این سوره نخست به داستان زکریا و یحیی ومریم و عیسی و سرگذشت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و ماجرای موسی و هارون و حکایت ادریس یا خنوخ اشاره می‌کند و صدق و اخلاص ایشان را به عنوان انبیای الهی می‌ستاید. در این سوره هم چنین نمونه‌هایی از لعزش گمراهان و زورگویی‌های آنان و افکار و عقایدشان ذکر می‌گردد و آن چه که از لوازم این لعزش هاست از نکبت و عذاب خدا می‌داند و عقیدهٔ مسیحیان مبنی بر پسر خدا بودن عیسی را شرک آمیز قلمداد کرده و نکوهش می‌کند.

مریم مادر عیسی با لقب «سیدة نسآء العالمین» نزد مسلمانان مورد احترام است. هم چنین خداوند مریم را پاک قرار داده و او را بر تمام زنان عالم برگزیده‌است.

بخش نخست این سوره اشاره به داستان زکریا دارد که با روایت مسیحی انجیل لوقا منطبق است. بر اساس انجیل لوقا، زکریا کاهنی در معبد سلیمان بود که وقتی نوبت او شد که در هیکل بخور کند، فرشتهٔ خدا بر وی آشکار شد و به او گفت دعایت مستجاب شده و زوجه ات پسری برایت خواهد آورد که نام او یحیی است و این مولود برای تو سبب خوشوقتی و خرمی خواهد بود و از تولد آن شادمانه می‌گردی زیرا نزد خداوندگار خویش بزرگ می‌شود و شراب و خمر نخواهد نوشید و از شکم مادر به روح القدس مملو خواهد شد تا بنی اسرائیل را بخواند به سوی خداوند خدای آن‌ها یهوه- قلوب پدران را به جانب فرزندان نرم کند و نافرمانان را به راه خدا، و امت را برای خدا تمام کند. و زکریا ملک را گفت که چه سان من این بدانم و حال آن که من پیر هستم و زن من نازاست. و ملک جواب وی را داده گفت که من نزد خدا حاضر می‌باشم و برای همین فرستاده شده‌ام تا با تو سخن گفته این مژده به تو بسپارم. و اینک تو خاموش خواهی بود بلکه یارای تکلم نخواهی داشت اینست نشانه از برای تو تا یقین آوری»

روایت قرآنی این داستان در سورهٔ مریم چنین است: «یاد کن مهربانی پروردگارت را بر بنده اش زکریا، هنگامی که پروردگارش را خواند به ندایی پنهانی- گفت پروردگارا، به راستی استخوان از بدن من سست شد و سرم از سفیدموئی شعله ور گشت و در دعای تو ای پروردگار، هرگز بی بهره نبوده‌ام. و هر آینه از نزدیکان خود پس از خویش بیمناکم و زن من نازای است پس از نزد خود وارثی برای من قرار ده که از من و از خاندان یعقوب میراث گیرد و او را ای پروردگار مردی پسندیده قرار ده. گفتیم ای زکریا، ما تو را بشارت می‌دهیم به پسری که نامش یحیی است و پیش از او کسی بدین نام نبوده‌است. بگفت ای پروردگار من چگونه برای من پسری پدید آید حال آن که زنم نازای است و من از کهنسالی فرتوت و سست گفشته‌ام. گفت این است وعدهٔ پروردگار، بر من آسان است، هر آینه تو را پیش از این بیافریدم و تو چیزی نبودی. گفت ای پروردگار، بر من نشانه‌ای قرار ده. گفت نشانهٔ تو این است که تا سه روز سخن گفتن نتوانی. پس بر قوم خود از محراب بیرون شد و اشارت کرد به سوی ایشان که صبح و شام تسبیح گویید.»

وقتی مسلمین به حبشه هجرت کردند، عمروبن عاص عبدالله بن ابی ربیعه مسلمین را نزد نجاشی به نفرت داشتن از عیسی متهم کردند. نجاشی از مسلمین خواست تا آیاتی از قرآن را در بارهٔ عیسی برایشان بخواند و جعفربن ابیطالب از ابتدای سورهٔ مریم شروع به تلاوت کرد. نجاشی تحت تأثیر قرار گرفت و به مسلمین پناه داد.

