سوره نبأ در مکه نازل شده و دارای ۴۰ آیه‌است. کلمه نبأ به معنی خبر است.
| مرسلات | سورهٔ نبأ | نازعات | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
نام‌ها
نامگذاری این سوره به «نبأ» خاطر تعبیری است که در آیه دوم آن آمده‌است. نام دیگر سوره، به مناسبت آغاز سوره عم به معنی «از چه؟» است. و نام دیگرش، تساؤل می‌باشد، یعنی «از هم پرسیدن». به نام معصرات هم ذکر شده‌است.
نزول
بعد از سوره معارج در سال دوم بعثت در مکه نازل شده‌است.
محتوای سوره
در این سوره از موضوعات زیر سخن به میان رفته:
- سؤالی که در آغاز سوره، از حادثه بزرگ (نبا عظیم) یعنی: روز قیامت مطرح شده‌است.
- بیان نمونه‌هایی از مظاهر قدرت خداوند در آسمان و زمین و زندگی انسان‌ها (به عنوان دلیلی بر امکان معاد و رستاخیز)
- نشانه‌های آغاز رستاخیز را بیان می‌دارد.
- گوشهای از عذابهای دردناک طغیانگران را وصف می‌کند.
- به دنبال آن قسمتی از نعمتها و مواهب بهشتی را شرح می‌دهد.
- با انذار شدیدی از عذاب نزدیک، و سپس ذکر سرنوشت بد کافران سوره پایان می‌گیرد.
فضیلت
-
در حدیثی از پیامبر اسلام آمده‌است:
کسی که سوره عم یتسائلون را بخواند خداوند از نوشیدنی خنک و گوارای بهشتی در قیامت سیرابش می‌کند.
-
و نیز در حدیث دیگری از او نقل شده:
کسی که آن رابخواند و حفظ کند حساب او در روز قیامت (چنان سریع انجام می‌گیرد که) به مقدار خواندن یک نماز خواهد بود.
ادامه مطلب
مرسلات نام یکی از سوره‌های قرآن است. این سوره در مکه نازل شده‌است و ۵۰ آیه دارد.
| انسان | سورهٔ مرسلات | نبأ | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
محتوای سوره
بـیـشترین مطلبی که در این سوره مطرح شده، مسائل مربوط به قیامت و تهدید و انذار مکذبان و منکران است. از ویژگیهای این سوره این است که آیه «ویـل یـومـئذ لـلـمکذبین: وای در آن روز بر تکذیب‌کنندگان» ده بار و هر بار به دنبال مطلب تازه‌ای در آن تکرار شده‌است.
این سوره بعد از ذکر سوگندهائی، از قیامت و حوادث سنگین و سخت رستاخیز خبر می‌دهد؛
- در مرحله بعد سرگذشت غم انگیز اقوام گنهکار پیشین؛
- و در مرحله سوم گوشهای از ویژگیهای آفرینش انسان؛
- و در مرحله چهارم قسمتی از مواهب الهی در زمین؛
- و در مرحله پنجم قسمت‌هایی از عذاب تکذیب کنندگان را شرح می‌دهد.
همچنین در هر مرحله اشاره‌ای به مطلبی بیدارگر و تکان‌دهنده کرده و به دنبال آن این آیه را تکرار می‌کند و حتی در بخشی از آن به نعمتهای بهشتی که نصیب پرهیزکاران شده اشاره نموده تا انذار را با بشارت بیامیزد و تهدید را با تشویق.
این تکرار، تکرار بعضی از آیات را در سوره «الرحمن» تداعی می‌کند؛ با این تفاوت که در آنجا سخن از نعمتها و در اینجا غالباً از عذابهای مکذبان است.
انتخاب نام «مرسلات» برای این سوره به تناسب نخستین آیه این سوره‌است.
