقه؛ و خوار مايه گردى. والسلام.

[نهج البلاغه، نامه ى 20.]

امام علی علیه السّلام فرمودند:

... وَ مَنِ اسْتَهَانَ بِالْأمَانَةِ، وَ رَتَعَ فِى الْخِيَانَةِ وَ لَمْ يُنَزِّهْ نَفْسَهُ وَ دِينَهُ عَنْهَا، فَقَدْ أَحَلَّ بِنَفْسِهِ الذُلَّ وَ الْخِزْيَ فِي الدُنْيا وَ هُوَ في الاْخِرَةِ أذَلُّ وَ أخْزَى. وَ إنَّ أعْظَمَ الخِيانَةِ، خِيَانَةُ الأُمَّةِ، وَ أفْظَعَ الْغِشِّ غِشُّ الأئِمَّةِ. والسلامُ؛

... آن كس كه امانت دارى را خوار انگارد و در اموال مردم، به خيانت چرا كند و روان و آيين خويش را از خيانت كارى، پاكيزه نگرداند، همانا در اين سرا، خوارى و ذلت بر خود روا داشته است و در آن سرا، خوارتر و ذليل تر از اين سرا باشد. آرى، بزرگ ترين خيانت، خيانت به ملت است و زشت ترين دغل كارى، دغل كارى با پيشوايان. والسلام.

[نهج البلاغه، نامه ى 26.]

امام على علیه السّلام در طى نامه‌اى به اهل مصر مى نویسند:

... وَلکِنَّنی آسى أنْ یَلِیَ أمْرَ هذِهِ الْأُمَّةِ سُفَهاؤها وَ فُجّارُها فَیَتَّخِذُوا مالَ اللّه دُوَلاً وَ عِبادَهُ خُوَلاً وَالصالِحینَ حَرْبا وَ الْفاسِقینَ حِزْبا؛

ولى از این اندوهناکم که سرپرستى حکومت این امّت به دست بى خردان و نابکاران افتد، بیت المال را به انحصار در آورند، آزادى بندگان خدا را سلب کنند و آنها را بنده خویش سازند، با صالحان نبرد کنند و فاسقان را هم دستان خود قرار دهند.

نهج البلاغه، نامه ى 62 و 67.

امام علی علیه السّلام فرمودند:

... اللّه اللّه في الطَبَقَةِ السُفْلَى ... وَاجْعَلْ لَهُمْ قِسْما مِنْ بِيْتِ مَالِكَ ... ؛

خدا را، خدا را، در نظر بگير درباره ى گروه فرودستان بيچاره ... و آنان را از بيت المال ـ كه در اختيار تو است ـ نصيبى بخش.

نهج البلاغه، نامه ى 53.

وقتى به امام على عليه السلام خرده گرفتند كه چرا به كسانى كه در اسلام، سابقه ى بيشتر دارند و در جنگ ها شركت جسته اند و به آنان كه داراى حسب و نسب عالى هستند، بيش از ديگران، از بيت المال، بخشش نمى فرمايند[افرادى چون طلحه و زبير چنين تقاضايى داشتند.]، حضرت فرمودند:

أتَأْمُرُونِى أنْ أطْلُبَ النَصْرَ بِالْجُورِ في مَنْ وُلِّيْتُ عَلَيْهِ؟! وَاللّه ِ! لا أطُورُ بِهِ مَا سَمَرَ سَمِيرٌ، وَ مَا أمَّ نَجْمٌ في السَمَاءُ نَجْما. لَوْ كَانَ الْمَالُ لي، لَسَوَّيْتُ بَيْنَهُمْ فَكَيْفَ وَ إنَّما المالُ مَالُ اللّه ِ؟؛

آيا به من فرمان مى دهيد تا از راه ستم كردن به كسى كه مرا، به او ولايت داده اند، پيروزى به دست آورم؟ نه؛ به خدا سوگند! تا دهر افسانه ى بقا سرايد و اختران در پى يكديگر بچرخند، به چنين كارى نزديك نگردم. اگر مال، از من بود، همانا ميان مردمان به مساوات پخش مى كردم، چه رسد كه مال، مال خدا است.

نهج البلاغه، خطبه 126.

عبداللّه بن زمعة ـ كه شيعه ى مولا على عليه السلام بود ـ هنگام خلافت حضرت، به خدمت ایشان رفت و مالى از ایشان درخواست كرد. حضرت على عليه السلام در پاسخ فرمودند:

إنَّ هذَا الْمَالَ لَيْسَ لى وَ لالَكَ، وَ إنَّما هُوَ فيء لِلْمُسْلِمينَ، وَ جَلْبُ أسْيَافِهِمْ. فَإنْ شَرِكْتَهُمْ فى حَرْبِهِمْ، كانَ لَكَ مِثْلُ حَظِّهِمْ، وَ إلاّ فَجَناةُ أيْدِيهمْ، لا تَكُونُ لِغَيْرِ أفْواهِهِمْ؛

همانا اين مال، نه از آنِ من است و نه از آنِ تو؛ بلكه آن، غنيمت مسلمانان است. اين، مالى است كه به ضرب شمشير آنان، فراهم گرديده است. پس اگر در نبرد آنان شركت داشته اى، سهمى به اندازه ى بهره ى آنان دارى؛ اگر نه، ميوه ى چيده شده به دست آنان، لقمه اى براى دهان هاى ديگران نيست.

نهج البلاغه، خطبه 232.

امام علی علیه السّلام بعد از خیانت «منذر بن جارود» در ولایت فارس، به وى نگاشتند:

... وَ لَئِنْ کَانَ مَا بَلَغَنی عَنْکَ حَقّا، لَجَمَلُ أهْلِکَ وَ شِسْعُ نَعْلِکَ خَیْرٌ مِنْکَ ... ؛

... اگر آنچه که از خیانت تو، به من رسیده است، درست باشد، شتر اهلت و بند کفشت، با ارزش تر از توست.

نهج البلاغه، نامه ى 71.