خوش آمدید

امام کاظم علیه السّلام فرمودند:

وَجَدتُ عِلمَ النّاسِ فی اَربعٍ: اَوَّلُها اَن تَعرِف رَبَّکَ، وَ الثّانِیَهُ اَن تَعرِفَ ما صَنَعَ بِکَ، وَ الثالِثَهُ اَن تَعرِفَ ما اَرادَ مِنکَ، وَ الرّابِعَهُ اَن تَعرِفَ ما یُخرِجُکَ مِن دینکَ؛

دانش مردم را در چهار چیز یافتم: اوّل: پروردگارت را بشناسی. دوم: بدانی با تو و برای تو چه کرده است. سوّم: بدانی از تو چه خواسته است. چهارم: بدانی چه چیز، تو را از دینت بیرون می کند.

کشف الغمّه، ج3، ص45

شرح حدیث:

دامنه علم بسیار گسترده است و دانستنیهای زیادی وجود دارد که می توان آنها را آموخت، ولی کدام علم است که نافع است و سرنوشت ساز؟ 
در فراگیری دانشها هم باید «اولویّت بندی» کرد و لازم ترینها را برگزید.
آنچه امام کاظم(ع) در این حدیث بیان فرموده، خلاصه مهمترین دانستنی هایی است که سعادت انسان را به ارمغان می آورد.
اولین گام خداشناسی است،
سپس نعمت شناسی،
آن گاه وظیفه شناسی، 
و در مرتبه چهارم، آسیب شناسی و آنچه موجب گمراهی انسان می شود و انحراف اعتقادی پدید می آورد. تفکّر در هر یک از اینها، آثار مهمّی را در پی دارد.
کسی که خدا را شناخت، به عبودیّت او می پردازد و برده دیگری نمی شود. کسی که نعمتهای خدا را شناخت، شاکر خواهد شد و از طریق سپاس نعمتهای او حق بندگی را ادا خواهد کرد. کسی که وظایف و تکالیف الهی را شناخت، با عمل به وظیفه، رضای خالق را به دست خواهد آورد. کسی هم که به عوامل انحراف آفرین و گمراه کننده آشنا شد، به راحتی از دین و عقیده اش برنمی گردد.
پس بهترین دانستنی ها را بیاموزیم.

منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)

امام کاظم علیه السّلام در سفارش به هشام فرمود:

مَثَلُ الدُّنیا مَثَلُ ماءِ البَحرِ، کُلَّما شَرِبَ مِنهُ العَطشانُ اَزدادَ عَطَشاً حَتّی یَقتُلَهُ؛

مثل دنیا همچون آب دریاست (که شور است). تشنه هر چند از آن بنوشد، تشنه تر می شود، تا آن که او را می کشد.

بحارالانوار، ج75، ص311

شرح حدیث:

دنیا یک مفهوم طبیعی دارد که همین جهانی است که در آن به سر می بریم؛ این کره خاکی، این آسمان پرستاره، این کوهها و جنگلها و رودها و گیاهان و میوه ها و حیوانات، این کشورها و شهرها و روستاها و... .
یک مفهوم اخلاقی هم دارد که نقطه مقابل آخرت است. در این مفهوم دنیا عبارت است از مال و مقام و جاه و سلطنت و لذّت و عیش و نوش.
اگر در روایات و قرآن کریم، از چیزی به نام «دنیا» مذمّت شده است، همین است.
شناختن دنیا به بی وفایی و ناپایداری، سبب می شود که انسان دل به آن نبندد و اسیر جاذبه هایش نشود و از مقامات اخروی غافل نماند.
دنیا شیرین است و پر جاذبه،
فریبنده است و بی وفا و ناپایدار.
در تمثیل یاد شده، به یکی از جلوه های فریبنده اش اشاره شده است.
آب برای رفع عطش است، امّا اگر آب «شور» باشد، نه تنها تشنگی را برطرف نمی کند، بلکه هر چه انسان بخورد، تشنه تر می شود، تا آن جا که بر اثر نوشیدن زیاد می میرد.
دنیا هم چنین جاذبه ی خطرناکی دارد. هر که در پی دنیا رود، حریص تر و تشنه تر می شود، تا آن جا که دنیاطلبی او را هلاک می کند.
یار ناپایدار، دوست مدار
دوستی را نشاید این غدّار(1)

