احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

دارالحفاظ از آثار گوهرشاد آغا زوجه شاهرخ باني مسجد گوهرشاد است، اين بانوي بزرگ در مشهد مقدس يادگارهاي متعددي از خود بر جاي گذاشته كه يكي از آنها رواق دارالحفاظ است اين رواق از طرف شرق به حرم مطهر و از طرف شمال به دارالسياده و از طرف غرب به مسجد گوهرشاد و از طرف جنوب شرق به رواق دارالسلام ارتباط دارد.
دارالحفاظ در قرن نهم ساخته شده و ابعاد آن به قرار ذيل است عرض 65 / 8 متر، طول 18 متر، ارتفاع تا زير سقف 8 / 12 متر و تا پشت بام 46 / 14 متر است.
رواق دارالحفاظ هفت صفه دارد كه سه صفه آن به طرف دارالسياده و سه صفه به طرف دارالسلام و يك صفه به طرف مسجد گوهرشاد و اين صفه ها به استثناء يك صفه باز شده و ارتباط بين و رواق دارالسياده و دارالسلام و مسجد برقرار شده و زوار از آنها رفت و آمد دارند و كف آن با سنگ مرمر مفروش و ديوارها و سقف آن با طرز بسيار زيبائي آئينه كاري شده است.
 

كتيبه هاي دارالحفاظ

در قسمت شمالي دارالحفاظ در حاشيه در ورودي به حرم مطهر روي كاشي هاي چيني نماي سنجري با خط نسخ جلي نوشته شده:
بسم الله الرحمن الرحيم هذه الروضة المكرمة المطهرة لمولانا الامام المعصوم الشهيد المظلوم الرضا علي بن الكاظم موسي بن الصادق جعفر بن الباقر محمد بن زين العابدين علي بن الشهيد بكربلاء حسين اخ الحسن بن علي بن ابي طالب و امام المتقين و وصي رسول رب العالمين محمد بن عبدالله ابن عبدالمطلب صلوات الله عليه و علي آله الطيبين الطاهرين و أصحابه المنتجبين و رحمة اله و بركاته. در همان كاشي در حاشيه به خط ريز در طرف چپ نوشته شده: من عمل العبد المذنب الراجي الي رحمة ربه مولي الامام عليه الصلوة و السلام علي بن محمد المقري غفر الله له و بعد. در ذيل آن آمده: اضعف عباد الله محمد بن ابي طاهر بن الحسن بعد ما عمله و صنعه في تاريخ غرة جمادي الاولي سنة اثني عشر و ستماتة غفر الله له و لوالديه و لجميع المؤمنين و المؤمنات به محمد و عترته الطاهرين.
بالاي در ورودي زير همين كتيبه روي كاشي هاي سنجري نوشته شده: رحمة الله و بركاته عليكم اهل البيت،، در بالاي در ورودي حرم مطهر زير سقف با خط ثلث زرد رنگ در يك ترنج نوشته شده: «يا ايها الذين آمنوا لا تدخلوا ابيوت النبي الا ان يؤذن لكم».
در حاشيه در ورودي حرم مطهر نوشته شده: قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: يا علي انا نذير امتي و انت هاديها و الحسن قائدها و الحسين سائقها و علي بن الحسين جامعها و محمد بن علي عارفها و جعفر بن محمد صادقها و موسي بن جعفر محصيها و علي بن موسي منجيها و محمد بن علي قائمها و علي بن محمد عالمها و الحسن بن علي مناديها و القائم الخلف مناساقيها.
در طرف راست حرم بالاي ازاره روي سنگ نوشته شده «في بيوت اذن الله أن ترفع و يسبح فيها بالغدو و الاصال صدق الله العلي العظيم»، و در طرف چپ نوشته شده، «هو الفتاح العليم و هو العلي العظيم و هو الحي القيوم قل لا اسئلكم عليه اجرا الا المودة في القربي».
در بالاي در ورودي دارالحفاظ به دارالاسلام زير طاق به خط ثلث روي ترنجي نوشته اند: «و ازلفت الجنة للمتقين،» و در زير آن نوشته شده: «سلام عليكم طبتم فادخلوها خالدين» و در بالاي در ورودي دارالحفاظ به دارالسيادة همين را نوشته اند.
در بالاي ازاره اشعاري با خط نستعليق روي سنگ نوشته شده است:

اي روضه ي كه هر زبويت معطر است
آيت ز كوثر و گلت از مشك و عنبر است

در طينت تو چشمه ي خورشيد مضمر است
بوي تو چون نسيم جنان روح پرور است

خاكي و نه فلك به وجودت منور است
تا در تو نور ديده ي زهرا و حيدر است

خورشيد گو يگانه رو هفت كشور است
بهر شرف ز خاك نشينان اين در است

در اين قسمت چند كتيبه به خط ثلث توسط مرحوم حاج ميرزا احمد زنجاني رحمة الله عليه كه از خطاطان معاصر و دوستان نزديك نگارنده اين كتاب بودند نوشته شده: «يا مجيب الدعوات، يا غافر الخطيئات، يا عالم الغيب و الشهادة العزيز الحكيم». و در جاي ديگري در دارالحفاظ نوشته شده:

اي... فلك شرف و كعبه ي احترام
دارالسلام گفته جناب تو را سلام

بر آستان روضه تو مهر و مه غلام
در گنبد مرصع تو هر صباح و شام

از قرص آفتاب حرم زومه تمام
تصوير مي كند به سر تربت امام

صندوق... زر و قنديل سيم فام
قبر تو خاك نيست كه روح مصور است

آن بقعه اي كه كعبه صدق و صفا در اوست
و آن مسكني كه روضه آل عبا در اوست

از نكهتش كه رايحه مصطفي در اوست
و ز طينتش كه نكهت شير خدا در اوست

در صفه وسط غربي دارالحفاظ به خط ثلث نوشته شده: «قال الله تعالي و سيعلم الذين ظلموا اي منقلب ينقلبون يا ايها الذين آمنوا اطيعو الله و اطيعو الرسول و اولي الامر منكم و يطعمون الطعام علي حبه مسكينا و يتيما و اسيرا قال الله تعالي: فضل الله المجاهدين علي القاعدين اجرا عظيما».

1 - به زودي خواهند دانست كساني كه مرتكب ظلم شدند چه سرنوشتي در انتظار آنها مي باشد.
2 - اي كساني كه ايمان آورده ايد از خدا و رسول و صاحبان امر خود اطاعت كنيد.
3 - خداوند مجاهداني را كه در ميدان هاي جنگ پيكار مي كنند بر كساني كه در منازل خود نشسته اند فضيلت و برتري مي دهد، و در ادامه كتيبه ها در بالاي ازاره نوشته شده است:

از تربتش كه خاصيت كيميا در اوست
هم صبح و شام كار مه و مهر چون در اوست

روز جزا كه نوبت ملك قدم زنند
ارواح انبياء همه از قرب دم زنند

اهل صفا به روضه جنت علم زنند
ارباب معصيت چه نفير ندم زنند

آل علي نخست به ميدان قدم زنند
و ز پيشگاه عفو صلاي كرم زنند

و ز مغفرت به نامه هر كس رقم زنند
مقبل كسي كه بنده اولاد حيدر است

در اين رواق در جاي ديگر بالاي ازاره نوشته شده: «و هب لنا من لدنك رحمة انك انت الوهاب ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هديتنا» و بعد از آن نوشته است:

اجزاي روح مي شد از اين غم ز هم جدا
بهر رواي اين علم آمد به شهر ما

هشتمين سلطان علي موسي الرضا
كاندر بر زمانه تنش روح ديگر است

شاهي كه كائنات طفيل وجود اوست
خلوت سراي سد ره مقام شهود او است

بعد از اين با خط ثلث بسيار زيبائي نوشته شده «و من يتوكل علي الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل الله لكل شي ء قدرا». و در امتداد آن نوشته شده است.

خورشيد قرص گرم سر خوان جود او است
قد فلك دو تاز براي سجود او است

اقبال هم عنان عروج و صعود اوست
مردود باد هر كه به عالم حسود اوست

دنبال آن اين حديث شريف نوشته شده: «كلمة لا اله الا الله حصني فمن دخل حصني امن من عذابي» و دنبال آن نوشته شده:

خسران نديده مغفرت و فضل سود اوست
هر كه او ز حب آل محمد توانگر است


بعد از آن نوشته شده: «انه من سليمان و انه بسم الله الرحمن الرحيم الا تعلوا علي و اتوني مسلمين و من يتول الله و رسوله الذين آمنوا فان حزب الله هم الغالبون» و دنباله آن آمده است:

در كار بسته همه يا رب گشاده ده
مجموع را بگنج هدايت مراد ده

بعد از آن نوشته است: «و قل رب اغفر و ارحم و انت خير الراحمين»، و دنبال آن نوشته شده:

درماندگان جرم گنه را تو داد ده
اسرار ذكر خود همه كس را بياد ده

با اهل دل دوام و صلاح و رشاد ده
توفيق ترك غفلت و فسق و فساد ده

بعد از آن نوشته شده: «انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يوتون الزكوة و هم راكعون» و بعد از آن نوشته شده است:

در هر دلي كه ياد تو نبود بياد ده
كانست كو به عالم تقيق رهبر است

طوطي گلشن انا افصح زبان تست
مفتاح علم خامه گوهرفشان تست

چون كعبه مراد همه آستان تست
عصمت كه در رياض سحر مدح خوان تست

نظام در منقبت خاندان تست
كاندر رياض مدح دائم سخنور است

در حاشيه در طرف دارالسلام نوشته شده است:

شمس سپهر دين كه مقام رضا گرفت
تنها نه طوس جلوه ز نام رضا گرفت

خورشيد آسمان فروغش ضيا گرفت
دامان او ز صدق چه روح خدا گرفت

بعد از آن نوشته شده قوله تعالي: «لا اله الا هو كل شي ء هالك الا وجهه، صدق الله يا رحمان يا رحيم، لا اله الا الله و علي الله فليتوكل المؤمنون» و بعد از آن آمده است:

جان از دمش به پيكر اين ملك جا گرفت
ايران به يمن او است كه فرو بها گرفت

اين ملك از امام خميني صفا گرفت

كف دارالحفاظ تماما با سنگ مرمر مفروش شده و ازاره هاي آن هم مرمر مي باشد، از بالاي كتيبه ها تا سقف آئينه كاري و مقرنس است و باني آئينه كاري آن سلطان مراد ميرزا حسما السلطنه والي خراسان بوده كه در سال 1269 پايان يافته است و قاآني در تاريخ آن گفته است:

پير عقلم گفت قاآني پي تاريخ او
مصرعي گويم كه هم بنمايت راه رشاد

گفتمش احسنت آن مصراع دلكش چيست گفت:
گر مريدي جوي از اين در كه وز اين سلطان مراد

در دارالحفاظ بارگاه ملكوتي امام رضا عليه السلام در ساعات معينه از روز و شب همواره قرآن مجيد قرائت مي گردد و اين سنت در طول سال ادامه دارد، شايد از اين جهت اين رواق را دارالحفاظ گفته اند كه حافظان قرآن در آن جا به تلاوت كلام الله مجيد مشغول هستند.
در انتهاي جنوبي اين رواقه مرحوم عباس ميرزا قاجار مدفون شده و سنگي بزرگ بر ديوار كنار قبر او نصب شده و نوشته هائي هم درباره عباس ميرزا وليعهد بر آن نقش شده كه اينك از نظر خوانندگان محترم مي گذرد:
الملك لله الواحد القهار
مضجع پاك و مرقد تابناك نواب رحمت و غفران مآب وليعهد دولت، نگهبان ملت سماء السمو، هلاك العدو، جنة الدهر، جنة الملك، نايب السلطنة عباس ميرزا طاب ثراه و جعل الجنة مثواه است كه در عنفوان جواني از تأييدات سبحاني در فنون مرزباني از ميان اولاد خاقان خلد آشيان و سلطان رضوان مكان.
فتحعلي شاه قاجار كالشمس من بين النجوم اشتهار و انتشار داشت و به ولايت عهد و نيابت سلطنت اخصاص يافت، چند گاه در تخت گاه سلطنت به امور سپاه و رعيت پرداخت و چندي در حفظ ثغور و نظم مملكت آذربايجان مساعي جميله به ظهور رسانيده در غزوات معاندين به فتوحات جليله منصور گشت.
در مملكت ايران مخترع قانون نظام گشت، در صنايع توپ و تفنگ و ساير اسباب جنگ اهتمام تمام نمود، پس از آن به دفع مفاسد يزد و كرمان پرداخت، بعد از تصفيه آن سامان به رفع غوائل خراسان اقدام نمود به اندك توجهي از قلع مفاسد داخله فراغت يافته به ثلمه خارج مشغول گشت.
قلعه سرخس را كه موطن طائفه تركمان بود به قهر و غلبه حرب مسخر كرد، اسراي شيعه را خلاص نمود، به تاريخ يازدهم جمادي الآخر سنة هزار و دويست و چهل و نه در ارض اقدس مرحوم و در اين مكان شريف مدفون شد.
در سال 1346 شمسي كه رواق دارالسلام توسعه يافته و نوسازي شده است، از ضلع شرقي دارالحفاظ دري وسيع بدارالسلام گشوده اند كه موجب تسهيل آمد و شد زائران و عبادت كنندگان گرديده است.
در صفه بين دارالحفاظ و دارالسلام اشعاري به زبان فارسي به خط نستعليق روي سنگ نوشته شده:

اي جرعه نوش زهر ستم كز شوق
بر ما زدي عنا صرواركان را

شمس الشموس عالم انواري
اي حسن رويت آئينه يزدان را

اي داده عزت و شرف و خدمت
انصاري آن فقير پريشان را

از حق هزار مرتبه تحسين به او
آن ذات پاك مظهر سبحان را

آن مظهر جلالت يزداني
آن منبع عدالت و احسان را

مدحش الهيا به كتاب عشق
بر خوان هزار آيت قرآن را

در صفه ديگري در همين رواق كه بين دارالحفاظ و دارالسلام قرار دارد نوشته شده:

من بنده ام شهنشه دوران را
سلطان دين شهيد خراسان را

آن سر غيب و كاشف ما اوحي
و ان شارح فواتح قرآن را

آن رازدار علم لدني را
و آن پرده دار شاهد پنهان را

بر در كه جلال همايونش
بين پاسبان ملائك رحمان را

عشاق را ز جام الستي داد
صهباي ناب كوثر و رضوان را

صاحبدلان زدانش و عرفانش
افروختند شمع دل و جان را
 

تاریخ آستان قدس رضوی،ج1 ص166 تا172