احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

مهاجرت وجود مقدس امام رضا(ع) به ایران، حاوی مسایل مهمی است که توجه به آنها دید تاریخی ژرفی به ما می‌دهد. اول این که این هجرت، کاملاً آگاهانه بود و حضرت(ع) می‌دانستند که آثار هجرتشان چیست و چه پیامدی خواهد داشت!

 و آن چه ما می‌بینیم تنها گوشه‌ای از آن چیزی است که امام رضا(ع) می‌دیدند و تا زمان ظهور اتفاق خواهد افتاد! یکی از نمونه‌های آثار مهاجرت امام رضا(ع)، جابه‌جایی مرز جغرافیای شیعه است. وقتی حضرت(ع) به ایران تشریف آوردند تشیع را با خود جابجا کردند و شیعه دارای کانون جغرافیایی گردید. امتی که در یک نقطه تمرکز جغرافیایی ندارد، بسیاری از امکانات اجتماعی را از دست می‌دهد؛ این هجرت غالب شیعیان را در ایران متمرکز کرد. در ادامه کم‌کم با فروپاشی عباسیان، دولت پادشاهی شیعی با زمامداری صفویه آغاز شد. بنابراین، شیعه به نقطه‌ای رسید که از فرهنگ مدون، کانون جغرافیایی مقتدر و روحانیت متمرکز برخوردار شد.

تابه حال از زبان برخی پزشکان در مورد خوردنی های مخصوص فصول مختلف سال نکات متعددی بیان شده است.اما جالب است بدانید که امام رضاعلیه السلام توصیه های جالبی برای آخر زمستان دارند.

امام رضا(ع) به درخواست مأمون نامه‏اى درباره رعایت اصول سلامت و بهداشت نوشت. پس از رسیدن به دست مأمون، دستور داد آن را با آب طلا نوشتند ازاین رو به الرساله‏ الذهبیة ، و طب الامام الرضا علیه السلام معروف شد.
بخشی از این رساله درباره خوردنیها و نوشیدنیها در فصول سال است که امام (ع) طبق ماههای رومی فصول سال را بیان نموده اند در این بخش به ماه شباط یعنی آخرین ماه از فصل زمستان که الآن درآن قرارداریم اشاره می نمائیم.

**ماه شباط
امام رضا (ع) : (شباط) ثمانیة و عشرون یوما تختلف فیه الریاح و تکثر الامطار و یظهر فیه العشب و یجرى فیه الماء فی العود و ینفع فیه اکل الثوم و لحم الطیر و الصیود و الفاکهة الیابسة و یقلل من اکل الحلاوة و یحمد فیه کثرة الجماع و الحرکة و الریاضة.

تمام آن چه را كه مى شود در سيماى يك هنرمند ديد، در چهره استاد مى شد دريافت، و من در تمامى لحظاتى كه در محضرش نشسته بودم، به چهره متفكرانه و دست هاى هنرخيزش مى نگريستم.

بارها و بارها اشك در چشمم حلقه بست كه سخنانش، عاشقانه ترين سروده هاى انسان بود، و بارها و بارها اشك در چشمش حلقه بست كه خاطراتش زيباترين تصاوير ايمان.

به راستى ، با آن صلابت نگاهى كه داشت و مهربانى مفرطى كه در عبور پلك هايش مى شد جست، چه طور مى توانستم تمامى علاقه اى را كه به او داشتم بيان كنم ؟!

چه قدر بايد دندان صبر بر جگر تعجيل مى نهادم تا دوباره به من بنگرد و واژگانى را كه بيان مى كرد با چشمانش ترجمه كند؟!...

در تمام طول گفت وگويى كه با استاد داشتم هراس هاى ساده يك كودك در پيشگاه آموزگارش را تجربه كردم و چه شيرين بود!

حقاً بايد گفت سياست مأمون از پختگی و عمق بی‌نظيری برخوردار بود، اما آن سوی ديگرِ اين صحنة نبرد، امام علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) است و همين است كه علي‌رغم زيركی شيطنت‌آميز مأمون، تدبير پخته و همه‌جانبة او را به حركتی بی‌اثر و بازيچه‌ای كودكانه بدل می‌كند. مأمون با قبول آن‌همه زحمت و با وجود سرمايه‌گذاری عظيمی كه در اين راه كرد از اين عمل نه‌تنها طَرفی بر‌نَبست1 بلكه سياست او به سياستی بر ضد او بدل شد. تيری كه با آن، اعتبار و حيثيت و مدّعاهای امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) را هدف گرفته بود، خودِ او را آماج قرار داد، به‌طوري‌که بعد از گذشت مدتی كوتاه ناگزير شد همة تدابير گذشتة خود را كأن‌لم‌يكن2 شمرده، بالاخره همان شيوه‌ای را در برابر امام در پيش بگيرد كه همة گذشتگانش در پيش گرفته بودند يعنی «قتل»، و مأمون كه در آرزوی چهرة قداست‌مآبِ خليفه‌ای موجّه و مقدس و خردمند، اين‌همه تلاش كرده بود سرانجام در همان مَزبله‌ای3 كه همة خلفای پيش از او در آن سقوط كرده بودند، يعنی فساد و فحشا و عيش و عشرتِ توأم با ظلم و كبر، فروغلتيد.

