احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

نخستین ضریح

نخستین پوشش که تاریخ بر مرقد مطهر حضرت رضا علیه السلام از آن یاد می کند صندوقی بوده چوبی که این بطوطه سیاح معروف در سفرنامه خود بنام تحفة النظار ضمن توصیف مشهد از آن یاد می کند: بر مرقد حضرت رضا علیه السلام صندوقی چوبی نصب بود که بر روی صندوق صفحات نقره کوبیده اند و قندیل های نقره بالای مرقد آویخته اند و احتمالا این همان صندوقی است که سال 500 ه ق صاحب کتاب روضات از کتاب ثاقب المناقب بیان می دارد که چون انوشیروان مجوس اصفهانی از بزرگان دربار سلجوقی که در زمان سلطان سنجر شفا یافته بود بر مرقد مطهر رضوی صندوقی از نقره ترتیب و تقدیم نمود. و نیز آمده است که: نخستین ضریح چوبی بوده با تسمه های فلزی و پوششی از صفحات طلا و نقره که این ضریح در زمان شاه تهماسب صفوی بسال957 ه ق ساخته شده و بر روی صندوق چوبی مضجع منور نصب گردیده. [به احتمال این ضریح چوبی مشبک در جوف و پیرامون صندوق چوبی اولیه قرار داشته] در سال 1311 ه ش و به هنگام نیابت تولیت محمدولی خان اسدی چون ارکان و اجزاء صندوق چوبی دچار فرسودگی شده بود با نظارت و استفسار از علما و مراجع وقت آن صندوق برچیده شد و پوشش های طلا و نقره و جواهرات آن از چوبها جدا و به خزانه آستان قدس منتقل گردید. 

دومین ضریح

دومین ضریح بر مرقد حضرت رضا علیه السلام معروف به ضریح مرصع و جواهرنشان بوده است. این ضریح که برای آرامگاه نادرشاه ساخته شده بود در سال 1160 ه ق به دستور شاهرخ شاه نواده نادرشاه افشار به وقف بر مرقد مطهر درآمد و در حرم حضرت رضا علیه السلام نصب گردید. این ضریح بدون سقف بوده و کتیببه ای که بر آن حک شده چنین است:  «نیاز رحمت ایزد مستعان و تراب اقدام زوار این آستان ملک پاسبان، سبط سلطان نادرشاه افشار، شاهرخ شاه الحسینی الموسوی الصفوی بهادـرخان به وقف و نصب این ضریح و قبه های مرصع چهارگوشه ضریح مقدس مبارک موفق گردید. سنه 1160 قمری». این ضریح تا قبل از ساخت ضریح کنونی که بسال 1380 ش نصب شد همچنان در داخل ضریح نقره قبلی نصب بود و در واقع تا قبل از سال 1380 ش دو ضریح بر مرقد مطهر و چسبیده بهم نصب بود ضریح مرصع در داخل و ضریح نقره در خارج. ولی بنا بر تصمیمات آستان قدس به هنگام نصب ضریح جدید کنونی، چون محل اصلی مرقد مطهر حضرت رضا علیه السلام در داخل سردابی در عمق حدود 3 متر در زیر ضریح و به طول و عرض تقریبی 200 ضربدر 300 و ارتفاع 300 سانتی متر می باشد اطراف سردابه خاکبرداری وکاشی کاری شده و آن ضریح مرصع در پیرامون فضای دیواره سردابه استقرار گرفت. 

سومین ضریح

در زمان فتح علی شاه قاجار ضریحی فولادی و ساده به ابعاد 3 ضربدر 4 و ارتفاع 4 / 2 متر ساخته شد و بر پیرامون ضریح مرصع نادری یا ضریح دوم در حرم مطهر نصب گردید، ضریح فولادی تا سال 1338 ش بر مرقد مطهر امام علیه السلام استقرار داشت و سپس با ساختمان ضریح نقره دیگری هم زمان ضمن وسعت بخشی به فضای بالای سر حرم مطهر با کوچک نمودن پایه های حرم، ضریح فولادی برچیده شد و ضریح نقره قبلی نصب گردید . 

چهارمین ضریح

در سال 1338 ش توسط استادان هنرمند اصفهانی ضریحی نقره ای با کتیبه و نقوشی از طلا ساخته شد که به جای ضریح فولادی قبلی یا سومین ضریح نصب شد این ضریح به مدت 40 سال تا اواخر سال 1379 ش بر مرقد مطهررضوی علیه السلام نصب بود سپس به جهت ضریح جدید و یا ضریح کنونی حرم مطهر باز و به موزه آستان قدس منتقل گردید تا ضمن مرمت قسمتهای فرسوده در کنار ضریح فولادی مورد نمایش و بازدید مردم قرارگیرد. 

پنجمین ضریح (ضریح کنونی)

بعد از گذشت چهل سال از نصب چهارمین ضریح به علت کثرت لمس دست زائران و بوسه زدن و فشردن مشتاقان آثار فرسودگی و ساییدگی در شبکه ها و قسمت های میانی ضریح مشاهده شده که چون ایجاد اشکال می نمود ضریح جدید کنونی با طرح ابتکاری استاد و هنرمند برجسته آقای فرشچیان ساخته شد. این ضریح حدود 12 تن وزن دارد و از جمله ویژگی های آن ضخامت پوشش های نقره و طلای آن و اتصال آنها بدون پیج می باشد تا به هنگام لمس مانع جراحت دست زوارگردد، طول ضریح 78 / 4 عرض آن 73 / 3 و ارتفاع آن از کف حرم با محاسبه سنگ پایه 96 / 3 سانتی متر بوده و جمعا دارای چهارده دهانه است. دو سوره مبارکه (هل اتی) و (یس) به صورت کتیبه دورتادور این ضریح نوشته شده است.