وعده ها برای بسته های حمایتی تولید همچنان ادامه دارد؛
یارانه تولید در ابهام؛ تولید در آستانه تعطیلی
معاون صنایع کوچک سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، شمار واحد صنعتی را که به علت مشکلات ناشی از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها در شهرک‌های صنعتی تعطیل شده است، ده تا بیست عدد خواند / مهرداد سعادت، یک عضو اتاق بازرگانی ارومیه از تعطیلی ۷۰ درصد از ۲۳۰ واحد تولیدی موجود در شهرک صنعتی فاز دو این شهرستان خبر داد. وی این مسأله را ناشی از کمبود تسهیلات حمایتی و مشکلات بروکراسی اداری دانست.
سرویس اقتصادی ـ با تصویب قانون هدفمندی یارانه ها، انتظار آن می رفت که اجرای این طرح بنا بر مفاد قانون مصوب از بروز نگرانی هایی چون عدم صرفه ادامه کار برای تولید کنندگان جلوگیری کند.

به گزارش «تابناک»، بر پایه قانون هدفمندی یارانه ها از محل منابع صرفه جویی حاصل از واقعی سازی بهای حامل های انرژی با برآورد دست کم یکصد هزار میلیارد (100.000.000.000.000) ریال، مقرر بود، دولت میزان 30 % را صرف هزینه های جبران زیان تولید کنندگان و یا افزایش کارآمدی تولید برای ارتقا به تکنولوژی های کمتر انرژی بر کند.

مواردی چون بهینه‌سازی مصرف انرژی در واحدهای تولیدی، اصلاح ساختار فناوری واحدهای تولیدی در راستای افزایش بهره وری انرژی، حمایت از تولیدکنندگان بخش کشاورزی و صنعتی و حمایت از گسترش صادرات غیرنفتی از این دسته اند که در قانون هدفمندی یارانه ها با ذکر مورد از آن نام برده شده است.

در این میان، اما تعویق پرداخت یارانه تولید به شش ماه پس از اجرای هدفمندی یارانه ها، خود باعث فشار اقتصادی فراوان بر تولیدکنندگانی شد که با تعهد به افزایش نیافتن قیمت در این شش ماه نخست، دولت را در اجرای کم حاشیه این طرح یاری کردند.

ولی با عبور از سررسید مهلت شش ماهه پس از اجرای هدفمندی یارانه ها، همچنان از عملیاتی شدن یارانه بخش تولید خبری نیست و کاهش صرفه تولید کنندگان، روز به روز تعداد واحدهای تولیدی بیشتری را به سمت کاهش فعالیت و یا حتی تعطیلی می کشاند.

این در حالی است که علینقی قدس، معاون صنایع کوچک سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، شمار واحد صنعتی را که به علت مشکلات ناشی از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها در شهرک‌های صنعتی تعطیل شده است، ده تا بیست عدد خواند.

البته آقای قدس خود در ادامه سخنانش تأکید کرد که هم اکنون 50% ظرفیت شهرک های صنعتی، راکد است، ولی این مسأله را ناشی از به مرحله تولید نرسیدن و در حال ساخت بودن آن واحد های تولیدی دانست.

وی همچنین تأکید کرد: واحدهای تعطیل شده، حمایت خواهند شد، ولی پرسش اینجاست که چرا با تأخیر در اعطایی حقوق قانونی تعیین شده برای تولید کنندگان در کشور، وضعیتی را پدید آوریم که به تعطیلی کشیده شوند و آنگاه در حرکت امدادگرانه به یاری آنان بشتابیم؟

البته در سخنان معاون سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، مشخص شد که این حمایت در مرحله پیگیری است، نه اجرا، زیرا ایشان فرمودند: در پی کمک به واحدهای تعطیل شده از محل کمک‌های فنی و اعتباری برای فعال‌سازی دوباره هستیم.

وی در نشست خبری خود ـ که نشست خبری مشترک رئیس امور اصناف و بازرگانان وزارت بازرگانی و معاون سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در ساختمان مرکزی وزارت بازرگانی برگزار شد ـ ادامه داد: از آنجا که وزارت صنایع، برنامه‌ای برای دادن تسهیلات هدفمندسازی به صنایع خاص ـ چه کوچک و چه بزرگ ـ در نظر گرفته است، آمار کلی صنایع هست، ولی درباره واحدهای کوچک مستقر در شهرک‌های صنعتی، آمار تفکیک شده ای در دست نیست.

گفتنی است، بیان همین مسأله، از معین نبودن میزان و نحوه پرداخت تسهیلات مذکور تاکنون حکایت می کند؛ اما بیان این مسأله، یعنی شرایط تولیدکنندگان در نبود یارانه تولید از زبان اصناف تولیدی، به گونه دیگری است.

در شانزدهم تیر ماه، مهرداد سعادت، یک عضو اتاق بازرگانی ارومیه از تعطیلی ۷۰ درصد از ۲۳۰ واحد تولیدی موجود در شهرک صنعتی فاز دو این شهرستان خبر داد.

وی این مسأله را ناشی از کمبود تسهیلات حمایتی و مشکلات بروکراسی اداری دانست.

گلایه‌هایی نیز از سوی تولیدکنندگان شنیده می‌شود که با افزایش قیمت حامل‌های انرژی، توان رقابتی آنها کاهش یافته و در برخی موارد، فشارهای وارده، منجر به تصمیم‌هایی برای تعدیل نیروی کار شده است؛ مسأله‌ای که آینده صنعت و اشتغال کشور را به چالش می‌کشاند و تا جایی پیش رفته که به افزایش نگرانی از میان رفتن فرصت های شغلی در اثر تعطیلی کارخانجات انجامیده است.

در این باره، علیرضا محجوب، رییس خانه کارگر نیز اعتراض کرده و افزایش بیکاری در میان قشر کارگر را نتیجه سیاست های اقتصادی یکجانبه در پرداخت تنها یارانه نقدی مصرف کنندگان و پرداخت نکردن یارانه تولیدکنندگان دانست.

اکنون پرسش اینجاست که علت دیرکرد و تعویق در پرداخت اعتبارات حمایتی بخش تولید چیست و چرا دولت تصمیم عاجلی برای خروج بخش تولید از بحران ایجاد شده نمی گیرد؟

برای دیدن آخرین اخبار، نرخ های مرجع و تحلیل های اقتصادی به «صفحه اقتصادی تابناک» مراجعه کنید.
 

بررسي علل افزايش قيمت طلا و احتمال تأثير آن در ايران؛
از وخامت اوضاع اقتصادي در كشورهاي صنعتي تا ركورد تاريخي طلا
تصويب رياضت اقتصادي در ايتاليا به حجم هفتاد ميليارد دلار، اجرا نشدن تعهدات مالي كمكي در حد انتظار يونان توسط اتحاديه اروپا، تداوم كسر بودجه در آلمان و ادامه بحران اقتصادي در پرتغال و ايرلند، از ديگر عواملي هستند كه مي توان براي بحران پدید آمده در قيمت هاي بازار فلزات گرانبها از آنها نام برد.
سرويس اقتصادي ـ هرچند در دو سال گذشته، همواره بهای طلا در بازارهاي جهاني از نرخ رشد صعودي برخوردار بوده است، ركورد تاريخي ديروز قيمت طلا، غير منتظره به نظر مي رسيد.

به گزارش «تابناك»، ديروز طلا در بازارهاي جهانی به بهای 1600 دلار در هر اونس رسيد كه بالاترين قيمت ثبت شده براي اين فلز قيمتي در تاريخ است.

کارشناسان بدتر شدن اوضاع اقتصادی در کشورهای صنعتی جهان و هجوم سرمایه داران برای خرید طلا به عنوان سرمایه گذاری مطمئن را دو عامل اصلی افزایش قیمت این فلز گرانبها می دانند.

بنابر این گزارش، همواره در تاريخ به هنگام افزايش ناامنی و نبود قطعيت در اقتصاد، ريسك پذيري سرمايه گذاران كاهش يافته و آنان به سمت خريد دارايي هاي مطمئن اما كم سودتر مانند طلا روي آورده اند؛ چيزي كه در بهار سال جاري، شاهد بروز آن در اقتصاد ايران نيز بوديم.

بهای هر اونس طلا در پایان معاملات فلزات گرانبهای لندن، روز گذشته در حالي از مرز هزار و ششصد دلار گذشت كه این رقم برای قیمت هر اونس طلا، تاکنون سابقه نداشته و اين امر خود به تشديد نگراني درباره آينده اقتصاد جهاني انجاميده است، زيرا اين افزايش قيمت، پيام مشخصي درباره آينده سرمايه گذاري هاي اقتصادي دارد.

با توجه به آن که اوضاع مالی و اقتصادی در کشورهای صنعتی جهان از جمله کشورهای اروپایی رو به بدتر شدن می رود، سرمایه داران ترجیح می دهند، پول خود را در بخش هایی مانند خرید طلا سرمایه گذاری کنند که مطمئن به نظر می رسد. این در حالی است که روند افزایش بهای طلا تا این میزان، از هفته گذشته آغاز شده است.

بايد توجه داشت كه روند قیمت طلا به طور کلی از سال دو هزار و هشت (همزمان با آغاز بحران هاي اقتصادي پياپي در اروپا و آمريكا) آغاز شده است، به گونه ای که بهای هر اونس طلا در سال 2008، هشتصد و هفتاد و هشت دلار، در سال 2009، هزار و نود و پنج دلار، در سال 2010 به هزار و چهارصد و ده دلار و اکنون بهای هر اونس طلا در سال 2011 به هزار و ششصد دلار رسیده است.

«آندرو فریس»، مشاور سرمایه گذاری در بانک «بي. ان. پي پاریبا» در این باره می گوید: به محض آنکه سررسید بازپرداخت سود اوراق قرضه آمریکا بگذرد، حتی اگر پرداخت سود این اوراق چند روز هم به تعویق بیفتد و به محض آنکه مشکلات یونان در مسیر خوبی قرار گیرد، خطر افزایش بیش از اندازه بهای فلزات گرانبها تا حدودی کاهش خواهد یافت، ولی کامل از بین نخواهد رفت.

اين بدان معناست كه نگراني ها از بازپرداخت نکردن بدهي هاي آمريكا يا سود اوراق قرضه فراواني كه اين كشور در رویارویی با بحران منتشر كرده و احتمال ناتواني اش در پرداخت سود آنها زياد است، از يك سو و شدت وخامت بحران يونان به منزله عاملي براي فشار مالي به اتحاديه اروپا ـ كه خود در شرايط اقتصادي بدي است ـ از ديگر سو، مانع از ريسك پذيري سرمايه گذاران شده و در خوش بينانه ترين حالت، تنها با رفع اين دو نگراني مي توان به بازگشت وضعيت عادي سرمايه گذاري و به دنبال آن، بازگشت تعادل در بازار فلزات گرانبها اميد داشت.

تصويب رياضت اقتصادي در ايتاليا به حجم هفتاد ميليارد دلار، اجرا نشدن تعهدات مالي كمكي در حد انتظار يونان توسط اتحاديه اروپا، تداوم كسر بودجه در آلمان و ادامه بحران اقتصادي در پرتغال و ايرلند، از ديگر عواملي هستند كه مي توان براي بحران پدید آمده در قيمت هاي بازار فلزات گرانبها از آنها نام برد.

گفتني است، در ارديبهشت ماه سال جاري، برخي از بانك هاي مركزي كشورهاي بزرگ جهان همچون اتحاديه اروپا و روسيه، نسبت به افزايش ذخاير طلاي خود اقدام كردند كه اين رفتار ناشي از بي اعتمادي به دلار نيز در افزايش تقاضاي طلا در ماه هاي گذشته بي تأثير نبوده است.

ذكر این نیز لازم است که با توجه به احتمال موقتي بودن اين افزايش قيمت و حجم بالاي ذخاير طلاي بانك مركزي، احتمال تأثيرگذاري جدي آن بر بازار داخلي طلا در كوتاه مدت، جدي ارزيابي نمي شود.

بهمني حذف صفرها را بسته به موافقت مردم خواند؛
فراز و نشيب هاي دمكراسي اقتصادي حذف صفرها!
پیشتر نيز در اظهارات مسئولين، اين مسأله گفته شده بود كه طرح حذف چهار صفر با وجود تصويب دولت در قالب لايحه اي به مجلس ارایه مي شود تا نمايندگان ملت پس از كارشناسي هاي لازم، تصميم نهايي را درباره اجرا شدن یا نشدن آن بگيرند كه همه اينها نشان دهنده قطعي بودن اجراي طرح و حركت آن در راه قانوني براي نهايي شدن است.
سرويس اقتصادي ـ محمود بهمني، رييس بانك مركزي، طي اظهاراتي اجراي مصوبه دولت مبني بر حذف چهار صفر از پول ملي را به رضايت بیشتر مردم وابسته دانست.

به گزارش «تابناك»، همچنين بانك مركزي روز شنبه با افتتاح يك پايگاه اينترنتي جهت اطلاع رساني در اين زمينه به مردم موضوع حذف صفرها و تغيير نام واحد پول ملي را به راي گذاشت.

البته آقاي بهمني در سخنان خود اظهار داشت: حذف چهار صفر از پول ملي، نزدیک دو سال در بانك مركزي مورد تحقيق و كار كارشناسي قرار گرفته و تمام جوانب طرح در نظر گرفته شده است.

پیشتر نيز در اظهارات مسئولين، اين مسأله عنوان شده بود كه طرح حذف چهار صفر با وجود تصويب دولت در قالب لايحه اي به مجلس ارایه مي شود تا نمايندگان ملت، پس از كارشناسي هاي لازم، تصميم نهايي را درباره اجرا شدن یا نشدن آن بگيرند كه همه اينها نشان دهنده قطعي بودن اجراي طرح و حركت آن در راه قانوني براي نهايي شدن است.

همچنين روز گذشته، قضاوي، معاون بانك مركزي در كنفرانس خبري از موافقت 83 درصدي شركت كنندگان در نظر سنجي سايت اصلاح پول ملي با حذف چهار صفر خبر داد.

وي با اشاره به كاهش بيش از حد ارزش پول ملي و سختي مبادلات گفت: تا كي خار در چشم و ريگ در كفش حركت كنيم. اين مدل پولي سه دهه دوام آورده و پيش بيني دوام پول جديد بيش از هفت دهه خواهد بود.

البته در ضرورت اصلاح پول ملي شكي نيست و در اثبات آن، همين بس كه مردم خود برای تسهيل در مبادلات، اين اصلاح را به نوعي اعمال كرده و از واحدي بزرگتر از واحد پول ملي به نام تومان استفاده مي كنند و افزون بر آن، باز هم به دليل ناكارآمدي و كاهش ارزش پول در دهه هفتاد لفظ يك تومان را مردم به معناي هزار تومان به كار برده و اين لفظ در دهه هشتاد معني يك ميليون تومان را به خود گرفت و در صورت تداوم اين وضع ... .

اما با وجود اصولي بودن پيشنهاد اصلاح پول ملي با توجه به وجود مكانيسم هاي جاري در كشور براي تصميم گيري ضرورت رسانه اي شدن اين طرح به شيوه جاري و شكل اين مدل خاص كسب نظر مردم اندكي مبهم است و در اين ميان، آوردن چند نكته قابل توجه خواهد بود:

نخست: بنا بر اظهارات آقاي بهمني و دیگر مسئولين اقتصادي، اين طرح دو سال كارشناسي شده و كاملا براي اقتصاد مفيد است؛ پس در اين صورت، منوط شدن اجراي آن به رضايت مردم به چه معناست و در صورت پاسخ منفي مردم، دولت از اجراي اين طرح مفيد كه البته در هيات دولت نيز به تصويب رسيده، صرف نظر خواهد كرد؟

دوم: بنا بر گفته هاي رييس و معاون بانك مركزي و آنچه در سايت اصلاح پول ملي ديده مي شود، تغيير واحد پول ملي و نام آن به نظرسنجي گذاشته شده است، نه اصل حذف چهار صفر؛ پس دست يافتن به نظر مردم براي حذف صفرها از طريق چه مكانيسمي حاصل خواهد شد؟

سوم: آيا نظر خواهي در يك سايت اينترنتي، مي تواند برآيند دیدگاه های همه مردم ايران را نشان دهد، در حالي كه بر پایه آخرين آمار مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت، شمار مشترکان اینترنت کشور تا پایان سال ۸۹ بالغ بر ۲۴ میلیون و ۵۵۰ هزار نفر بوده است و بيش از نصف جمعيت كشور به اينترنت دسترسي ندارند؟

چهارم: مگر نمايندگان مجلس شوراي اسلامي نمايندگان ملت نيستند و نظر كارشناسي آنان طبق رويه دمكراسي غير مستقيم نظر ملت نيست، پس هنگامي كه مي توان امري طبق روال همه تحولات قانوني كشور با نظر نمايندگان مردم پيش برد، اين تغيير رويه سياسي چه معنايي دارد؟
 

گامي به سوي حذف نگاه دستوري در سياست هاي اقتصادي؛
آيا مسئولان پيام سياست هاي ابلاغي را خواهند شنيد؟
نكته مهمي كه در اين بسته سياستي وجود دارد، نبود نگاه دستوري به اقتصاد است كه متأسفانه در سه دهه گذشته در كشور حكمفرما بوده و يكي از دلايل اصلي عقب ماندگي هاي اقتصادي ماست/ حال پرسش این است که آيا دولت مي تواند همچنان با افزايش استخدام ها به اين نياز روزافزون پاسخ دهد، در حالي كه بنابر قرائن، دولت ايران از بزرگي حجم رنج برده و بر پایه قوانين موظف به كوچكتر شدن است.
سرويس اقتصادي ـ روز گذشته مقام معظم رهبري در حكمي سياست هاي كلي اشتغال را در 13 بند ابلاغ كردند.

به گزارش «تابناك»، سياست هاي سیزده گانه ايجاد اشتغال كه طي نظر مشورتي مجمع تشخيص مصلحت نظام تدوين شده، در حالي توسط رهبر انقلاب ابلاغ شد كه كشور با خطر افزايش بيكاري روبه روست.

البته نامگذاري جهاد اقتصادي از سوی رهبر انقلاب در سال جاري، خود نشان دهنده ضرورت توجه بيش از پيش كشور به گسترش و رونق فعاليت هاي اقتصادي است كه نتيجه مستقيم آن، اشتغال زايي خواهد بود؛ اما اين بار رهبر انقلاب پس از گذشت چهار ماه از آغاز سالي كه در آن بايد جهاد اقتصادي صورت مي گرفت و به رويه اي براي سال هاي آينده تبديل مي شد، با ابلاغ اين سياست ها، نقطه اصلي هدف را به همگان گوشزد كردند.

نكته مهمي كه در اين بسته سياستي ابلاغ شده هست، نبود نگاه دستوري به اقتصاد است كه متأسفانه در سه دهه گذشته در كشور حكمفرما بوده و يكي از دلايل اصلي عقب ماندگي هاي اقتصادي ماست.

بنابر این گزارش، تأكيد بر افزايش اشتغال مولد همزمان با افزايش بهره وري از اهم نكات مورد توجه در اين ابلاغيه است؛ به آن معنا كه صرف استخدام كردن و به كار گيري افراد، نبايد هدف باشد، بلكه بايد زمينه هاي فعاليت مفيد اقتصادي فراهم شده و سپس اشتغال در كنار آن رشد يابد، زيرا تنها اين نوع از اشتغال است كه مي تواند پايدار بوده و به گسترش منافع جامعه بينجامد و در غير اين صورت، اشتغال صوري ايجاد كردن، جز ضرردهي و از بين رفتن مشاغل ايجاد شده در آينده نزديك اثري نخواهد داشت.

پرسشی که هم اکنون مطرح است، این که آيا دولت مي تواند همچنان با افزايش استخدام ها به اين نياز روزافزون پاسخ دهد، در حالي كه بنابر قرائن، دولت ايران از بزرگي حجم رنج برده و بر پایه قوانين موظف به كوچكتر شدن است.

اين همان نگاه دستوري است كه ما به بخش هايي از دولت دستور دهيم تا شمار بيشتري را استخدام كنند يا بخش خصوصي را از كم كردن تعداد كاركنان خود منع كنيم؛ چيزي كه متأسفانه، در اين سال ها همواره رايج بوده است.

این گزارش می افزاید: بايد اين اصل را پذيرفت كه آحاد اقتصادي در بخش خصوصي از عقلانيت اقتصادي برخوردار بوده و در راستاي افزايش منافع ـ كه سرانجام به افزايش رفاه جامعه منجر مي شود ـ كار مي كنند؛ بنابراین، اگر بتوانند با گسترش كار و در پي آن گسترش سود خود افراد بيشتري را استخدام كنند، قطعا اين كار را انجام خواهند دادد.

به این ترتیب، هنگامي كه بخش خصوصي به دنبال كاهش میزان كاركنان است، يعني حجم فعاليت اقتصادي در حال كاهش است و بايد به حال توليد اندیشید، نه اينكه با الزام آن به نگه داشتن كاركنان شرايط اقتصادي را چنان بر وي سخت كنيم كه به تعطيلي كشيده شده و همه كاركنان بيكار شوند.
 
این سخن، در حقيقت تفاوت ماهوي نگاه دستوري و نگاه علمي به اقتصاد را نشان مي دهد؛ بنابراين، رشد اقتصادي معطوف به ايجاد اشتغال در كشوري كه با انبوه جمعيت جوان روبه روست، تنها استراتژي موفق خواهد بود.

البته اين جاي خوشحالي بسيار دارد كه در سياست هاي كلي نظام براي اشتغال نگاه دستوري به كلي كنار گذاشته شده و به در پیش گرفتن شيوه هاي موثر و علمي اقتصادي در افزايش شغل پرداخته اند، به گونه ای که از سیزده بند نامبرده، هشت بند آن، مستقيم به رشد و حمايت از بخش خصوصي اشاره دارد، زيرا راهکار افزايش اشتغال چيزي جز رشد و گسترش بخش خصوصي نيست.

بندهاي 1 ،2،3،5،6،7،8،10 چنانكه به اختصار در زير می آید، ناظر به مكانيسم هاي لازم در اقتصاد براي تقويت رشد و گسترش ویژه ای است كه منجر به افزايش اشتغال مي شود:

1ـ ترويج فرهنگ كارآفريني،
2ـ بالا بردن توان كارآفريني،
3ـ فرصت های شغلی پایدار با تأکید بر بهره از توسعه فناوری و اقتصاد دانش بنیان،
5ـ بهبود محیط کسب و کار و بالا بردن شاخص های آن و حمایت از بخش های خصوصی و ...،
6ـ جذب فناوری، سرمایه و منابع مالی، خارجي،
7ـ کاهش نرخ بیکاری همراه با ارتقای بهره وری عوامل تولید و افزایش تولید،
8ـ توجه بیشتر در پرداخت یارانه ها به حمایت از سرمایه گذاری، تولید و اشتغال مولد،
9 ـ و راه اندازی و توسعه صندوق های شراکت در سرمایه برای تجاری سازی ایده ها

چنانكه دیده شد، اين مسأله نشان دهنده ديد درست اقتصادي در طراحي سياست هاي كلي است؛ اما نخست بايد پرسيد، آيا مسئولان پيام نهفته در اين سياست هاي ابلاغي را خواهند شنيد، يا همان گونه كه پس از گذشت پنج سال از ابلاغ سياست هاي اصل 44 قانون اساسي مبني بر ضرورت تسريع و اجراي صحيح فرآيند خصوصي سازي، همچنان تصدي دولت در اقتصاد و رقابتش با بخش خصوصي روز به روز در حال افزايش است، در آينده نيز بايد شاهد فرياد بخش خصوصي براي اجرا نشدن صحيح سياست هاي كلي افزايش اشتغال باشيم؟

و پرسش دوم آن كه آيا مي توان اميدوار بود، اين کار آغازي بر پايان نگاه دستوري به اقتصاد در سياست هاي نظام بوده و از اين پس، شاهد مواردي چون دستور مقامات اجرايي براي كاهش قيمت ها، كاهش سود بانك ها يا كاهش تورم و ... نباشيم؟

http://drrezaii.blogfa.com/post-10.aspx

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: دانشجویان باید در نهضت و جنبش جهاد اقتصادی پیشگام شوند و به‎سمت جلو حركت كنند و پرچمدار جهاد اقتصادی باشند.

ادامه مطلب

http://drrezaii.blogfa.com/post-9.aspx

در آستانه سال نو و با توجه به رهنمودهای رهبر انقلاب در رابطه با نقشه راه دولت و ملت بزرگوار ایران اسلامی در سال 1390، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، در یادداشتی به تحلیل چرایی نامگذاری این سال به نام «جهاد اقتصادی» پرداخته است:

ادامه مطلب

کشاورزان و باغداران به دلیل حجم بالای واردات میوه و محصولات کشاورزی به خاک سیاه نشسته‌اند! دامداران و گاوداران هم پشت دستشان را داغ گذاشته و دور کار تولیدی را برای همیشه خط کشیده‌اند. 

هفته نامه یالثارات در ستون سیاست به روایت یک هم​ولایتی در مطلبی تحت عنوان "ذبح جهاد اقتصادی" نوشت:

امسال، سال جهاد اقتصادی نامیده شده تا طی آن شاهد افزایش کمیت و کیفیت در عرصه اقتصادی باشیم. اما:

1- در این سال مهمترین وزارتخانه‌های اقتصادی کشور (نفت، صنایع و بازرگانی) مدت‌هاست روی هوا مانده و عملاً به تعطیلات رفته‌اند!

2- نوسانات شدید در بازار طلا و ارز رمق اقتصاد ملی را گرفته است.

3- بسیاری از کارخانجات و صنایع به دلیل توجهات و برنامه‌ریزی‌های عالیه دولت، ورشکستگی و تعطیلی را بر ادامه فعالیت ترجیح داده‌اند!

4- صد‌ها پیمانکار عمده از دریافت هزاران میلیارد تومان مطالبات خود از وزارتخانه‌هایی مانند «نیرو» نا‌امید شده و به کارگران و کارمندانشان سفارش مکیدن سماق تا اطلاع ثانوی را داده‌اند!

5- کشاورزان و باغداران به دلیل حجم بالای واردات میوه و محصولات کشاورزی به خاک سیاه نشسته‌اند!

6- دامداران و گاوداران هم پشت دستشان را داغ گذاشته و دور کار تولیدی را برای همیشه خط کشیده‌اند.

7- اینکه این حجم از فعالیت به دلیل سال جهاد اقتصادی و به منظور بزرگداشت این سال و تحقق اهداف آن صورت گرفته یا اینکه همین‌جور اتفاقی و تصادفی روی داده و باید تقارن تصادفی این حوادث و این سال و مناسبت آن را به فال نیک گرفت، مسئله‌ای است که ان‌شا‌الله در کارگروهی ویژه به مسئولیت دکتر رحیمی و عضویت دکتر بقایی، دکتر ملک‌زاده، دکتر احمد‌زاده، و دکتر جوانفکر مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

8- از قدیم گفته‌اند صبر کن که فقط صد سال اولش سخت است!

*یک قلم اینکه افزایش نرخ ارز هزار میلیارد تومان به صنایع غذایی مملکت ضرر وارد کرده است. (تهران امروز 31/3/90)

اینکه با ورود کالای خارجی چه تبعات منفی بر اقتصاد کشور مترتب می شود و اینکه با تحریم کالای خارجی و با افزایش تولید داخل به چه میزان می تواند در روند مثبت رشد اقتصادی و اشتغال زایی و... تاثیر گذار بود، بر هیچ کس پوشیده نیست. 

علیرضا فرقانی در یادداشتی در «الف» نوشت:

پیش از این، ابعاد ۴۸ گانه جهاد اقتصادی مورد بررسی قرار گرفت.

تقریبا در تمام ۴۸ حالت ممکن که تحقق آنها می تواند جهاد اقتصادی را به صورت جامع رقم بزند، می توان رد پایی از لزوم تحریم کالای خارجی را در پیشبرد آن دید.

یکی از مهمترین مفاهیمی که می تواند شاخصی باشد برای تشخیص میزان عملی شدن جهاد اقتصادی، «رشد اقتصادی» است. رشد اقتصادی یعنی افزایش تولید یک کشور در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال گذشته یا پایه.

نکته: البته مفهوم «رشد» در این مورد یک غلط مصطلح است زیرا در مفاهیم قرآنی، رشد به معنی «توسعه به سمت تعالی» تعبیر می شود در حالی که در علم اقتصاد امروز "رشد اقتصادی" جهت خاصی را دنبال نمی کند و صرفا توسعه در کمیت و کیفیت محصول و افزایش عرضه و تقاضا را مبنای پیشرفت می داند.

گرفتن بازار داخلی و یا خارجی تنها در گروی کیفیت متناسب با قیمت کالا می باشد. در این مسیر «کیفیت بهتر + قیمت کمتر» از کالاهای موجود در بازار، قطعا می تواند قبضه کردن بازار را تسریع بخشد.

کیفیت بالا=>اثبات محصول در بازار=>افزایش نسبی تقاضا=>افزایش تولید=>کاهش قیمت=>افزایش مطلق تقاضا=>تثبیت در بازار

اینکه با ورود کالای خارجی چه تبعات منفی بر اقتصاد کشور مترتب می شود و اینکه با تحریم کالای خارجی و با افزایش تولید داخل به چه میزان می تواند در روند مثبت رشد اقتصادی و اشتغال زایی و... تاثیر گذار بود، بر هیچ کس پوشیده نیست.

تامین ملزومات اجرای تحریم کالای خارجی بعهده دولتمردان است اما الزامات آن صرفا وظیفه دولت نیست و می توان از دیگر ظرفیتهای موجود در کشور نیز در این امر استعانت گرفت.

راه های تحریم کالای خارجی به دو صورت کلی تقسیم می شود:

1-رسمی یعنی مجلس و دولت رسما وارد گود شده و با استفاده از اهرم ها و اختیارات خود یعنی وضع قوانین مربوطه و اجرای قاطعانه آن، می تواند از ورود کالاهای خارجی جلوگیری بعمل آورد

2-غیر رسمی که در این حالت، افراد ذی نفوذ و اصحاب رسانه مردم را در جهت خرید و استفاده از کالای داخلی تشویق و یا از عواقب خرید و استفاده از کالای خارجی انذار می دهند.