پی نوشت: 
1. سعدی.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)

امام کاظم علیه السّلام فرمودند:

إِذا کانَ ثَلاثَهٌ فی بَیتٍ، فَلا یَتَناجی إِثنانِ دُونَ صاحِبهِما، فَإِنَّ ذلِکَ مِمّا یَغُمُّهُ؛

هرگاه سه نفر در اتاقی بودند، دو نفرشان جدا از رفیق خود، نجوا و صحبتِ درِ گوشی نکنند؛ چرا که این کار، او را اندوهگین می سازد.

مسند الامام الکاظم(ع)، ج1، ص497

شرح حدیث:

ادب معاشرت با دیگران بسیار مهمّ است.
بسیاری از اوقات، اختلافات، دعواها، قهرکردنها از آن جا سرچشمه می گیرد که افراد، اخلاق اسلامی را نمی دانند یا عمل نمی کنند، در نتیجه روابط آنان به هم می خورد و از هم می رنجند.
هر کسی دوست دارد دیگران به او اعتماد داشته باشند.
وقتی در حضور کسی با دوستتان درِ گوشی صحبت می کنید، چه بسا او خیال کند وی را امین و محرم راز نمی دانید که نمی خواهید حرفهایتان را بشنود، یا خیال می کند که درباره او حرف می زنید. هر چند هیچ یک از اینها نباشد، ولی ما فکر و خیال او را نمی توانیم کنترل کنیم. پس به خاطر آن خیالها، از ما می رنجد و از کار ما غمگین می شود.
مضمون حدیث یاد شده، از پیامبر خدا و امام کاظم(ع) هم نقل شده است.(1)
قرآن کریم هم از نجواها و سخنان سرّی که مخالفان پیامبر با یکدیگر داشتند یاد می کند که به قصد آزردن مسلمانان، یا توطئه بر ضدّ آنان انجام می دادند و می فرماید:
اِنَّما النَّجوی مِنَ الشَّیطانِ.(2)
نجوا از شیطان (و کاری شیطانی) است.
در جمع، با دوستان خود نجوا نکنیم که خلاف ادب اسلامی است.

پی نوشت:
1. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، حدیث 20029 تا 20031.
2. مجادله(58)، آیه 10.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)

امام کاظم علیه السّلام فرمودند:

مَنِ اقتَصَد وَ قَنَعَ بقیَت عَلیهِ النِّعمَهُ، مَن بَذَّرَ وَ اَسرَفَ زالَت عَنهُ النِّعمَهُ؛

هر کس میانه روی و قناعت کند، نعمت بر او باقی می ماند. هر کس ولخرجی و اسراف کند، نعمت از دستش می رود.

بحارالأنوار، ج75، ص327

شرح حدیث:

فرهنگ قناعت، از آموزه های مهم دین ماست.
هدر دادن نعمتها و اسراف و ولخرجی هم از گناهان بزرگ است و نتیجه چنین ناسپاسی ها، از دست دادن نعمتهای الهی است.
قناعت، یک سرمایه است.
انسان قانع، از روحی سرشار و آرام برخوردار است.
دوری از افراط و تفریط و حرکت در «خطّ اعتدال» از هر جهت برای انسانها و جامعه ها مفید است.
در روایات، مهمترین عامل «بقای نعمت»، قدردانی و سپاس دانسته شده است و مؤثرترین عامل برای «زوال نعمت» ناسپاسی و اسراف.
امروز، امکانات فراوانی هدر می رود که چه بسا عده ای نیازمند همانهایند. عدّه ای از فرطِ دارایی، نمی دانند داشته های خود را چگونه خرج و مصرف کنند. عدّه ای هم به سبب فقر، دستشان از امکانات کوتاه است و در رنج به سر می برند. آیا این تبعیض طبقاتی و تفاوت فاحش، پسندیده خداست؟
کیمیایی کنم تو را تعلیم
که در اکسیر و در صناعت نیست
رو قناعت گزین که در عالم
کیمیایی به از قناعت نیست(1)
قدردان نعمتهای الهی باشیم تا محبوب خدا گردیم.