درباره سوره
در حـدیثی از جعفر صادق آمده‌است: «کسی که این سوره را بخواند خداوند او را با پیامبر آشنا (و همجوار) می‌سازد». بـدون شـک ایـن ثواب و فضیلت از آن کسانی است که بخوانند و بیندیشند و عمل کنند، و بنابراین در حدیثی آمده‌است: بعضی از یاران پیامبر(ص) خدمتش عرض کردند: «چه زود آثار پیری در شما نمایان شده‌ای رسول خدا؟!» فرمود: «سوره‌های هود، واقعه، مرسلات، و عم یتسـائلون مرا پیر کرده»
ادامه مطلب
سوره انسان در مدینه نازل شده و دارای ۳۱ آیه‌است.
| قیامت | سورهٔ انسان | مرسلات | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
نام‌ها
برای این سوره نام‌های متعددی است که مشهورترین آنها سوره «انسان» و سوره «دهر» و سوره «هل اتی» است که هرکدام از آنها از یکی از کلمات اوائل سوره گرفته شده‌است.
محتوا
 |
|
| زندگی | |
|---|---|
| نام‌ها و القاب · اختلاف مالی فاطمه و عباس با خلافت · خطبه فدکیه · رویداد خانه فاطمه · درگذشت | |
| در قرآن | |
| سوره دهر · سوره کوثر · آیه تطهیر · آیه مباهله · آیه نور | |
| جای‌ها | |
| در مکه: محله بنی‌هاشم · شعب ابی‌طالب · در مدینه: بقیع · بیت‌الاحزان · درخت کنار · سقیفه · مسجد النبی · در شمال حجاز: فدک | |
| افراد | |
| خانواده | محمد · خدیجه · علی |
| فرزندان | حسن · حسین · زینب · ام‌کلثوم · محسن |
| همراهان | فضه · ام‌ایمن · اسماء · سلمان |
| دیگران | قنفذ · مغیره · عمر · ابوبکر |
| مرتبط | |
| تسبیحات فاطمه · مصحف فاطمه · لوح فاطمه · رویداد مباهله · ایام فاطمیه | |
دراین سوره از پنج موضوع سخن به میان می‌آید:
- آفرینش انسان و خلقت او از نطفه و سپس هدایت و آزادی اراده او
- سخن از پاداش ابرار و نیکان است که شان نزول خاصی درمورد اهل بیت دارد
- دلائل استحقاق این پاداش‌ها
- اهمیت قرآن، و طریق اجرای احکام آن
- حاکمیت مشیت الهی (در عین مختار بودن انسان)
اهل بیت
برخی از مفسرین از جمله علامه طباطبایی بر اساس روایات متعدد معتقدند این سوره در شأن اهل بیت نازل شده‌است.
جلال‌الدین عبدالرحمان سیوطی در کتاب الاتقان فی علوم القرآن نقل می‌کند که آیه و يطعمون الطعام علی حبه... در شأن علی بن ابی طالب و فاطمه دختر رسول‌الله نازل شده‌است.[۱]
و همچنین در تفسیر کشاف از ابن عباس روایت آمده که حسن و حسین بیمار شدند، و رسول خدا با جمعی از صحابه از ایشان عیادت کرد، مردم به علی گفتند چه خوب است برای بهبودی فرزندانت نذری کنی، علی و فاطمه و فضه کنیز آن دو نذر کردند که اگر کودکان بهبودی یافتند سه روز روزه بگیرند، بچه‌ها بهبودی یافتند، و اثری از آن کسالت باقی نماند. بعد از بهبودی کودکان، علی از شمعون خیبری یهودی سه من آرد قرض کرد، و فاطمه پنج قرص نان به عدد افراد خانواده پخت، و سهم هر کسی را جلوش گذاشت تا افطار کنند، در همین بین سائلی (به در خانه آمده) گفت :سلام بر شما اهل بیت محمد. من مسکینی از مساکین مسلمینم، مرا طعام دهید که خدا شما را از مائده‌های بهشتی طعام دهد، خاندان پیامبر آن سائل را بر خود مقدم شمرده، افطار خود را به او دادند، و آن شب را جز آب چیزی نخوردند، و شکم گرسنه دوباره نیت روزه کردند، هنگام افطار روز دوم طعام را پیش روی خود نهادند تا افطار کنند، یتیمی بر در سرای ایستاد، آن شب هم یتیم را بر خود مقدم و در شب سوم اسیری آمد، و همان عمل را با او کردند.