1- رسمی(وضع قوانین)

1-1 ممنوع کردن : وضع قوانین مربوطه در مجلس برای امتناع از ورود کالاهایی که مشابه آن در ایران وجود دارد یا امکان تولید آنها در ایران است و البته دولت نیز بایستی با اجرای دقیق و سریع آن قوانین مانع از ورود کالاهای خارجی شود.

2-1 افزایش تعرفه : افزایش چند برابری تعرفه واردات کالاهایی که یا با کارکرد مشابه ان در ایران وجود دارد. در حال حاضر برخی شرکت های وادراتی، کالاهایی مانند اتو و جاروبرقی را با تعرفه ای کمتر از ۳۰٪ وارد می کنند که این مقدار تعرفه قطعا با خیانتی بزرگ همراه است که باید با مسببین آن برخورد شود.

3-1 مجوز واردات مشروط : بایستی دولت برای کالاهایی که مشابه آن در ایران وجود ندارد به شرطی مجوز ورود صادر کند که شرکت وارد کننده با راه اندازی قسمت تحقیقات و توسعه(R&D) و جمع آوری متخصصین، هزینه های تقلید کورکورانه و سپس تقلید هوشمندانه و در نهایت تولید بومی آن کالا را طی دوره ای مشخص متحمل شود.

2- غیر رسمی(عرصه سازی)

1-2 عرصه سازی توسط رسانه ها : رسانه یی چون صدا و سیما که از بالاترین ضریب نفوذ در بین تمام رسانه ها برخوردار است، بایستی در راستای "جهاد اقتصادی" در فیلم و سریال های ساخته شده به صورت ارضایی و یا اقناعی به ترویج خرید کالای داخلی بپردازد. و حتی در صورت لزوم، استفاده از کالاهای خارجی که نمونه داخلی آن وجود دارد را رفتاری شنیع و دور از شأن یک ایرانی مسلمان جلوه دهد.

2-2 حکم تحریم توسط مراجع : اگر «جهاد اقتصادی» به زعم مدبرانه ولی امر مسلمین مسئله ای واجب به نظر رسید که آن را معیار حرکت امسال برگزیدند، بایستی این مهم برای دیگر مراجع و علما نیز حایز اهمیت باشد و از اعتبار خود در جهت تحقق «جهاد اقتصادی» خرج کرده و بعد از کارشناسی های فراوان، حکم به تحریم کالا یا کالاهایی دهند که رشد اقتصادی کشور را به طور چشمگیری کاهش می دهد. البته افتای تحریم استعمال یک کالای خاص توسط مراجع، مسبوق به سابقه نیز هست.

امید است به کمک تک تک آحاد جامعه، شرکت های خصوصی و دولتی، وزارت خانه ها و سازمان های دولتی و با مشخص کردن حیطه کاری و حوزه عملیاتی خود در جهاد اقتصادی و با برنامه ریزی سریع و دقیق، ثابت کنیم که لیاقت بهترین نعمت ها که به گفته امام صادق(ع) همان "رهبری شایسته" است را داریم. انشاالله

بررسي استرداد لايحه تجارت
تاریخ : چهارشنبه ، 18 خرداد ماه ، 1390
موضوع : دقتر مطالعات حقوقی

بررسي استرداد لايحه تجارت

مقدمه
حدود يك دهه از آغاز تدوين لايحه تجارت در دولت مي‌گذرد و در اين مدت مفصلاً به‌وسيله كارشناسان متعدد دولت و مجلس مورد بررسي قرار گرفته است كه در نهایت به نتيجه رسيده و بسياري از مواد آن در كميسيون حقوقي و قضايي كه طبق اصل هشتادوپنجم قانون اساسي عهده‌دار بررسي آن بوده به تصويب رسيده است و مواد باقي‌مانده آن نيز آماده تصويب است. با اين وجود دولت محترم استرداد لايحه تجارت را تقاضا کرده است.

بررسي استرداد لايحه تجارت
درخصوص استرداد لايحه تجارت نكات زير قابل ملاحظه است:
1. به‌نظر مي‌رسد متن تدوين شده كه بسياري از مواد آن به تصويب رسيده است هم از لحاظ شكلي داراي تبويب (پلان) منطقي و ادبيات روان و در عين حال متقن است و هم از لحاظ محتوايي مبتني‌بر تئوري‌هاي صحيح حقوقي، داراي انسجام دروني، كارآمد، متناسب با تحولات اقتصادي جامعه به‌خصوص سياست‌هاي كلي اصل چهل‌وچهارم قانون اساسی و در عين حال منطبق با فقه اماميه است ازاين‌رو استرداد اين لايحه بلاوجه به‌نظر مي‌رسد.
2. در راستاي اجراي هرچه بهتر سياست‌هاي كلي اصل چهل‌وچهارم قانون اساسي و قانون راجع‌به آن و نيز انطباق هرچه بيشتر قانون تجارت با نيازهاي روز با عنايت به گذشت بيش از هشتاد سال از تصويب آن، اصلاح هرچه سريع‌تر قانون تجارت كه در بخش خصوصي و تعاوني قانون مادر به‌شمار مي‌رود، اجتناب‌ناپذير است. استرداد اين لايحه و طراحي تدوين لايحه‌اي ديگر با عنايت به حجيم بودن آن، اصلاح قانون تجارت را بسيار به تعويق انداخته و از نظر محتوايي نيز آن را با سرنوشت نامعلومي مواجه می‌کند و معلوم نيست فرصت مجدد بررسي آن چه زمان ديگري فراهم شود.
3. با عنايت به صرف زمان و هزينه‌هاي فراوان جهت تدوين لايحه، بررسي و اصلاح آن در دولت و مجلس، استرداد آن باعث اتلاف اين هزينه‌ها و تحميل هزينه‌هاي مجدد بر بيت‌المال است درحالي كه با عنايت به اتقان متن تدوين شده صرف هزينه مجدد لازم به‌نظر نمي‌رسد.
4. به‌نظر مي‌‌رسد بيشترين دليل دولت براي درخواست استرداد لايحه تجارت صرفاً اقدام كميسيون ذيربط به اصلاح لايحه است. در اين‌خصوص لازم به‌ذكر است اصلاح لايحه به‌دليل اشكالات متعدد آن (اعم از شكلي و ماهوي) بوده است كه در بررسي‌هاي مفصل كارشناسي با حضور كارشناسان دولت و مجلس اين اشكالات مشخص و اصلاح گرديدند، هرچند اين امر نافي زحمات دولت در تهيه لايحه نيست. به‌نظر مي‌رسد هر زمان ديگري نيز كه دولت اين لايحه را به مجلس تقديم كند همين اشكالات مطرح و اصلاح آن ضروري خواهد بود. لذا استرداد آن بلاوجه بوده و مانعي فراروي تسريع در تصويب آن مي‌گردد.

نتيجه‌گيري
با عنايت به مطالب پيش‌گفته و نيز با توجه به تأثير تصويب اين قانون در پيشرفت اقتصاد كشور، استرداد لايحه در سال جهاد اقتصادي بيش از پيش توجيه‌ناپذير است لذا عدم تصويب استرداد لايحه مورد پيشنهاد است.

منبع این مقاله : ::MRC::

آدرس این مطلب :
/modules.php?name=News&file=article&sid=3756

رکودهای داخلی و جهانی نشان می دهد که قیمت تمام شده تولیدهای داخلی در 15 سال اخیر تا چند صد در صد افزایش یافته در حالی که محصول های خارجی با افزایش چند ده در صد رو به رو بوده اند.
گزارش ها، آمار و ارقام این گونه نشان می دهد که از سال 1995 میلادی، فضای بازرگانی تولیدی و کسب و کار داخلی با مقایسه سایر کشورها همخوانی نداشته و مشکل های ما روز به روز بیشتر و موقعیت تولید و صادرات غیرنفتی ما در دهکده جهانی نسبت به دیگران ضعیف تر شده است.
تاکنون بیش از 152 کشور جهان به عضویت سازمان تجارت جهانی (WTO) در آمده اند و بیش از 95 درصد تجارت کالا و خدمات در جهان که میزان سالانه آن بیش از 15 هزار میلیارد دلار است را به خود اختصاص داده اند. به طور یقین در سایه پیوستن به این سازمان مشکل‌ها و نارسایی‌ها کمتر و نیز راه حل های آنها شفاف تر و گویاتر خواهد بود.
برای دست اندرکاران و فعالان اقتصادی بسیار روشن و گویا است که محصول های صنعتی ما پیش از پیوستن به سازمان تجارت جهانی از نظر قیمت و کیفیت با سایر محصول های مشابه خارجی رقابت پذیر است، اما پس از آن به تدریج به علت افزایش قیمت تمام شده و نیز بی توجهی به کیفیت، طرح و نوآوری در بازار تجارت خارجی و داخلی سیر کاهشی داشته و داریم.

الف) عوامل موثر در افزایش قیمت تمام شده، کاهش صادرات، افزایش واردات و دور شدن از بازار جهانی:
1- تورم سالیانه، افزایش دستمزدها، افزایش مواد اولیه و بالا رفتن
هزینه های سربار تولیدی.
2- بهره بانکی بالا، اعطای تسهیلات بانکی با نرخ زیاد و محدودیت های بسیار.
3- بهره وری پایین.
4- تعطیلی های زیاد سالانه.
5- تکنولوژی و تجهیزات قدیمی و جایگزین نشدن تکنولوژی جدید و خطوط جدید تولیدی.
6- یارانه هایی که کشورهای موفق به صنعت، کشاورزی، تولیدکنندگان مواد اولیه و صادرکنندگان خود می پردازند. در حالی که دست اندرکاران تولیدی و صادراتی ما از این حمایت ها بی بهره اند.
7- تعرفه بهای برق صنعتی برای واحدهای تولیدی و نگرانی در افزایش تصاعدی آن در صورت پیاده شدن طرح تحول اقتصادی.
8- بالا بودن نرخ بیمه های اجتماعی در ایران و پایین بودن سطح خدمات به نسبت کشورهای پیشرفته.
9- مشکل نقدینگی کارخانه ها (نداشتن سرمایه در گردش کافی).
10- نبود مشوق های موثر و دوام دار صادراتی.
11- تعطیل شدن کارخانه های قدیمی و زیان آور و جایگزین نکردن رشته هایی که مزیت نسبی و اقتصادی داشته باشند.
12- بی توجهی به مزیت نسبی در صنعت (واحدی باید تاسیس شود که تولید آن با رقبایش رقابت پذیر باشد).
13- آزاد سازی نشدن نرخ ارز در فضای رقابتی.
14- رکودهای داخلی و جهانی نشان می دهد که قیمت تمام شده تولیدهای داخلی در 15 سال اخیر تا چند صد در صد افزایش یافته در حالی که محصول های خارجی با افزایش چند ده در صد رو به رو بوده اند. به عنوان مثال اگر محصولی را که با قیمت ده دلار تولید و صادر می کردیم، امروز باید با 30 دلار صادر کنیم در حالی که قیمت محصول های خارجی مشابه از 10 دلار به 14 دلار رسیده است. آیا می توان با این افزایش قیمت به تولید و صادرات ادامه دهیم؟ طبیعی است که به علت بالا رفتن قیمت های تمام شده و به روز نشدن تکنولوژی، تولیدهای داخلی با مقایسه رقبای خارجی، تولید داخلی جای خود را به تولیدهای خارجی داده و روز به روز واردات بیشتر و صادرات کاهش می یابد.
با نگرشی اقتصادی و کارشناسی شده در می یابیم که هر کدام از موارد یاد شده روز به روز بر صنعت و تولید و در نهایت قیمت تمام شده اثر مخرب می گذارد. حال با وجود تمام پارامترهای منفی اشاره شده حاکم بر اقتصاد چه باید کرد؟

ب) پیشنهاد برای رفع موانع و خروج از بحران
برای خروج از این بحران و بحران های کوچک و بزرگی که ممکن است در آینده دور و نزدیک ما را در بر گیرد راهی جز آزاد سازی اقتصاد و ایجاد فضای رقابتی نداریم و با عملی شدن عوامل زیر می تواند فضای کسب و کار بهبود یابد، بهره وری بالا برود و به فاکتورهایی چون بالا بردن تولید ناخالص ملی و افزایش نرخ اشتغال و توسعه صادرات در نهایت رفاه عمومی برسیم.
- باورسازی و فرهنگ سازی
- کوچک سازی دولت و خصوصی سازی واقعی و پیاده کردن اصل 44 قانون اساسی ریشه و بنیان اساسی فضای رقابتی است.
- اصل 44 یعنی خصوصی سازی و توانمندسازی بخش خصوصی. بخش خصوصی یعنی تولید محوری و ایجاد فضای رقابتی سالم.
- موفقیت اقتصادی دولت در خصوصی سازی است.
- حاکم کردن اقتصاد رقابتی و ایجاد فضای رقابتی.
- هماهنگی سیاست خارجی با سیاست اقتصادی و تعامل سازنده و فعال با اقتصاد جهان.
- ایجاد تسهیلات و یارانه هایی که کشورهای عضو WTO به تولیدکننده ها و صادرکننده های خود می دهند (مواد اولیه، انرژی و دیگر مشوق ها)
- صرفه جویی در تمام امور و جلوگیری از هزینه های اضافه.
- کاهش تعطیلی ها، تولید بالاتر و بهره وری بیشتر.
- هدفمند کردن یارانه های صنعتی و تجاری با توجه به فضای رقابتی و در نظر گرفتن مشکل امروز واحدهای تولیدی کشور.
- فعال شدن دیپلماسی خارجی برای رقابت پذیری و توسعه تجارت بین المللی.
- سرمایه گذاری، ایجاد امنیت و بسترسازی برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی در فضای رقابتی که ایجاد می شود.
- در اقتصاد جهانی امروز، رقابت پذیری از مهمترین و عمده ترین شاخص ها در ارزیابی قدرت و موفقیت بنگاه های اقتصادی هر کشوری است.
- برای اصلاح و تحول اساسی و ریشه ای باید فضای رقابتی ایجاد و حاکم بر تمام امور باشد.
- فضای رقابتی باید هدف راهبردی اقتصاد کلان باشد.
اگر رقابت پذیری را به عنوان برنامه اصلی خود انتخاب کنیم، تمام تصمیم گیری بعدی از آن متاثر می شود به گفته اقتصاددانان و پیشکسوتان، تنها راه نجات ما رقابتی شدن محصول های خود بوده و شاهد حضور پررنگ تر اقتصاد ایران در عرصه جهانی خواهیم بود.
رقابت پذیر شدن یعنی عضویت در سازمان جهانی تجارت (WTO) که مزایا و معایبی خواهد داشت، اما هم اکنون از مزایا و امتیازهای آن محروم هستیم و ضرر و زیان آن را تحمل می کنیم.
در میدان رقابتی، کارخانه و کارگاهی می تواند به فعالیت خود ادامه دهد که دارای مزیت های نسبی باشد. در غیر این صورت تعطیل خواهد شد. چه بخواهیم چه نخواهیم درصد قابل توجهی از واحدهایی که مزیت نسبی ندارند و قابل رقابت در این دهکده جهانی نیستند به تدریج از رده خارج و تعطیل خواهند شد و آنهایی زنده می مانند که دارای مزیت نسبی و امکان رقابت پذیری باشند.
تولید ساده ترین بخش فرآیند اقتصاد و تجارت است، اما ایجاد بازار در فضای رقابتی مشکل ترین قسمت آن است.
باید توجه داشته باشیم که رقابت در بازار جهانی سال به سال سخت تر و دشوارتر می شود. اگر برای ایجاد زیر ساخت ها و زمینه های لازم اکنون دولت، مجلس، فعالان بخش خصوصی و تشکل ها و... دست به دست هم ندهند نمی توانند برای عبور از این بحران و دیگر بحران های پیش رو مجهز شوند. در سایه هم گرایی و هم اندیشی و احساس مسوولیت ملی است که می توانیم شاهد اقتصاد کارا، پایا و بارور باشیم. در غیر این صورت شانسی برای حضور قوی و آبرومند در دهکده جهانی نخواهیم داشت و ایجاب می کند فرصت های سوخته شده و از دست رفته را بازسازی کنیم و فرصت های آتی را هدر ندهیم.
 

مشکلات نظام مالیاتی کشور
1. فرار از مالیات. مشکل فرار از مالیات از عمده ترین مشکلات نظام مالیاتی در هر جامعه ای است. مناسب است این مساله ریشه یابی شده و در رفع علل آن در حد امکان تلاش گردد.
بطور کلی علل فرار از نظام مالیاتی را می توان به دو دسته عمده تقسیم کرد:
الف) علل مربوط به پرداخت کنندگان
ب) علل مربوط به نظام مالیاتی کشور
برخی از علل مربوط به پرداخت کنندگان عبارتند از:
1. نفع پرستی مردم و ترجیح دادن منافع شخصی بر منافع اجتماعی این مساله روشن است که انسان به دلیل حب ذات، به دنبال منافع فردی خویش است. و از آنجا که پرداخت مالیات، جدا کردن بخشی از اموال شخصی به نفع جامعه بوده، که با خصلت خود خواهی انسانی ناسازگار است. بنابراین او تلاش می‌کند از پرداخت آن امتناع ورزد.
البته در اقتصاد اسلامی، با فرض انسان اقتصادی اسلام و جامعه اسلامی، با این مشکل مواجه نیستیم، زیرا منافع فردی انسان اقتصادی اسلام با منافع اجتماعی او عجین شده است. اسلام منافع اجتماعی را بگونه ای به منافع فردی برگردانده است. انسان معتقد به معاد، زندگی را به حیات دنیوی منحصر ندانسته و منافع را در منافع مادی خلاصه نمی کند. فرد از آنجا که خود را دوست می دارد و دارای جهانبینی اسلامی است، منافع فردی خود را در پرداخت مالیاتهای واجب می‌داند. این انسان عدم پرداخت دیون واجب خود به جامعه اسلامی را، موجب عقوبت در آخرت دانسته و در مقابل، پرداخت واجبات بلکه مستحبات را برای رسیدن به کمال خود ضروری می‌داند.
2. عدم اعتقاد به نظام مالیاتی: با مراجعه به مودیان مالیاتی، این نتیجه حاصل می‌شود که اکثرا اعتقادی به لزوم پرداخت مالیات وضع شده از طرف دولت ندارند. از جمله این علل، عدم توجیه مردم توسط مسئولین، تغییر قوانین مالیاتی، اعمال تبعیض در مراحل عمل و بعضا مصارف بی جا می‌باشد. در رابطه با اعمال تبعیض در مرحله عمل بدون مناسبت نیست به نمونه گویای زیر توجه شو: مدیر کل اداره امور اقتصادی و دارایی استان آذربایجان شرقی می‌گوید: صنفهای طلا فروش و فرش فروش تبریز در سال گذشته (1370) علی رغم این که به نظر می رسد از در آمدهای کلان نسبت به سایر صنوف به ویژه حقوق بگیران برخوردارند، کمترین مالیات را به دولت پرداخت ‌کرده‌اند. وی مجموع مالیاتی وصولی از صنوف استان از جمله صنف طلا فروش و فرش فروش استان را در سال گذشته جمعا 9 میلیارد و 28 میلیون ریال ذکر کرد، در حالی که کارمندان و قشر حقوق بگیر استان علی رغم مشکلات اقتصادی و مالی بیش از 10 میلیارد و 380 میلیون ریال مالیات به دولت پرداخت ‌کرده‌اند. 1. بعضی فقدان فرهنگ مالیاتی در کشور را از جمله علل فرار از نظام مالیاتی ذکر کره و یکی از علل پرداخت به موقع مالیات در کشورهای توسعه یافته را فرهنگ مالیاتی مردم می‌دانند.
در این رابطه، اگر مالیات را عبارت از پرداخت اجباری قسمتی از دارایی یا در آمد افراد برای تامین مخارج عمومی دانسته و فرهنگ مالیاتی را عبارت از پرداخت مالیات از روی میل و با طیب نفس بدانیم، این مطلب تا حدودی پذیرفتنی است که جامعه کنونی ما فاقد فرهنگ مالیاتی است. اما علت پرداخت به موقع مالیات در کشورهای توسعه یافته، فرهنگ مالیاتی مردم نیست بلکه وجود مجازاتهای سنگین و سیستم اطلاعاتی قوی این کشورها است.
این کشورها از سیستم بانکی قوی و نیرومندی برخوردارند. تقریبا همه معاملات با چک صورت می‌پذیرد. سیستم مالیاتی در آنها بگونه ای است که کوچکترین مجازات فرار از مالیات، از بین رفتن اعتبار فردی می‌باشد که فقط بایست با چک کار کند. بنابر این شاید، بتوان گفت اگر آنان در سیستم مالیاتی کشور ما قرار گیرند که اطلاعات نسبت به در آمد و ثروت افراد، ضعیف و راههای فرار از مالیات به وفور یافت میشود. هرگز مالیات پرداخت نمی کنند. و چگونه مصالح جامعه را بر مصالح فردی مقدم می دارند در حالیکه وقتی مدت کوتاهی در محل تجاری نیویورک بدون سابقه و ناگهانی، خاموشی برق اتفاق می افتد، مردم عادی کوچه و بازار این شهر بسیار ثروتمند به اصطلاح متمدن به مغازه ها حمله ور شده و در مدت کوتاهی، سرمایه های مغازه دارن را به غارت می برند و پلیس سه هزار نفر از آنان را دستگیر و بازداشت می نماید. در همین زمان در هتلها، مسئولین هتل اخطار کرده بودند که در راهروها و پله ها غارتگران کمین کردهاند و مسافران تنها باید گروهی و با گارد محافظ حرکت کنند 2. با توجه به اینکه از یک طرف تعداد حقیقی غارتگران بیش از تعدادی بوده که پلیس دستگیر نموده و از طرفی، افراد سارق حرفه ای نبوده اند که در روز و ساعت معین با اطلاع قبلی یکدیگر را خبر کرده باشند، می توان به این نتیجه رسید، مردمی که در یک خاموشی ناگهانی، امنیت داخلی خود، یعنی مهمترین دستاورد پرداخت مالیات و فلسفه ایجاد دولت را اینگونه نادیده می گیرند چندان به فکر تامین هزینه های دولت و پرداخت مالیات نیستند.
البته فقدان فرهنگ مالیاتی در کشور، علل مختلف دارد که مهمترین آنها عبارتند از: 1- عدم اعتقاد به شرعی بودن مالیات، با توجه به فرهنگ اسلامی که تا حدودی حاکم بر جامعه است وجود مالیتهای معروف اسلامی (خمس، زکات و...) در عرض این مالیاتها به نوبه خود در غیر شرعی جلوه دادن این مالیاتها موثر بوده است. 2- چون معمولا در آمد های مالیاتی در منطقه مودیان مالیاتی هزینه نمی شود، نتیجه های حاصل از آنها برای مردم محسوس نیست. 3- استفاده رژیم گذشته از منابع درآمد نفت و گاز و عدم توجه به در آمدهای مالیاتی سهیم بوده است.
اگر مالیات را در مرحله اول عبارت از: پرداخت مالیاتهای معروف شرعی (خمس، زکات و...) دانسته و پس از جمع آوری و عدم کفاف اینها، دولت را مجاز به اخذ مالیات بدانیم. « البته با توجه به فتوای بعضی از فقهاء مبنی بر منحصر نبودن زکات بر نه چیز و توسعه آن به کالاهای دیگر و ارباح مکاسب، نیاز به وضع مالیات اگر مرتفع نشود به مراتب کاهش می‌یابد » در این صورت آیا می توان گفت مردم ایران در زمان کنونی فاقد فرهنگ مالیاتی هستند ؟ چنین ادعائی مشکل است. زیرا با توجه به عدم محاسبه این مالیاتها در عداد مالیاتهای رسمی کشور و عدم اجبار، در صد قابل توجهی از مردم وجوهات شرعیه خود پرداخت می نمایند. علاوه بر اینها وجود صدقات جاریه در کشور، کمکهای نسبتا زیاد مردم به جبهه های جنگ، کمک به فقراء و ایتام، ساختن و اداره مساجد و مراکز عمومی و مسائلی از این قبیل توسط مروم، این مطلب را به اثبات می‌رساند که مردم دارای فرهنگ مالیاتی هستند، منتهی مالیاتی که به آن اعتقاد قلبی دارند.

علل مربوط به نظام مالیاتی
1- ضعف، تغییر و قابل فهم نبودن قوانین – عیوب و نقائص در قوانین مالیاتی، مشخصه بخشقابل توجهی از قوانین مالیاتی است. بگونه ای که موجب پیچیدگی و تغییر مداوم این قوانین شده است. به عنوان مثال: لایحه قانونی تادیه و تسویه بدهی مالیاتی مصوب 29/12/1357 اصلاحیه و متممهائی در تاریخهای ذیل دارد: 28/1/58، 3/9/58 و 14/9/58 3 یعنی در مدت کمتر از 9 ماه چهار تغییر در یک قانون مالیاتی مشاهده می‌شود. لایحه قانونی اصلاح قانون اخذ مالیات از اتومبیلهای سواری و صفحات گرامافون مصوب 13/6/1358 در تاریخ 1/3/59 اصلاح و در روز 7/8/1360 به این صورت ابلاغ گردد: «... قانون وصول مالیات از اتومبیلها ی غیر سواری و اصلاح بعضی از مواد قانون مالیاتهای مستقیم و اصلاحیه های بعدی که در روز پنجشنبه هفتم آبانماه یکهزار و سیصد و شصت.. برای مدت یک سال از تاریخ تصویت به صورت آزمایش قابل اجرا است. طی نامه... به عنوان جایگزین قانون.. به آن وزارت.. ابلاغ می‌گردد» 4.
چنانچه مشاهده می‌شود در متن ابلاغیه قانون وصول مالیات از اتومبیلهای غیر سواری، قید « برای مدت یک سال از تاریخ تصویب به صورت آزمایش » آورده شده است. با محاسبه تاخیرهای زمانی جهت الاغ از مجلس شورای اسلامی به وزارت اقتصاد و دارائی و از آنجا به ادارات مربوطه، قانون فوق حدود 10 ماه – با تعیین موقتی بودن – اعتبار دارد. با توجه به آثاری که قوانین در جامعه ایجاد می‌کنند، باید در حد ممکن دائمی باشند، نه موقتی. زیرا آزمایش قانون در جامعه آثاری به دنبال دارد که با پایان یافتن مدت اجرا قانون، آن آثار پایان نمی یابد. موقتی بودن قوانین مالیاتی این امید را در مدیان مالیاتی ایجاد می‌کند، که اگر مقاومت نموده و بنحوی امروز را به فردا موکول نمایند، امکان عفو یا کاهش در مالیاتی وجود دارد. ضمن اینکه در تغییرات قوانین مالیاتی، ارجاعات به مصوبه ها و قوانین گذشته فراوان به چشم می خورد که این خود موجب پیچیدگی قوانین می‌گردد. عدم وضوح و پیچیدگی برخی قوانین مالیاتی، قانونگذاران را مجبور به ابلاغ بخشنامه هائی نموده است عناوین این بخشنامه ها که معمولا مدتی پس از ابلاغ قوانین باشد. بعضی عناوین عبارتند از: « رفع اشکالات »، « موارد توضیحی درباره اصلاح پاره ای از مواد قانونی » و...
2-عدم جلب اعتماد مردم نسبت به اهداف مالیاتی - با بررسی تحقیقی و تنظیم پرسشنامه و کتی تماس با مودیان مالیاتی – که بخش دوم برای ما ممکن بود – می توان به این نتیجه رسید که، اعمال تبعیض بین مودیان متشابه الوضع و یا وجود تساوی بین مودیانی که از نظر در آمد یا ثروت متفاوت می باشند، تبانی مودیانبا مامورین مالیاتی، راهنمائی های مامورین مالیاتی و حتی نوشتن عریضه برای کاهش مالیات مودیان توسط خود مامورین و... از اعتماد مردم نسبت به نظام مالیاتی کاسته و موجب فرار از مالیات می‌شود.
3- ضعف سیستم اطلاعاتی – در کشورهای پیشرفته به علت پیشرفت تکنولوژی و بانکداری، اطلاعات نسبت به ثروت، در آمد و معاملات افراد حقیقی و حقوقی نسبتا دقیق است، و در این جهت مشکل زیادی ندارند. ولی در کشورهای در حال توسعه از جمله جمهوری اسلامی ایران، رشد بیش از حد بخش خدمات، ضعف سیستم بانکی و عدم ثبت دقیق معاملات و انتقالات، موجب شده است مسئولین مربوط نتوانند اطلاعات دقیقی از در آمد و ثروت افراد بدست آورند. وجود این مساله و ضعف اعتقاد مردم به نظام مالیاتی موجب عدم اعلام صحیح در آمد یا ثروت واقعی افراد گردیده که نتیجه آن گسترده شدن میدان فرار از مالیات می‌باشد.
4. اتکا به در آمدن نفت – از مشکلات اساسی اقتصاد ایران، متکی بودن به در آمد های نفتی است. آمارهای موجود نشان میدهد، از پیدایش نفت تا کنون تقریبا تکیه عمده دولت بر در آمدهای نفتی بوده است در سال 1289 حدود 58 در صد در آمد کشور را در آمدهای مالیاتی تشکیل داده است. البته پس از انقلاب با اعمال سیاستهای متناسب با اهداف انقلاب، صدور نفت کاهش یافت و از روزی 5 میلیون بشکه در سال 1356 به 9/2 میلیون بشکه در سال 1358 تنزل کرد. با بروز جنگ تحمیلی و تحریم اقتصادی در سالهای 1359 و 1360 به 9/0 میلیون بشکه در روز رسید5. گرچه ظاهر قضیه نشان می‌دهد اتکاء دولت به نفت کاهش یافته ولی در سالهای (68-65) نسبت به (56-53) در آمد های مالیاتی 5/30 درصد افزایش و در آمد نفت 51 در صد کاهش را نشان می‌دهد، ولی بخش عمده ای از کاهش مزبور به علت کاهش ارزش ریال در برابر دلار و محاسبه در آمد نفت با قیمت رسمی دلار می‌باشد. علاوه بر این، این کاهش همراه با کسری بودجه بوده است و عمدتاً به وسیله استقراض از بانک مرکزی جبران شده، که خود تورم زا بوده است.
اتکاء به نفت موجب گردیده توجهی به مالیاتها نشده و در نتیجه در آمدهای مالیاتی کشور، حتی نسبت به کشورهای در حال توسعه، نا چیز باشد. مقایسه ای بین سهم در آمدهای مالیاتی در تولید ناخالص ملی در کشورهای آسیائی، این مساله را نشان می‌دهد.
5-ترکیب مالیاتی – از جمله تقسیم بندهای مالیات مربوط به نحوه دریافت آن است. مالیات به مستقیم بندیهای مالیات مربوط به نحوه دریافت آن است. مالیات به مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌شود. مالیات مستقیم، مالیاتی است که مستقیماً از افراد گرفته میشود. مثل مالیات بر مزد وحقوق و مالیات بر در آمد اشخاص که معمولا بر حسب نرخهای تصاعدی به نسبت در آمد وصول می‌شود. مالیات غیر مستقیم، مالیاتی است که، از یک مجموعه یا گروه دریافت می‌شود و پرداخت کننده واقعی ممکن است گروههای دیگری باشند. مثل مالیات بر فروش و مصرف که فروشندگان با پیش بینی مقدار مالیات سعی در انتقال آن به دیگران از طریق افزایش قیمت کالاها و خدمات دارند. بنابراین، در مالیاتهای غیر مستقیم وقتی کالا ضروری باشد و مصرف کننده نتواند در مصرف آن صرفه جوئی کند، احتمال پرداخت مالیات بوسیله افراد کم در آمد بیشتر می‌شود و طبقه مرفه و پر در آمد که بیشترین نفع را از امکانات جامعه می برند بالنسبه مالیات کمتری پرداخت می نمایند.
در مالیاتهای غیر مستقیم، مودی مالیاتی دقیقا شناخته شده نیست. با توجه به اینکه در مورد مالیاتها شناخت مودی مالیاتی، از مسائل اساسی و مهم می‌باشد، مالیاتهای غیر مستقیم، مسئولین را به اهداف مالیاتی نخواهد رساند و توزیع عادلانه در آمد را که از اهداف مهم اجتماعی مالیاتها است نا برابرتر خواهد کرد و با افزایش مالیاتهای غیر مستقیم نسبت به مستقیم، فاصله طبقاتی بیشتر خواهد شد. جدول شماره 5 ترکیب مالیاتها برحسب مستقیم و غیر مستقیم را نشان می‌دهد. مشاهده می‌شود که مالیاتهای غیر مستقیم پس از انقلاب همچنان سهم مهمی را به خود اختصاص داده است.
گرچه در سالهای (60-1357) رشد مالیاتهای مستقیم 75/1 درصد نسبت به دوره قبل بوده و مالیاتهای غیر مستقیم 75/1 درصد رشد منفی داشته است، و مالیاتهای مستقیم طی سالهای (64-1361) حدود 5/7 درصد سهمی بیش از مالیاتهای مستقیم را به خود اختصاص داده است. این در صورتی است که مالیات بر شرکتهای دولتی نیز به عنوان، مالیاتهای مستقیم محاسبه شده است. ا ز آنجا که مالیات بر شرکتهای دولتی از منابع دولت عاید خزانه می‌شود. تقریباً هیچ یک از اهداف شخصیه مالیات. بوسیله این نوع مالیات تامین نمی گردد لذا در سطر آخر جدول فوق، مالیات بر شرکتهای دولتی از مالیاتهای مستقیم کسر شده است. مشاهده می‌شود، در دوره 4 سال قبل از پیروزی انقلاب 5/26 درصد از کل مالیاتها یعنی بیش از 50 درصد مالیاتهای مستقیم، را مالیات بر شرکتهای دولتی به خود اختصاص داده، و پس از انقلاب، همچنان سهم مهمی از مالیاتهای مستقیم را دارا می‌باشد.