فاطمه دختر محمّد نیز در خطبه‌ای که در اعتراض به تصاحب فدک توسط ابوبکر خواند، آیاتی از سورهٔ مریم را تلاوت کرد. «یرثنی و یرث من آل یعقوب» یعنی این که زکریا برای فرزندی دعا می‌کرد که از او و آل یعقوب ارث برد در حالی که ابوبکر با تمسک به این حدیث «ما انبیا ارث بر جای نمی‌گذاریم» می‌خواست فاطمه را از ارث محروم کند.

مکارم شیرازی, ناصر و جمعی از نویسندگان. تفسیر نمونه. ج. 12. دارالکتب الاسلامیه, 1374. ص 336-338سوره کهف، مقدمه

سوره اسراء یا بنی اسرائیل نام سوره هفدهم قرآن است. این سوره از سور مکی^[۱] است. واژه اسراء در عربی به معنی سیر شبانه‌است و در آیه اول این سوره به طور خاص به سفر محمد از مسجد الحرام به مسجد الاقصی اشاره می‌کند. در آیات بعدی این سوره بیشتر به داستانهایی از قوم بنی‌اسرائیل پرداخته شده و از این رو به آن سوره بنی اسرائیل هم می‌گویند.

در فضيلت سوره از نبي مكرم اسلام صلي الله عليه و آله وسلم نقل شده: هر كه سوره نحل را قرائت نمايد، خداي بلند مرتبه هر نعمتي را كه به او داده است حساب نكند و اجر او به اندازه كسي است كه بميردو وصيتي از خود به يادگار گذارد و اگر در آن روز بميرد او را چندان ثواب است مانند كسي كه در هنگامه مرگ به بهترين ها وصيت كند. در روايت از امام باقر عليه السلام: هر كس سوره نحل را در هر ماه يک بار بخواند از زيان مالي (قرض) در دنيا و نيز از هفتاد نوع بلا كه سبک ترين آنها ديوانگي و جذام و پيسي باشد ايمن باشد و مسكنش در آخرت در بهشت عدن (محلي در وسط بهشت) باشد.

منابع

مکارم شیرازی, ناصر و جمعی از نویسندگان. تفسیر نمونه. ج. 11. دارالکتب الاسلامیه, 1374. ص 148-150سوره نحل، مقدمه

و جمعی از نویسندگان. تفسیر نمونه. ج. 11. دارالکتب الاسلامیه, 1374. ص 3-4سوره حجر، مقدمه

2. ابراهیم	سورهٔ حجر	نحل
   شمارهٔ کتابت: ۱۵ جزء : ۱۴ نزول شمارهٔ نزول:   محل نزول: مکه اطلاعات آماری تعداد آیات: ۹۹ تعداد کلمات:   تعداد حروف:

   سورهٔ حِجْر سورهٔ ۱۵‌ام قرآن است، ۹۹ آیه دارد و از سوره‌های مکی قرآن می‌باشد. علت نام‌گذاری آن نام بردن از سرزمین مردم ثمود به پیامبری صالح در آیه ۸۰ این سوره است، که آن‌ها را مردم سرزمین حِجْر نامیده است.^[۱] همانند دیگر سوره‌های مکی، محتوای این سوره پیرامون معارف اساسی اسلام است مانند: تشویق به مطالعه در مورد مبداء جهان، معاد و جهان آخرت، اهمیت قرآن، داستان آفرینش آدم، و داستان‌های اقوام پیشین و پیامبران آنان مانند مردم ثمود و عبرت‌هایی که از سرگذشت آنان می‌توان آموخت.^[۲]

   منابع

   1.  
3. گلستان قرآن
4.  

سوره ابراهیم در مکه نازل شده و مکی است. این سوره ۵۲ آیه دارد و پس از سورۀ نوح در مکّه نازل شده است، البته آیه‌های ۲۸ و ۲۹ آن در مورد کشته‌شدگان بدر است و در مدینه نازل شده است. در این سوره مطالبی درباره رسالت انبیا و موعظه‌ها و بشارت‌ها و دعاهای ابراهیم مطرح شده است. این سوره به دلیل بیان مطالبی درباره ابراهیم سوره ابراهیم نامیده شده و مانند سوره‌های قبلش یونس، هود، یوسف با ”الر“ آغاز شده است. اولین آیه این سوره‌ها درباره اوصاف قرآن است. (محسن قرائتی)

سوره ابراهیم چهاردهمین سوره قرآن مجید در ترتیب تلاوت سوره‌ها و هفتادودومین سوره در ترتیب نزول مشهور است1. این سوره به مناسبت ذکر نام ابراهیم در ضمن دعاهای ایشان (آیات 22-27) به این نام خوانده شده است2 و در روایات فضائل‌السور و نیز اقوال مفسران و علمای علوم قرآنی تنها بدین نام معروف است3؛ این سوره در پایان جزء سیزدهم از اجزای سی‌گانه قرآن قرار گرفته است.