پی نوشت:
1. انوری.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)

امام کاظم علیه السّلام فرمودند:

مَن وَلَّدَهُ الفَقرُ، اَبطَرَهُ الغِنی؛

کسی که زاده فقر باشد، ثروتمندی او را به طغیان و سرمستی می کشاند.

مسند الامام الکاظم(ع)، ج2، ص357

شرح حدیث:

از امتحانات سخت، دستیابی انسان به مال و منال و گم نکردن خویش است.
گاهی انسان عمری را در فقر و فلاکت و تنگدستی گذرانده اند و به تعبیر امام کاظم(ع)، زاده فقرند. اینان وقتی به نوایی می رسند و چرب و شیرین دنیا را می چشند، خود را فراموش می کنند و سر به طغیان می گذارند؛ چون ظرفیّت «دارایی» را ندارند.
یا رب روا مدار که گدا معتبر شود
گر معتبر شود ز خدا بی خبر شود(1)
از بدترین حالات انسان آن است که وقتی تهیدست و فقیر است، اهل تواضع و تسلیم و اطاعت و عبادت باشد، امّا وقتی به ثروت و مقام رسید، خدا و خلق خدا را فراموش کند و سرکشی ورزد.
قرآن کریم می فرماید:
«اِنَّ الإنسانَ لَیَطغی، اَن رَآهُ استَغنی(2)».
انسان طغیان می کند، وقتی که خودش را بی نیاز ببیند.
مگر قارون، دچار همین طغیانگری به سبب مال و گنجینه های فراوان نشد؟
مگر بسیاری از افراد نیستند که وقتی وضع مالی شان خوب می شود، از خدا و مسجد و زیارت و مجالس روضه و نشست و برخاست با مستضعفان فاصله می گیرند؟
این یعنی رفوزه شدن در «آزمون مالی».

پی نوشت: 
1. حافظ گوید: 
در تنگنای حیرتم از نخوت رقیب
یا رب مباد، آن که گدا معتبر شود
2. علق(96)، آیات 6- 7.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)

امام کاظم علیه السّلام فرمودند:

اَلمَغبُونُ مَن غَبَنَ من عُمرِهِ ساعَهً؛

زیانکار، کسی است که ساعتی از عمر خویش را باخته است.

حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)، ج1، ص278

شرح حدیث:

گهر عمر بدین خیرگی از دست مده
آخر این عمر گرانمایه بهایی دارد(1)
قطار عمر به سرعت می گذرد.
روزها و شبها و هفته ها و ماهها، بی توقّف عبور می کنند. گرچه با گذشت زمان بر عمرمان افزوده می شود. در واقع، به تدریج از عمر ما کاسته می شود و به تعبیر حضرت علی(ع) هر نَفَس ما گامی است که به سوی مرگ برمی داریم.
پس سرمایه ی عمر را نباید رایگان از دست داد.
برخی برای گم کردن مقداری پول یا یک وسیله، اندوهگین می شوند، امّا نسبت به از دست رفتن لحظات پربهای عمر که هرگز بازگشت پذیر نیست، غصّه نمی خورند. آیا این خسارتی بزرگ نیست؟
مغبون، تنها کسی نیست که در معامله و خرید و فروش، ضرر می کند. 
زیانکار، تنها کسی نیست که زیان اقتصادی می بیند،
زیانکار واقعی کسی است که عمرش را از دست بدهد، بی آن که دستاوردی داشته باشد.
ما با زمان در حال داد و ستد هستیم. شب و روز، جوانی و نیرو و نشاط ما را می گیرد. در این میان ما از گذر شب و روز چه می گیریم؟ در این داد و ستد، سود می بریم یا زیان می کنیم؟
بازنده واقعی کسی است که یک ساعت از عمرش را ببازد.