4-پیشنهادات

الف) ارتباط با مودیان – وجود ارتباط پی در پی با مودیان مالیاتی و توجیه آنان هر چند هزینه هائی در بر دارد، ولی آثار مطلوب اقتصادی نیز در پی دارد. و علاوه بر آثار اقتصادی آثار مطلوب سیاسی، اجتماعی زیادی نیز دار، و رها کردن مودیان (به خصوص در کشوری که نسبت به پرداخت مالیات توجیه نشده و عادت به پرداخت مالیات را اجباری ننموده اند) ممکن است آثار نامطلوبی، از جمله نارضایتی هائی به دنبال داشته باشد که جبران ناپذیر خواهند بود.
ارتباط با مودیان به دو صورت ممکن است: الف) شفاهی: 1- از طریق تلفن، گرچه هفته ای یک شب فردی با تجربه و مناسب پاسخگوی مودیان باشد.
2- از طریق رادیو و تلویزیون، با اشکال مختلف می توان با مودیان ارتباط بر قرار نموده و آنان را توجیه کرد. طرقی از قبیل ارتباط مستقیم، طرح سوال و پاسخ (به صورت کوتاه و مختصر)، تشکیل میزگردهای متعدد پپوسته توسط کارشناسان مساله (شبیه میزگرد تلویزیونی «جمعیت، حال و آینده»).
3- توجیه روحانیون و ائمه جمعه و جماعات، از آنجا که در کشور جمهوری اسلامی ایران، مردم اعتقای محکم به روحانیت دارند و مجالس وعظ، خطابه و سخنرانی در کشور به وفور تشکیل میگردد. به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان، محرم و صفر اکثر مناطق اعم از شهر و روستا به مساجد هجوم می آورند و به سخنان طلاب و روحانیون گوش فرا میدهند، مناسب است از این فرصت استفاده شود و از وجود روحانیون برای توجیه مردم نسبت به مالیات استفاده گردد. و چون لزوم پرداخت مالیات یک ماله اقتصادی است و خارج از تخصص اکثر طلاب و روحانیون میباشد، توجیه آنان ضروری میباشد.
توجیه روحانیون و طلاب میتواند از طریق بر پائی سمینارها در حوزه علمیه باشد (به ویژه قبل از ایام تبلیغ) و یا نوشتن مقالات مستدل و ارائه و ارائه به آنان باشد. (شبیه کاری که بهداشت و درمان انجام داده و کتابی تحت عنوان « بهداشت » در اختیار مبلغین قرار داده است)

ب) ارتباط کتبی، بوسیله:
1- ارائه جزوات و مقالات کوچک با زبان ساده به مودیان مالیاتی و ضمیمه نمودن آن به فرمهای مالیاتی.
2- پوستر های مناسب و گویا.
3- توجیه مساله در کتب دبیرستانی در تمامی رشته ها، چون علاوه بر اینکه این نوجوانان مودیان آینده هستند، هر کدام می‌توانند توجیه کننده خانواده و آشنایان خود باشند.
ب) با توجه به اینکه در کشور ما نیز مردم حتی المقدور از پرداخت مالیات می گریزند، و فرار از مالیات معلول عللی است که در مقاله حاضر تا حدودی بررسی شد، عمده این علل عبارت بودند از: ضعف و تغییر قوانین، عدم اعتقاد مردم به نظام مالیاتی و نفع پرستی، و از آنجا که فرهنگ و رسوم یک ملت در وضع قوانین موثرند و در وضع مالیات نیز مناسب است به آنها توجه شود لذا وضع مالیات بدوم توجه به ساختار فرهنگی و ایدئولوژیکی جامعه، ولو ممکن است در کوتاه مدت آثار اقتصاری داشته باشد ولی در کوتاه مدت آثار اقتصادی داشته باشد ولی در بلند مدت، می تواند به بحرانهای سیاسی و اجتماعی بیانجامد.
و از طرقی، مردم ما مسلمان هستند و در طول دوران انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی نشان دادند که در راه حفظ اسلام و قوانین آن حاضرند از جان و مال خویش بگذرند، و نه تنها داری فرهنگ مالیاتی که، فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت هستند.
بنابراین قوانین مالیاتی باید با جهانبینی آنان سازگار و متخذ از متون فقهی آنان باشد. در جامعه امروزی، اگر مصاحبه ای ترتیب داده شود، چنین مشاهده می‌شود که: اکثر مودیان مالیاتی از لفظ مالیات متنفر و از پرداخت آن ناراضی هستند، در حالیکه از کلمه خمس، زکات و صدقات بمعنی اعم آن نه تنها متنفر نیستند، که عده ای قابل توجه، داوطلبانه به دنبال تحقیق میزان دقیق بدهی خود، و پرداخت آن می باشند، و اکثر کسانی که پرداخت نمی نمایند نتنهااز کلمه خمس و صدقات متنفر نیستند که از عدم پرداخت دین شرعی و الهی خود محزون و ناراحت می باشند. امروزه هزینه های حوزه های علمیه و فعالیتهای گسترده مراجع عظام در سطح کشور و خارج از کشور مربوط به حوادث اتفاقیه، از قبیل: زلزله، سیل و... و یا احداث بیمارستانها، دانشگاهها و موسسات خیریه، رسیدگی به فقراء و مستمندان و بعضی از هزینه هائی که توسط مقام معظم ولایت فقیه انجام می‌پذیرد، از همین طریق است.
پیشنهاد می‌شود در صورت امکان وجوهات شرعیه جزء مالیاتها محاسبه شود و از پرداخت کننده آنها (که رسید معتبر مقام معتبر مقام معظم رهبری یا مراجع عظام تقلید را به همراه دارند) به ازاء سند به عنوان مالیات پذیرفته شود. این طرح دو نتیجه ذیل را نیز در پی دارد:
الف) مردم تشویق به پرداخت مالیاتهای شرعی و اسلامی می‌شوند و در مجموع میزان مالیات افزایش می‌یابد. بدون شک این مالیاتها همان اهداف مالیاتها ی دولتی را بنحوی کاملتر و صحیحتر تعقیب می‌کنند و علاوه بر این امتیاز هائی نیز دارند از قبیل: الف) تنزل کردن هزینه جمع آوری به کد صفر. ب) تا حدودی در آمد و ثروت واقعی افراد مشخص می‌شود، چون محاسبه آن بر اساس وظیفه شرعی است. ج) در خمس مبنای مالیات در آمد حقیقی و خالص است، نه درآمد جاری و اسمی، که در تثبیت خود کار نقش بسیار مهمی دارد. آیه شریفه (یسئلونک ما ذا ینفقون قل العفو) 9 به همین مسئله اشاره دارد. و امتیازهای دیگر مناسب است در مقاله ای مستقل مورد بحث قرار گیرد.
ب) محاسبه نکردن مالیاتهای شرعی، موجب نابرابری بیشتر و ناعادلانه تر شدن توزیع در آمد می‌شود. به علت اینکه افرادی که امروزه مالیاتهای اسلامی می پردازند افراد مذهبی می باشند، که اکثر قریب به اتفاق آنان از طبقه متوسط و تا حدودی ضعیف هستند، علاوه بر مالیاتهای شرعی مالیاتهای اجباری نیز بر آنان تعلق گرفته، و قدرت فرار از مالیات در این طبقه مرفه جامعه بسیار اندک است. طبقه مرفه جامعه نه تنها مالیاتهای شرعی را نمی پردازند، که با توجه به نظام اداری امروز و امکانات آن طبقه به راحتی از پرداخت مالیات می گریزند.
بنابراین طبقه مرفه نه مالیاتهای شرعی و نه اجباری پرداخت می‌کنند ولی در مقابل طبقه متوسط و ضعیف هر دو را پرداخت می‌کنند. نتیجه اینکه فاصله طبقاتی موجود و نابرابری روز به روز بیشتر می‌شود، در حالیکه از جمله اهداف مهم مالیاتها کم کردن فاصله طبقاتی می‌باشد.
ج) تشویق و گوشزد کردن نتائج – در این رابطه وقتی به قرآن کریم مراجعه شود. آیات متعدد، افراد را تشویق به پرداخت صدقات واجب و مستحب می نماید. در آیات متعدد قرآن کریم نتائج دنیوی و اخروی پرداخت صدقات را گوشزد کرده و عواقب و خیم عدم پرداخت را برای انسان و جامعه متذکر می‌شود، که دلیل اهمیت تشویق و گوشزد کردن ثمرات و نتائج آن می‌باشد.
در قرآن کریم جهت ترغیب مردم به دادن صدقات تعابیر مختلفی بکار رفته که عمدتا به تشویق و گوشزد کردن نتایج بر می‌گردد. در موارد متعدد، وعده پاداش و مغفرت و تکفیر سیئات داده شده، از جمله:
(الذین ینفقون اموالهم باللیل و النهار سراً و علانیه فلهم اجراهم عند ربهم ولاخوف علیهم و لا هم یحزنون) 10
در بعضی آیات می فرماید: نتایج این اموال که پرداخت می کنید عاید خودتان می‌شود. (و ما تنفقوا من خیر یوف الیکم و انتم لا تظلمون) 11
قرآن در آیات متعددی صدقه دادن را « قرض به خداوند فلاحت » می‌داند. حتی در آیه شریفه ای که خطاب به پیامبر جهت جمع آوری زکات نازل می‌شود نتایج آن را گوشزد کرده و می فرماید: (خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزکیهم بها وصل علیهم ان صلاتک سکن لهم و الله سمیع علیم) 12
ای پیامبر از مومنان صدقات را دریافت کن تا بوسیله آنها نفوس آنان منزه و اموالشان رشد پیدا کند و آنان را به دعای خیر یاد کن که دعای تو در حق آنان موجب تسلی خاطرشان شود و خدا شنوا و دانا است.
د) توجه به حدود قوانین و فعالیتها – حدود قوانین و فعالیتهای مالیاتی دقیق شناسائی و قرقگاهها معین و در اطراف کاملا دقت شود، زیرا یکی از طرق فرار از مالیات همین حدود و اطراف میباشند.
ه) نظارت بیشتر بر مامورین- در انتخاب مامورین مالیاتی دقت شود تا حتی الامکان از تخصص و تعهد لازم برخوردار باشند. مامورین متخلف شناسای و در برابر آنان عکس العمل لازم نشان داده شود و در مقابل از افراد کوشا تقدیر و تشویق به عمل آید.
و) جلوگیری از اسراف – مناسب است در هزینه ها دقت شده و از اسراف و مخارج بی مورد اجتناب گردد. در این خصوص روایت امام صادق – علیه السلام – به نقل از امیر المومنین – علیه السلام – را حسن ختام قرار داده و نظر همگان را در ارتباط با هزینه کردن بیت المال به آن جلب می کنیم.
عن جعفر بن محمد – علیه السلام – عن آبائه، عن علی – علیه السلام – انه کتب الی عماله: ادقوا اقلامکم و قاربو بین سطورکم، و احذفوا عنی فضولکم، و اقصدوا قصد المعانی، و ایاکم و الا کثار فان اموال المسلمین لاتحتمل الاضرار 13.
امام صادق – علیه السلام – به نقل از پدران معصومش از امیر المومنین – علیه السلام نقل می فرماید که حضرت به کارگزارانش نوشتند: (در نگارش) قلمها را ریز کرده و سطرها را به هم نزدیک نمائید، کلمات و القاب زائد را بر داشته و لب کلام را بنویسید، از زیاده نویسی اجتناب کنید، که اموال مسلمین نبایستی متحمل ضرر شود.

پى‌نوشت‌ها
1- ر. ک. روزنامه جمهوری اسلامی، شماره: 3722، سال سیزدهم، چهارشنبه 26/1/71.
2- ر. ک. ماهنامه درسهائی از مکتب اسلام، شماره 8، سال 17، ص: 505.
3- ر. ک. قربانب، فرج الله – مجموعه کامل قوانین و مقررات مالیاتی – انتشارات فردوسی – چاپ دوم ص: 229 تا 240.
4- همان: ص 307و315.
5- ر. ک. رزاقی، دکتر ابراهیم، اقتصاد ایران، ص: 138، (1367).
6- با استفاده از جدول شماره 1 محاسبه شده است.
7- مجله اقتصادی، شماره (3)، سال دوم.
8- ر. ک. سالهای (61-1353) محاسبه شده با استفاده از بررسی تحولات اقتصادی کشور بعد از انقلاب، بانک مرکزی، ص: 609 سالهای (66-1362)، گزارش اقتصادی و ترازنامه سال 1366، بانک مرکزی، ص204 سالهای 67و68 به ترتیب، گزارش اقتصادی سال 67و68 و معاونت امور اقتصادی، دفتر اقتصاد کلان ص: 100و85.
9- قرآن کریم، سوره بقره، آیه 219.
10- قرآن کریم، سوره بقره، آیه: 275.
11- قرآن کریم، سوره بقره، آیه 272.
12- قرآن کریم، سوره توبه، آیه 103.
13- وسائل الشیعه جلد 12، ص: 299.

ماخذ:
پژویان، جمشید، جزوه درسی (دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران)
تفضلی، فریدون، اقتصاد کلان، نشرنی، تهران (1368)
تقوی، مهدی، اقتصاد کلان، انتشارات فروردین
رزاقی، ابراهیم، اقتصاد ایران، نشرنی (1368)
کاتوزیان، محمد علی، آدام اسمیت و ثروت ملل
پیرنیا، حسین، مالیاتها و بودجه عمومی
رزاقی، ابراهیم، الگوئی برای توسعه اقتصادی ایران
بررسی تحولات اقتصادی کشور بعد از انقلاب، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
پور مقیم، حسین، اقتصاد بخش عمومی
گزارش اقتصادی، معاونت امور اقتصادی، دفتر اقتصاد کلان مرکز آمار ایران، سالنامه آماری کشور
مجله اقتصادی، معاونت اموری اقتصادی و بین الملل وزارت اقتصاد و دارائی
تراز نامه بانک مرکزی
 

التهاب در بازار سكه و ارز در طي هفته‌هاي اخير كه اثراتي بر بازار سرمايه نيز داشته موجب شده است كه برخي رسانه‌هاي داخلي كشور به‌جاي فرونشاندن اين التهاب و تشويق مردم به سرمايه‌گذاري در بورس به‌جاي سرگردان كردن سرمايه‌هاي خود در فعاليت‌هاي سوداگرانه، با رسانه‌هاي بيگانه هم‌افزايي كنند.
به گزارش رجانيوز، بر اساس تصميم نادرست دولت در مورد كاهش نرخ سوده سپرده‌هاي بانكي در سال 90 آن‌هم در شرايط افزايش قيمت‌ها به‌دليل اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها، برخي از سپرده‌گذاران ترجيح داده‌اند كه سپرده‌هاي خود را از بانك‌ها خارج كرده و به‌دنبال بازارهاي سودآورتري هستند.

در عين حال، برخي از رسانه‌ها بدون توجه به اين شرايط، به‌جاي هدايت سرمايه‌هاي سرگردان به سمت بازارهاي رسمي پولي و مالي كشور و جلوگيري از بروز رفتارهاي سوداگرانه غيرقابل كنترل در اقتصاد كشور با ارائه تصوير واقعي از سير صعودي شاخص بازار بورس تهران و تشويق به سرمايه‌گذاري در اين بازار، اين شرايط مطلوب را ناشي از سفته‌بازي و دخالت دولت مي‌دانند.

اين در حالي است كه يكي از رويكردهاي ثابت رسانه‌هاي بيگانه نيز آشفته نشان دادن وضعيت اقتصادي ايران و تأثير منفي تحريم‌هاي غرب بر رشد اقتصادي كشور است و آن‌ها نيز سير صعودي شاخص بازار بورس تهران را حاصل سفته بازي و دخالت دولت معرفي مي‌كنند كه در اقتصاد ملي تأثيري ندارد.

به‌عنوان نمونه، صداي امريكا دو شب قبل در مورد بازار بورس تهران طي گزارشي كوشيد به مخاطبان خود همين نكته را القا كند و پيش از اين نيز در تحليل و ارزيابي خود از بازار بورس تهران گزارش هاي متناقضي را منعكس كرده بود كه نتيجه آن القاي آشفته بودن وضعيت اقتصادي در ايران بود، به‌طوري كه اين رسانه در برخي موارد با اعلام كاهش شاخص بورس تهران، آن را نتيجه بي اعتمادي سرمايه گذاران و بي ميلي آنان به سرمايه گذاري در بازار اقتصاد ايران دانسته است.
صداي امريكا در گزارش هاي ديگر با مخدوش كردن رشد شاخص بورس تهران، آن رامرتبط با گسيل سرمايه هاي سرگردان از ديگربخش هاي اقتصادي مانند مسكن به بورس و شكل گيري حباب قيمت در اين بازار و احتمال تركيدن اين حباب خبر داده است.

اما با توجه به اينكه در حال حاضر، بيشتر بازارهاي بورس كشورهاي جهان با افت شاخص روبرو هستند، به نظر مي‌رسد اين رسانه امريكايي مي كوشد با گزارش هاي متناقض خود از بازار بورس تهران و آشفته نشان دادن آن از تمايل سرمايه گذراران براي ورود به اين بازار جلوگيري كند.

در گزارش دو شب قبل تلويزيون صداي امريكا از بازاربورس تهران، سير صعودي شاخص بازار بورس با فضاسازي تبليغي اينگونه تحليل شد كه حاصل سفته بازي دولت و در برخي شركت هاي خاص است و ادامه داد كه "بر اساس قانون بازاراوراق بهادار ايران شورايي متشكل از وزيران اقتصاد و دارايي و بازرگاني و تعداد ديگري ازمقام‌هاي كشوري بعلاوه چهار خبره مالي كه توسط وزير دارايي به اين شورا پيشنهاد شده‌اند، تصويب سياست هاي كلان اين بازار را برعهده دارد و براي پذيرفتن هر شركتي در بازار بورس، تصويب اين شورا و هيات وزيران لازم است."

با اين حال، اگرچه تلويزيون وابسته به سازمان سيا وظيفه سازماني خود براي ايجاد ناآرامي در حوزه‌هاي مختلف سياسي، امنيتي و اقتصادي كشور دارد اما رسانه‌هاي داخلي بايد مراقب اين دام و سناريوي دشمن باشند.

از دیدگاه ناظران سیاسی و کارشناسان، «بی‏ اعتمادی شهروندان غربی به سیاستمداران» و «عدم‌انطباق سیاست‌های جاری در کشورهای غربی با اصول دمکراسی» دو محور عمده‏ای است که سبب شده شهروندان اسپانیا و برخی کشورهای دیگر اروپایی در برابر آن بپاخیزند و واکنش جدی نشان دهند. 

روزنامه همشهری نوشت: آنچه طی هفته‌های گذشته در اسپانیا روی داد، بی‏اختیار، ذهن را به حوادث این کشور و اروپا در گذشته‏ای دور پیوند می‏دهد؛ زمانی که اسلام ابتدای قرن هشتم میلادی به اسپانیا رسید و تا مرزهای فرانسه پیش رفت.

اسپانیا طی هفته‌های گذشته دستخوش تحولات گسترده‏ سیاسی بود. اعتراض‏های مردمی در اندک زمانی سراسر این کشور را فراگرفت و مناسبات سیاسی اسپانیا را پس از 3دهه به کلی برهم زد.تظاهرات‏کنندگان تحت عنوان «جنبش ناراضیان» به خیابان‏ها ریختند، در میدان اصلی شهر و روبه‌روی مراکز اصلی چادر برافراشتند و در خیابان‏ها ماندند و به منزل نرفتند تا اینکه در انتخابات شوراهای محلی، پس از 22 سال، طعم تلخ شکست را نصیب حزب سوسیالیست حاکم بر این کشور کردند. گرچه رسانه‌های اسپانیا و دیگر کشورهای غربی همچنان تلاش می‏کنند خاستگاه حرکت مردمی در اسپانیا را مسائل اقتصادی معرفی کنند ولی این، همه‏ ابعاد ماجرا نیست.

در تحلیل‏های خبری از اسپانیا، همواره براین نکته تأکید شده است که این کشور با رکود اقتصادی شدید، خیل بیکاران و کسری بودجه مواجه است. این حقایق اقتصادی در مورد اسپانیا کاملاً صادق است و تردیدی در آن نیست. مردم اسپانیا نیز به‌طور قطع از وضعیت اقتصادی این کشور راضی نیستند ولی جنبه‏ اقتصادی یکی از ابعاد مهم خیزش مردم اسپانیا محسوب می‌شود و این حرکت مردمی قطعا دارای ابعاد دیگری هم هست؛ عمدتاً تحلیل‏های سیاسی و خبری در مسائل اسپانیا مغفول مانده است.

در شعارهای عمومی جنبش مردم اسپانیا، این جملات خطاب به سیاستمداران این کشور روی پارچه‌نوشته‌ها در همه جای شهر به چشم می‏خورد: «شما نمایندگان ما نیستید»، «فرقی نمی‌کند چه کسی را انتخاب کنی، همه سرت کلاه می‏گذارند»، «به ما احترام نمی‏گذارند، دولت به ما خیانت می‌کند»، «این دمکراسی نیست»، «صلح اجتماعی در حال اتمام است»؛ این جملات به خوبی نشان می‏دهد که جنبش اخیر مردم اسپانیا صرفاًً بر محور اقتصاد نیست؛ اگرچه مسائل اقتصادی یکی از ابعاد مهم آن است.

روشن است که مردم اسپانیا از دست سیاستمداران خود به ستوه آمده‏اند و آنان را نمایندگان واقعی خود نمی‏دانند. مردم اسپانیا با حرکت اخیر خود به وضوح نشان دادند که ساختار سیاسی کنونی این کشور را به هیچ روی بر پایه دمکراسی نمی‏دانند و نسبت به این سیاست‌ها انتقادات جدی دارند.آنچه در اسپانیا تحت عنوان جنبش ناراضیان روی داد به‌واقع حاکی از بروز یک بحران شدید در اروپاست.

از دیدگاه ناظران سیاسی و کارشناسان، «بی‏ اعتمادی شهروندان غربی به سیاستمداران» و «عدم‌انطباق سیاست‌های جاری در کشورهای غربی با اصول دمکراسی» دو محور عمده‏ای است که سبب شده شهروندان اسپانیا و برخی کشورهای دیگر اروپایی در برابر آن بپاخیزند و واکنش جدی نشان دهند.

شهروندان اروپا مدت‏هاست که به وضوح شاهد دوگانگی در رفتار سیاستمداران خود هستند؛ سیاستمدارانی که از یک سو داعیه‏ دمکراسی دارند و از سوی دیگر در لشکرکشی به کشورهای مختلف جهان مشارکت می‏کنند.سیاست‌های نادرست دولت‏های غربی در مواجهه با مسائل مختلف محلی و بین‏المللی موجب شده که شهروندان این کشورها، روند اداره امور خود را منطبق با اصول دمکراسی ندانند و نسبت به آن انتقاد جدی داشته باشند.ادامه این روند موجب خواهد شد که غرب با بحران جدی در هویت سیاسی خود مواجه شود و آنچه به نام دمکراسی در آن تبلیغ می‌شود به چالش کشیده شود.

اخیراً امواج این خیزش مردمی از مرزهای اسپانیا عبور کرده و به فرانسه نیز رسیده است. تظاهرات گروه‌هایی از جوانان فرانسوی طی روزهای گذشته که به بهانه‌های مختلف در این کشور برگزار شد، حکایت از آن دارد که اروپا به‌زودی شاهد دگرگونی‏های سیاسی عمده‏ای خواهد شد.آنچه طی هفته‌های گذشته در اسپانیا روی داد، بی‏اختیار، ذهن را به حوادث این کشور و اروپا در گذشته‏ای دور پیوند می‏دهد؛ زمانی که اسلام ابتدای قرن هشتم میلادی به اسپانیا رسید و تا مرزهای فرانسه پیش رفت.

http://www.babazm.blogfa.com/post-985.aspx

در صورتی که دسترسی به سامانه مذکور از طرف واحد اطلاعات مالی برای موسسه اعتباری فراهم نشده باشد موسسه باید با مراجعه به پایگاه اینترنتی دبیرخانه و اخذ نسخه چاپی گزارش معاملات مشکوک و تکمیل آن، فرم چاپ شده را از طریق پست سفارشی برای واحد اطلاعات مالی ارسال نماید. 
ادامه مطلب

◊  مسئولیتهای اجتماعی مدیران و بنگاههای کسب و کار

◊  اسرار هفتگانه راهبری کسب و کار درعصر جدید

◊  بهره وری یعنی مفید کار کنیم نه زیاد

◊  بررسی‌ مدیریت‌ جامع‌ فرایندهای‌ کسب‌ و کار

◊  نوآوری یک کار درونی است

◊  سیزده فرصت برای موفقیت در تمام کسب و کارها!

◊  کیفیت؛ مفهومی که باید دوباره تعریف شود

◊  پنج استراتژی برای هوشمندانه کار کردن به جای زیاد کار کردن

◊  یک کارآفرین موفق به راستی کیست؟

◊  برخورد با منفی گرایی در محل کار

◊  اعتماد، کلید ثروت های نامرئی در کامیابی شغلی

◊  کارآفرینی کودک آخرین راه نجات

◊  انگیزه کار کردن

◊  قانون‌های جهانی موفقیت

◊  ۱۰ قانون برای موفقیت در شرکتها

◊  نقش صداقت در رسیدن به موفقت شغلی و تجاری

◊  رمز موفقیت سیستم تولید تویوتا

◊  ۳۵ نکته در آغاز و تعیین نام یک کسب و کار جدید

◊  انتظارات رئیستان را برآورده کنید

◊  وضعیت کار در قرن ۲۱

http://babazm.blogfa.com/post-958.aspx

وي افزود: با ايجاد بستر تجارت الكترونيك بسياري از جرايم كه در كشورهاي مختلف وجود داشت وارد ايران شد و هدف اصلي پليس در فضاي اينترنت موضوع پيشگيري به منظور شناسايي جرم و اطلاع‌رساني مناسب در اين رابطه است. 

معاون تشخيص و پيشگيري پليس فتا با اعلام راه‌اندازي پليس فتا تا پايان ارديبهشت ‌ماه امسال در كليه استان‌ها، اظهار كرد: بيشترين جرم در فضاي اينترنتي ايران مربوط به جرايم اقتصادي است اين در حالي است كه بيشتر سايت‌ها در ايران از امنيت مناسبي برخوردار نيستند.

سرهنگ سيد محسن ميربهرمسي در گفت و گو با ايسنا، هدف از راه‌اندازي پليس فتا (پليس فضاي تبادل اطلاعات) را ايجاد فضاي امن براي كاربران در دنيا مجازي عنوان كرد و افزود: مردم هنوز با تهديدات فضاي سايبر آشنايي ندارند و بايد به وسيله رسانه‌ها آنان را با جرايم مدرن آشنا كرد.

وي افزود: با ايجاد بستر تجارت الكترونيك بسياري از جرايم كه در كشورهاي مختلف وجود داشت وارد ايران شد و هدف اصلي پليس در فضاي اينترنت موضوع پيشگيري به منظور شناسايي جرم و اطلاع‌رساني مناسب در اين رابطه است.