در روایات اسلامی نیکی به پدر و مادر و رعایت احترام آنها بزرگترین و مهمترین تکلیف الهی معرفی شده و تأکیدی که در فرهنگ اسلامی و سفارشهای ائمه (ع) به این موضوع شده در کمتر مسئله‏اى دیده مى‏شود.

امام رضا (ع) در بیانی جامع در مورد ارزش احترام به پدر می فرمایند: خداوند متعال فرمان داده سه چیز همراه سه چیز دیگر انجام گیرد : اول ، به نماز همراه زکات فرمان داده است، پس کسی که نماز بخواند و زکات نپردازد نمازش نیز پذیرفته نمی‌شود. دوم، به سپاسگزاری از پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است و سوم به تقوای الهی فرمان داده و به صله‌ی رحم، پس کسی که صله‌ی رحم انجام ندهد تقوای الهی را هم بجا نیاورده است.(1)

امروزه پرفشاری یا کم فشاری خون ذهن بسیاری از مردم را بخود معطوف کرده است. مصرف صحیح مواد غذایی مورد نیاز بدن مطابق با توصیه های ائمه علیهم السلام می تواند داشتن بدنی متعادل و سالم را به ما هدیه کند.

امام رضا (علیه السلام ) در توصیف بدن انسان و چگونگی برخورد با آن می فرماید: بدن ، به سان زمین پاک و آماده براى زراعت است که اگر در آبادانى و آبدهى بدان ، مراقبت شود، به گونه اى که آب ، نه فراوان تر از نیاز بدان برسد تا آن را غرق کنند و نه از اندازه کمتر باشد تا آن را به تشنگى گرفتار سازد، آبادانى اش استمرار مى یابد و خرمى اش فزونى مى گیرد و کشتش بالندگى و برکت مى یابد؛ اما اگر از آن غفلت شود، به تباهى مى گراید و علف هرز در آن مى روید.
بدن ، چنین حکایتى دارد و تدبیر آن در خوراک و نوشاک ، چنین است . (پس ،) سامان و سلامت مى یابد و عافیت در آن ، ریشه مى گسترد. بنگر که ... چه چیز با تو و با معده ات سازگار است و تنت با چه چیز نیرو مى گیرد و بدنت چه خوردنى و نوشیدنى اى را مى گوارد. همان را براى خویش مقرر بدار و خوراک خود گیر.(1)
یکی از بیماریهایی که رفته رفته فراگیری آن بیشتر دبده می شود بیماری فشارخون است. امام رضا علیه السلام برای برخورداری از یک خون سالم و مفید برای بدن توصیه های جالبی دارند. یکی از راههایی که ضمن جلوگیری از غلظت خون به تصفیه جریان خون و بهبود کار کبد کمک می کند مصرف تره است.
یحیی بن سلیمان می گوید: رَأیتُ أبَاالحسنِ الرِّضا علیه‌السلام بخراسان فی رَوضَةٍ وهُوَ یَأکُلُ الحُرّاثَ، فقُلتُ لَهُ: جُعِلتُ فِداکَ ! أنَّ الناسَ یَروونَ أنَّ الهِندَباءَ یَقطُرُ عَلَیهِ کُلَّ یَومٍ قَطرَةٌ مِنَ الجَنَّةِ؟ فقالُ: إن کانَ الهندَباءُ یَقطُرُ عُلُیهِ قَطرَةٌ مِنَ الجَنَّةِ، فَإِنَّ الکُرّاثَ مَنغَمِسٌ فی الماءِ فی الجَنَّةِ. قَلتُ: فَإِنَّهُ یُسَمَّدُ؟ فقالَ: لا یَعلَقُ بِهِ شَی‌ءٌ؛ امام رضا علیه‌السلام را در باغی دیدم، در حالی که تره می‌خورد. به ایشان گفتم : فدایت شوم! مردم بر این باورند که هر روز از بهشت بر کاسنی یک قطره فرو می‌ریزد، تره، در آب بهشت، یکسره غوطه‌ور است. گفتم: به آن کود می‌دهند. فرمود:« چیزی از این کود بدان نمی‌چسبد.(2)
در میان سبزیجات کاهو مملو از نمک های معدنی است و خاصیت قلیایی دارد. از این رو مصرف آن تأثیر اعجاب گونه ای در تصفیه خون دارد. در همین زمینه امام رضا(ع) به شیعیان خود توصیه می‌فرمودند: تا می‌توانید کاهو بخورید، زیرا کاهو رقت خون را از بین می‌برد و بهتر از سایر سبزی ها، خون را تصفیه می‌نماید. کاهو خواب‌آور و آرام‌بخش است. بنابراین برای اشخاص عصبانی و کسانی که مبتلا به بی‌خوابی هستند، مفید است.
در تأیید همین مطلب امام رضا علیه‏السلام در بیان دیگری می فرمایند: فِی البُقولِ: أفضَلُهَا . . . الهِندَباءُ ، وَالخَسُّ ؛- درباره سبزى‏ها: بهترینِ آنها ، کاسنى و کاهو است .(3)
یکی از راههای داشتن خون سالم کمک به تولید خون خوب و تازه در بدن است. باقالی این کار را در بدن ما انجام می دهد. خوردن این ماده غذایی در طب الائمه (ع) به ما توصیه شده است. از امام رضا (ع) و سایر ائمه نقل شده است که: اَکْلُ الباقِلّى یُمَخِّخُ السّاقَینِ وَ یَزیدُ فِى الدِّماغِ وَ یُوَلِّدُ الدَّمَ الطَّرىَّ؛ خوردن باقلا، مایه تقویت مغز استخوان‏هاى ساق پا مى‏شود، توان مغز را افزون مى‏سازد و خون تازه تولید مى‏کند. (4)
و در بیانی دیگر امام رضا (ع) می فرمایند: باقلا را با پوست بخورید چون معده را پاکیزه می کند. (5)