صبح روز چهارم که شد علی دست حسن و حسین را گرفت، و نزد رسول خدا آمدند، پیامبر اکرم وقتی بچه‌ها را دید که چون جوجه ضعیف از شدت گرسنگی می‌لرزند، فرمود: چقدر بر من دشوار می‌آید که من شما را به چنین حالی ببینم، آنگاه با علی و کودکان به طرف فاطمه رفت و او را در محراب خود یافت، و دید که شکمش از گرسنگی به دنده‌های پشت چسبیده (در نسخه‌ای دیگر آمده که شکمش به پشتش چسبیده)، و چشمهایش گود افتاده از مشاهده این حال ناراحت شد، در همین بین جبرئیل نازل شد، و عرضه داشت: این سوره را بگیر، خدا تو را در داشتن چنین اهل بیتی تهنیت می‌گوید، آنگاه سوره را قرائت کرد.[۲]
ادامه مطلب
| مدّثر | سورهٔ قیامت | انسان | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
سورهٔ قیامة سورهٔ ۷۵ام قرآن است، دارای ۴۰ آیه است، و سوره‌ای مکی است. همانند نام این سوره، محتوای آن پیرامون معاد و روز قیامت است: ابتدا اشراط الساعه، نشانه‌های بروز قیامت، را بیان می‌کند و حال نیکوکاران و بدکاران را توصیف می‌کند. سپس لحظات انتقال افراد از این دنیا به جهان آخرت را توصیف کرده و ارتباط هدف از خلقت انسان را با معاد بیان می‌کند.[۱]
منابع
مکارم شیرازی, ناصر و جمعی از نویسندگان. تفسیر نمونه. ج. 25. دارالکتب الاسلامیه, 1374. ص 271سوره قیامة، مقدمه
ادامه مطلب
سوره مدّثر در مکه نازل شده و دارای ۵۶ آیه‌است. كلمه مدثر از آیه نخست این سوره " يا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ" گرفته شده که - با تشديد دال و تشديد ثاء- در اصل "متدثر" بوده و از مصدر "تدثر" مشتق شده، و "معنايش پيچيدن جامه و پتو و امثال آن به خود در هنگام خواب است"، و خطاب در اين جمله به رسول خدا (ص) است، كه در چنين حالى بوده، و لذا به همان حالى كه داشته يعنى "پتو به خود پيچيده" مورد خطاب قرار گرفته، تا ملاطفت را برساند، نظير جمله "يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ"[۱] كه اين انس و ملاطفت را مىرساند.[۲]
| مزمّل | سورهٔ مدّثر | قیامت | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
نزول
این سوره جزو اولین سوره‌هاست (بقول برخی: دومین سوره و بعد از مزمل یا علق) و در مکه نازل شده است.
محورهای اصلی سوره
محورهای اصلی سوره عبارتند از:
- دعوت پیامبر اسلام به قیام و انذار و ابلاغ آشکار و صبر و استقامت
- اشاره به عظمت شان قرآن و جلالت قدرش
- تأکید بر امر رستاخیز از طریق سوگندهای مکرر
- ارتباط سرنوشت هر انسانی با اعمال او
- تهديد كسانى كه منكر قرآن شوند و نسبت سحر به آن دهند، و مذمت كسانى كه از دعوت قرآن سر بتابند
فضیلت
در حدیثی از محمد باقر آمده‌است:
کسی که سوره مدثر را در نماز واجب بخواند بر خداوند حق است که او را همراه پیامبر و در جوار و درجه او قرار دهد و در زندگی دنیا بدبختی و رنج دامنش را هرگز نگیرد
ادامه مطلب
سوره مزمّل در مکه نازل شده و دارای ۲۰ آیه است. کلمه مزمّل به معنی «گلیم به خود پیچیده» است.
| جن | سورهٔ مزمّل | مدّثر | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
نزول
این سوره در اول بعثت، مشرکان در دار الندوة دعوتش را نپذیرفتند، در مکه نازل شده‌است.