سرهنگ ميربهرمسي خاطرنشان كرد: معاونت تشخيص و پيشگيري پليس فتا به جرايم اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي همچون كلاهبرداري، سرقت و توهين به مقدسات، اشاعه محتويات غيرفرهنگي و غيره رسيدگي مي‌كند و در نهايت تعدادي از اين سايت‌ها مسدود شده و تعدادي ديگر نيز به مراجع قضايي معرفي مي‌شوند.

80 درصد تخلفات اينترنتي در ايران اقتصادي و مالي است

معاون تشخيص و پيشگيري پليس فتا با بيان اينكه بيشترين جرم در فضاي اينترنتي ايران مربوط به جرايم اقتصادي است، اضافه كرد: حدود 80 درصد تخلفات اينترنتي در ايران مربوط به تخلفات اقتصادي و مالي است.

وي اضافه كرد: قانون مبارزه با جرايم رايانه‌اي كامل نيست و بايد اين قانون به شكلي باشد كه بتواند جرايم را پيش‌بيني كند.

سرهنگ ميربهرمسي خاطرنشان كرد: بيشتر سايت‌ها در ايران از امنيت مناسبي برخوردار نيستند كه يكي از دلايل آن اين است كه به صورت جدي مورد آزمون قرار نگرفته‌اند و اگر اقداماتي هم در اين رابطه صورت گرفته است، كافي نيست.

به گفته وي، در ايران به سايت‌هايي كه هك مي‌شوند خسارت چنداني وارد نمي‌شود به طوري كه قصد عمده هكرها آن است كه توانايي‌هاي خود را به نمايش بگذارند و انگيزه اصلي آنان اعلام وجود است.

معاون تشخيص و پيشگيري پليس فتا اضافه كرد: بيشتر سايت‌هايي كه مورد هك قرار مي‌گيرند، هزينه‌اي را براي امنيت خود پرداخت نكرده‌اند و به همين دليل به امنيت آن نيز توجهي نمي‌كنند.

وي افزود: با توجه به اينكه اكثر هكرها در ايران نوجوان هستند مي‌توان همچون ساير كشورها مسابقه‌هايي را برگزار كرد تا نيروهاي مستعد در زمينه «آي تي» نيز شناسايي شوند و از پتانسيل آنان استفاده كرد.

سرهنگ ميربهرمسي با تاكيد بر اينكه مردم جرايم ملموس مانند جيب‌بري را بيشتر مورد توجه قرار مي‌دهند، ‌افزود: اين در حالي است كه به طور مثال در يك پرونده فردي كه در يك شركت هرمي فعاليت داشته در يك سال يك و نيم ميليارد تومان كلاهبرداري كرده است اما در يك پرونده اينترنتي، فردي با راه‌اندازي سايت شرط‌ بندي يك مسابقه‌ روزانه 200ميليون تومان درآمد داشته است.

يكي از شگردهاي كلاهبرداران در فضاي مجازي «فيشينگ‌» است

وي به يكي از جرايم اينترنتي اشاره كرد و گفت:‌ يكي از جرايمي كه در فضاي اينترنت وجود دارد موضوع فيشينگ به معناي ماهي‌گيري است كه بر اين اساس كلاهبرداران صفحاتي را مانند صفحات بانك ايجاد كرده و با ارائه كالايي با قيمت مناسب زماني كه مردم اين صفحات را انتخاب مي‌كنند و شماره حساب و رمز خود را وارد مي‌كنند، ديگر عملياتي صورت نمي‌گيرد و تا اين مرحله نيز مشتري ضرري نمي‌بيند اما كلاهبرداران با سرقت كلمه عبور و رمز عابربانك پس از گذشت مدتي كه گاهي تا 6 ماه هم به طول مي ‌انجامد زماني كه حساب اين فرد بيشترين موجودي را داشته باشد، كلاهبرداران اقدام به برداشت از آن مي‌كنند.

وي به خريد و فروش كالاهاي همچون دارو و كالاهاي غيرمجاز كه امنيت خصوصي افراد را به مخاطره مي‌اندازد مانند سيستم‌هاي شنود و دوربين‌ها اشاره كرد و افزود: اينترنت از جغرافياي خاصي برخوردار نيست به طوري كه بسياري از اين سايت‌هاي از خارج از كشور مديريت مي‌شوند كه در اين راستا بسياري از پرونده‌ها با همكاري متقابل بين‌المللي رسيدگي مي‌شود.

سرهنگ ميربهرمسي به پرونده فروش داروهاي تقلبي اشاره كرد و گفت: اين پرونده از سوي اينترپل ايران مورد رسيدگي قرار گرفت و به پليس فتا ارجاع داده شد تا افرادي كه به صورت بين‌المللي اقدام به توزيع و پخش داروهاي غيرمجاز و تقلبي بدون پروانه ساخت از طريق اينترنت كرده بودند، شناسايي شوند و مسدودسازي اين سايت‌ها نيز در دستور كار قرار گرفته است.

وي تصريح كرد: يكي از ايرادات در اينترنت ايران اين است كه هويت واقعي افراد با هويت آنان در فضاي مجازي يكي نيست و اين موضوع باعث مي‌شود افراد بتوانند مرتكب خلاف شده و احساس كنند كه مي‌توانند از دست قانون فرار كنند.

معاون تشخيص و پيشگيري پليس فتا گفت: يكي از تهديدهاي فضاي مجازي ارائه آموزش‌هاي ساخت موادمخدر صنعتي است به طوري كه برخي چگونگي ساخت موادمخدر صنعتي را آموزش مي‌دهند كه در اين رابطه مواردي كشف شده و به پليس موادمخدر هم اعلام شده است. البته معمولا افرادي كه اقدام به اين كار مي‌كنند در داخل ايران نيستند.

ارائه نرم ‌افزار مسدود كردن سايت‌ها به خانواده‌ها

وي درباره فيلترينگ سايت‌ها با بيان اينكه كار پليس فيلتركردن نيست و پليس بخشي از شوراي فيلترينگ است، اضافه كرد: يكي از برنامه‌هاي پليس اين است كه نرم‌افزاري را براي بستن سايت‌ها در اختيار خانواده‌ها قرار دهد تا كودكان به سايت‌هايي كه در رده سني آنان نيست دسترسي نداشته باشند و موضوع مسدودسازي سايت‌ها از سوي خانواده‌ها انجام شود.

ميربهرمسي به فعاليت فروشگاه‌هاي اينترنتي اشاره كرد و گفت: اين فروشگاه‌ها بدون آنكه مجوزي داشته باشند در فضاي مجازي فعاليت مي‌كنند و احتمال دارد كالاهايي كه از سوي آن‌ها به فروش مي‌رسد وجود خارجي نداشته باشد.

وي خاطرنشان كرد: براي سامان‌دهي فروشگاه‌هاي اينترنتي بناست در وهله اول نشان اعتماد به اين فروشگاه‌ها از سوي مركز تجارت الكترونيك وزارت بازرگاني واگذار شود تا مردم با ديدن اين نشان مطمئن شوند كه اين فروشگاه‌ها وجود دارند. البته داشتن نشان اعتماد به معني تاييد كالا و خدمات اين فروشگاه‌ها نيست و تنها در صورت وقوع جرم مي‌توان اين افراد را تحت تعقيب قرار داد.

صدور جواز كسب براي فروشگاه‌هاي اينترنتي

معاون تشخيص و پيشگيري پليس فتا افزود: در حال حاضر متقاضيان مي‌توانند براي دريافت اين نشان به مركز تجارت الكترونيك وزارت بازرگاني مراجعه كرده و با ارائه مدارك مورد نظر، نشان ياد شده را دريافت و در سايت خود نصب كنند.

ميربهرمسي از صدور جواز كسب براي فروشگاه‌هاي اينترنتي در آينده نزديك خبر داد و افزود: پليس تقاضا دارد كه روند رسيدگي به وضعيت فروشگاه‌هاي اينترنتي تسريع پيدا كند و اميدواريم تا پايان امسال اتحاديه‌ها در اين زمينه كار خود را آغاز كرده و اين تقاضاها را دريافت كنند.

وي به موضوع اسپم‌ها در اينترنت اشاره كرد و افزود: ‌روزانه در دنيا 55 ميليارد اسپم (هرزنامه) ارسال مي‌شود كه بسياري از آنها موجب گمراه سازي افراد مي‌شود به طور مثال برخي افراد با گذاشتن كلمه كليدي در سايت‌ها، زماني كه جستجويي انجام مي‌شود افراد را ناخواسته وارد اين سايت‌ها مي‌كنند.

ميربهرمسي خاطرنشان كرد: از 8 ميليون سايت رصد شده در ايران، يك ميليون و 260 هزار سايت غيراخلاقي مشاهده شده است كه اين موضوع نشان مي‌دهد فضاي اينترنت در ايران فضاي بدي نيست و بسياري از افراد هم به صورت ناآگاهانه وارد اين سايت‌ها مي‌شوند.

كاربران ايميلشان را در معرض ديد نگذارند

معاون تشخيص و پيشگيري پليس فتا از مردم خواست در استفاده از فضاي مجازي به نكات امنيتي توجه كنند و از پاسخگويي به ايميل‌هاي ناشناس خودداري كنند.

وي اضافه كرد: كاربران از در معرض ديد گذاشتن آدرس ايميل خود در سايت‌ها خودداري كنند چون نه تنها احتمال هك شدن ايميل آنان وجود دارد بلكه افرادي با برداشتن آدرس ايميل‌ آنان اقدام به ارسال اسپم خواهند كرد حتي در برخي از موارد آنان آدرس ايميل‌ها را به برخي از سايت‌ها مي‌فروشند.

سرهنگ ميربهرمسي افزود: مردم از سايت‌هايي كه كالا يا خدماتي را با تخفيف ارائه مي‌دهند، خريد نكنند چون اين يك نوع شگرد براي به دام انداختن طعمه از سوي كلاهبرداران است.

معاون تشخيص و پيشگيري پليس فتا در خاتمه تاكيد كرد: در فضاي اينترنت بايد از هويت واقعي افراد اطمينان يافت.

یک کارشناسی اقتصادی گفت:در نظام فرهنگ اقتصادي اسلام اصل بر توليد حداكثر و مصرف جامع و متعادل است كه بايد به اصل محوري در طراحي نظام اقتصادي تعريف شود.
 مهدي ناظمي اردكاني با بيان اينكه الگو يا مدل مبتني بر مفروضاتي است كه در فكر و ذهن يك فرد يا جامعه ريشه دارد، گفت: زماني كه اين مفروضات تبديل به مدل شود، آن مفاهيم مهندسي شده‌اند و اين زماني است كه باورها در قالب شكل و اندازه قرار بگيرند.
وي تصريح كرد: بنابر اين اصلاح الگوي مصرف در حوزه نظر قرار مي‌گيرد و ابتدا بايد مهندسي شود و اين مساله در حوزه مهندسي فرهنگ قرار مي‌گيرد كه مقدم بر اقدام و عمل است.
ناظمي با بيان اين كه فرهنگ‌هاي مختلف، الگوهاي مصرف و توليد متفاوتي را به بشر ارائه مي‌دهند اظهار داشت: به طور قطع فرهنگ اسلامي نيز الگوي مصرف خاصي را به جامعه ارائه مي‌كند.
وي يادآور شد: در طول سال‌هاي گذشته بخش‌هايي از اين الگو به جامعه ارائه شده است اما با توجه به استقرار نظام جمهوري اسلامي لازم است كه همه اين الگو براي جامعه تبيين شود.
عضو هيئت علمي دانشگاه امام حسين(ع) با اشاره به ساخته شدن نظام اقتصادي بر اساس الگوي اقتصادي گفت: نخست الگوها و مدل‌ها بايد در حوزه نظر شكل بگيرد و طراحي شود و سپس با تعامل با نظام اقتصادي، ساختار و نظام اقتصادي مطلوب بازسازي و مديريت شود تا اصلاح الگوي مصرف پياده‌سازي شود.
وي تاكيد كرد: اگر اين الگو مهندسي، طراحي و براي جامعه تبيين شود اما نظام قديمي اقتصاد در كشور حاكم باشد، هرگز اين الگو در كشور پياده نخواهد شد.
ناظمي افزود: براي مهندسي فرهنگ اقتصادي بايد به منابع و آموزه‌هاي ديني رجوع و اصول اساسي مهندسي فرهنگ را براي اقتصاد اسلام از اين منابع استخراج و به ذهن همه افراد جامعه منتقل كنيم.
وي تصريح كرد: اگر ذهن مسئولان دستگاه‌هاي اقتصادي با اين فرهنگ آشنا نباشد، انتظار تصميم‌گيري صحيح و بر اساس فرهنگ اقتصادي اسلام از سوي اين افراد انتظاري بيهوده خواهد بود و آن‌ها بر اساس فرهنگ اقتصادي ديگري تصميم خواهند گرفت.

توليد حداكثر، مصرف درحد نياز

اين استاد دانشگاه با بيان اينكه بنا بر آموزه‌هاي بعضي مكاتب مصرف موتور محركه تلاش اقتصادي انسان فرض مي‌شود، گفت: اين مكاتب معتقدند انسان تا بدهكار نباشد هرگز تلاش نخواهد كرد.
وي تاكيد كرد: بر همين اساس انسان غربي بايد برده‌وار تلاش كند چرا كه نيازهاي مصرفي او شدت بخشيده شده است و همواره به سيستم بدهكار است و بايد اين بدهي را بپردازد.
ناظمي با بيان اينكه در فرهنگ اقتصادي اسلام خود تلاش اقتصادي و توليد موضوعيت دارد و عبادت دانسته مي‌شود، تصريح كرد: در عين حال در اين مكتب مصرف هم به اندازه نياز انساني در جاي خود موضوعيت دارد.
وي با تاكيد بر اينكه قاعده در فرهنگ اقتصادي اسلام بر تلاش حداكثر و مصرف به اندازه نياز است، اظهار داشت: براي مهندسي فرهنگي اقتصاد، اين قاعده بايد به عنوان قاعده اصلي لحاظ شود.
اين كارشناس اقتصادي با بيان اينكه فرهنگ فعلي اقتصادي جامعه بر همان قاعده توليد بيشتر براي مصرف بيشتر استوار است و انگيزه‌هاي مادي تنها محرك اين اقتصاد محسوب مي‌شود گفت: در چنين فرهنگي احتكار، انباشته كردن ثروت، كمك نكردن به ديگران، ضربه زدن به ديگران براي سود بيشتر، استفاده از هر ابزاري براي رسيدن به هدف، ربا، توليد كالايي كه به ضرر انسان و سلامتي اوست، اعمال منافي اخلاق و...چون واجد سود است، قابل قبول است و نفي نمي‌شود.
وي انگيزه جامعه اسلامي براي پذيرفتن اين اصل را انطباق رفتارهاي جامعه مسلمان با هويت فرهنگ اسلامي دانست و اظهار داشت: الگو و مصداق كامل اصل تلاش حداكثر و مصرف در حد نياز در فرهنگ اسلامي اميرالمؤمنين است كه در سال‌هايي كه در حكومت حضور نداشتند يك توليدگر اقتصادي برتر بودند و در عين حال مصرف ايشان حداقلي و در حد ضرورت و متعادل بوده است.

الگوي مصرف، تامين نيازها به صورت جامع و متعادل است

ناظمي با بيان اينكه اصل محوري ديگر در فرهنگ اقتصادي اسلام تامين نيازها به صورت جامع و متعادل است تصريح كرد: در واقع تعريف اگوي مصرف در اين فرهنگ تامين نيازها به صورت جامع و متعادل است.
وي با اشاره به آسيب‌زا بودن مصرف نامتعادل گفت: انسان از خوردن و آشاميدن زياد دچار آسيب مي‌شود. يعني انسان مسلمان بايد شهوت خود را در تامين نامتعادل نيازها كنترل و تنظيم كند.
ناظمي با بيان اينكه مفهوم عدالت نخست در الگوي مصرف و توليد تعريف مي‌شود اظهار داشت: با دستيابي به دو اصل توليد حداكثر و مصرف در حد نياز مفهوم عدالت محقق خواهد شد و اين حدها در آموزه‌هاي دين اسلام تعريف شده‌اند چنانكه حدود در عبادت، در كار و در استراحت مشخص شده است.
وي افزود: بر اساس الگوي مصرف اسلامي همه نيازهاي همه افراد جامعه بايد به صورت كامل اما در حد و اندازه خودشان تامين شود كه البته اين نيازها به نيازهاي مادي محدود نمي‌شود و نيازهايي مانند نياز به احترام و منزلت اجتماعي، نياز به تكامل دروني و نياز به علم‌آموزي و معرفت را نيزدر بر مي‌گيرد.
ناظمي با اشاره به رشد جامعه در صورت تامين همه اين نيازها گفت: جامعه دردوران دفاع مقدس با رعايت بخشي از اين الگوها به رشد و اعتلا رسيد و با وجودي كه ما با تمام توان در برابر دشمن ايستاديم و هزينه زيادي را تحمل كرديم، رشد و برداشت نيز داشتيم كه ساخته شدن انسان‌هايي كه از نظر رشد و تكامل انساني به جايگاه والايي رسيدند يا توانايي‌هاي قابل توجهي براي كمك به اداره جامعه پيدا كردند از آن جمله است.
وي با بيان اينكه ساخته شدن انسان‌ها بوسيله تامين نيازهاي آنان بصورت جامع و متعادل امكان‌پذير مي‌شود اظهار داشت: واضح است كه در دوران دفاع مقدس نيازهاي مادي رزمندگان بطور كامل و زياد تامين نمي‌شد اما تامين اين نيازها تا حدودي در الگوي مصرف اسلامي انجام مي‌شد.
ناظمي تصريح كرد: آنچه كه در مورد رزمندگان برآورده مي‌شد اما در مورد جوانان امروز برآورده نمي‌شود، نيازهاي متعالي آنان مانند نيازهاي اجتماعي، احترام و خودشناسي بود و به همين دليل از ميان مردم عادي و پايين جامعه فرماندهان بزرگ و توانايي به وجود مي‌‌آمدند.
وي اضافه كرد: متاسفانه امروز در جهت آن الگوها حركت نمي‌كنيم چرا كه بسياري از مديران در جامعه براي گرفتن راي از مردم بر نيازهاي مادي مردم تاكيد و آن‌ها را شدت مي‌بخشند.
وي افزود: در تعامل مسئولين نظام با مردم بايد نيازهاي آنان بصورت جامع و متعادل مورد توجه قرار بگيرد چرا كه تحريك نيازهاي مادي و غريزي انسان‌ها كار ساده‌اي است و زماني كه روي اين نيازها تمركز شود از نيازهاي ديگر جامعه غفلت مي‌شود و در اين زمان حتي با تامين نيازهاي مادي، رضايت در افراد جامعه شكل نمي‌گيرد.
ناظمي با بيان اينكه حضرت امام در طول دوران دفاع مقدس هرگز نيازهاي مادي بسيجيان و رزمندگان را تحريك نكردند تصريح كرد: بيشترين نيازي كه امام(ره) تحريك مي‌كردند منزلت انساني و نياز به احترام بود كه در جمله زيباي " من بر دست و بازوي شما بوسه مي‌زنم " متجلي بود.

وظيفه مهندسي فرهنگي جامعه بر عهده شوراي عالي انقلاب فرهنگي است

اين استاد دانشگاه با بيان اينكه در سال 1381 مقام معظم رهبري وظيفه مهندسي فرهنگي جامعه را بر عهده شوراي عال انقلاب فرهنگي گذاشتند تصريح كرد: متاسفانه با گذشت 7 سال از اين مساله كارهاي جدي قابل اعتنايي مانند مهندسي فرهنگ اقتصادي جامعه انجام نشده است تا مديران كشور بتوانند بر اساس اين فرهنگ قانون و قاعده ايجاد و آن را عملياتي كنند.
وي افزود: بدون داشتن و تسلط بر فرهنگ اقتصادي اسلام سيستم‌هايي مانند نظام بانكداري تلفيقي از فرهنگ اقتصادي اسلامي و غربي و در واقع مشركانه خواهد بود به همين سياق نظام توزيع و يا توليد درستي رانمي‌توانيم طراحي كنيم.
وي با اشاره به امكان‌پذير نبودن چنين امر خطيري بدون حضور ومشاركت انديشمندان مسلمان اظهار داشت: همه اين انديشمندان در دانشگاه‌ها و حوزه‌ها بايد تلاش كنند تا براساس مفروضات فرهنگ اسلامي مدل و الگو طراحي كنند و تا زماني كه از اجمال به تفصيل و از كليات به جزئيات اين فرهنگ نرسيم نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم مردم در عمل آن را رعايت كنند.
ناظمي با بيان اينكه اولين بند سياستهاي كلي برنامه پنجم كه توسط مقام معظم رهبري ابلاغ شد نيز به مساله مهندسي فرهنگي اختصاص يافته است تصريح كرد: مطمئنا فرهنگ اقتصادي ما با فرهنگ اقتصادي رايج جوامع غربي مبتني بر مصرف حداكثر سازگار نيست.
وي افزود: در فرهنگ اقتصادي اسلام تامين نيازها بايد بگونه‌اي باشد كه سلامتي بدن و سلامتي فكر را تامين كند و حتي بعضي از دستورات عبادي اسلام براي حفظ سلامتي وضع شده‌اند.
وي تاكيد كرد: با وجودي كه در طول سالهاي بعد از انقلاب در فرهنگ اقتصادي جامعه تغييرات جدي ايجاد شده است اما در دهه چهارم انقلاب مجموعه تحولات و تغييرات بايد جامع و كامل باشد و نمي‌توان بر تغييرات خرد و ذره‌اي اكتفا كرد.

*الهام‌بخشي در جهان با ارائه الگوهاي قابل پيروي ممكن است

عضو هيئت علمي دانشگاه امام حسين(ع) الهام بخشي در جهان اسلام را ارائه الگوهاي قابل پيروي به جهان اسلام دانست و گفت: همانگونه كه فرهنگ دفاع خود را به جهان منتقل كرديم و براساس آن مقاومت در نقاط مختلف جهان اسلام منجر به پيروزي شد در حوزه‌هاي ديگر مانند اقتصاد نيز بايد اين الگو را به جهان ارائه كنيم.
وي تصريح كرد: در زمينه رشد علمي نيز الگوي ما مبتني بر پيشرفت علمي جدي بدون حمايت و با مخالفت دنياي علمي موجود، براي بسياري جوامع قابل ارائه خواهد بود كه البته بايد در معرض ديد جهان قرار بگيرد و در واقع در اين الگو اراده انسان و رفتارهاي عبادي، فرهنگي و تكليفي وارد مي‌شود.
وي با بيان اينكه بسياري از دانشمندان ما با وجود امكان مهاجرت به غرب و بهره‌مندي از امكانات بيشتري كه مي‌توانند در اختيار قرار بگيرند به همان دلايل ذكر شده از اين كار صرف‌نظر مي‌كنند تشريح كرد: اين افراد در واقع به جاي رفتار اقتصادي رفتار فرهنگي انجام مي‌دهند اين به آن معنا است كه در اين نظام فرهنگي توليد علم، به توليد علم اقتصادي نگريسته نمي‌شود بلكه به عنوان كاري براي اعتلاي يك فرهنگ، منزلت جامعه و عرق ملي انجام مي‌شود.
ناظمي با تاكيد بر اينكه اگر نظام اقتصادي حاكم توليد و پرمصرف باشد بدون شك اهداف چشم‌انداز محقق نمي‌شود گفت: براي محقق شدن اين اهداف، نظام اقتصادي بايد مانند كوهنوردي كه براي رسيدن به قله كم حجم‌ترين تجهيزات و بيشترين تلاش را بكار مي‌برد بايد پر توليد و كم مصرف باشد و توليد زياد به معني تلاش فكري و فيزيكي جدي است كه باعث مي‌شود منابع ما در جايي كه لازم است مصرف شود.
وي گفت:به عنوان مثال براي اينكه دچار ازدياد يك محصول كشاورزي نشويم كه حتي موجب جنجال و استفاده سياسي قرار گيرد مي‌توان مانند بسياري كشورها در بعضي مناطق براي كاشتن آن محصول و در بعضي مناطق ديگر براي نكاشتن آن محصول يارانه پرداخت كنيم و چنين يارانه‌اي نه تنها بر مصارف ملي نخواهد افزود بلكه از اين مصارف خواهد كاست چرا كه در هزينه حمل و نقل بسياري از محصولات كه از توليد آنها تمركز زدايي شده است صرفه‌جويي خواهد شد.

الگوي مصرف در كارآيي و اثربخشي افراد و سازمان‌ها مطرح مي‌شود

اين كارشناس اقتصادي با بيان اينكه يكي از الزامات تحقق چشم‌انداز بهره‌وري است و بهره‌وري يعني درست انجام دادن يك كار درست اظهار داشت: هر دو اينها يعني كار درست و درست انجام دادن آن كار مبتني بر فرهنگ اقتصادي است و اين مساله اهميت توجه به فرهنگ اقتصادي و وظيفه نظام فرهنگي را روشن‌تر مي‌كند.
وي افزود: در جهت اين مساله بايد سازمانهاي كشور كه بعضا با سيستم طراحي شده در 50 سال پيش عمل مي‌كنند را مهندسي مجدد كرد تا اين دستگاه‌ها بتوانند با توليد بيشتر و مصرف كمتر و انجام كار درست به اهداف چشم‌انداز نزديكتر شوند و در واقع الگوي مصرف در كارايي و اثر بخشي افراد و سيستم‌ها مطرح مي‌شود.
ناظمي تصريح كرد:در نظام توليد علم و آموزش و پرورش به خصوص در نظام اقتصادي بايد تحول ايجاد كرد تا انقلاب اسلامي استمرار پيدا كند.
وي با بيان اينكه تاكيد مقام معظم رهبري در وهله اول بر حوزه نظر و فكر است و طرح و تشريح نهضت نرم‌افزاري نيز مبين همين مساله است افزود:امروز دانشمندان زيادي وجود دارند كه با وجودي كه تحصيل كرده نظام علمي غرب هستند مشكل اصلي ناكامي اقتصاد غرب را علم اقتصاد غرب مي‌دانند همانگونه كه برخي انديشمندان غربي مانند فوكو ياما نيز به همين نتيجه رسيده‌اند.

اصلاح الگوي مصرف طليعه تغيير در نظام اقتصادي

وي با بيان اينكه امروز ظرفيت ارائه الگوهاي اقتصاد نوين توسط صاحبنظران متعهد اقتصادي كشور وجود دارد تصريح كرد:خواسته مقام معظم رهبري ايجاد تغيير در نظام فعلي اقتصادي است كه اصلاح الگوي مصرف طليعه آن است.
ناظمي گفت: برخلاف شيوه فعلي مصرف مسرفانه منابع كشور، بايد در مصرف منابع وسيع‌تر كشور ريسك كمي پذيرفت و بر عكس از منابعي كه محدودترند بايد با پذيرفتن ريسك بالا و بكار بردن خلاقيت بيشترين بهره برده شود.
وي اضافه كرد: در كنار نظام فرهنگ اقتصادي، نظام فرهنگي اجتماعي و حتي خود نظام فرهنگي نيز نياز به مهندسي مجدد و باز توليد دارد چرا كه عملكرد دستگاههاي فرهنگي جامعه هم‌افزا و موفق نيست.
وي با اشاره به اينكه آسايش در نظام اقتصادي تامين مي‌شود و آرامش در نظام فرهنگي اظهار داشت: رشد سرمايه‌ انساني در كشور ما بالاتر از همه كشورهاي دنيا است چرا كه فرهنگ اقتصادي ما فرهنگ مناسب‌تري براي رشد انساني است.

نظام اقتصادي بايد سخت‌افزار نظام فرهنگي را تامين كند

ناظمي افزود:با وجودي كه در غرب به اقتصاد فرهنگ و تعامل آن با فرهنگ اقتصادي توجه ويژه‌اي شده است اما نكته ظريفي در اين مورد وجود دارد و آن هم توقع اقتصادي آنها از فرهنگ است كه اقتصاد فرهنگ آنها با اين ديد طراحي شده است.
وي تصريح كرد: با توجه به اينكه فرهنگ تامين كننده نرم‌افزار نظام اقتصادي و تبيين كننده ارزشها و اصول آن است، نظام اقتصادي بايد سخت‌افزار نظام فرهنگي را تامين كند و به عنوان مثال مسجد به عنوان مكاني براي تبليغ فرهنگ ديني بايد توسط نشام اقتصادي تامين شود.
وي با بيان اينكه تبيين و تعيين شيوه و مدلي كه براساس آن نظام اقتصادي سخت افزار نظام فرهنگي را تامين كند نيز بر عهده نظام فرهنگي است اظهار داشت:رشد اقتصاد فرهنگ با رشد اقتصادي و رشد فرهنگ ملازم است و در واقع رشد اقتصادهاي كشاورزي صنعتي و تجاري بايد تابعي از رشد اقتصاد فرهنگ باشد چرا كه تعامل اين دو يك هم افزايي با ارزش و راهبردي در جامعه ايجاد مي‌كند.

وقف به عنوان زير سيستم محوري نظام اقتصادي

ناظمي با بيان اينكه وقف در نظام فعلي اقتصاد ما موضوعيت ندارد و خارج از آن قرار گرفته است گفت: با توجه به اصل توليد حداكثر و مصرف متعادل، وقف مي‌تواند نقش زير سيستم اصلي و محوري در كلان سيستم فرهنگ اقتصادي اسلام بازي كند.
وي با اشاره به اينكه نظام ماليات براي تامين هزينه‌هاي عمومي مردم از غرب اقتباس شده است و در دين اسلام نيز سه عنصر خمس، زكات و وقف وجود دارد گفت:نمي‌توان هر دوي اين نظام‌ها را اصل گرفت و به هر دو به يك شدت عمل كرد و بايد اين مساله در نظام اقتصادي حل شود.
وي افزود: با توجه به اينكه نمي‌توان از مال غير و مال حرام وقف كرد، اگر در نظام اقتصادي ما معيار ارزش و تاثير يك بنگاه يا فرد به ميزان وقف آن بازگردد، آنگاه مساله تامين متعادل نيازها پياده مي‌شود.
ناظمي با بيان اينكه بعضي از بزرگان كشور كه صاحب درآمد بالايي هستند مي‌توانند براي الگو سازي در اين زمينه پيش‌قدم شوند اظهار داشت: يكي از اساتيد دانشگاه كه مبدع يك فن‌آوري جديد بود، درآمدهاي حاصل از اين فن‌آوري را براي پژوهش در همان زمينه وقف كرد.
وي تصريح كرد: در بعضي كشورها مانند ژاپن متناظر يا مشابه چنين چيزي عمل مي‌شود و يك كارآفرين به دنبال اين نيست كه همه درآمد او صرف مصارف شخصي خودش بشود و به همين دليل كساني مشابه سوپر سرمايه‌داران آمريكايي مثل راكفلر يافت نمي‌شود.
اين كارشناس اقتصادي افزود: با وجودي كه وقف زيرسيستم محوري اقتصاد كشورهاي اسلامي نيست اما تاثيرات جدي و قابل توجهي حتي با مخالفت حاكميت‌ها در اين كشورها گذاشته است.
وي با بيان اينكه جايگاه مديريت وقف تنها در رابطه با ولايت تعريف مي‌شود گفت: تنها كسي كه اجازه تغيير و تحول در وقف دارد ولي فقيه است و به همين دليل اين رفتار اقتصادي تبديل به يك رفتار عبادي مي‌شود به مانند خواب كه يك فعاليت طبيعي است و در ماه رمضان عبادت محسوب مي‌شود و بايد به سمتي برويم كه همه فعاليت‌هاي طبيعي ما هويت عبادي به خود بگيرد.

