حارثُ بن نَبهان

«حارث» پسر «نبهان» بود. «نبهان» خود غلام «حمزه سیدالشهداء» عموی پیامبر اسلام(1) و سواری شجاع بود. «حرث» پسر نبهان به حضرت علی علیه السلام پیوسته بود. سپس امام مجتبی را همراهی کرده و نیز با امام حسین علیه السلام به کربلا آمده بود.(2) در حمله نخستین در راه امام حسین علیه السلام و اهداف او به فوز شهادت نائل آمد.(3)

 

پی‎نوشت‎ها:

1- تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ش 24/ الحدائق الوردیه، ج1، ص121.

2- منتهی الآمال، ج1، ص654/ الحدائق الوردیه، ج1، ص121.

3- ابصارالعین، ص 98.

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

 

 

حَبَشی بن قَیس نَهمی

«حبشی» فرزند «قیس بن سلمه» فرزند «طریف» پسر «ابان بن سلمه» از «آل همدان» بوده است.(1) حبشی از کسانی است که در ایامی که هنوز درگیری پیش نیامده بود، به امام حسین علیه السلام ملحق شد.(2)

شهادت حبشی

به نقل از سماوی، «ابن حجر عسقلانی» او را از شهیدان همراه اباعبدالله الحسین علیه السلام دانسته است. (3)

 

پی‎نوشت‎ها:

1- ابصارالعین، ص134.

2- همان.

3- همان .

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

 

نَصر بن اَبی نِیزَر حَبَشیِّ مَدَنی

«نصر» فرزند «ابی نیزر» و غلام امام علی علیه السلام است. برخی از مورخان «ابی نیزر» را از نوادگان پادشاهان عجم دانسته‌اند که به رسول خدا صلی الله علیه و آله هدیه داده شده و پس از آن، به امیرالمومنین رسیده است. (1)

پدر نصر (ابی نیزر)

 

پدر نصر، «ابی نیزر» بوده است. او در نخلستان امام علی علیه السلام و در خدمت او کشاورزی می‌کرده است.(2) گویند «ابی نیزر» مردی بلند قد و خوش سیما بود و رنگ او چون اهل حبشه نبود. اگر او را می‌دیدی می‌پنداشتی که او مردی عرب است. (3)

گویند ابی نیزر از فرزندان نجاشی، پادشاه حبشه بوده است.(4) او را در اوان کودکی خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله آوردند. او به اسلام رغبت نشان داد و مسلمان شد. پس از آن تحت تربیت و توجه پیامبر اسلام قرار گرفت.(5) ابی نیزر پس از مسلمان شدن، برای دیدار رسول گرامی اسلام از حبشه به مدینه آمد و در آنجا برای همیشه اقامت گزید. پس از مرگ نجاشی، مردم حبشه به مدینه آمدند تا تنها بازمانده او - ابی نیزر - را برای نصب پادشاهی به حبشه ببرند، ولی او گفت: یک ساعت در خدمت رسول الله بودن برایم از یک عمر پادشاهی شما و حبشه برتر است.(6) ابی نیزر در ماجرای حفر چاه و قناتی که به نام او اختصاص یافت، یعنی «عین ابی نیزر» و «بُغَیبِغَه»، در خدمت علی علیه السلام بوده است. امام در متن آن وقف‌نامه از او نام برده‌اند. متن اولین قناتی که برای آن وقف‌نامه نوشته شد، چنین است:

«به نام خداوند بخشنده مهربان. این، صدقه بنده خدا، علی امیرمومنان است. او دو چشمه «ابی نیزر» و «بغیبغه» را به فقیران ساکن مدینه و بین راه ماندگان صدقه داده است تا خدا به واسطه وقف این دو چشمه (و قنات) چهره‌اش را از گرمای آتش روز قیامت حفظ کند. این دو چشمه فروخته نشود و بخشیده هم نگردد تا خداوند آن را به ارث برد، او بهترین ارث برندگان است. مگر این که حسن و حسین محتاج آن دو سرچشمه شوند، در این صورت آن دو مالک بی قید و شرط آن دو نهر خواهند بود، و کسی جز آن دو نفر بر آن مالکیتی نخواهد داشت. (7)

بیدار فکری نصر

 

«نصر» نیز چون پدرش از یاران امام علی علیه السلام و پس از آن حضرت از علاقمندان اباعبدالله الحسین علیه‌السلام بود. او از مدینة النبی امام را تا کربلا همراهی کرده است. این فرزند خلف «ابی نیزر» همان روحیه پدر را داشت و در پاسخ امام حسین علیه السلام - هنگامی که او را اجازه بازگشت دادند و بیعت را چون بقیه یاران از او برداشتند - این گونه بیان کرد:«نه، به خدا، هرگز و هرگز ... اگر رفتنی بودیم به اینجا نمی‌آمدیم.» شاید منظورش این بود که اگر عافیت طلب بودم آن زمان که پدرم را برای پادشاهی خواندند به حبشه بازگشته بودم.