محتوای سوره
محورهای مورد بحث در این سوره:
- دعوت پیامبر اسلام به قیام شبانه برای عبادت و تلاوت قرآن
- دعوت او به صبر و شکیبائی و مقاومت و مدارا با مخالفان
- بحث‌هایی پیرامون معاد، و ارسال موسی بن عمران به سوی فرعون
- تخفیف دستورات شدید آغاز سوره به خاطر گرفتاری‌های مسلمانان
- دعوت به تلاوت قرآن، و خواندن نماز و دادن زکات و انفاق در راه خدا و استغفار
فضیلت
در حدیثی از پیامبر اسلام آمده‌است:
هرکس سوره مزمل رابخواند سختی‌ها در دنیا و آخرت از او برداشته می‌شود
و در حدیث دیگری از جعفر صادق آمده:
هرکس سوره مزمل را در نماز عشا یا در آخر شب بخواند، شب و روز، و همچنین خود این سوره، گواه او درروز قیامت خواهد بود، و خداوند او را حیات پاکیزه و مرگ پاکیزه‌ای خواهد داد
ادامه مطلب
این سوره در مکه نازل شده و دارای ۲۸ آیه است.
| نوح | سورهٔ جن | مزمّل | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
نزول
این سوره حدوداً در سال ۶ بعثت، پس از آنکه پیامبر اسلام برای دعوت قبیله ثقیف به طائف رفته بود و آنها ضمن رد دعوت، پیامبر را آزار دادند؛ در بازگشت، این آیات در مکه نازل شد.
محتوای سوره
- این سوره، عمدتاً درباره خلق ناپیدائی به نام جن سخن می‌گوید، سخن از ایمان آنها به پیامبر اسلام، و فروتنی در برابر قرآن، و ایمان و اعتقاد آنها به معاد، و وجود گروهی مؤمن و کافر در میان آنان و مسائلی دیگر. این بخش از سوره نوزده آیه از بیست و هشت آیه سوره را در بر می‌گیرد.
- اشاره‌ای به مسئله یگانه بودن خدا و بازگشت پس از مرگ.
- سخن از مساله علم غیب است که هیچ کس از آن آگاهی ندارد جز آنچه خداوند اراده کرده است.
ادامه مطلب
این سوره در مکه نازل شده و دارای ۲۸ آیه است.
| معارج | سورهٔ نوح | جن | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
محتوای سوره
این سوره چنانکه از نامش پیداست سرگذشت نوح پیامبر را بیان می‌کند، درسوره‌های متعددی از قرآن مجید به سرگذشت این پیامبر بزرگ اشاره شده، از جمله سوره‌های «شعرا»، «مؤمنون»، «اعراف»، «انبیا» و از هـمه مشروحتر در سوره «هود» آمده، ولی آنچه در سوره نوح آمده قـسمت خاصی از زندگی اوست که در جائی دیگر به این سبک نیامده‌است، و این قسمت مربوط به دعوت مستمر و پی گیر اوبه سوی توحید، و کیفیت، و عناصر این دعوت است.
بـاتـوجـه بـه ایـن که این سوره در مکه نازل شده، و پیامبر و مسلمانان اندک آن زمان در شرائطی مشابه شرائط زمان نوح و یارانش قرار داشتند، مسائل زیادی را به آنها می‌آموزد.
- به آنها یاد می‌دهد که چگونه از طریق استدلال منطقی توام با محبت ودلسوزی کامل دشمنان را تبلیغ کنند.