منبع: خبرگزاری فارس

رقابت، فرآیندی اکتشافی

دفاع از دانشمندان علم اقتصاد کلان در برابر این اتهام که طی ۴۰ یا ۵۰ سال، رقابت را عمدتا بر پایه مفروضاتی بررسی کرده‌اند که - اگر واقعا درست بودند - آن را کاملا بی‌فایده و بی‌روح می‌کردند، آسان نیست.

مالکیت اشتراکی و بنگاه‌ها مهم هستند

اعطای جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۰۹، این دیدگاه را که علم اقتصاد تماما راجع به بازارها است، به چالش کشید.

علم اقتصاد و قرارداد ازدواج

کمتر پیش می‌آید که زوجی پیش از ازدواج توافقات جدی داشته باشند.

اقتصاد، مدیون علم

یکی از بزرگترین اشتباهات ما این بوده که بین تولید علم و خلق ثروت دیواری کشیده ایم تا یکی را بر دیگری ترجیح دهیم.

در طول چند سده گذشته استانداردهای زندگی در کشورهای توسعه یافته به مقادیری رسیده که هرگز به ذهن اجداد ما خطور هم نمی کرد.  
 
  در طول چند سده گذشته استانداردهای زندگی در کشورهای توسعه یافته به مقادیری رسیده که هرگز به ذهن اجداد ما خطور هم نمی کرد. گرچه مقایسه کاری دشوار است، اما بهترین شواهد موجود حاکی از این بوده که امروزه متوسط درآمد حقیقی (قدرت خرید) در ایالات متحده و اروپای غربی بین ۱۰ تا ۳۰ برابر بیش از یک قرن پیش و بین ۵۰ تا ۳۰۰ برابر بیش از دو قرن پیش است.

علاوه براین، نرخ رشد در نقاط مختلف دنیا ثابت نبوده و در طول عصر جدید روندی فزاینده داشته است. متوسط نرخ رشد کشورهای توسعه یافته در قرن بیستم بیش از قرن نوزدهم و در قرن نوزدهم بیش از قرن هجدهم بوده است. به علاوه قبل از انقلاب صنعتی حتی در کشورهای ثروتمند متوسط درآمد به طور قابل توجهی از حداقل نیازهای زندگی فاصله نداشته است؛ از این مشاهده می توان نتیجه گرفت که متوسط نرخ رشد در هزاره قبل از انقلاب صنعتی باید بسیار بسیار اندک بوده باشد.

یک استثنای مهم این قاعده عمومی، دوره کاهش رشد بهره وری(۱) از اوایل دهه ۱۹۷۰ تا اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی است. در این دوره متوسط نرخ رشد سالانه درآمد سرانه در ایالات متحده و دیگر کشورهای صنعتی یک درصد پایین تر از روند قبلی بوده است. البته داده های پس از این دوره نشان می دهند که حداقل در ایالات متحده رشد بهره وری مجددا قوت گرفته، اما چه مدت این افزایش دوام می یابد و چقدر فراگیر می شود مشخص نیست.

در نقاط مختلف دنیا نیز اختلاف زیادی در استانداردهای زندگی وجود دارد. متوسط درآمد حقیقی در کشورهایی مثل ایالات متحده، آلمان و ژاپن بیش از ۲۰ برابر بیشتر از کشورهایی چون بنگلادش و کنیا است. همانند نرخ رشد، اختلاف درآمد بین کشورها نیز تغییرناپذیر نیست. معمولا نرخ رشد یک کشور با متوسط نرخ رشد جهان اختلاف قابل توجهی دارد، به این معنی که درآمد نسبی دو کشور تغییرات زیادی می کند. برجسته ترین نمونه تغییرات بزرگ، عجایب رشد(۲) و مصائب رشد(۳) هستند. عجایب رشد به مواردی گفته می شود که در طول یک دوره طولانی، رشد یک کشور بسیار بالاتر از متوسط رشد جهانی باشد و جایگاه آن کشور به سرعت در توزیع درآمد دنیا بالا رود. چند نمونه برجسته عجایب رشد ژاپن از پایان جنگ جهانی دوم تا حدود ۱۹۹۰ و کشورهای تازه صنعتی شده شرق آسیا (کره جنوبی، تایوان، سنگاپور و هنگ کنگ) که از حدود ۱۹۶۰ مسیر رشد خود را آغاز کردند هستند. به عنوان مثال متوسط نرخ رشد درآمد متوسط در کشورهای تازه صنعتی شده از ۱۹۶۰ تاکنون سالانه بیش از ۵ درصد بوده است.

مصائب رشد نیز مواردی هستند که نرخ رشد کشوری بسیار کمتر از متوسط دنیا باشد. دو مثال کاملا متفاوت از مصائب رشد آرژانتین و بسیاری از کشورهای آفریقایی زیر صحرا هستند. در سال ۱۹۰۰، متوسط درآمد در آرژانتین اندکی کمتر از کشورهای ثروتمند جهان بود و تصور می شد که آرژانتین به یک کشور صنعتی عمده تبدیل شود، اما عملکرد رشد اقتصادی آن در اکثر قرن بیستم غم انگیز بود و اکنون این کشور نزدیک میانه توزیع درآمد جهان قرار دارد. کشورهای جنوب بیابان صحرا نیز مانند چاد، غنا و موزامبیک در طول تاریخ بسیار فقیر بوده اند و هرگز نتوانسته اند به رشدی پایدار در درآمد متوسط دست یابند. در نتیجه متوسط درآمد آنها درحد حداقل نیاز زندگی باقی مانده، در حالی که متوسط درآمد دنیا دائما افزایش یافته است.

برخی دیگر از کشورها روندهای رشد پیچیده تری داشته اند. به عنوان مثال درآمد حقیقی سرانه ساحل عاج که در دهه ۱۹۷۰ الگویی برای رشد آفریقا تصور می شد از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۸ میلادی به طور متوسط سالانه ۵/۳ درصد رشد کرده است، اما دهه بعد درآمد متوسط آنها به اندازه یک سوم کاهش یافت. مثال دیگر مکزیک است که متوسط رشد آن در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ بسیار بالا بود، سپس در بیشتر دهه ۱۹۸۰ رشد منفی را تجربه کرد و پس از آن مجددا با افزایش نرخ رشد روبه رو شد، البته در اواسط دهه ۱۹۹۰ یک توقف کوتاه، ولی شدید را تجربه کرد.

در طول تمام عصر جدید اختلاف درآمد بین کشورها به صورت متوسط بیشتر شده است. همانطور که اشاره شد در آغاز انقلاب صنعتی متوسط درآمد در کشورهای ثروتمند از حداقل نیاز زندگی فاصله چندانی نداشته است که نشان می دهد پراکندگی متوسط درآمد در نقاط مختلف دنیا بسیار کمتر از آنچه بوده که امروزه مشاهده می شود، گرچه در طول چند دهه گذشته روندی به سمت واگرایی یا هم گرایی در توزیع درآمد میان کشورها دیده نمی شود.

نتایج اختلافات بزرگ در استانداردهای زندگی در میان کشورها و در طول زمان برای رفاه جوامع انسانی بسیار چشمگیر است.

این اختلافات همبستگی بالایی با تغذیه، سطح سواد، مرگ و میر کودکان، امید به زندگی و دیگر شاخص های مستقیم رفاه دارد. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که نتایج رشد بلندمدت برای رفاه بشر به حدی است که آثار نوسانات کوتاه مدت اقتصادی را که به صورت سنتی مورد توجه اقتصاددانان قرار داشته اند را درخود فرو می برد. به عنوان مثال در طول یک رکود معمولی در ایالات متحده، درآمد حقیقی سرانه تنها چند درصد از مسیر متداول خود عقب می ماند، در حالی که در دوره کاهش بهره وری که به آن اشاره شد، درآمد حقیقی سرانه ایالات متحده چیزی حدود ۲۵ درصد نسبت به آنچه در غیر این صورت می بود کاهش یافته است.

در پایان برای نشان دادن اهمیت رشد اقتصادی و درک عوامل تعیین کننده آن به یک مثال بسیار تکان دهنده اشاره می کنم؛ اگر درآمد حقیقی سرانه در بنگلادش با متوسط نرخ رشد خود پس از دوران جنگ رشد کند، یعنی ۱/۱ درصد، آنگاه چیزی بیش از ۲۰۰ سال طول می کشد تا به سطح درآمد حقیقی سرانه امروز آمریکا دست یابد.

اگر بنگلادش به نرخ رشد سه درصد دست یابد، آنگاه این زمان به ۱۰۰ سال کاهش می یابد و اگر بتواند سالانه ۵ درصد رشد کند، آنچنان که کشورهای تازه صنعتی شده موفق به انجام آن شدند، آنگاه این مدت به ۶۰ سال کاهش می یابد. رابرت لوکاس، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۹۵، در این رابطه می گوید: «زمانی که فردی شروع به فکر کردن در مورد رشد اقتصادی کند، بسیار سخت خواهد توانست به چیز دیگری بیندیشد.»
 
 
منبع: برگرفته از کتاب اقتصاد کلان پیشرفته نوشته دیوید رومر
پاورقی ها:
۱ Productivity growth slowdown
۲ Growth miracles
۳ Growth Disasters
مترجم: مرتضی سحرخیز  
 
روزنامه دنیای اقتصاد ( www.donya e eqtesad.com )  
 
 

● منبع: سایتهای رسانه وخبری - تاريخ شمسی نشر 29/04/1382
 
 
  در كنارتأثير دين بر توسعه ،فر آيندهاي توسعه نيز بر مفهوم سازي دوباره ساختارهاي اصلي تفكر ودر نتيجه دين تأثير گذاشته است.

گفت وگوهاي توسعه منجر به پيدايش دوالگوي مشخص تعيير مذهبي گرديده است .ارتباط قوي بين دين و اقتصاد در قرن بيستم عمدتاً از نوع ارتباطي است كه در آن اهميت آموزش استدلال اقتصادي به جامعه مطرح مي باشد. مدل ها ي توسعه سرمايه داري و اجتماعي ،هر دو منجر به سكولاريزه شدن فرهنگها شده اند .

ارزش گذاري بر انتخاب فردي تا حدود سكولاريزه شدن در سرمايه گذاري را محقق كرده است .

تأكيد بر طبيعت فردي عقايد مذهبي ،جدايي دين از اقتصاد و سياست را ممكن ساخت منتهي به فرآيند سكولاريزه شدن دو لتها گرديد .بنابر اين ،پروتستانيسم به عنوان بستر رويش سرمايه گذاري،بنيان نيستي خود را بنيان نهاد.مدلهاي ماركسيستي توسعه ، جايگاه ويژه اي براي اقتصاد قائل شده اند ودين را مانند ديگر جنبه هاي فرهنگ به عنوان بخشي از ساخت پيچيده وبر مبناي اقتصاد در نظر گرفته اند .بنابر اين مار كسيسم ،سكو لاريسم را به عنوان يكي از اهدافش مدنظر دارد .باقرار دادن ايمان در يك ((استدلال جهاني))كه خارج ازتأثيرات مذهبي است ،در بيشتر جاهاي دنيا افراد در حال افزايش ارتباط خود را ار دين صريح و اظهار شده قطع كرده اند .(1982Wilson )

با وجود اين ،قدرت بازار در توسعه سرمايه داري به اين معني است كه اشكال ويژه اي از سازمان سياسي ،اجتماعي بويژه مؤثر در رشد سرمايه داري ،ارتقا يافته اند .بنابر اين اغلب توسعه اقتصادي با تغيير مذهبي همراه بود است .چنين تغييراتي بخشي از تاريخ دينا هستند اما وقتي آنها با بحث توسعه ارتباط پيدا مي كنند در مفهوم سازي متفاوت مي شوند .غالباً تغييرات تحت عنوان ريشه كني ((رفتار نامعقول ))محدود شده در ((اديان سنتي))انجام شده است .مبلغيني كه سعي در انجام چنين تغييراتي دارند ،بر عوامل اجرايي ادياني كه قصد جايگزيني آن –در جنبه هايي از قبيل مراسم هاي مذهبي-را دارند متمركز شده اند تا بر ((بي استدلالي))خود تأكيد كنند .آنها از ايده هاي هنجاري كه در تفكر مدرن جاي دارند استفاده مي كنند .موعظه كنندگان اخير انجيل نيز كار خود را در مورد ايده اجازه ((انتخاب آزاد))به مردم را قانوني كرده اند .برخي از سازمانها مذهبي نيز از اغلب با پنهان كردن اهداف مبلغان خود به بهانه فعاليت توسعه اي ،در كارهاي خيريه در گير شده اند .

ارتباط مؤثر بين دين و توسعه

الهي دانان ليبرال ،مؤثر ترين ارتباط بين تعارف توسعه ودين را ارائه كرده اند .آنها با تعاريف توسعه ودين را ارائه كرده اند .آنها با تعريف توسعه تحت عنوان ((رشد))و همچنين ((رفاه))سرو كار دارند .اين تعريف شباهتهايي با فلسفه انجمن دوستان كه در آغاز قرن جديد در بريتانيا مطرح شد ،دارد.

با وجود اين ،برخلاف انجمن دو ستان ،خداشناسان ليبرال نه تنها بر رفاه بلكه بر مواردي همچون عدالت نيز توجه دارند .با تأكيد بر عدالت ،آنها در قالب يك مجموعه ارزشي متفاوت كه به هر حال به گونه اي هنجاري باقي مانده،عمل مي كنند .همزمان در برخي از حالت ها ،تعريف دوباره اهداف اقتصادي به يك ارزيابي انتقادي در مورد خداشناسي آنها منتهي شده است.بنا بر اين ارتباط بين تئوري توسعه دين مؤثر بوده است .

الهيات ليبرال به منظور بر آوردن نيازهاي اجتماعي در آمريكاي لاتين ظهور كرد ،بنابر اين دين در قالب عمل در آمد .هدف آن غلبه بر نا عدالتي هاي اجتماعي بود و به مبارزه با تفكر فردي پروتستان پرداخت .الهيات ليبرال همچنين توسعه را به عنوان يك تبادل نابرابر ادغام شده در ارتباطات قدرتي نابرابر مدنظر قرار داد و بر نياز به تغيير تعادل قدرت به منظور انجام توسعه تأكيد كرد .بنابراين ،آن بر نا عدالتي هاي ساختاري تأكيد كرد وآنها را نسبت به ايده عامليت كه بخش اصلي تئوري هاي مدرنيزه را تشكيل مي داد ،در اولويت قرار داد .آنها ايده هاي توسعه را به عنوان عدالت حمايت كردند نه به عنوان رشد .

هر چند الهي دانان ليبرال،آزادي خواه تر از ماركسيست ها بودند به گونه اي كه تمركزشان را معطوف به همه ((ستمديدگان))چه از لحاظ نژاد،جنسيت و يا سطح طبقاتي نمودند ،ولي به اعتقاداتشان شبيه به توضيحات تئوري هنجاري ماركسيست بود .همچنين حداقل تعدادي از الهي دانان ليبرال ،باتوجه به تأكيدي كه بر ياد گيري و عكس العمل به مشكلات توسعه داشتند با ماركسيست ها فرق داشتند .بنابر اين حركت آنها تنها به منزله انقلاب نبود بلكه به منزله تغيير روبه رشد بود.

الهي دانان ليبرال به دنبال دستيابي به ياد گيري مذهبي و همچنين يك فرآيند بيدار سازي وجدان بودند كه همزمان با هم به وقوع بپيوندند .آنها اين مورد را به عنوان شكلي از اقتدار مي پنداشتند ودر حركات اجتماعي جديد جزو پايه گذاران بودند .آنها اغلب ارتباطات نزديكي با((dependistas))داشتندبا اين همه آنها ضررتاً يك سازمان استقفي بودند و كار توسعه آنها در ميان ايده هاي مسيحيت جاي گرفته بود .با توجه به اينكه ،ايده هاي توسعه در ميان ايده ها ي مسيحيت جاي گرفته بود ،بنابر اين آنها از ايده هاي توسعه نيز براي ايجاد تغييرات سازماني در كليسا استفاده كردند .با وجود اين با توجه به اينكه افراد زيادي با قدرتهاي اسقفي در گير مي شدند ،دست يابي به اين هدف خيلي راحت نبود .به عنوان مثال تمام الهي دانان ليبرال موضوع گيري هاي يكساني نداشتند يا اينكه به موفقيت هاي يكساني در كشورهاي مختلف دست نيافتند .

الهي دانان ليبرال نقاط مشترك بسياري با حركت هاي اجتماعي ديگر در جاهاي ديگر دنيا از قبيل طبيعت گرايي (Environmentalism)وبيداري سياهان داشت (؛1994Beyer  1995Manzo).چنين حركتهايي به عنوان اظهار بخش گرايي در بافت فرآيندهاي جهاني ،در نظر گرفته شده اند .فرآيند جهاني شدن به عنوان مرحله اي از توسعه سرمايه داري اخير و نتيجه مدرنيزه شدن تلقي شده است .فرآيند جهاني شدن در ميان ايده هاي جهانيت ،همانندي در سرتاسرجهان و فرهنگ جهاني كننده كه بطور قابل ملاحضه اي غربي است اما عامل هاي غير غربي را در خود مي گنجاند ،جاي گرفته است .جهاني شدن به عنوان فرآيند براي مثال به از طريق گنجاندن اصول مذهبي معين،مراسم مذهبي يا زيبايي شناسي در جوامع غربي توضيح داده شد ه است .در برخي موارد اعمالي همچون يوگا تفكر عبادي از تثبيت مذهبي شان انتزاع شده اند ودر قالب آداب ((سير جهاني ))تعريف شده اند .همچنين تغيير مذهب گروه قليلي از مسيحيان به بودا مي توانند دليلي بر همان فرآيند يكسان باشد .همزمان اديان مشخصي از فرآيند هاي اقتصادي وتكنولوژي جهاني شدن براي توسعه پايه وبنياد خود وتلاش وبراي تبديل شدن به يك دين جهاني ،استفاده كرده اند . توسعه مسيحيت پروتستان در اكثر قسمت هاي آمريكاي لاتين و مركزي به چنين فرآيندهايي نسبت داده شده است .در همين زمان ،فرآيندهاي متناقضي از قبيل رشد خاص گرايي مذهبي،قومي ومنطقه اي نيز كاملاً مشهود است .يك سري از عوامل بويژه تناقض هايي كه  در فرآيند جهاني شدن ذاتي هستند ،آن را آشكارتر كرده است .از نظر اقتصادي فرآيندهاي جهاني شدن، عوامل نا عدالتي را درون ساختارهايشان جاي مي دهند (1994Beyer ).

بنابر اين همزمان با وجود علم جهاني گرايي ،رشد نيز در ناعدالتي ها در حال افزايش كه شامل منافع اين فرآيند هاي جهاني نمي باشد ،وجود دارد .دين يكي از مواردي است كه در آن اعتراض بر اين عدم شموليت بيان شده است .بيداري مذهبي به عنوان بيان خاص گرايي اجتماعي –فرهنگي عليه تمايلات فرآيند جهاني شدن توصيف شده است .دين ممكن است با اشكال ديگر تعيين هويت از قبيل روابط نژادي و مليت تركيب شود .همچنين حركتهاي  ديني در خط سير خود تغيير كرده اند .برخي از حركتها ا زقبيل حركت اسلامي ،خود را با انكار جدايي دين از ديگر اشكال سازمان اجتماعي و تحت همين عنوان با انكار توسعه سكولاري خود را مجهز كرده اند .در راستاي اين هدف ،آنها قدرت قانوني و سياسي را از طريق بزرگان ديني قدرتمند ساخته اند .رايج ترين مثال اين مورد احياي اسلام مفهوم ((جامعه اسلامي ))مطرح شده در اسلامي كردن ملت ها يي از قبيل ايران و مصر بوده است .

چنين حركتهايي ايده هاي استدلال را مي پذيرند اما معتقد هستند كه استدلال خاص است تا اينكه جهاني باشد .همچنين انتقادات توسعه ي ايده هاي خاص تري از استدلال را پذيرفته اند ،كه انتقادات فمينيستي  و بعد از دوران استعمار ،يك استدلال ماورائي اين ايده ها را تحت تأثير قرار داده اند .(Escober1995)و(1998Haraway )براي مثال فمينيست ها اظهار مي كنند كه همانگونه كه تجربيات خود مردم و جايگاههاي فردي مورد نظر باعث پيدايش ساختار فردي دانش مي شود ،بنابر اين استدلال بايد خاص باشد تا جهاني .تجربيات فردي از زمان ومكان ،استدلال را تعريف مي كند واستدلال از طريق هنجارهاي وابسته كه وارد بافت جامعه شده اند كار مي كند .در حالي كه خود توسعه به عنوان مورد مطلوب تشخيص داده مي شود ،اما اهداف چنين توسعه اي با توجه به سيستمهاي ارزشي خودمردم و انتظارات آنها متفاوت مي باشد .توسعه كه تا بدينجابه فرآيندهاي هنجاري وايده آل هاي اعتقاد داشت ؛هم اكنون دوباره تعريف مي شود.حركت هاي اجتماعي جديد ،بيان بخش گرايي و اقتدار ،اين نگاه جايگزين را توصيف مي كند .با وجود اين ،اين موارد در برخي از ارزشهاي جهاني ليبرال از حقوق بشر نيز جاي دارد .

تجزيه وتحليل هاي جايگزين در مورد احياي اسلام به دين به عنوان يك عقيده عالم گير مي نگرد كه مخالف چند قطبي بودن ،نسبيت سازو سكولاريسم اواخر قرن بيستم مي باشد (1991Turner).

بنابر اين اننظار مي رود اسلام يك ديدگاه جايگزيني از نوگرايي ،يك نظم و ترتيب جهاني جايگزين ابزار لازم براي دستيابي به چنين نگاهي را ارائه دهد .در اين تعابير اسلام مخالف نيست بلكه پر از ديده هاي توسعه است اگر چه تعريف توسعه در آن متفاوت است .(1996Pasha-samatar ).چنين تجزيه و تحليلي ممكن است به احياگرايي در ميان اديان نيز بينجامد .

چنين تناقضي بين عوامل خاص وجهاني دين ،ديدگاههاي جايگزيني را در مورد نقش دين در توسعه آينده بنيان مي گذارد.سرمايه داري اوليه داراي برنامه اي بود و بنابر اين در يك اصل اخلاقي يعني سيستم ارزشي جاي داشت .جهت سرمايه داري اخير خيلي روشن نيست ،آن بين تجربيات فرق مي گذارد اما از لحاظ ارزشي كم بار تر است (1991Beyer ).احياي دين به عنوان انكار خاص گرايي بويژه نوع سكولار آن  تعبير شده است كه اجازه وجود چند گانگي (تعدد)نقطه نظرات اخلاقي و بازگشت به ارزش هاي ((اخلاقي))را مي دهد .دين همانند توسعه ،ديدگاه تغيير يعني ديدگاه بهبود را فراهم مي كند .

نتيجه

ارتباط بين دين وتوسعه پيچيده است .توسعه به عنوان يك فرآيند اديان و فرهنگ هاي مختلف رادر كنار هم جمع كرده است.همزمان كه دين ،اهداف توسعه را مورد تعريف قرار داده است ،اين اهداف نيز اعمال وعقايد مذهبي را تحت تأثير قرارداده است .توسعه ودين هيچكدام مجموعه ي ثابت از باورها يا نشانه ها نيست .بنابراين هردو مورد هميشه مورد بحث قرار گرفته ودر نتيجه هردو در اهداف جهاني خود ودر تجلي هاي زماني و مكاني خاص خود دوباره تعريف مي شوند .بنابر اين هرتجزيه و تحليل مهمي بايستي هم دين وهم توسعه را به عنوان مجموعه اي از فرآيند هاي مرتبط در نظر بگيرند كه براي توليد تغييرات باهم در تماس هستند .اين فرآيندها ممكن است متناقض ويا بطور مشترك در يك سو باشند.بالاخره ،دين وتوسعه هردو با قدرت لازم براي تغيير دادن زندگي افراد سراسر جهان،به صورت روايتهاي ضمني و آشكار باقي مي ماند .
 
 
 

● منبع: خبرگزاری - ایرنا - تاريخ شمسی نشر 25/12/1389
 
 زلزله سياسي اخير در خاورميانه عربي و شمال آفريقا پس از به لرزه درآوردن ساختارهاي سياسي بسياري از كشورهاي اين منطقه، بازارهاي جهاني انرژي را با بحران روبرو كرده است.

تحولات كشورهاي عربي و كشش بازارهاي نفت
تاثير ناآرامي هاي سياسي منطقه شمال آفريقا و خاورميانه عربي به مردم و دولت هاي آنها محدود نشده است. تاكنون شوك ناشي از درگيريهاي خونين در شهر نفتي بنغازي ليبي و منامه بحرين بهاي هر بشكه نفت را به 116 دلار رسانده است. اما كشش افزايش قيمت بازار جهاني نفت تا كجاست؟ آيا با اين روند ركورد هر بشكه نفت 147 دلار سال 87 مي شكند؟
كارشناسان بازارهاي جهاني نفت مي گويند: تحقق اين پيش بيني با توجه به شرايط سياسي كنوني برخي توليد كنندگان اصلي نفت، احتمالي دور از ذهن نيست.
از هنگامي كه انقلاب صنعتي در اروپا روي داد، جهان وارد دوراني تازه شد. اقتصاد صنعتي ابزارهاي توليد تازه اي معرفي كرد. سوخت صنعت نو از موادي تازه تامين مي شد. نخست زغال سنگ و سپس نفت و گاز به عنوان مهمترين سوخت به كار گرفته شد. اكنون با آنكه انرژي هسته اي و انرژي هاي پاك - مانند نيروي خورشيد و باد - مورد استفاده قرار گرفته است،اما هنوز نفت و گاز نقش اوليه در چرخش اقتصاد جهان را ايفا مي كند.
اگرچه گفته مي شود كه بهاي نفت در بازارهاي جهاني بستگي به دو عامل اقتصادي \'عرضه و تقاضا\' دارد، اما شرايط سياسي و اقتصادي كشورهاي توليد كننده و وارد كننده نفت نيز همواره عامل مهمي در اين زمينه بوده است.
** در تابستان سال 87 بهاي طلاي سياه به دلايل مختلف ازجمله \'افزايش نقدينگي جهاني و حاكم بودن فضاي اميد دراقتصاد بين المللي ناشي از شاخص هاي مثبت\' به نزديك 150 دلار براي هر بشكه رسيد.
** درسال 88، اوج گرفتن رشد اقتصادي چين و هند و نياز گسترده آنها به منابع انرژي، به بازارهاي نفتي نويد دوباره داد. اما كارگزاران بورس هاي نفتي دربازارهاي نيويورك و لندن اعلام كردند كه عرضه، جوابگوي اين تشنگي نيست. طولي نكشيد كه حباب تركيد. بازارهاي مالي جهاني كه بيش از توان مشتريانشان به آنها اعتبار داده بودند، روند افول را در پيش گرفتند. آمريكا قرباني اول بود. بزرگترين ركود اقتصادي قرن حاضر در تالارهاي معامله بورس با كاهش تقاضا براي انرژي آغاز شد. امري كه بهاي هر بشكه نفت را تا 30 دلار هم كاهش داد.
** درسه ماهه آخر سال 89 نيز كه اقتصاد جهاني هنوز از بحران خارج نشده، خاورميانه بويژه در بخش عربي آن - به عنوان بزرگترين منطقه توليد كننده نفت- دچار بحران شده است. اين بحران با رسيدن به مصر نگراني ها را درمورد گلوگاه استراتژيك كانال سوئز و خطر نبود امنيت براي حمل سوخت خاورميانه به اروپا و آمريكا و ديگر وارد كنندگان غربي نفت دامن زد. اكنون اين بحران و دغدغه غرب از احتمال عدم تامين نفت به بحرين و ليبي نيز گسترش يافته است. بويژع كه مناطق نفتي ليبي تقريبا روزانه ميان قذافي و مخالفانش دست به دست مي شود.
تاريخ فراز و نشيب بازارهاي نفت حاكي است در هنگام بروز بحران هاي اقتصادي و سياسي كه دامنه آن به بازارهاي جهاني طلاي كشيده مي شود، اميد غرب همواره به عربستان سعودي براي جبران هر نوع كسري در بازارها بوده است.
اكنون اين كشور با همان كاركرد پاسخگويي به بازارهاي انرژي مورد نياز كشورهاي صنعتي وارد كننده نفت، جبران كاهش توليد نفت ليبي را دردستور كار دارد. عربستان به عنوان بزرگترين توليد كننده نفت، روزانه 9 ميليون بشكه نفت صادر مي كند. ذخيره انرژي سعودي ها همواره نقطه اتكا براي غرب بوده است. اما كارشناسان انرژي مي گويند در توانايي هاي رياض مبالغه مي شود و اين كشور كه خود اكنون دچار بحران سياسي مشروعيت است از سير تحولات اخير مصون نمانده و نخواهد ماند.
\'آلن دونكن\' وزير توسعه جهاني بريتانيا هشدار داده كه ممكن است نفت به بشكه اي 250 دلار هم برسد تا بهبود نيم بند اقتصاد جهان را دچار بحراني دوباره كند.