پی نوشت: 
1. پروین اعتصامی.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)

امام کاظم علیه السّلام فرمودند:

اِنَّ اَبدانَکُم لَیسَ لَها ثَمَنٌ اِلَّا الجَنَّهٌ، فَلا تَبیعُوها بِغَیرِها؛

همانا بدنهای شما را بهایی جز بهشت نیست. پس آنها را به غیر بهشت نفروشید.

تحف العقول، ص389

شرح حدیث:

هر کس به تناسب سطح فکر و افق دید خودش عمل می کند.
برخی همه هستی را خلاصه شده در این دنیای محدود می دانند.
بعضی هم به افقهای وسیع تر چشم می دوزند و با قرار دادن آخرت در چشم انداز خویش، برای سرای باقی می کوشند.
عقیده به بهشت برین، نگاه ما را آخرتی می کند.
دانستن قدر و قیمت انسان، آدمی را از ماندن در سطح حیوانات و تنها به خوردن و آشامیدن، فکر کردن، رها می سازد.
انسان به چند می ارزد؟
امام کاظم(ع)، قیمت انسان را «بهشت» می داند؛ یعنی خود را به هر چه کمتر از بهشت بفروشیم، زیان کرده ایم.
خداوند، طبق آیات قرآن، مشتری جان و مال ماست و به کسانی که با خدا معامله کنند و جان و مال خود را خرج راه خدا کنند، وعده بهشت داده است.(1)
وقتی انسان می تواند با ایمان و عمل صالح و جهاد و تقوا، بهشتی شود، حیف نیست که جهنّمی گردد؟
آنان که برای لذایذ زودگذر دنیا، سعادت همیشگی آخرت را از دست می دهند، جاهل و غافلند و از ارزش وجودی خویش بی خبر.
و خود را جز به بهشت نفروشیم!

پی نوشت: 
1. توبه(9)، آیه 111.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)

امام صادق علیه السّلام فرمودند:

مَن كَسِلَ عَن طَهورِهِ وصَلاتِهِ فَلَيسَ فيهِ خَيرٌ لِأَمرِ آخِرَتِهِ ، ومَن كَسِلَ عَمّا يُصلِحُ بِهِ أمرَ مَعيشَتِهِ فَلَيسَ فيهِ خَيرٌ لِأَمرِ دُنياهُ ؛

هر كس در طهارت و نمازش سستى كند ، خيرى در كار آخرتش نباشد و هر كه در سامان بخشى به گذران زندگى اش سستى ورزد ، خيرى در كار دنيايش نباشد .

الكافي: 5 / 85 / 3

عمار بن حريز گويد:

دخلت على ابى عبد الله(علیه السّلام) فى يوم الثامن عشر من ذى الحجة فوجدته صائما فقال لى: هذا يوم عظيم عظم الله حرمته على المؤمنين و اكمل لهم فيه الدين و تمم عليهم النعمة و جدد لهم ما اخذ عليهم من العهد والميثاق.

روز هجدهم ماه ذيحجه خدمت امام صادق(علیه السّلام) رسيدم و آن حضرت را روزه يافتم. امام به من فرمودند: امروز، روز بزرگى است، خداوند به آن عظمت داده و آن روز دين مؤمنان را كامل ساخت و نعمت را بر آنان تمام نمود و عهد و پيمان قبلى را تجديد كرد.

مصباح المتهجد: 737.

امام صادق علیه السّلام فرمودند:

العالم لا يتكلم بالفضول.

دانا (و عالم)، زياده گويي نمي کند.

مستدرك الوسائل، ج 9، ص 33، ح 10127