- به آنها می‌آموزد که هرگز در طریق دعوت به سوی خدا خسته نشوند.
- به آنها می‌آموزد که در یک دست وسائل تشویق، و در دست دیگر عوامل انذار را داشته باشند، و از هر دو در طریق دعوت بهره گیرند.
- آیـات آخر این سوره هشداری است برای مشرکان لجوج که اگر در برابر حق تسلیم نشوند و به فرمان خدا گردن ننهند عاقبت دردناکی در پیش دارند.
بـه تـعبیر دیگر این سوره ترسیمی است از بیان مبارزه دائمی طرفداران حق و باطل و برنامه‌هایی که طرفداران حق در مسیر خود باید به کار بندند
ادامه مطلب
این سوره در مکه نازل شده و دارای ۴۴ آیه است.
| حاقة | سورهٔ معارج | نوح | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
محتوای سوره
معروف در میان مفسران این است که سوره «معارج» از سوره‌های مکی است ولی بعضی از آیات آن در مدینه نـازل شده‌است.
به هرحال این سوره دارای چهار بخش است:
- بخش اول از عذاب سریع کسی سخن می‌گوید که بعضی از گفته‌های پیامبر(ص) را انکار کرد، و گفت : اگر این سخن حق است عذابی بر من نازل شود ونازل شد (آیه ۱ تا ۳).
- در بخش دوم بسیاری از خصوصیات قیامت و مقدمات آن و حالات کفار درآن روز آمده‌است (آیات ۴ تا ۱۸).
- بخش سوم این سوره بیانگر قسمت‌هائی از صفات انسان‌های نیک و بد است که او را بهشتی یا دوزخی می‌کند (آیات ۱۹ تا ۳۴).
- بـخـش چهارم شامل انذارهائی است نسبت به مشرکان و منکران، و بار دیگربه مساله رستاخیز بر می‌گردد و سوره را پایان می‌دهد.
فضیلت تلاوت سوره
در حدیثی از پیغمبر(ص) می‌خوانیم :
-
- «کسی که سوره «سال سائل» را بخواند خداوند ثواب کسانی را به او می‌دهد که اماات و عهد و پیمان خود را حفظمی کنند و کسانی که مواظب و مراقب نمازهای خویشند».
بدیهی است آنچه انسان را مشمول این همه ثواب عظیم می‌کند تلاوتی است که با عقیده و ایمان، و سپس با عمل همراه باشد، نه این که سوره را بخواند و هیچ انعکاسی در روح و فکر و عملش نداشته باشد.
ادامه مطلب
سوره حاقه یا الحاقه سوره ۶۹ از قرآن است و ۵۲ آیه دارد.
| قلم | سورهٔ حاقة | معارج | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
معنی فارسی
به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
(روز رستاخیز) روزی است که مسلماً واقع می‌شود! (۱)
چه روز واقع شدنی! (۲)
و تو چه می‌دانی آن روز واقع شدنی چیست؟! (۳)
قوم «ثمود» و «عاد» عذاب کوبنده الهی را انکار کردند (و نتیجه شومش را دیدند)! (۴)
اما قوم «ثمود» با عذابی سرکش هلاک شدند! (۵)
و اما قوم «عاد» با تندبادی طغیانگر و سرد و پرصدا به هلاکت رسیدند، (۶)
(خداوند) این تندباد بنیانکن را هفت شب و هشت روز پی در پی بر آنها مسلط ساخت، (و اگر آنجا بودی) می‌دیدی که آن قوم همچون تنه‌های پوسیده و تو خالی درختان نخل در میان این تند باد روی زمین افتاده و هلاک شده‌اند! (۷)
آیا کسی از آنها را باقی می‌بینی؟! (۸)