نكته:
پيش بيني اينكه نفت 250 دلاري چه تاثيري در اقتصاد جهاني ايجاد مي كند، دشوار است. برخي مي گويند بهاي بالاي نفت سرمايه گذاري بر انرژي هاي جايگزين را توجيه پذير مي كند. اما فرضيه ديگري نيز رايج است كه هرگاه بهاي نفت بسيار اوج گرفت و اصطلاحا شعله ور شد ، احتمال بروز جنگ نفت افزايش مي يابد.

کجاست درهم شکننده شوکت بیدادگران  
 

انقلاب های آخرالزمانی این روزها، رنج بی رهبری دارد. رنج بی رهبری، تقدیری تاریخی برای مردمانی است که دست رد بر امر هدایت الهی خود زده اند تا عطشی مضاعف برای آن بیابند و در بن بست بیچارگی و گمراهی، سر به طاعت سپارند. شوکت هیولایی خیل شیطان تنها به دست او خواهد شکست و انقلاب های آخرالزمانی تنها با دست هدایت او سامان خواهد یافت. رهبر آخرالزمانی تنها به واسطه خواست جهانی و حقیقی مستضعفان و پابرهنگان و ستم دیدگان اذن حضور خواهد یافت و این در گرو دل و دست هایی است که به حقیقت متصل می شود: کجاست درهم شکننده شوکت بیدادگران!
 
 ● منبع: هفته نامه - پنجره - 1389 - شماره 84 - تاريخ شمسی نشر 00/00/1389
 
 بر این که روزهای موعود فرا می رسد، باید سخت دل بست! هرچند روح ا... که آمد طعم و مزه ای از حاکمیت یک مرد الهی بر کام مردم آخرالزمان نشست اما او تنها جلوه ای از سیمای رهبر آخرالزمانی بود. با حبس شدن نفس های حاکمان شیطانی از پس خروش جهانی مردمان مسلمان، دل های بسیاری نیز، میزبان هیجانی آخرالزمانی است. بی شک بی رهبری انقلاب های عظیم مردمی این ماه ها حکمتی بزرگ دارد که باید از پس ظلمت آخرالزمانی به جست و جوی آن پرداخت.

ظلمت آخرالزمانی
ظلمت آخرالزمانی ماحصل عصر مدرن است و عصر مدرن، خود محصول آخرین دسیسه شیطانی است؛ دسیسه ای که انسان زمینی در آن روح خود را به ابلیس فروخت تا بهشتی زمینی برپا کند. ابلیس این بار از خود انسان بتی ساخت و آن را برجای خدای یکتایی که باید پرستیده می شد نشاند. «من» اینک «خدا» بود و «خدا» مرده بود. پس از این من بود که جهانی تازه برپا شد و اسراییل بزرگ شکل گرفت.

اسراییل بزرگ
اسراییل بزرگ، همان سرزمین گنج است؛ آرمان شهر بنی اسراییل. من خدا شده در اسراییل بزرگ اکنون تورمی خارالعاده یافته است؛ یک هیولای صنعتی نظامی بی همتا که برای کسب منفعت بیش تر به هر جایی چنگ می اندازد. او جاذبه ای مغناطیسی و سخت قدرتمند دارد که من های منفرد را به سوی خود می کشد و به خود می افزاید؛ من هایی که در آرمانشهر زمینی خواسته های من را جست و جو می کنند. اسراییل بزرگ، این سرزمین من های خدا شده، اکنون گرفتار نغمه های مردی است که پیش از هر چیز منیت خود را فرو کوبید و از عالم فنا با بشارتی تازه بازآمد؛ روح الله.

روح الله
روح الله آن هنگام که از عالم فنا بازآمد پای بر شبکه اختاپوسی اسراییل بزرگ گذاشت و با پاره کردن آن، گام در سرزمین پارسی نهاد تا سرزمین پارسی، مرکزی برای تنفس از مجرایی تازه باشد. این گونه بود که قلب جهان از نو تپیدن گرفت و جریان تازه، رستاخیزی تازه برپا ساخت تا وابستگان و نوچگان هیولای صنعتی نظامی شاهد لرزشی آخر الزمانی باشد.

لرزش آخرالزمانی
لرزش آخرالزمانی، برخاسته از امواج بیداری اسلامی، بیش از هر چیز سخت رسواگر است. آن، مکر و فریب دلقک های وابسته را آشکار می کند و پرده از نفاق چهره های رنگ زده برمی دارد و آغازی بر پایان وارونگی آخرالزمانی است تا یک بار دیگر حق برجای حق و باطل برجای باطل نشیند. لرزش آخرالزمانی مهر ابطالی است بر آخرین معامله شیطانی تا انسان بار دیگر ارزش ذاتی و حقیقی و جایگاه خود را بیابد و به خودفروشی پایان بخشد. از پی چنین لرزشی است که خیل شیطان دست به مقاومتی تمام عیار می زند و شوکت هیولایی خود را به رخ می کشد؛ شوکتی که تنها به دست رهبر آخرالزمانی می شکند.

رهبر آخرالزمانی
انقلاب های آخرالزمانی این روزها، رنج بی رهبری دارد. رنج بی رهبری، تقدیری تاریخی برای مردمانی است که دست رد بر امر هدایت الهی خود زده اند تا عطشی مضاعف برای آن بیابند و در بن بست بیچارگی و گمراهی، سر به طاعت سپارند. شوکت هیولایی خیل شیطان تنها به دست او خواهد شکست و انقلاب های آخرالزمانی تنها با دست هدایت او سامان خواهد یافت. رهبر آخرالزمانی تنها به واسطه خواست جهانی و حقیقی مستضعفان و پابرهنگان و ستم دیدگان اذن حضور خواهد یافت و این در گرو دل و دست هایی است که به حقیقت متصل می شود: کجاست درهم شکننده شوکت بیدادگران!
 
                                           اللهم عجل لولیک الفرج والعافیه والنصر

جایگاه مسجد در مدیریت معنوی شهر

مسجد رسانه اي قوي و متفاوت

مسجد و نيازهاي معنوي جوانان مفهوم‌شناسی مسجد، معنویت و جوان

http://www.bashgah.net/modules.php?name=Articles&op=specialshow&spec=43

● منبع: روزنامه - جمهوری اسلامی - تاريخ شمسی نشر 2/6/1389
 
 مسجد قبل از اينكه مجموعه‌اي متناسب و موزون از سنگ و آهن و آجر و كاشي و طرحهاي لعابدار اسليمي و نوشته‌هايي از آيات قرآني باشد؛ سرچشمه جوشنده شناخت و معرفت است وبه همين دليل دستور ساخت مسجد اولين بار از سوي خداوند به پيامبران خود ابلاغ شد تا خانه‌اي براي الهام بخشي به انسان در روي زمين داشته باشد. ودر صدر اسلام هم اولين بار به پيشنهاد عمار ياسر و تاييد رسول خدا مكاني براي عبادت و تجمع تازه مسلمانان مدينه در محله قبا ساخته شدكه مسجد نام گرفت.
اگر دقت كنيم در مسجد روحانيت و معنويت اصالت دارد، آنجا تمام نمادهاي معنوي ملموس و پذيرفتني ميشود و اگر غير از اين باشد ديگر مسجد نيست همچنانكه گفتند زينت‌هاي خود را از مسجد برگيريد و در كوفه هم هنگامي كه به سفارش علي(ع) مسجدي ساختند كه گنگره قصر پادشاهان را داشت امام دستور تخريب آن بخش را دادند. چراكه در مسجد تك تك نمادهاي خاكي بايدصورت و معناي معنويت داشته باشد،معنايي كه پيامي جز مهر و محبت الهي نداشته باشد ودر وجود آدمي جز پويايي وحيات معنوي نيافريند.
در چنين فضايي است كه طالبان مقام روحاني آن را در مسجد آسانتر از غير آن به دست مي‌آورند جايي كه تك تك واژ‌ه‌هايش جرقه‌هاي آفرينش است و روح جاودانگي رادر خود دارد. جايي كه آرامش معنوي در فضاي موزون آجر و كاشي محراب و سقف مسجد خطوط اسليمي تو را از زمين مي‌كند و به سوي بالا راهنمايي مي‌كند تا دست دعا هم به ياريت بيايد و آدمي را به سوي تعالي و اميد، رشد وشكوفايي و حيات ابدي هدايت كند و اگر هر طالب معرفتي اندكي با خود و خداي خود تنها شود و از تنها فاصله بگيرد در ميان جمع راهي را به سوي نور پيدا خواهد كرد كه براي آنجا خلق شده است، راهي به سوي روشنايي راهي به سوي خدا: ‌الله اكبر اشهدان لا اله الا‌الله و اشهد ان محمد رسول‌الله …
از آن هنگام كه ايرانيان دروازه دلهاي خود را به روي آيين اسلام ناب محمدي گشودند، هنرمندان اين مرز و بوم بسيار كوشيدند تا متعالي‌ترين گونه هنر خود را درساخت بناهايي به كار گيرند كه مآمن روح و دل و جان خسته آدمي است.آنها با نهادن خشت بر روي خشت و كاشي برروي كاشي پله پله راه را براي معراج دلها‌ي عاشق به سوي معشوق گشودند.آبي عرش را بر رو‌ي كاشيها كشيدند و نقش و نگارها را به نشانه شجره‌هاي روضه رضوان كه مأمن و سراي پرهيزگاران درست كردار است،ترسيم كردند تا بهشتي كوچك بر رو‌ي زمين نقش بندد: بهشتي كه شايد نشان از دلتنگي اعقاب آدم(ع)دارد:دلتنگي ناشي از تبعيدي از بهشت عدن كه تنها با يك وسوسه رخ داد. حال آنكه در اين بهشت كوچك مي‌توان تنها با يك دم ياد پروردگار دوباره به آن بهشت جاويد پيوست. مي‌توان با محمل عبادت و دعا از از خاك به افلاك پركشيد.و سرمست از باده وصل،سبك و خالي شد و بارديگر براي نبرد با مصائب زندگي آماده ومهيا گرديد.
مسجد پايگاه انسجام و يكپارچگي مسلمانان است و نماز جماعت و تشكيل صفوف به هم فشرده نمازگزاران به خوبي بيانگر هماهنگي و انسجامي است كه حضور درمسجد فراهم مي‌آورد. در اينجاست كه افراد نمازگزار همچون قطره‌هاي آب به يكديگر مي‌پيوندند تا دريايي از اتحاد را به نمايش در آورند..همه در كنار يكديگر در برابر پروردگار يكتا روبه سوي يك قبله مي‌كنند ولب به حمد و ثناي آن يگانه نازنين مي‌گشايند.و هماهنگ با يكديگر سرود توحيد را زمزمه مي‌كنند
پيامبر گرامي اسلام (ص) كه پايه گذار اولين مسجد در اسلام است آنرابه گونه‌اي پايه‌گذاري نمود كه علاوه بر عهده‌دار بودن نقش روحاني و معنوي ،كانون فعاليتهاي اجتماعي مسلمانان نيز به شمار رود. و به همين دليل مسجد در طول تاريخ اسلام از ويژگي برجسته‌اي برخوردار بود. در گذشته همه امور مسلمين در ابعاد مختلف، ازجمله عقايد وفعاليت‌هاي فرهنگي، عبادي، سياسي و اقتصادي، در مساجد انجام مي‌شد.
پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي خود مي‌تواند مويد نقش فرهنگي والاو غني مساجد باشد چراكه دراواخر دوران ستمشاهي مساجد جايگاه اوليه خود را باز يافته و محل تجمع مسلمين، تبادل اطلاعات، انسجام گروهها، ايجاد تشكل‌هاي اسلامي، محل روشنگري واطلاع رساني وهمچنين محل مبارزه با طاغوتيان در ابعاد مختلف بود.به اين ترتيب مي‌توان نتيجه اين بهره گيري از محيط معنوي مساجد را پيروزي انقلاب اسلامي قلمداد نمود.چراكه انقلاب ايران يك معجزه بود، و بي‌ترديد اين عظمت و بزرگي، به واسطه برخورداري و همچنين بهره گيري مناسب از محيط معنوي مساجد است.
گفتني است، بنا به در خواست جمهوري اسلامي ايران، 21 آگوست (31 مرداد ماه) از سوي سازمان كنفرانس اسلامي به عنوان روز جهاني مسجد نامگذاري شده است كه متعاقب آن از اين تاريخ يك هفته، هفته تكريم، تجليل، اعزاز و اكرام مساجد است.31مرداد مصادف است با به آتش كشيدن مسجد الاقصي توسط صهيونيست‌ها كه با كشتار مردم در مسجد گوهر شاد توسط رضاخان، همزمان شده است. هفته تكريم و تجليل مساجد از 30 مرداد ماه تا 5 شهريورماه در كشور ايران به طور گسترده برگزار مي‌شود.
آقاي عزت‌الله واعظي كارشناس امور اسلامي درباره شأن مسجد در اسلام مي‌گويد: با توجه به جايگاه رفيع مسجد در فرهنگ اسلامي و نقش محوري آن در ميان ما مسلمانان در ابتدا رعايت حرمت و حفظ نظافت آن بر همه واجب است. امام صادق(ع) مي‌فرمايد: از رحمت خدا به دور است كسي كه حرمت مسجدرا پاس ندارد و به مسجد احترام نگذارد. از اين رو مسجد اين خانه دوم ما مسلمين داراي احكام مخصوصي است از جمله: وجوب تطهير فوري و رعايت نظافت و پاكيزگي مستمر و غبارروبي و عطر افشاني آن. چون مسجد محل تجمع مردم و كانون راز و نياز‌، تكريم، نيايش و سجود در برابر خداست. پس بايد چنين مكان مقدسي را پاك و تطهير كنيم.
وي مي‌افزايد: ‌حتي خود انسان هم بايد وقتي وارد مسجد مي‌شود پاك و مطهر باشد پيامبر خدا نيز در اين باره مي‌فرمايد: داخل مسجد مشو مگر آن كه پاكيزه و طاهر باشي. پس هم طهارت خود و هم طهارت مسجد واجب است و آلوده كردنش حرام و بهداشت‌آن وظيفه همگاني است.
آقاي واعظي بااشاره به حديثي از امام صادق(ع) كه مي‌فرمايند \"به حضور در مسجد مواظبت كنيد چرا كه مسجد خانه خداوند در زمين است كسي كه با طهارت وارد مسجد شود خداوند او را با گناهش پاك مي‌كند و نام وي را درزمره زائران خويش مي‌نويسد پس در مساجد فراوان به نماز و دعا بپردازيد\" مي‌افزايد: بايد همواره تميزي و پاكيزگي مسجد را در نظر داشته باشيم. روايت است بهتر است در روز جمعه مساجد را معطر كنيم و در شب جمعه به نظافت مسجد بپردازيم و به اندازه سرمه‌اي كه در چشم كشيده مي‌شود غبار را از مسجد برگيريم كه چنين كسي گناهانش آمرزيده مي‌شود.
وي مي‌گويد: رسول خدا(ص) هم ثواب تميز كردن و غبارروبي از مسجد را معادل آزاد كردن بنده‌اي در راه خدا و برخورداري از رحمت ويژه پروردگار مي‌دانند. و باز از امام رضا(ع) نيز روايت است كه بهشت و حوريان بهشتي مشتاق كسي هستند كه مسجد را تميز مي‌كنند.
آقاي واعظي ادامه مي‌دهد: از نظر ساختماني بهتر است سرويس بهداشتي آن بيرون از مسجد باشد چرا كه بايد نجاسات را از مساجد دور نگه‌ داريم. و پيامبر ما نيز مي‌فرمايد محل تطهير را خارج از مسجد و در محل ورود به مسجد قرار دهيد.
اين كارشناس امور اسلامي مي‌افزايد: از لحاظ رعايت بهداشت و نظافت فردي نيز هر مسلماني مي‌تواند با رعايت اين مسائل مسجد را مكان پاكيزه‌اي قرار دهد و اشتياق حضور را در ديگران بيشتر كند مثلا اينكه مسواك زدن قبل از ورود به مسجد، استفاده از بوي خوش، اجتناب از بوي بد، نخوردن سير و پياز قبل از ورود به مسجد. چون اگر اين موارد رعايت نشود موجب آزار ديگران مي‌گردد و روايت است كه فرشتگان از هر چه مسلمانان را بيازارد آزرده مي‌شوند.
وي در ادامه مي‌گويد: البته بايد بدانيم كه طهارت و پاكيزگي تنها به رعايت طهارت ظاهري لباس و جسم نيست؛ بلكه طهارت باطني و پاكيزگي در فكر، انديشه، اعتقاد و عمل نيز مي‌باشد و همين دليل خداوند شرك را پليدي و مشركين را آلوده و نجس دانسته و ورود آنان را به مسجد حرام، فرموده پيامبر است كه در مسجد ما نبايد هيچ مشركي وارد شود مگر اهل كتاب و خدمتكارانشان باشند.
وي مي‌گويد: رعايت ادب حضور و قدم زدن درخانه خدا و اجازه نشستن در مسجد صداقت قلبي، طهارت باطني و فراغت از دل مشغولي و خلوص در نيت و عمل مي‌‌خواهد كه در چنين شرايطي دعاي اهل مسجد مستجاب و نماز آنها به سوي بالا مي‌رود.
حجت‌‌الاسلام سيدمحمدكاظم مدرسي هم درباره نقش مسجد براي ارتقاء معنويت و اتحاد ملي مي‌گويد: جهان اسلام مجموعه‌اي به هم پيوسته از كشورهاي اسلامي است كه با وجود تفاوت‌هايي مانند زبان، نژاد و مذهب در عنصري به نام \"آيين‌اسلام\" اشتراك دارند كه بدون شك از آموزه‌هاي مهم اين آئين، اتحاد و همگرايي ميان مسلمانان است. پيامبر اعظم كه خود معلم راستين اين آموزه است با در نظر گرفتن تمامي اين راهكارها سعي در ايجاد الفت و همگرايي در بين امت اسلامي داشته و پيوسته بر آن تاكيد مي‌ورزند.
وي مي‌افزايد: مساجد به عنوان سنگري وحدت ساز در راستاي ايجاد الفت و همگرايي ملي و انسجام اسلامي است كه به فضل الهي رقم خواهد خورد. زيرا مسجد مكاني مستقل و غيروابسته به افراد و گروههاست و آزاد معرفي كردن اين مكان به عنوان بهترين مكان‌هاي روي زمين و تشويق و ترغيب مسلمانان به عمران و آباداني مساجد در ابعاد گوناگون و حضور پيوسته و گسترده آنها از جمله سفارش‌هاي ريشه‌اي اسلام است.
وي ادامه مي‌دهد: ‌مساجد به عنوان خانه‌هاي خدا در زمين، فضايي برتر براي تامين فرهنگ و معنويت مردم معرفي شده‌اند به همين دليل است كه تلاش براي رونق دادن مساجد، از بارزترين سمت‌هاي فرهنگي است كه قرآن به آن تصريح ورزيده است.
حجت‌الاسلام مدرسي مي‌گويد: از فرايندهاي زيباي مساجد، دعوت به همگرايي و همبستگي و ايجاد الفت و وحدت بين انسان‌ها در سايه ايمان است. اگر چه در طول تاريخ برخي از نابخردان و كژانديشان با اهداف شيطاني خود قصد داشته‌اند تا هر از گاهي به نام مسجد عليه فرهنگ ناب مسجد قيام كنند و عملكرد وحد‌ت‌ساز را در اختيار منافع خويش وارونه جلوه دهند.
وي مي‌گويد: در اسلام نماز از برترين اعمال در مسجد محسوب مي‌شود به همين دليل در تشريح عبادات با نماز به گونه‌اي فرد و اجتماع خواسته و ناخواسته به همگرايي و اتحاد در عمل فراخوانده مي‌شوند.
اين امام جماعت مسجد مي‌افزايد: به توصيه بزرگان، مسجدي كه در آن نماز جماعت برپا مي‌شود به هر ميزان كه وابستگي كمتري به افراد و طوايف داشته باشد، نماز در آن داراي فضيلت بيشتري خواهد بود، همچنانكه اگر تعداد شركت كنندگان در نماز جماعت هم افزايش يابند، بر ثواب آن نماز هم افزوده خواهد شد.
وي مي‌افزايد: البته امام جماعت نيز در مسجد وظايف فراواني دارد كه علاوه بر مقبوليت عمومي، خود نيز بايد زمينه‌ساز وحدت باشد، او بايد مسجد را چنان مديريت كند و نماز را به گونه‌اي اقامه كند كه همه بتوانند از مواهب آن بهره‌مند شوند. 

● نويسنده: محمد حسن - نبوی 

● منبع: ماهنامه - مبلغان - 1383 - شماره 55، تیر - تاريخ شمسی نشر 00/4/1383
 
 
اداره مسجد
از آنجا که مسجد یکی از اماکن عمومی مسلمانان است و جهت پرستش خداوند ایجاد می شود، و هر مسلمانی علاقه مند به افزایش حضور مردم در این مکان مقدس می باشد، لازم است به گونه ای اداره شود که بیشترین میل و رغبت را در مؤمنین برای حضور مداوم فراهم سازد. برای دستیابی به این هدف ارزشمند و الهی، بایستی از جهت ساختمان، تجهیزات، تاسیسات و... به گونه ای عمل شود که بر جاذبه های مشروع مسجد افزوده و در چگونگی اداره مسجد نیز میل عمومی مؤمنین لحاظ گردد.
امروزه در جوامع گوناگون، مدیریت مشارکتی از تاثیرات شگرفی برخوردار بوده، و توانسته است امکانات و نیروهای انسانی را در جهت نیل به اهداف سازمانهای مختلف بسیج کند.
در اداره مسجد نیز می توان با بهره گیری از این شیوه مدیریتی، علاقه و میل افراد زیادی را با مسجد همراه ساخته، بر رونق مساجد افزود.

مدیریت مشارکتی و اسلام
مدیریت مشارکتی در آموزه های دینی ما از جایگاه بسیار مهمی برخوردار بوده، تحت عنوان «شور» و «مشورت» و «مشاوره» مطرح گردیده است.
در اهمیت مشورت همین بس که خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دستور می دهد که با مردم درباره چگونگی حکومت مشورت کند.
«و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله»؛ (1) «با مردم در امور مشورت کن و هنگامیکه تصمیم گرفتی بر خدا توکل نما.»
اگر بخواهیم آیات و روایات مشورت را مطرح کنیم، بحث به درازا می انجامد؛ لیکن مبلغان محترم را به مطالعه آیات و روایات مربوط به مشورت سفارش می نمائیم. پس از مطالعه آیات و روایات بهتر است اندکی تامل و تعمق شود تا شیوه های عملی ساختن مشورت متناسب با مدیریت مسجد پیش بینی و در مسجد بکار گرفته شود.
در مدیریت مشارکتی برای جلب همدلی و همراهی نیروها، سیستم پیشنهادات ارائه گردیده و در مجموعه های کارگری، تولیدی، اقتصادی، اداری و فرهنگی، آثار بسیار مطلوبی به همراه داشته است که در اینجا با توجه به ویژگیهای مسجد با اندک تغییراتی بیان می شود.

1. تبیین جایگاه مشورت
روحانی مسجد قبل از فعال سازی سیستم پیشنهادات، مردم را به اهمیت و جایگاه مشورت توجه داده، آیات و روایات مربوطه را مطرح و از آنان می خواهد جهت بهبود فعالیتهای مسجد پیشنهادات خود را ارائه کنند.

2. محدوده مشورت
مشورت به معنای هم اندیشی و هم فکری جهت یافتن بهترین گزینه در امور علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی می باشد. این مسئله از نظر اسلام بسیار ارزشمند بوده و بر آن توصیه شده است؛ زیرا زمینه رشد و تعالی جوامع انسانی در همه شاخصهای فوق را فراهم می سازد. لیکن باید توجه داشت که محدوده بکارگیری این امر مهم، در غیر از حیطه تشریع است؛ بدین معنی که اگر در جایی دستوری از طرف شارع مقدس وضع شده باشد، از حیطه مشورت خارج است.
مشورت برای دستیابی به بهترین طریق، موفق ترین شیوه و ارزشمندترین هدف وضع گردیده است، لیکن باید توجه داشت که اگر امری از طرف شارع به عنوان مصلحت بندگان خدا تشخیص داده شد، حتما در دستیابی به صلاح و دوری از فساد، صائب تر از تشخیص فکر جمعی بندگان خداست.
از اینرو باید مردم را توجه داد که برای اداره بهتر مسجد پیشنهاداتی پذیرفته می شود که خلاف دستورات شرع مقدس نباشد.

3. دریافت پیشنهادات
پس از آماده سازی و ایجاد انگیزه در مردم، برای ارائه پیشنهادات اقدامات ذیل باید انجام شود:
الف. صندوق پیشنهادات در محلی از مسجد نصب گردد که در معرض دید مردم قرار داشته باشد.
ب. در کنار صندوق، برگه های پیشنهادات و قلم برای نوشتن پیشنهاد قرار داده شود. این برگه ها بهتر است به شکل ذیل باشد.

مشخصات پیشنهاد دهندگان
اسم یا اسامی:............................................................. تلفن:..............................
آدرس:................................................................................................................
پیشنهاد:.............................................................................................................

4. پیشنهاد گروهی
به مردم گفته شود که اگر اهل مسجد به صورت گروهی و با تشکیل جلسه برای برنامه ها و مسائل مسجد به پیشنهادی ست یافتند و آن پیشنهاد را ارائه کردند، نسبت به پیشنهادهای فردی از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و با دقت و حساسیت عمیق تری مورد بررسی قرار می گیرد.

5. توضیح در هیئت امناء
اگر پیشنهادی گروهی بود، مسئول و یا نماینده گروه می تواند با حضور در هیئت امناء از ایده و پیشنهاد خود دفاع کرده، توضیحات لازم را بیان کند. همچنین در صورتی که پیشنهادی فردی بود، لیکن از عمق و پیچیدگی برخوردار بود، با تشخیص هیئت امناء، پیشنهاد دهنده می تواند با حضور در جلسات تصمیم گیری مسجد، به تبیین پیشنهاد خود بپردازد.

6. کلید صندوق
بهتر است کلید صندوق پیشنهادات در اختیار روحانی و یا یکی از معتمدین مورد وثوق قرار داده شود تا او همه پیشنهادات را به جلسه هیئت امناء آورده، و در آنجا مورد بحث قرار گیرد.

7. بررسی پیشنهادات
همه پیشنهادها در هیئت امناء مطرح و پس از تصمیم گیری نسبت به هر پیشنهاد، نتیجه در اشکال ذیل به پیشنهاد دهنده منعکس می شود:
الف. اگر پیشنهادی پذیرفته نشد، دلایل عدم پذیرش، براساس تشخیص هیئت، کتبا یا به صورت حضوری برای پیشنهاد دهنده بیان می شود.
ب. در صورتی که پیشنهاد با تغییراتی پذیرفته شد، ضمن تشکر از پیشنهاد دهنده، اعلان می شود که پیشنهاد شما الهام بخش تصمیم دیگری در هیئت امناء گردید.
ج. اگر پیشنهاد پذیرفته شد، علاوه بر تشکر کتبی و شفاهی، در بین مردم - به گونه ای که ایجاد حساسیت نکند - از ایشان قدردانی می شود.
بهتر است اسامی پیشنهاد دهندگانی که پیشنهاد آنها پذیرفته شده، در لیستی ثبت و در مسجد جهت تشویق آنان نصب گردد.

8. پس از تصمیم گیری
پس از گردآوری پیشنهادها و تصمیم گیری درباره آنها، تازه فعالیت آغاز می شود. در هنگام اجرای تصمیمها ممکن است یکی از حالات ذیل پدید آید:
الف. پیشنهاد اجرا شود و هیچ مشکلی پیش نیاید؛ این بهترین گزینه خواهد بود. فقط لازم است در صورتی که تبعات خاصی ندارد، گزارش فعالیت برای مردم بیان شود.
ب. پیشنهاد اجرا شده، لیکن به دلائلی در حین اجرا با مشکل مواجه شده و با تغییراتی تصمیم اجرا گردد؛ در این صورت نیز گزارش فرایند اجرا برای مردم مطرح می گردد.
ج. در مراحل اجرای تصمیم مشکلی پیش آمده که مردم با همیاری و مساعدت می توانند به حل مشکل کمک کنند؛ در این صورت با فعال سازی نیروها و امکانات مردمی به رفع مشکل پرداخته می شود.
د. پس از پیگیری زیاد، تصمیم گیرندگان به خطا بودن تصمیم پی برده و یا اینکه بطور کلی انجام آن تحقق ناپذیر برآورد می شود؛ در این صورت نیز خیلی صادقانه و راحت با مردم در میان گذاشته می شود.
قابل ذکر است که در همه موارد فوق، ممکن است به دلائلی گزارش فرایند اجرا یا مصلحت نباشد و یا ضروری تشخیص داده نشود، که براساس تشخیص هیئت امناء اقدام می گردد.
تا اینجا مباحث مربوط به مدیریت مشارکتی با ویژگیهای مسجد مطرح گردید و انشاء الله نکات مربوط به معماری مسجد در شماره های بعدی بیان خواهد شد.

پی نوشت:
1) آل عمران/159. 
 
 

خانه ی پیامبر در مدینه با پلانی مربع شکل با ابعادی حدود 56 در 56 متر با پوشش تیر و ستون و 9 اتاق در خارج سمت شرقی آن و حیاطی که 75 درصد کل فضای خانه را شکل می داد، به عنوان نخستین الگوی مساجد مسلمانان محسوب می شوند. مساجد اولیه با سادگی و قداست خاصی ساخته می شدند تا نمادی از مفاهیم واقعی اسلامی و تعلق به تمام طبقات اجتماعی باشند.  
  