شهادت نصر بن ابی نیزر

 

«نصر» مردی شجاع بود که پس از نبرد و کشتن جمعی از دشمنان ولی خدا، خود در كربلا شربت شهادت نوشید. آن عزیز از سواره نظام بود که اسب او پی شد و سپس خود در حمله نخستین به شهادت رسید.(8)

پی‌‌نوشت‌ها:

1- ابصارالعین، ص97 .

2- منتهی الآمال، ج1، ص657.

3- ذخیرة الدارین، ص457.

4- الکامل فی اللغة و الادب، ج3، ص207.

5- الکامل فی اللغة و الادب، ج3، ص 207/ ابصار العین، ص 97.

6- الحسینی الشیرازی، ذخیرة الدارین، ص 112.

7- الكامل فی اللغة و الادب، ج 3، صص 208 -207 .

8- ابصار العین، ص 98 .

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

 

 

سَعد بن حَرث (حارث) مَولی علی بن ابی طالب

«سعد» فرزند «حرث» (حارث) بوده است. عده‌ای از مورخان او را از صحابه رسول الله صلی الله علیه و آله دانسته‌اند.(1) در حالی که او از جمله غلامان آزاد شده امام علی علیه السلام نیز بوده است.(2) او را از شرطة الخمیس (همراهان امام علی علیه السلام) دانسته‌اند. او در زمان حکومت حضرت علی علیه السلام از طرف آن حضرت به عنوان والی و استاندار آذربایجان منصوب شده است.(3) پس از شهادت حضرت علی علیه السلام او از ملازمان امام مجتبی علیه السلام بوده و سپس امام حسین علیه السلام را تا کربلا همراهی کرده است. (4)

شهادت سعد بن حرث

 

سعد از زمره کسانی است که به فیض شهادت رسیده است. ابن شهر آشوب ادعا کرده که او در حمله نخستین به شهادت رسیده است ولی دیگر مورخان نامی از او نبرده‌اند. (5)

پی‌نوشت‌ها:

1- الاصابة فی تمییز الصحابه، ج3، ص 42.

2- منتهی الآمال، ج 1، ص 654.

3- مستدرکات علم رجال الحدیث، ج 4، ص27.

4- ابصار العین، ص96.

5- همان .

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

مُنجِح بن سَهم

«مُنجح» فرزند «سهم» است، او غلام امام حسین علیه السلام بود(1) و با فرزندان آن امام به کربلا آمد.(2)

شهادت منحج

 

در کتب تاریخ درباره هنگام شهادت مُنحج سخنی به میان نیامده است؛ اما ابن شهر آشوب او را در زمره شهدای حمله نخستین دانسته است: «و عشرة من موالی الحسین و مولیان من موالی امیرالمومنین علیه‌السلام(3) ده نفر از غلامان حسین علیه السلام و دو نفر از غلامان حضرت امیرالمومنین علیه السلام در کربلا (به شهادت رسیده‌اند). ناگفته نماند که سماوی شهادت ایشان را به نقل از صاحب حدائق در اوایل درگیری دانسته است.(4) در زیارت ناحیه مقدسه آمده: «السلام علی مُنحج؛ درود بر منحج.» (5)

پی‌نوشت‌ها:

1- تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ش 22/ ترجمة الحسین و مقتله، ص 176/ تاریخ الامم و الملوک، ج 5، ص 69.

2- منتهی الآمال، ج1، ص 654.

3- مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص113.

4- ابصار العین، ص 96.

5- اقبال الاعمال، ج 3، ص 73و 346.

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

قارِب بن عبدُالله دُئَلی

«قارب» فرزند «عبدالله دئلی» است. عبدالله کسی است که به هنگام هجرت از مدینه و خروج رسول الله صلی الله علیه و آله از غار «ثور» به سوی مدینه منوره، در نزد او به اسلام تشرف یافته و با آن حضرت از بیراهه به مدینه همراه شده است. گفته شده که مادر «قارب» افتخار خدمت در محضر امام حسین علیه السلام را داشته است.(1) او از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا امام را همراهی کرده است.(2)

شهادت قارب

 

قارب در حمله نخستین، ساعتی قبل از ظهر به فوز شهادت نائل شد.(3) در زیارت ناحیه مقدسه آمده است: «السلام علی قارب مولی الحسین بن علی؛ درود بر قارب غلام حسین به علی علیهماالسلام.» (4)

پی‌نوشت‌ها:

1- ابصار العین، ص 96/ منتهی الآمال، ج1، ص 654.

2- ابصار العین، ص 96. 

3- همان .

4- اقبال الاعمال، ج3، ص 76.