مسافرت و جهانگردی از دیرباز یکی از ضروریات زندگی بشر بوده که در آموزه های اسلامی هم مورد تأکید فراوانی قرار گرفته است. پیامبر گرامی اسلام (ص) فرموده اند: مسافرت کنید تا سالم شوید، مسافرت کنید تا سود ببرید.

موضوع مسافرت در احادیث و روایات رسیده از اهل بیت (ع) نیز از جنبه های مختلف مورد توجه قرار گرفته است . امام رضا (ع) در توصیه ای پزشکی به کسانی که قصد سفر دارند می فرمایند : برای اینکه مبتلا به بیماری نشوید مقداری از آب وطن را همراه خود داشته باشید . در فصل تابستان پیاده و با شکم پر سفر نکنید. مقداری از خاک وطن را با آب مخلوط کنید و بگذارید خاک ته نشین شود و مقداری از آن آب را بنوشید.

شیخ صدوق در کتاب عیون اخبارالرضا می‏نویسد: امام هشتم(ع) را با القاب زیر یاد می‏کردند: 1. رضا 2. صادق‏3. صابر 4. فاضل 5. قرة‏اعین المؤمنین «نور چشم مؤمنان‏»6. غیظ الملحدین «مایه خشم منکران خدا». (1) و در بعضی از روایات به آن حضرت «عالم آل محمد(ص)» لقب داده شده است.
چنانکه از حضرت موسی ابن‏جعفر(ع) روایت‏شده که پدرم جعفر ابن‏محمد(ص) مکرر به من می‏فرمود عالم آل محمد(ص) در نسل توست و کاش من او را می‏دیدم و او همنام امیرالمؤمنین(ع) است. (2)
از آنجا که لقب‏های «عالم آل محمد(ص)» و «الرضا» ظهور و شهرتی کامل‏تر داشته و در روایات معصومین نیز ذکر شده است، بیشتر به توضیح دو صفت مذکور می‏پردازیم.

الف) عالم آل محمد(ص):
در کتابهای روایی بر ویژگی علم و دانش آن حضرت تاکید شده است که علاوه بر گفتار پیشین امام صادق(ع) روایات دیگری نیز آن را بیان می‏کند. چنانکه در روایات دیگری از امام صادق(ع) پس از اینکه امتیازات امام موسی‏بن‏جعفر(ع) را بیان می‏نماید می‏خوانیم: یخرج الله تعالی منه غوث هذه الامة، و غیاثها، و علمها، و نورها و فهمها و حکمها... قوله حکم و صمته علم، یبین للناس ما یختلفون فیه: خداوند از نسل فرزندم موسی دادرس و فریادرس این امت و روشنی بخش است و فهم و حکمت امت را متجلی می‏سازد... سخنش حکم و سکوتش دانش - و روشنگر مسائل مورد اختلاف مردم است. (3)