● نويسنده: سیمین - فرهنگی 

● منبع: سایت - باشگاه اندیشه - تاريخ شمسی نشر 09/12/1389 - به نقل از cityplanning.mihanblog.com
 
 مسجد در اسلام مانند کلیسا در مسیحیت، بنایی است که منعکس کننده ی بسیاری از سنت های معماری بومی است. انعطاف پذیری ذاتی، بی تفاوتی نسبت به نمای خارجی و تاکیدی متقابل بر داخل از خصوصیات برجسته ی معماری مساجد به شمار میرود. معماران مسلمان به جای ایجاد فرم های جدید به بهسازی فرم های موجود پرداختند. طوری که برخی صاحبنظران تنها مقرنس را عنصری کاملا اسلامی میدانند. اولین مسجد جامع مسلمانان در سال 21 هجری پس از فتح اسکندریه ساخته شد. تا قرن چهارم هجری مساجد جامع که مهمترین و بزرگترین مسجد و محل اجتماع مردم شهر بودند، با موافقت خلیفه ساخته می شدند. چرا که ساخت مسجد جامع موجبات رونق و آبادانی آن شهر را فراهم می ساخت.
در دوران اموی بود که عناصری چون محراب، منبر و مقصوره به مساجد الحاق شدند. محراب، تورفتگی در دیوار سمت قبله می باشد که نمونه ی کهنتر وکوچکتر آن در سمت مشرق کلیساها ساخته می شد و منبر نیز مشابه سکوی وعظ در کلیساهای قرون وسطایی بود. مقصوره نیز به صورت حصاری در نزدیکی محراب برای حفاظت از خلیفه و حاکم ساخته می شد. از قرن 4 هجری همراهی مسجد با اماکن فرعی عبادت مانند کاروانسرا، آرامگاه، کاخ، مدرسه و دانشکده ها ی علوم دینی تغییراتی را در شکل ظاهری مساجد ایجاد کرد. علاوه بر این معماری ایران در دوران ساسانی و همزمان با آن، بیزانس، تاثیر عمیقی بر معماری اسلامی و به ویژه مساجد گذاشت. ارسن کوه خواجه در سیستان در عهد اشکانی کهن ترین نمونه ای است از فضاهای ویژه ی معماری سنتی ایرانی چون میانسرا، ایوان رو به میانسرا، آسمانه ی کانه پوش و گنبد که بعدها در مساجد، مدارس و کاروانسراها بکار رفته اند.
مساجد اولیه، پیرو الگوی نخستین خود به صورت شبستانی و ستون دار ساخته می شدند. مسجد فهرج نخستین بنایی است که به عنوان مسجد ساخته شده و نخستین نمونه ی مسجد به جای مانده با طرح شبستانی در ایرن به شمار می رورد. مساجد نخستین در خور نیاز مسلمانان، اغلب اماکن مقدس پیشین چون آتشکده ها یی بودند که قابلیت تغییر کاربری به مسجد را داشتند. لذا تعداد کثیری از مساجد کنونی طی تحولات دوره های بعدی در محل نیایشگاه های کهن ساخته شده اند.
در آغاز برای برجسته تر ساختن مساجد در فضای شهری به عنوان مهمترین عنصر شهر اسلامی اقداماتی در جهت افزودن المان هایی چون بازوی چلیپایی با سقف شیبدار که نخستین نمونه ی آن مسجد دمشق بود و گنبد و مناره در دوره های متاخرتر از آن، انجام شد.
نقش اصلی گنبد تاکید بر محراب و موقعیت قبله و نیز راهنمایی برای جهت یابی در شهرهای بزرگ بود. اتاق گنبددار که تکنولوژی ساخت آن در سبک پارتی معماری ایرانی به اوج خود رسیده بود و بهترین پوشش برای دهانه های عظیم در کنار عدم دسترسی به چوب مناسب برای بناهای تیر پوش محسوب می شد و بعدها با ایوان تلفیق شد، بتدریج به الگویی ثابت و مقبول برای مساجد اسلامی و سمبلی برای شهرهای اسلامی بدل شد. طوری که اکنون نیز با وجود تکنولوژی های ساخت بسیار پیشرفته، هنوز هم مساجد را با عناصری چون گنبد و مناره و حتی فرمهایی که تنها القا کننده ی حسی از وجود المان های مذکور محسوب شوند، می شناسیم. اکنون عناصر مذکور به جزئی ثابت در خط آسمان تمام شهرهای اسلامی بدل گشته اند.
مناره ها نیز در واقع میل های راهنمایی بودند که در دوره ی پیش از اسلام به عنوان نشانه مورد استفاده قرار می گرفتند. طوری که تعدادی از مساجد اولیه در کنار میلهای کهن ساخته شدند تا اینکه بتدریج به نشانه ای برای مساجد و بعنوان ماذنه تبدیل شدند. گفته می شود که مناره ی مسجد سامرا به لحاظ فرم، تقلیدی از منار فیروزآباد فارس در عهد ساسانی می باشد.
ایوان عنصری بود که در دوره ی سلجوقی برای تاکید بر ورودی مرکزی به شبستان افزوده شد و از آن پس الگوی چهار ایوانی متداول گشت. همچنین در این دوره برای اولین بار مناره های دوتایی به درگاه ایوانی مساجد اضافه شد. در دوره ی ایلخانی الحاق فضاهای دیگری چون مدرسه، مقبره و آرامگاه به مساجد رواج یافت. ویژگی عمده ی مساجد عهد تیموری، توجه خاص به درگاه و ایوان قبله و ایجاد برجستگیهایی چون گنبد ها و برجهای کوچک در گوشه ها بود. طوری که عظیم ترین درگاه ها چون مسجد جامع یزد و ارسن شیخ جام متعلق به این دوره اند. در این دوره همچنین توجه عمده ای به بازسازی و توسعه ی مساجد پیشین شد و این روند در دوره ی صفوی نیز ادامه یافت. مساجد دوره ی قاجار نیزطبق روال گذشته با اندک تغییراتی در عناصر تزئینی و برخی عناصر فرعی ساخته شدند که می توان گفت تا به امروز از الگوی نسبتا ثابتی برای طراحی مساجد استفاده می کنیم.

منابع:
1. پیرنیا محمد کریم، سبک شناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، تهران، سروش دانش1384
2. معماریان غلامحسین، معماری ایرانی، تقریر محمد کریم پیرنیا، تهران، سروش دانش1387
3. هیلن براند رابرت، معماری اسلامی، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، 1377
4. کیانی محمد یوسف، تاریخ هنر معماری ایران در دوره ی اسلامی، تهران، سمت1379

● نويسنده: غلامرضا - گلي زواره 

● منبع: ماهنامه - پرسمان - 1386 - شماره 59، آبان - تاريخ شمسی نشر 00/8/1386
 
 
زیربنای جامعه را فرهنگ تشکیل می‌دهد و موجودیت اقشار گوناگون و اقوام متعدد، وامدار این رکن اساسی و عنصر حرکت‌ساز و نقش‌آفرین می‌باشد.
مهم‌ترین عوامل فرهنگ‌ساز، ارزش‌های معنوی، کرامت‌های اخلاقی، معارف، ابتکارات و خلاقیت‌هایی هستند که خود ریشه در حقیقت‌جویی دارند. برای نسلی نوخاسته، پویا و بالنده، خودآگاهی فرهنگی و توجه به هویت اصیل و بومی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
انسان‌های خوش‌ذوق در گذشته‌های دور و اعصار گوناگون، کوشیده‌اند در وهلة اول، تحولاتی در نگرش‌ها و باورهای خود پدید آورند و آن گاه با تأکید بر فضیلت‌های انسانی و شکوفایی توانایی‌ها و ظرفیت‌های خویش، به ساخت بناها، احداث روش‌های ابتکاری و ابداع شیوه‌های مفید و اثربخش، روی آورند. محصول این حرکت سترگ، فضاهایی فرهنگی و متنوع در سبک‌های هنری می‌باشند که از ارزش‌های والایی برخوردارند. در سلسله مقالاتی که از این شماره در این صفحه از نظر شما خواهد گذشت، تلاش می‌شود تا این سنت‌های اصیل و خلاقیت‌های شگفت‌انگیز و نمونه‌های ناب هنری که شالودة شهرهای کهن ایران را شکل داده‌اند، معرفی گردند.

کانون عبادت و ارتباط با خداوند
براساس آیات قرآن کریم، مسجدها به خداوند متعال اختصاص دارند و کسانی این مکان‌ها را آباد می‌کنند که به پروردگار جهانیان و روز قیامت، ایمان دارند؛ نماز را بر پای می‌دارند و زکات می‌پردازند و از کسی جز خدا نمی‌ترسند.1 براساس حدیثی قدسی، انسانی که با مسجد ارتباط دارد، حق تعالی را در خانة او زیارت می‌کند و با عبادت خالصانه و حضوری راستین، در اوج تقرب به خداوند متعال قرار می‌گیرد و این ویژگی‌، به صورت نوری برای وی در سرای جاوید، جلوه‌گر می‌شود.2 از این رو رسول اکرمصلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود‌: «تا زمانی که در مسجد نشسته‌ای، حق تعالی به تعداد هر نفسی که می‌کشی، یک درجه در بهشت به تو می‌دهد و فرشتگان بر تو درود می‌فرستند».3
آن خاتم پیامبران، چنین تأکید فرمود‌: «مساجد، انوار الهی هستند»4 و نیز فرمود: «محبوب‌ترین جای شهر‌ها نزد خداوند، مساجد آن شهرهاست».5 بنابراین، در قرآن و حدیث، اساسی‌ترین مکان، مسجد است.

تجسم خارجی پرستش
به همان نحوی که تجسم خارجی یا مهم‌ترین پدیدة جغرافیایی ادیان، پرستشگاه‌ها یا مراکز عبادی آنها می‌باشد، بارزترین نمود خارجی بینش و نگرش اسلامی نیز در مسجد تجلی می‌کند. مسجد به عنوان نخستین هدیه جغرافیایی دین مبین اسلام، با هجرت رسول اکرمصلی‌الله‌علیه‌وآله به مدینه، به تمام معنا و با کارکردهای گوناگون، آشکار شده، آن حضرت و یاران بزرگوارش به عنوان یک حرکت بنیادین اجتماعی، در ساختن این مکان‌، مشارکت داشتند.
احداث مسجد در خارج از سرزمین حجاز، توسط مسلمانان کوشا و مؤمن، خیلی زود آغاز شد؛ چنان که مسجد بصره در سال 14 هجری بنا نهاده شد و اولین بنای کوفه در سال 17 هجری، مسجد بود. طبری می‌نویسد: «هنگامی که اراده ساختن شهر کوفه را کردند، اولین چیزی که نقشة آن ترسیم و بنا گردید، مسجد بود».6 همین باور به بنای ویژه‌ای برای عبادت، اثری عمیق در طرح و نقشة کوفه گذاشت و محله‌ها، بخش‌ها و اجزای شهر، در بافتی یگانه با مسجد جامع، پیوستگی و پیوندی تنگاتنگ برقرار کردند.7
در کشور مصر، مساجد فراوانی ساخته شدند و شهرهای قاهره و اسکندریه، در سده‌های آغازین اسلامی، به دارا بودن مسجدهای متعدد و باشکوه، شهرة آفاق بودند. در دیگر شهر‌های اسلامی و سرزمین‌های مسلمان‌نشین نیز ساخت مسجد به عنوان جلوه‌ای جغرافیایی و برآمده از اصول اعتقادی، به سرعت رونق گرفت و بالندگی شهر در گرو رونق مساجد بود.8

مهم‌ترین مکان
در ایران و در قرون گذشته، اهمیت مساجد در شهرها به حدی بود که اگر دیاری مسجد جامع یا آدینه نداشت، از اهمیت شهری محروم بود. این مکان‌ها نه تنها به خاطر کارکرد و رابطة مستقیمی که با همة اقشار اجتماعی داشتند، بلکه بیشتر به دلیل شکل فضایی و درهم آمیختگی یا پیوندهای کالبدی با بافت مسکونی، خدماتی و تجاری اطراف، یک عنصر اساسی در شهرسازی به حساب می‌آمدند. در زمان‌های قدیم، مسجد جامع، مرکز استقرار دینی شهر بود و به دلیل مراجعة مستمر همة قشرهای مردم و به دلیل جنبه‌های عبادی، تقدس، خلوص و راست‌گویی نمازگزاران، نقطة انتشار هرگونه آگاهی نسبت به شرایط عمومی شهروندان و نحوة زندگی و نظام اداری آنان محسوب می‌شد و در همین مکان، اطلاعات پخش شده، مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گرفت و انعکاس آنها در افکار عمومی، پس از تصفیه و پالایش از شایعات و مطالب دروغ، صورت می‌پذیرفت.
اگر چه مسجد جامع غالباً مرکز مذهبی به حساب می‌آمد، اما شکل‌گیری افکار عمومی و جهت‌گیری هدف‌های مربوط به آیندة شهر، در این مکان صورت می‌گرفت. مسجد جامع به دلیل این که رکن اصلی اقتدار معنوی، اصالت‌دینی و هویت استوار شهر به شمار می‌رفت، نمی‌توانست از فعالیت‌های مردم و مراکز بازرگانی و تولیدی جدا باشد. در شهرهایی چون اصفهان، تهران، شیراز، تبریز، سمنان، کاشان و زواره، مسجد جامع با بدنة بازار مرکزی درآمیخته بود و با کالبدهای واحدهای معماری شهری سازندة آن، مشاهده می‌شد. بافت مسکونی و محلات مجاور یا پشت بازار، از راه‌‌رو‌های متعددی با بازار و مسجد، ارتباط داشتند. در مسجد جامع نایین، ورودی‌های اصلی مسجد به سوی معابری قرار دارند که حمل و نقل و ارتباطات اصلی شهر را تسهیل می‌کنند.
مسجد جامع در شهرهایی که تنوع آب و هوایی دارند، متناسب با شرایط جغرافیایی محل بوده، معادله‌ای مقبول بین سه نوع فضای سرپوشیده، نیمه‌باز و باز، عرضه می‌کنند و اصولاً ایوان‌ها، ورودی‌ها و آجرکاری‌ها به گونه‌ای ساخته شده‌‌اند که در تعدیل آب و هوا مؤثر باشند؛ تا نمازگزاران در هنگام انجام فعالیت‌های عبادی و فرهنگی در مسجد، بر اثر گرما و سرما، دچار زحمت و مشقت نگردند؛ مثال جالب در این باره، مسجد جامع اردستان و زواره است که در اوج خشونت آب و هوایی منطقه - تیر و مرداد - فضاهایی را بدون استفاده از وسایل خنک کننده، ارائه‌می‌نمایند که نسبتاً خنک و قابل تحمل هستند.9
در شهرهای ایران، برای نمایش جلال معنوی، شکوه و بالندگی ظاهری مسجدها، به ویژه مسجد جامع، تلاش زیادی انجام می‌شد و اگر چه حاکمان و فرمانروایان، امر به احداث این بناها می‌کردند، اما اغلب مردم در آرایش مسجد، سهم داشتند و تلاش می‌کردند و به دلیل اعتقادات مذهبی‌شان، در عمل، از ایثار آن چه در توان داشتند، دریغ نمی‌ورزیدند. هر کسی بر حسب ذوق هنری، تولیدات دستی، طراحی و توانایی مالی، در این امر مهم و مقدس، شرکت می‌کرد. همة مردم تلاش می‌کردند تا مسجد، مرتفع‌ترین، مجلل‌ترین و زیباترین فضای داخل شهر باشد و به همین دلیل، در چشم‌انداز کلی شهر، برجسته‌ترین ساختمان، مسجد بود. هنوز هم با وجود احداث خیابان‌های جدید و ساختمان‌های چند طبقه‌در شهرهای کهن ایران، چیزهایی‌که در اولین نگاه، سیمای عمومی شهر را ترسیم می‌کنند، مجموعه‌های مذهبی، چون گنبد و مناره‌های مساجد، امامزاده‌ها و حسینیه‌ها می‌باشند. مردم چنان برای این مکان‌ها اهمیت قائل بودند که از نان و آب خود مایه می‌گذاشتند تا مسجد و مکان‌های مقدس، در راه آبادانی، مرمت و بازسازی،‌با مشکلی روبه‌رو نشوند.

قلب پُر تپش شهر
علاه بر این که مسجد از طریق شبکه‌های ارتباطی اصلی با محلات شهر ارتباط گسترده‌ای برقرار می‌کرد، وجود این مکان بر حرفه‌های مردم، اثر می‌گذاشت و برخی شغل‌ها چون فروش مهر و تسبیح، کتاب‌های دعا و ذکر، در مجاورت مسجد، پررونق‌تر بودند. این ویژگی‌، اکنون هم در کنار مکان‌های زیارتی و مذهبی قابل مشاهده است. از سوی دیگر، صاحبان مراکز خدمات عمومی چون گرمابه‌ها، آب‌انبارها و سقاخانه‌ها، برای فعالیت خود، اطراف مساجد را برمی‌گزیدند. مراکز آموزشی حوزوی و افرادی که در فعالیت‌های تبلیغی، خیریه و تأسیس مؤسسات خدمت‌رسانی، دخالت داشتند، در محلات حوالی مسجد جامع سکونت اختیار می‌کردند و اصولاً ابهت و فضای معنوی مسجد، چنان تأثیرگذار بود که در محله‌هایی که اطراف مسجد شکل گرفته بودند، افراد در انجام اعمال و رفتار خود، مراقبت افزون‌تری داشتند و به نوعی یک امر به معروف و نهی از منکر ناپیدا صورت می‌گرفت.
مسجد، همان طور که به دلیل کارکردهای مذهبی و اجتماعی، در گسترش شهر دخالت داشت و موقوفه‌های وابسته به آن، به شهر رونق می‌بخشید، از طرح‌های جدید نوسازی، جلوگیری می‌کرد. اکنون هم با وجود توسعة روزافزون شبکه‌های ارتباطی، در شهرهای پر رفت‌وآمدی چون تهران، اصفهان، تبریز و شیراز، وقتی طرح‌های جدید به حوالی مساجد می‌رسند، قادر به پیشروی نمی‌باشند و سعی می‌کنند از تخریب مکان‌های مقدس پرهیز کنند.
اگرچه شکل‌گیری الگوهای سکونتی در شهرهای نواحی مرکزی و بیابانی ایران، بیش از هر چیز به میزان بهره‌مندی از آب بستگی دارد و بسیاری از مراکز شهری در پناه آب مورد نیاز، قد برافراشته، شکل استقرار خود را از مسیرهای آب، طلب کرده‌اند و جوامع شهری، در نقاط خشک و کم آب، بر آبیاری قنات بنیان نهاده شده‌اند، اما باز هم بافت فرهنگی، عوامل طبیعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بدین‌سان که آب فراوان و پاکیزه، در حیاط مسجد یا در فضای مجاور آن، آفتابی می‌گردد و خانه‌های فشرده و کوچه‌های پر پیچ و خم، در اطراف جایی شکل می‌گیرند که مظهر قنات آشکار شده است. آب انبارهایی که این هدیة الهی را در اختیار بندگان خدا می‌گذارند، معماری پرشکوه خود را تحت تأثیر مسجد، جلوه‌گر می‌سازند و ورودی‌های آن‌ها شبیه محراب مسجد هستند و بادگیرها از گلدسته‌ها تقلید کرده‌اند. در شهرهای گرمازده و کویری، رونق میدان هر محله، با تأثیرپذیری از فضای مسجد و نیز وجود منابع آب، ارتباط دارد.
در شهرهایی چون کاشان، یزد و هرند، آب انبارها همراه مسجد، امامزاده و حسینیه، مجموعة مرکز شهر را حیات می‌بخشند. با وجود آن که شهرهای کویری، نیاز مبرمی به آب دارند و هستة اولیة زندگی آنان با این منبع حیاتی گره خورده است، اما سالم‌ترین، پاک‌ترین و فراوان‌ترین آب مورد نیاز، در کانونی که فضاهای مقدس و مذهبی شکل گرفته‌‌اند، در اختیار مردم قرار می‌گیرد. می‌توان گفت که عنصر مشخص و بااهمیت مسجد، تنها از نظر جغرافیایی در قلب شهر واقع نشده، بلکه نقش‌های گوناگونی را ایفا می‌کند. در قرن دوم هجری یکی از کارگزاران عرب، از هارون الرشید خواست که چون عرب‌ها در قم سکونت گزیده‌اند، قم را شهری قرار دهد که در آن، نماز جمعه و عید به صورت مستقل برگزار شود و احتیاج نباشد که ساکنان آن، برای برقررای مراسم عبادی، به نقاط دیگر بروند. از این موضوع چنین برمی‌آید که شخصیت و هویت شهر، حتی در آن عصر نیز در گرو مسجد جامع بوده است.10

چگونگی انتخاب مکان مسجد
اگر چه در گزینش محل ساخت مسجد، تصمیم‌های سیاسی و اجتماعی و گاهی عوامل طبیعی و جغرافیایی مؤثر بود، اما این مکان مقدس به عنوان برترین فضای اسلامی، همگام با رشد اسلام و افزایش جمعیت مسلمانان، بر حسب ایمان و اعتقاد اقشار گوناگون، بهترین جای شهر را به خود اختصاص می‌داد. در شهرهایی که زمین‌های باز و آزاد وجود داشت، این زمین‌ها به ساخت مسجد، اختصاص می‌یافت؛ ولی گاهی بر حسب ضرورت و تنگناهای مکانی و گاهی به عنوان اعتراض، مسجد در مکان آتشکده‌ها، کلیساها و معابد غیراسلامی بنا می‌شد و بدین شکل، هم آثار آیین‌های قبلی محو می‌شد و هم از فضاهای نقاط مرکزی شهر استفاده می‌شد. به محض آن که این فضاها به مسجد اختصاص می‌یافت، عمران و گسترش شهری، تحت تأثیر این تحول قرار می‌گرفت و آبادانی در اطراف مسجد، گسترش می‌یافت. مسجد جامع کاشان که اکنون در میدان کهنه (خیابان فاضل نراقی) قرار دارد، اگر چه در آغاز در مکان آتشکده‌ای احداث شد و مصالح اولیه آن از خشت و گل بود، اما در قرن پنجم هجری به یک ساختمان پرشکوه، تبدیل شد و به عنوان هستة اولیة شهر قلمداد گردید و اکنون هم در مرکز کاشان قرار دارد. اگر چه این گونه مساجد از گزند حوادث طبیعی و هجوم قبایل در امان نبوده‌اند، اما به محض آن که دچار خرابی‌های جزئی یا اساسی می‌شدند، بعد از هر حادثه‌ای، به همت مؤمنان و دست توانای هنرمندان محلی و کوشش افراد خیرخواه، مرمت و بازسازی می‌شده‌اند.11

عناصر مسجد
در قرن اول هجری، بنای مساجد، بسیار ساده بود و با برپا کردن دیوارهایی، فضایی محصور و مناسب، ویژة نمازگزاران فراهم می‌شد؛ ولی اندکی بعد، مناره، محراب و منبر به عنوان سه عنصر مشخص در ساختمان مسجد پدیدار شدند.
محراب، بخش فرو رفته و قوسی شکلی می‌باشد که در جهت خانه کعبه قرار گرفته است و علاوه بر جنبه‌های هنری، خاصیت فیزیکی هم دارد؛ بدین مفهوم که صدای امام جماعت را بر حسب خصوصیت پژواک (انعکاس صدا) در بین مأمومین انتشار می‌دهد. در گذشته، مقابل محراب، چراغ یا مشعلی می‌آویختند تا محراب، تداعی بخش «الله نور السموات و الارض...»12 باشد و در واقع، محراب، نمادی از جلال خداوند است. بورکهارت می‌گوید: «در واقع، محراب به علت انعکاس کلام خداوند در نماز، رمز حضور پروردگار محسوب می‌شود».13 در معماری مساجد عصر سلجوقی، محراب توسط گچ‌بری‌های زیبای لانه زنبوری و نیز طرح‌هایی گل‌دار و بوته‌دار که با آیاتی از قرآن آراسته شده‌بودند، قاب گرفته می‌شد.14 با این که محراب،‌جزئی از بنای مسجد است، اما در عین حال به عنوان یک واحد مستقل هنری، مورد توجه اهل ذوق و هنرشناسان بوده است؛ به‌گونه‌ای که پاره‌ای از محراب‌های قدیمی، زینت‌بخش‌موزه‌های مشهور، مانند موزة ارمیتاژ شده‌اند.15
در تمام مساجد، مناره یا مأذنه – جای اذان گفتن - به نحو بارزی به چشم می‌آید. در آغاز، مناره‌ها عموماً به صورت منفرد و در مجاورت مساجد ساخته می‌شدند؛ ولی از دورة سلجوقی، به تدریج، به صورت زوجی بر سر در ورودی یا بر ایوان اصلی، احداث شدند. احداث مناره‌ها در ابتدا، تزئینات نداشته، ولی کم‌کم با تزئیناتی چون آجرکاری، مقرنس و کتیبه، آراسته شدند. مناره‌ها را از آجر و سنگ می‌ساختند و ضمن این که جلوه‌ای جالب به مسجد می‌دادند و مؤذن در اوقات شرعی بر فراز آنها اذان می‌گفت، برای استحکام بخشیدن به بنا و جلوگیری از رانش مسجد نیز مؤثر بودند.
ایجاد گنبد روی شبستان اصلی مسجد، از مهم‌ترین عناصر معماری ایران است. این گنبدها اشکال مختلفی دارند که عبارتند از: گنبد مخروطی یا رُک، یک پوش، دو پوش، سه پوش، گنبد پیوسته و گسسته. شکوه معماری این عنصر مهم مسجد، در عصر صفویه، با کاشی‌کاری معرّق، مزین گردید که نمونة برجسته آن، مسجد شیخ لطف الله اصفهان می‌باشد. گنبد از تعداد زیادی آجر شروع و در انتها به یک آجر ختم می‌شود و این نکته، رازی از کثرت به وحدت را درپی دارد که یک درس خداشناسی است. طاق‌نماهای داخلی گنبد فضای مکعبی زیر را با گنبد، مرتبط می‌کنند. رواق، همچون زمین تصور می‌گردد و گنبد، کنایه از آسمان و طاق‌نماها، برزخ دنیا و سرای جاویدند که گنبد به آخرت هم اشاره دارد. در برخی جاها، مثل گنبد مسجد جامع زواره، دوازده ترک در این بنا دیده می‌شود که گویا نشان می‌دهد راه حق و آیین محمدی، از مسیر دوازده امام معصوم می‌گذرد.16

میان‌سرا (حیاط و صحن)؛ تمام مساجد کهن ایران، دارای صحن و یک فضای باز مرکزی هستند. این فضا در دوران اسلامی، نیاز مسلمانان را به وضوخانه و محل تطهیر و نیاز مسافران را به استراحت تأمین می‌کرد و با کانون قراردادن فضاهای داخلی، بنای مسجد را از سر و صدا و فعالیت‌های روزمره و عادی، جدا می‌کرد.
ایوان که معمولاً از یک طاق آهنگ تشکیل می‌شود، از سه طرف بسته و به سوی میان‌سرا، باز می‌شود. ایوان‌ها به صورت فضاهای ورودی و خروجی ساخته می‌شوند و در حالی که برای جریان هوا بازند، از تابش آفتاب می‌کاهند و به عنوان یکی از اجزای تشکیل ساختمان مسجد، اهمیت فوق‌العاده‌ای دارند و به این بنا، برجستگی، ابهت و شکوه می‌بخشند. ایوان، کانونی برای تزئینات گوناگون بناست؛ چون ایجاد مقرنس‌ها با شیوة آجرکاری، گچ‌بری و کاشی‌کاری. در پیشانی جرزهای دو طرف ایوان‌ها به تناسب عرض و ارتفاعشان، طاق‌نماهای کم‌عمق محرابی شکل بر روی هم و به صورت قرینه قرار گرفته‌اند. همچنین حاشیه‌ای با آجرکاری برجسته، قوس ایوان‌ها و نیز این طاق‌نماها را دور زده، ایوان را به طرز جالب و شیوه‌ای هنرمندانه، قاب گرفته است.
آجرکاری ایوان‌ها چنان است که مشاهده کننده، نگاه خویش را متوجه آسمان می‌کند. در مساجد عصر سلجوقی، ایوان‌ها در چهار جهت گوناگون ساخته شده‌اند و می‌خواهند این حقیقت را یادآور شوند که انسان به هر سویی نظر افکند، آن جا وجه الله است که به آیة «و لله المشرق و المغرب فاینما تولوا فثم وجه الله»17 اشاره دارد. ایوان جانب قبله، مرتفع‌ترین و عریض‌ترین ایوان‌هاست و کسی که از صحن مسجد به آن می‌نگرد، چنان باهیبت جلوه می‌کند که گویی گنبد شبستان را در پشت خود مخفی کرده است. نخستین مسجد چهار ایوانه در ایران، مربوط به شهر زواره است؛ چنان که محققان اروپایی چون پیترسون، آندره گوار، درک هیل، ‌اولگ گرابر و پژوهش‌گران دانشگاه کمبریچ، به این نکته تصریح نموده‌اند.18
بارزترین تشابه هنری مساجد ایران، در تزئینات روی بنا قابل مشاهده‌است،‌تمام معماران، تحت تأثیر فرهنگ اسلامی تلاشی کرده‌اند تا با به کارگیری کتیبه‌‌‌های حاوی اسمای الهی، به ویژه الله اکبر و نیز اسامی دیگری چون محمد رسول الله‌صلی الله علیه و آله و نام‌های ائمه هدی به تزیین مساجد بپردازند. آیات قرآن نیز به صورت زیبا، در بافت معماری بیرونی مساجد دیده می‌شوند.19

نقش مسجد در مطالعات تاریخی و فرهنگی
بنای مسجد، سندی ارزشمند در پژوهش‌های جغرافیای و تاریخی شهرهای ایران - از قرن اول هجری تا کنون – می‌باشد. بررسی صورت‌های گوناگون مسجد در طول زمان، حقایقی از نوسانات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زمان‌‌های دور و نزدیک را نشان می‌دهد. این مکان‌های مقدس، واقعیت‌هایی از فراز و فرود مسلمانان را در نقاط گوناگون ایران، ترسیم می‌نمایند و گاهی توجه فرمانروایان را به مسائل فرهنگی و هنری نمایش می‌دهند. تاریخ پایان بنا یا تعمیر و نیز نام سازنده و تعمیرکننده در کتیبه‌ها، بخش‌های بارزی از مساجدند که راهنمای نیکویی برای پژوهندة تاریخ خواهند بود. جلوه‌های هنری، تزئینات، سبک‌بنا و جلوه‌های فنی و معماری نیز آگاهی‌های ارزنده‌ای دربارة تاریخ هنر و فنون ایرانیان عرضه می‌کنند.20
کتیبه‌های باقی مانده بر دیوار بعضی از مساجد، مانند مسجد جامع‌قزوین و کاشان، حاوی مکان‌هایی وقفی برای توسعه و تعمیرات مساجد از طرف واقف یا حکمران هستند. این پدیده، چگونگی فرهنگ وقف و نقش این عامل را در گسترش شهرهای کهن، مشخص می‌سازد. از آن جا که در هر دوره، یکی از عناصر تزئینی در آراستن مساجد متداول بوده است، این مکان‌های مقدس، می‌توانند محققان مباحث تاریخی را در بررسی‌های خود کمک کنند؛ برای مثال، در عهد سلجوقیان، آجرکاری، در زمان ایلخانان، گچ‌بری و در دورة تیموریان و صفویان، کاشی‌کاری، رواج افزون‌تری داشته است و گاهی در دوره‌ای خاص، همة این تزئینات، با هم به کار گرفته شده‌‌اند.21