و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و همچنین اهل شهرهای زیر و رو شده (قوم لوط) مرتکب گناهان بزرگ شدند، (۹)
و با فرستاده پروردگارشان مخالفت کردند؛ و خداوند (نیز) آنها را به عذاب شدیدی گرفتار ساخت! (۱۰)
و هنگامی که آب طغیان کرد، ما شما را سوار بر کشتی کردیم، (۱۱)
تا آن را وسیله تذکری برای شما قرار دهیم و گوشهای شنوا آن را دریابد و بفهمد. (۱۲)
به محض اینکه یک بار در «صور» دمیده شود، (۱۳)
و زمین و کوه‌ها از جا برداشته شوند و یکباره در هم کوبیده و متلاشی گردند، (۱۴)
در آن روز «واقعه عظیم» روی می‌دهد، (۱۵)
و آسمان از هم می‌شکافد و سست می‌گردد و فرومی‌ریزد! (۱۶)
فرشتگان در اطراف آسمان قرارمی‌گیرند (و برای انجام ماموریتها آماده می‌شوند)؛ و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همه آنها حمل می‌کنند! (۱۷)
در آن روز همگی به پیشگاه خدا عرضه می‌شوید و چیزی از کارهای شما پنهان نمی‌ماند! (۱۸)
پس کسی که نامه اعمالش را به دست راستش دهند (از شدت شادی و مباهات) فریاد می‌زند که: «(ای اهل محشر!) نامه اعمال مرا بگیرید و بخوانید! (۱۹)
من یقین داشتم که (قیامتی در کار است و) به حساب اعمالم می‌رسم!» (۲۰)
او در یک زندگی (کاملا) رضایتبخش قرار خواهد داشت، (۲۱)
در بهشتی عالی، (۲۲)
که میوه‌هایش در دسترس است! (۲۳)
(و به آنان گفته می‌شود:) بخورید و بیاشامید گوارا در برابر اعمالی که در ایام گذشته انجام دادید! (۲۴)
اما کسی که نامه اعمالش را به دست چپش بدهند می‌گوید: «ای کاش هرگز نامه اعمالم را به من نمی‌دادند. (۲۵)
و نمی‌دانستم حساب من چیست! (۲۶)
ای کاش مرگم فرا می‌رسید! (۲۷)
مال و ثروتم هرگز مرا بی‌نیاز نکرد، (۲۸)
قدرت من نیز از دست رفت!» (۲۹)
او را بگیرید و دربند و زنجیرش کنید! (۳۰)
سپس او را در دوزخ بیفکنید! (۳۱)
بعد او را به زنجیری که هفتاد ذراع است ببندید؛ (۳۲)
چرا که او هرگز به خداوند بزرگ ایمان نمی‌آورد، (۳۳)
و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشویق نمی‌نمود؛ (۳۴)
از این رو امروز هم در اینجا یار مهربانی ندارد، (۳۵)
و نه طعامی، جز از چرک و خون! (۳۶)
غذایی که جز خطاکاران آن را نمی‌خورند! (۳۷)
سوگند به آنچه می‌بینید، (۳۸)
و آنچه نمی‌بینید، (۳۹)
که این قرآن گفتار رسول بزرگواری است، (۴۰)
و گفته شاعری نیست، اما کمتر ایمان می‌آورید! (۴۱)
و نه گفته کاهنی، هر چند کمتر متذکر می‌شوید! (۴۲)
کلامی است که از سوی پروردگار عالمیان نازل شده است! (۴۳)
اگر او سخنی دروغ بر ما می‌بست، (۴۴)
ما او را با قدرت می‌گرفتیم، (۴۵)
سپس رگ قلبش را قطع می‌کردیم، (۴۶)
و هیچ‌کس از شما نمی‌توانست از (مجازات) او مانع شود! (۴۷)
و آن مسلماً تذکری برای پرهیزگاران است! (۴۸)
و ما می‌دانیم که بعضی از شما (آن را) تکذیب می‌کنید! (۴۹)
و آن مایه حسرت کافران است! (۵۰)
و آن یقین خالص است! (۵۱)
حال که چنین است به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی! (۵۲)
ادامه مطلب