سوره ابراهیم دارای هفت واحد موضوعی(رکوع)، 52 آیه در مصحف رایج بنابر عدد کوفی و در شمارش‌های دیگر 51، 54 و 55 آیه، 831 کلمه4 و 3هزار و 434 حرف5 است. این سوره به اجماع علوم قرآنی در مکه نازل شده به جز در آیه 28 و 29 که در مدینه و در شأن مشرکان کشته‌شده در جنگ بدر نازل شده است6.

سوره ابراهیمکه پس از سوره رعد و قبل از سوره حجر قرار گرفته است، دارای مشابهت‌ها و همبستگی‌های مشهوری با سوره حجر است که در دیدگاه زوجیت سوره‌ها زوج سوره ابراهیم می‌باشد؛ از جمله این همبستگی‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

- پایان سوره ابراهیم با وصف قرآن و آغاز سوره حجر با همین وصف7.

- در هر دو سوره به اصل رسالت الهی و مخالفت کافران با آن و تحقق و ثبوت سنت الهی در اقوام گذشته پرداخته شده است8، با این تفاوت که در سوره حجر بیان مصداق و تفصیل بیشتری دارد.

- در هر دو سوره، از ابراهیم در چندین آیه یاد شده است9.

- در سوره ابراهیم که به اغوا و اغرای شیطان اشاره شده است10 سوره حجر به ریشه‌یابی و پی‌جویی زمینه و سبب آن پرداخته و در این‌باره بیانی تفصیل‌گونه دارد11.

سوره ابراهیم جزء پنج سوره الراءات (سوره‌هایی که با الر آغاز می‌شوند) یعنی یونس، هود، یوسف، ابراهیمو حجر است و در ترتیب مصحف رایج و ترتیب تلاوت پشت سرهم آمده‌اند جز این‌که سوره رعد که با المر آغاز می‌شود بعد از یوسفو قبل از ابراهیمدر میان آنها قرار گرفته است13. سیوطی به نقل از برخی علمای گذشته "الراءات" را بساتین‌القرآن نامیده است14؛ هم‌چنین این سوره در دسته‌بندی الهام گرفته از روایت نبوی که قرآن مجید به چهار قسم "سبع‌طوال، مثانی، مئین و مفصل "تقسیم می‌شود، در شمار سوره‌های مثانی محسوب شده است15.

"رسالت" رسولان الهی، محور موضوعی سوره ابراهیم است16: که در حجم قابل‌توجهی از سوره بدون مشخص‌کردن پیامبری خاص گفت‌وگوها و رویارویی

(علوی، سید محمد)

در آیات ۳۷ تا ۴۲ این سوره، از دعوت ودعای قهرمان توحید، ابراهیم بت‌شکن و گوشه‌هایی از زندگانی او یاد می‌کند و در آیات دیگر، مطالبی از رسالت و توحید و توصیف آخرت بیان شده است در این سوره اشاره‌ای هم به سرگذشت اقوام بنی اسرائیل و عاد و ثمود دارد و سرنوشت شوم تکذیب کنندگان را یادآوری می‌کند.^[۱]

منابع

دانشنامه اعتقادي. تهران: معاونت پژوهشي و آموزشي سازمان تبليغات اسلامي، ۱۳۸۸.

مکارم شیرازی, ناصر و جمعی از نویسندگان. تفسیر نمونه. ج. 9. دارالکتب الاسلامیه, 1374. ص 292-296سوره یوسف، مقدمه

مکارم شیرازی, ناصر و جمعی از نویسندگان. تفسیر نمونه. ج. 9. دارالکتب الاسلامیه, 1374. ص 3-4سوره هود، مقدمه

مکارم شیرازی, ناصر و جمعی از نویسندگان. تفسیر نمونه. ج. 8. دارالکتب الاسلامیه, 1374. ص 212-213سوره یونس، مقدمه