کارکرد‌های مسجد
مساجد به عنوان مهم‌ترین بناها در هر شهر و روستا، همواره نقش‌های متعددی در زندگی اقشار مردم داشته‌اند. این بناها چون بزرگ‌ترین ساختمان‌ها بوده‌اند، در آغاز، نیازی به داشتن نشانی ویژه‌ای نداشته، نگاه هر گذرنده‌ای را به سوی خود جلب می‌کردند؛ اما پس از گسترش شهرها، نخست با افزایش درگاه‌ها و نهادن توق بر بلندترین جای آن و سپس با ساختن میل، برج و مناره در کنار و نزدیک آن، ساکنان شهر را به عبادتگاه، راهنمایی می‌کرده‌‌اند. مسجد بر دیگر عبادتگاه‌ها، همان برتری را داشت که اسلام بر دیگر کیش‌ها.22
رفته رفته مسجد به عنوان چشم‌اندازی جغرافیایی و جلوه‌گاه هنر و ذوق ایرانی، شهر را کاملاً تحت تأثیر خود قرارداد؛ اما سیمای خاصی که مسجد در شهر به وجود می‌آورد و اثری که بر گسترش شهر می‌گذاشت، تنها به فضاهای فیزیکی و آرایش‌های هنری و ذوقی آن ختم نمی‌شد؛ بلکه مسجد از گذشته، کارکردهای گوناگونی داشته و اکنون هم این نقش‌ها را تا حدودی حفظ کرده است. این نقش‌ها عبارتند از:
1. مرکز ارشاد و تبلیغ اسلامی و کانون رعایت قواعد و قوانین خاص.
2. اعتقاد به عبادت، نمازگزاران و نیایش به خدا، از عوامل و انگیزه‌های بنیاد مسجدهاست.
3. مسجد، تجسم خارجی پیوند دین و سیاست است و بسیاری از تصمیم‌گیری‌های حکومتی، اجتماعی، کشوری و منطقه‌ای، در این مکان صورت می‌گرفته است.
4. در برخی دوره‌های تاریخی، در مسجد، قاضی شهر، احکام قضایی خود را در حضور مردم اعلام می‌کرد.
5. برنامه‌ریزی دربارة رسیدگی به کار بازار، کوی و برزن، تجارت، جلوگیری از تقلب در کار کسبه و اصناف، امر به معروف و نهی از منکر و سایر امور شهری، در مسجد انجام می‌پذیرفت.
6. مسجد، مکان مهمی برای ارتباط‌های اجتماعی به شمار می‌رفت و به عنوان کانون نشر اخبار، نقش برجسته‌ای ایفا می‌کرد. این کارکرد، نه تنها در روزگاران گذشته که وسایل ارتباطات جمعی گستردگی نداشت، بلکه در زمان حاضر نیز که رسانه‌ها فراگیر و مجهز به فناوری‌های جدید هستند، ارزش خود را از دست نداده است. در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، مساجد از مهم‌ترین مراکز انتشار اخبار مربوط به روند این جنبش اسلامی و عملیات رزمندگان بودند و حتی سازماندهی نیروهای رزمی و مردمی و شکل‌گیری بسیج، در مسجد انجام می‌شد.
7. بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی، توسط روحانی محل یا برخی نهادهای مربوط در مسجد حل می‌شد. برآوردن نیازهای افراد برای به دست آوردن کسب و کار، ساخت و خرید خانه، ازدواج و تشکیل خانواده و رفع اختلافات، در مسجد، امکان‌پذیر بود. نقش تعاونی و مددکاری اجتماعی مسجد در ایران، به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بسیار فعال بوده است.
8. مسجد که کانون بندگی خداست، همواره محل آموزش و تقویت آگاهی‌های نمازگزاران بوده است و از آن جا که دانش‌اندوزی، فریضه‌ای همگانی به شمار می‌آید، مسجد، پایگاه مهم آموزش و سوادآموزی به شمار می‌رود و در پیوند آموزش با عبادت، مساجد بزرگ، از کتابخانه‌های عظیم و گرانبهایی برخوردار بوده‌اند.
9. انسان مسلمان همان گونه که می‌کوشد بندة خدا باشد و از شیطان درون و بیرون پرهیز کند، در برابر نابرابری‌های اجتماعی، ستم و زورگویی هم ساکت نمی‌ماند و در همان جا که عبادت می‌کند، با همکاری دیگر مؤمنان، می‌کوشد تا قیام و حرکتی اصلاحی را علیه حکام جور و اهل بی‌داد و بی‌‌عدالتی ترتیب دهد و این کارکرد مسجد، در قیام سربداران، قیام مسجد گوهرشاد و قیام 15 خرداد، آشکار بوده است.

پی‌نوشت:
1. جن، آیة 18؛ توبه، آیة 18.
2. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ، ج اول، ص268.
3. مجلسی، بحارالانوار، ج76، ص336.
4. میرزا حسین نوری، مستدرک الوسایل، ج3، ص447.
5. نهج الفصاحه، حدیث71.
6. تاریخ طبری، ج5، ص1848.
7. هشام جمیط، کوفه پیدایش شهر اسلامی، ترجمة ابوالحسن سروقد مقدم، ص107.
8. عباس سعیدی رضوانی، بینش اسلامی و پدیده‌های جغرافیایی، ص36-37.
9. محمد منصور فلامکی، باززنده‌سازی بناها و شهرهای تاریخی، ص127و128.
10. حسن بن محمد بن حسن قمی، تاریخ قم، با تصحیح سیدجلال الدین تهرانی، ص28.
11. دانشنامة کاشان، بخش جغرافیای تاریخی، ص37.
12. نور، آیة 35.
13. بورکهارت، هنر مقدس، ص147.
14. مجلة مسجد،‌ش50، ص80.
15. عباس سعیدی، سیر هنر کاشی‌کاری، نامة استان قدس، ش3، بهمن 46.
16. مجلة مسجد، ش650، ص80.
17. بقره، آیة 115.
18. مجلة مسجد، ش50، ص78.
19. بینش اسلامی و پدیده‌های جغرافیایی، ص53 -54.
20. عباس سعیدی رضوانی، گزیده‌ای از مقالات جغرافیایی، ص107.
21. محمدیوسف کیانی، تاریخ هنر معماری ایرانی در دوره اسلامی، ص8-9.
22. کریم پیرنیا، معماری ایران دوره اسلامی،‌مجموعه مقالات، ص 6-7.

* متن تایپ شده این مقاله از سایت hawzah.net گرفته شده است.
 
 

مفهوم‌شناسی مسجد، معنویت و جوان 
 ● منبع: سایت - باشگاه اندیشه - تاريخ شمسی نشر 23/12/1389 - به نقل از tajalli-month.org
 
1. مسجد واژه «مَسجد» اسم مکان است که از «سَجَدَ» اشتقاق یافته، به معنای سجدگاه و محل عبادت بوده و با کلماتی چون «سَجده» و «سُجود» هم‌خانواده می‌باشد. در خصوص مفهوم «مَسجد» در کتب لغت آمده: «المَسجَد والمَسجِد، الذی یُسجَد فیه، وَكلُّ مَوضعٍ یُتَعَبَّد فیه فَهُو مَسجِد؛ مسجَد یا مسجِد، جایی است که در آن سجده می‌شود و هر جایگاهی که در آن عبادت شود، آن‌جا مسجد است.» در اصطلاح، مسجد به مکانی گفته می‌شود که مسلمانان در آن جمع آمده و در آن به اقامه نماز و اجرای فرامین دینی قیام می‌کنند. و از آن‌جا که سجده در میان سایر اعمال عبادی، نزدیک‌ترین حالت بنده به پروردگار خویش است، این مکان، به نام «مسجد» نامگذاری شده است.
2. معنویت معنویت از ریشه «عَنَی» گرفته شده، به مفهوم منسوب به معنا و خلاف مادی است. معنوی، یعنی حقیقی، باطنی، حالت نفس و باطن، غیر مادی و خلاف مادیات. پس مراد از معنویت، هر امر غیر مادی را گویند که انسان را به باطن و حقیقت وجود می‌رساند و به طور خاص، معنویت دینی، یعنی توجه به باطن و حقیقت آموزه‌ها و دستورالعمل‌های دین برای وصول به فلسفه خلقت و رسالت. در خصوص بحث حاضر نیز مسجد نردبانی بلند برای دستیابی به معنویت دینی و برآوردن نیازهای روحانی انسان است. مسجد، به سبب ویژگی‌هایی که دارد، در واقع، تجلیگاه حق و اسما و صفات الهی و جایگاه تربیت معنوی و الهی آدمی به شمار می‌رود. بیشتر، انجام اعمالی با انگیزه‌های عمیق‌ترِ زندگی، و ارتباط عاطفی با خدا است.»
3. جوان در فرهنگ فارسی، جوان، به معنای برنا، ضد پیر و نیزبه مفهوم انسان، حیوان یا درختی که به میانه عمر خود رسیده باشد، آمده است. با توجه به آموزه‌های اسلامی و ادبیات ملی می‌توان اذعان داشت که جوان و جوانی به سن و سال خاصی تعلق ندارد و در آن بر معیارهایی چون: شور و حال، امید، ایمان، صداقت، دل‌زنده بودن و عشق‌ورزی تأکید می‌شود.

مسجد، پایگاه معنویت
آنچه تاریخ درخشان اسلام گواه آن است، این است که مساجد، به عنوان یک نهاد مدنی، بهترین پایگاه برای اجتماع مسلمانان و ایجاد وحدت و همدلی و نیز تبیین معارف و احکام دینی و رفع و دفع مشکلات اجتماعی و اقتصادی و بررسی مسائل علمی، سیاسی و دینی بوده است و مساجد همواره نقطه آغاز هر گونه حرکت و اصلاحی بوده اند؛ چنانکه یکی از مراکز و اماکنی که در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، بیشترین نقش‌ها را ایفا کرد، همین مساجد بودند و در حال حاضر نیز کشور ما با داشتن حدود 70 هزار مسجد ، می‌تواند از این گسترده‌ترین شبکه اجتماعی و دینی بهترین استفاده‌ها را برده و به پیشبرد فرهنگ و معنویت در سطح جامعه توفیق یابد. از این مکان معنوی است که فرهنگ اصیل دینی تبیین و تبلیغ شده، راه تربیت و رشد و کمال انسانی هموار می‌گردد و بازسازی و اصلاح فرهنگی و معنوی فردی و اجتماعی آغاز می‌گردد. گفتنی است که اگر در این نوشتار بر جنبه‌های معنوی مسجد و رابطه آن با جوانان بحث می‌شود، به معنای جدایی مسجد از زندگی مادی و جنبه‌های دنیای آن نیست؛ بلکه مسجد کامل مسجدی است که به هر دو جنبه زندگی انسان می‌پردازد. پس تأکید بر یکی، نافی توجه به دیگری نیست؛ اما به هر حال باید به این نکته اهتمام داشت که آنچه مهم است، معنویات است و مادیات مقدمه و پل وصول به هدف عالی دین، یعنی داشتن یک زندگی معنوی و تربیت بر اساس معیارهای انسانی و الهی است.

مسجد، تأمین کننده نیاز معنوی جوانان
از میان نیازهای عدیده‏ای که متفکران و اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی برای انسان برشمرده‏اند، نیاز او به شناخت هویت خویش و تأمین معنویت و آرامش و بینش باطنی، از اهمیت بس والایی برخوردار است. اسلام برای تأمین نیازهای اساسی انسان در دو ساحت دنیا و آخرت یا ظاهر و باطن، راهکارها و تعالیم گونانی را ارائه نموده است. یکی از این آموزه‏ها که تأثیر شگرفی در برآورده شدن این نیازها و حفظ دین و اعتقاد مردم دارد، سفارش در مورد مسجد و اهمیت دادن به این مکان عبادی است. در میان اقشار گوناگون مردم و سطوح سنی مختلف نمازگزاران در مسجد، نسل جوان به جهت ویژگی‏های منحصر به فرد و مؤثری که دارد، از اهمیت بسیاری برخوردار است. به همین دلیل، توجه و برنامه‏ریزی خاص برای این گروه سنی در مساجد به منظور برآوردن نیازهای گوناکون آنان، به‏ویژه احتیاجات فطری و معنوی آن‏ها امری مهم و بنیادین می‏نماید. مسجد به دلیل بهره‏مندی از ظرفیت بالای فرهنگی، دینی و اجتماعی می‏تواند نقش بسزایی در سازندگی معنوی و صیانت دینی جوانان داشته باشد. مقام معظم رهبری در این باره فرموده: «ما باید نگران دین مردم باشیم. بهترین جا برای حفظ دین مردم، همین مساجد است.»

سخن پایانی
مسجد، زمینه‏ساز ایجاد رفتارهای مطلوب در جامعه و جایگاهی برای تجربه فنون و راهبردهای دینی و تأمین نیازهای معنوی مسلمانان، به‏ویژه نسل جوان، به شمار می‏رود.
مسجد، نماد معنوی هر محله و منطقه و تجلیگاه جامعیت اسلام است و بسیاری از احکام فقهی ما مبتنی بر مؤلفه‏هایی چون: مسجد، محراب و یا اذان است. مسجد به پیوند معنوی نسل‏ها و اتحاد و برادری گروه‏های مختلف اسلامی کمک می کند و در عمل به حق‏محوری و مردم‏سالاری می‏انجامد.
البته در این بین، نقش تعامل و همکاری مسجد با دیگر نهادها و متولیان رقیب خویش که عهده‏دار توسعه فرهنگ، دین و معنویت در سطح جامعه هستند نیز بسیار حائز اهمیت است، مانند: آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات اسلامی، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان امور مساجد، اداره کل اوقاف و نهادهای مردمی. نهاد روحانیت، نهاد هیئت امنا، خیرین و خادمین، تعاونی‏ها و بسیج، امور امداد و درمان، صندوق قرض الحسنه و کانون‏های فرهنگی، هنری و دینی، و به طور کلی فعالیت‏ها و تصمیم‏گیری‏های اهالی مسجد، همگی باید همسو با هدف بسط معنویت در میان نمازگراران خاصه جوانان باشد و تمام کارکردهای مسجد در جهت رشد معنوی انسان قرار گیرد تا فلسفه راستین شکل‏گیری مساجد، جامه عمل بپوشد.
از این رو، مسجد به عنوان کانون وحدت‏بخش ملت اسلامی، بایسته است که در جهت تحکیم دین و معنویت در میان نسل آینده‏‏ساز و با نشاط جوان گام بردارد تا در نهایت، عطر معنویت مسجد، فضای خانواده‏ها و محله‏ پیرامونی را نیز معطر سازد.
مقام معظم رهبری در مورد وظیفه معنوی مساجد می فرماید: «هرچه بتوانید در مورد مساجد كار بكنید، خیلی خوب است. مسجد، كانون دین است. الآن هم همین است. هیچ چیز جای مسجد را پر نمی‏كند... مساجد است كه فضا را فضای دینی نگه می‏دارد و معارف را از نسلی به نسلی منتقل و با دین آشنا می‏كند.»
 

http://aamlashizade.blogfa.com/post-614.aspx

قابل توجه مدیران فرهنگی ودستگاه دیپلماسی نظام جمهوری اسلامی ایران:

***لازم به ذکراست که درجمع این به اصطلاح هنرمندان تصویرخواننده متواری ایرانی به لوس آنجلس«امید»-که محبوب دل هنرمندان تل آویوونیزدستگاه جاسوسی اسرائیل(موساد)می باشد-نیزمشهوداست.

با این توجیه که زنان در ایران امکان اجرای زنده را ندارند، در مسابقات "Next Persian Star" بر اجرای زنان تاکید بیشتری می‌شود. آنچه مسلم است این است که اثر فرهنگی که زنان بر یک جامعه می‌توانند بگذارند به مراتب تاثیرگذارتر است و پروژه حیازدایی را با ظرافت بیشتری پیش خواهند برد.

ادامه مطلب...

در آستانه سال نو و با توجه به رهنمودهای رهبر انقلاب در رابطه با نقشه راه دولت و ملت بزرگوار ایران اسلامی در سال 1390، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، در یادداشتی به تحلیل چرایی نامگذاری این سال به نام «جهاد اقتصادی» پرداخته است:

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دکتر محسن رضایی، متن این یادداشت به شرح زیر است:

بیداری اول

ملت ایران همیشه در سختی ها بیدار می شود و هنگامی که بیدار می شود چون از تمام توانایی ها و فضایل خود بهره می برد دست به کارهای معجزه آسایی می زند که از نمونه های آن می توان به انقلاب اسلامی و دفاع مقدس اشاره کرد.
ملت ایران قصد اصلاح نظام شاهنشاهی را از همان وقایع مشروطه، ملی شدن نفت و حتی پانزده خرداد در ذهن داشت و وقتی که نتیجه ای نگرفت مدتی سکوت کرد تا زمانی که در اثر اوج استبداد نظام شاهنشاهی، وابستگی کشور به خارج و اهانت به امام بیدار شد، هر چه از او خواستند که به همان پیشنهادات زمان مشروطه رضایت بدهد و شورای سلطنت را بپذیرد ملت ایران با رهبری امام زیر بار نرفت و انقلاب را نه تنها با شعارهای آزادی و استقلال بلکه با شعاربراندازی نظام شاهنشاهی و استقرار جمهوری اسلامی ادامه داد.

اگر پهلوی ها در مشروطه، ملی شدن نفت و یا در پانزده خرداد به شعارهای مردم گوش می دادند و نظر رهبران ملت ایران را می شنیدند شاید هیچ گاه نظام شاهنشاهی از بین نمی رفت.

بیداری دوم

در دفاع مقدس هم، زمانی که عراق به ایران حمله کرد و پنج استان ایران را اشغال کرد ابتدا ملت ایران به انتظار شعارهای بنی صدر و امثال او نشست و به وعده های هیئت های صلح گوش فرا داد.

یکسال از جنگ گذشت اما در داخل حتی یک تپه هم آزاد نشد و در خارج جز پیشنهاد آتش بس هیچ دستاوردی برای ملت ایران به بار نیاورد. ملت ایران یکبار دیگر بیدار شد و نه تنها صدام را از ایران بیرون کرد که بدون اتکا به کشورهای خارجی، قدرت دفاعی بزرگی را شکل داد تا جایی که امروزه ایران یکی از ده کشور اول دنیا در بعد سیاسی، دفاعی و امنیتی است.

اگر دنیا حرف های حق ملت ایران را گوش داده بود و صدام را تنبیه می کرد هیچ گاه جنگ تحمیلی او علیه ایران هشت سال طول نمی کشید و شاید امروز نفوذ ایران در سراسر منطقه گسترش نمی یافت و ایران به قدرت دفاعی اول منطقه تبدیل نمی شد.

بیداری سوم

طی بیست سال اخیر ملت ایران و دولت های آن با هدف رونق اقتصادی در داخل دست به تلاش هایی زدند و در خارج به تعامل با اقتصاد جهانی و مخصوصا اقتصاد غرب پرداخت. وعده های ارتباط با غرب و پیروی کردن از الگوهای اقتصادی آنها و ورود تکنولوژی غربی و پیوستن به سازمان تجارت جهانی از سوی گروه های مختلف را شنید و به آنها گوش داد ولی به نتیجه ای نرسید.

غربی ها مشی اعتدالی ایران را با درشت گویی پاسخ دادند. توقف فعالیت های هسته ای را قدر نشناختند و نهایتا زیاده خواهی های غرب و تکبر و غرور آنها به اعمال تحریم های اقتصادی ناجوانمردانه ای علیه ملت ایران در سال 1389 منجر شد.

اکنون آمریکا و اروپا برای سال آینده نیز درصدد هستند که به فشارهای خود علیه ملت ایران ادامه دهند. در چنین شرایطی شیر ایران باید از خواب بیدار شود و نه تنها تحریم ها را خنثی کند بلکه از آنها یک فرصت تاریخی بسازد و برای بار سوم طی سه دهه اخیر آنها را متوجه عظمت روح و فضایل خود بگرداند و قطعا در چنین شرایطی ـ همانگونه که پیش از این بر آن تأکید کرده بودم ـ ما نیاز به یک انقلاب اقتصادی داریم.

جهاد اقتصادی

برای رسیدن به یک جامعه ای که در آن فقر و بیکاری نباشد و عقب ماندگی ها از بین رفته باشد نیازمند یک رشد اقتصادی بالای هشت درصد هستیم. از طرف دیگر همزمان با رشد اقتصادی، نیازمند عدالت و توانمند سازی تمامی مردم در اداره زندگی خود می باشیم.

در این رابطه چند مانع جدی بر سر راه ماست:

اول ـ تحریم های غرب و کارشکنی آنها در مسیر پیشرفت ملت ایران وجود دارد و ممکن است به این فشارها دامن بزنند.

دوم ـ زندگی مصرفی و فرهنگ غیر تولیدی در اغلب مردم وجود دارد.

سوم ـ عقب ماندگی دویست ساله دوران قاجار و پهلوی که خود ناشی از یک اقتصاد استعماری بوده است.

چهارم ـ الگوهایی که برای رونق و پیشرفت اقتصادی انتخاب شده نتوانسته آن جهش لازم را به وجود آورد.

برای عبور از این موانع راهی جز یک انقلاب اقتصادی و فرهنگی در کشور نیست. ایجاد یک انقلاب اقتصادی که هم موانع را خنثی کند و هم اینکه شکوفایی مادی و معنوی ایران را رقم زند نیاز به یک جهاد اقتصادی دارد.

اصلاحات یا انقلاب اقتصادی

پیشرفت ها و زحماتی که در سی سال اخیر به ویژه بیست سال اخیر صورت گرفته هر چند افتخار آمیز بوده ولی در حد اصلاحات اقتصادی بوده است.

دوران سازندگی و اصلاحات و دوره آقای احمدی نژاد همراه دستاوردهای اقتصادی بوده ولی در حد تغییرات روبنایی باقی مانده است و مدت ها طول می کشد تا بتواند همه اهداف ملت ایران را تحقق ببخشد، در حالی که ما بر اساس چشم انداز ایران 1404 تنها پانزده سال برای رسیدن به یک جامعه آرمانی و قدرت اول اقتصادی زمان در اختیار داریم.

امروز که رهبر معظم انقلاب اسلامی سال 1390 را سال جهاد اقتصادی نام گذاری کرده است می تواند سرآغاز این انقلاب اقتصادی و فرهنگی در کشور باشد. جمعیت جوان ایران و وجود تحصیل کرده های فراوان و دانشگاه های بزرگ می تواند به عنوان زیرساخت این انقلاب بزرگ اقتصادی باشد و خوشبختانه سند چشم انداز ایران 1404 به عنوان نقشه راه و تلاش برای الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت روبروی ما وجود دارد.

و اما یک سوال...؟

آیا شکست غرب در صحنه اقتصادی ایران و بیرون کردن فقر و بیکاری و گرانی از جامعه کمتر از آزادی خرمشهر است؟ آیا شکوفایی اقتصادی و معنوی جامعه ایران و ساختن یک زندگی آرمانی برای مردم کمتر از بازگرداندن دو ملیون آواره جنگی در دهه اول انقلاب است؟

اگر این جهاد مقدس تر از آن دفاع مقدس نباشد قطعا کمتر از آن نیست. دیروز در دوران پرشکوه دفاع مقدس مردم پنج استان سرافرازانه به خانه های خود برگشتند و امروز باید بیش از هفتاد میلیون جمعیت ایران را به بهترین زندگی در جهان برسانیم و ملت های منطقه را نیز از این آبادانی خود بهره مند سازیم.

امروز دنیای غرب قصد جلوگیری از پیشرفت ما را کرده است. آنها می خواهند با تحمیل تحریم ها و جلوگیری از پیشرفت ملت ایران، استقلال و عزت ما را هدف قرار دهند. حال که رهبر معظم انقلاب اسلامی با ایستادگی های خود فضای جهادی جدیدی برای جوانان ما و ملت پر افتخار ایران آماده کرده است باید قدر آن را بدانیم و تمام همت و نیروهای خود را برای شکست طرح های ظالمانه غرب علیه ملت ایران بسیج کنیم.

والسلام

وی که در این پیام تلاش کرده قیامهای مردمی در خاورمیانه را مشابه حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم در ایران معرفی کند...

ساعاتی قبل از تحویل سال ویدئوی ضبط شدۀ پیام نوروزی اوباما روی سایت کاخ سفید قرار گرفت.

در ویدئو و ترجمۀ فارسی این پیام که در وب‌سایت کاخ سفید قرار داده شده است اوباما با بیان اینکه من امروز می‌خواهم بهترین آرزوهای خود را به همۀ کسانی که نوروز را در ایالات متحده و سراسر جهان جشن می‌گیرند تقدیم کنم گفت: من هر سال در دورۀ ریاست جمهوری خود این روز را با خطاب مستقیم به مردم ایران بزرگ داشته‌ام. این کاری است که مایلم یک بار دیگر انجام دهم.

رئیس جمهور آمریکا در این پیام با خطاب قراردادن مردم ایران و بیان اینکه «امروز برای مردم ایران جشنی به منظور گردآمدن با دوستان و خانواده، برای تأمل بر موهبت‌های بی‌همتای است که شما از آن برخوردارید و نیز برای چشم دوختن به نویدی است که یک روز نو در بر دارد» افزوده است: هر چه باشد، این فصل، فصل امید و بازآفرینی است. و امروز، ما می‌دانیم که این فصل نویدبخشی در سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا نیز هست، هر چند که هنوز چالش‌های عظیمی نیز برجای مانده‌اند.

وی که در این پیام تلاش کرده قیامهای مردمی در خاورمیانه را مشابه حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم در ایران معرفی کند در این پیام گفته است: آن‌چه ما در سراسر منطقه می‌بینیم، پافشاری برای پاسخگو بودن دولت‌ها در برابر مردم است. ولی ما همچنین می‌دانیم که این جنبش‌ها منحصر به همین چند ماه گذشته نبوده‌اند. همان نیروهای امید که میدان تحریر را درنوردیدند، در ژوئن 2009 در میدان آزادی دیده شدند. و درست به همان‌گونه که مردم منطقه بر حق انتخاب خود برای این‌که چگونه حکومتی داشته باشند پای فشردند، دولت‌های منطقه نیز در پاسخ خود دارای انتخاب هستند.

وی در اظهاراتی خارج از عرف دیپلماتیک و در حالی که تلاش های دولت متبوعش برای بی ثباتی در ایران در سال های اخیر فزونی گرفته است گفت: تا به حال پاسخ دولت ایران این بوده است که برای حفظ قدرت خود، اهمیتی به مراتب بیشتر از احترام به حقوق مردم ایران قائل است. طی مدتی نزدیک به دو سال مردم ایران – از پیر و جوان؛ زن و مرد؛ ثروتمند و فقیر – در معرض تعقیب و آزار قرار داشته‌اند. صدها زندانی عقیدتی در زندان‌ها به سر می‌برند. بی‌گناهان ناپدید شده‌اند. روزنامه‌نگاران را خاموش کرده‌اند. زنان در معرض شکنجه قرار گرفته‌اند، کودکان به مرگ محکوم شده‌اند!!

اوباما با نام بردن از چند زندانی در ایران که پس از حوادث سال 88 دستگیر شدند گفته است آیندۀ ایران از آنِ جوانان است – جوانانی که سرنوشت خود را تعیین می‌کنند.

او با یادآوری اینکه«بیش از شصت درصد مردم ایران بعد از سال 1979 [1357 ش.] چشم به جهان گشوده‌اند» بدون اینکه به جنایت های امریکا در 50 سال اخیر علیه ملت ایران اشاره کند خطاب به جوانان ایرانی گفت: شما پایبند زنجیرهای گذشته نیستید – نفرتِ انحراف‌آفرین از آمریکا که از آن نه کار و نه فرصت به وجود می‌آید؛ یک دولت سختگیر و غیرپاسخگو؛ جلوگیری از این که مردم ایران توان بالقوۀ خود را به تحقق در‌آورند، از ترس این‌که مبادا اقتدار دولت متزلزل شود.

باراک اوباما در این پیام به تحریم هایی که در چند سال اخیر با ابتکار کشورش علیه مردم ایران تحمیل شده هیچ اشاره ای نکرو در اظهاراتی متناقض گفت: شما مردم جوان ایران هم فرهنگ باستانی ایران و هم توان شکل دادن به کشوری را که در برابر خواست‌های شما پاسخگو باشد، در خود دارید. استعداد، امیدها و گزینه‌های شما به آیندۀ ایران شکل خواهد داد و به روشن ساختن جهان یاری می‌دهند. هر چند که زمانه تاریک جلوه می‌کند، می‌خواهم بدانید که من با شما هستم.

اوباما پیامش را با سروده یک شاعره ایرانی به پایان برده و گفته است: در چنین روزی – در جشنی که همانند پلی میان گذشته و آینده گسترده است – می‌خواهم سخنانم را با نقل قولی از شاعر «سیمین بهبهانی»، زنی که سخنانش جهان را به لرزه افکنده‌اند، پایان دهم، حتی اگر از سفر او فرای مرزهای ایران جلوگیری به عمل آمده باشد: «اگر چه پیرم ولی هنوز، مجال تعلیم اگر بود / جوانی آغاز می‌کنم، کنار نوباوگان خویش / حدیث حب الوطن ز شوق، بدان روش ساز کنم / که جان شود هر کلام دل چو برگشایم دهان خویش». باشد که این فصل، جوانی دوباره‌ای برای همۀ ایرانیان به ارمغان آورد – زمانی‌که در آن یک فصل نو زایندۀ زندگی دوبار‌ه‌ای است. از شما سپاسگزارم و عید شما مبارک.

http://www.bebinnews.com/News/122304/

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با تاکید بر ضرورت تدوین برنامه و نقشه راه جهاد اقتصادی در کشور گفت: بخش‌خصوصی نقش‌آفرین اصلی حرکت جهادی در اقتصاد کشور است.