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

 

 

عائذ بن مجمع بن عبدالله عائذی (مُذحَجی)

«عائذ» پسر «مجمع بن عبدالله عائذی» است. او همراه پدرش «مجمع» با جمعی از دوستداران، پس از شهادت «قیس بن مسهّر» به دست ابن زیاد، از کوفه به کربلا هجرت کردند و در «عذیب الهجانات» به امام ملحق شدند. تاریخ نگاران تنها از چهار همسفر نام برده‌اند که آنها عبارت‌اند از: «عمرو بن خالد، جنادة، مجمع و پسرش عائذ» اما از «واضح» علام «حرث»، «سعد» غلام «عمرو بن خالد» یاد نکرده اند، چنان که از «طرماح» راهنمای آنها یاد نکرده اند.(1)

شهادت عائذ

 

عائذ بن مجمع پس از پیوستن به جمع یاران حسین علیه السلام در خدمت امام بود تا این که در روز عاشورا به مقام شهادت نائل آمد.(2)

پی‌نوشت‌ها:

1- ابصارالعین، ص 147- 146.

2- تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ش 64.

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

حَجّاج بن (زید) بَدر سعدی تَمیمیّ بَصری

«حجاج» پسر «بدر» و اهل «بصره» و از «بین سعد» است. سید داوودی نقل کرده است: امام حسین علیه‌السلام به منذر بن جارود عبدی، یزید بن مسعود نهشلی، احنف بن قیس و دیگران از روسای پنجگانه و اشراف نامه نوشتند، که هر کدام به گونه‌ای با آن برخورد کردند. احنف امام را به صبر دعوت و امیدوار کرد، اما پیام‌آور امام را به ابن زیاد تحویل داد که او را کشتند. اما مسعود قوم خود، بنی تمیم، بنی حنظله، بنی سعد و بنی عامر را جمع کرد و خطبه‌ای بر آنها خواند. سپس نامه‌ای به امام حسین علیه السلام نوشته و توسط حجاج بن بدر سعدی آن را به سوی امام ارسال داشت.(1) او نامه «مسعود بن عمرو» را از بصره به خدمت امام آورد و تا آخر راه همراه امام باقی ماند.(2) وقتی حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام نامه را دریافت کردند؛ پس از مطالعه فرمود: تو را چه می‌شود! خداوند تو را از ترس ایمن دارد و عزتت عنایت کند و روز تشنگی بزرگ سیرابت کند.(3)

شهادت حجاج بن بدر

 

تاریخ نگاران گفته اند، حجاج در حمله نخستین پیش از ظهر به شهادت رسیده است.(4) در زیارت «ناحیه مقدسه» مورد سلام و درود امام علیه السلام قرار گرفته است: «السلامُ عَلی حَجّاج بن بَدر السَّعدی؛ سلام بر حجاج پسر بدر سعدی.(5)

پی‌نوشت‌ها:

1- تفصیل خطبه مسعود(ابن مسعود) تهشلی و سخنان جدی او و نامه سراسر ولائی‌اش ر. ک: سماوی، ابصارالعین، صص 212 تا 214 آمده است.

2- ابصار العین، ص 212/ منتهی الآمال، ج 1، ص 656.

3- ابصار العین، ص 213و 214 .

4- ابصار العین، ص 214/ منتهی الآمال، ج 1، ص 654.

5- اقبال الاعمال، ج3، ص 78.

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

 

 

بُشر بن عَمرو خَضرَمّی

«بشر» پسر «عمرو» پسر احدوث و از مردم «حضرموت» و از قبیله کنده بوده است. او از نیکان و یاران حضرت امام علی علیه السلام است. دلاوری فرزندان او در نبردها زبانزد است. بُشر در ایامی که هنوز امام حسین علیه‌السلام با یاران یزید در حال گفت و گو بودند، به امام حسین علیه السلام پیوست. (1)

امتحانی دیگر

 

«سید داودی» نقل کرده: روز عاشورا فرا رسید و جنگ آغاز شد. در همان حال به بُشر خبر رسید که پسرت عمر در مرز ری به اسارت گرفته شد. او در پاسخ گفت: به حساب خداوند می‌گذارم. من دوست ندارم که او اسیر شود و من بعد از او زنده باشم. خبر این جریان به امام حسین علیه السلام رسید. حضرت به او فرمودند: «رحمك الله فی حلّ من بیعتی، فاذهَب واعمل فی فكاكِ ابنك؛ خدای تعالی تو را رحمت کند، تو از بیعت با من آزادی، پس برو و در آزادی پسرت کوشش کن.» بُشر عرض کرد: ای اباعبدالله! درندگان مرا زنده زنده بخورند، اگر از شما جدا شوم. پس امام فرمود: «اینها را به پسرت محمد بده (محمد نیز پدر را در کربلا همراهی می‌کرد) این لباس‌های بُردی است که می‌تواند در آزادی برادرش از آن کمک گیرد.» امام به او پنج لباس دادند که قیمت آنها هزار دینار می‌شد.(2)

درسی که می‌توان گرفت: معرفت ویژه بُشر در کربلا به امام و هدف او باعث شد تحت تاثیر عواطف پدری قرار نگیرد.

شهادت بُشر

 

بُشر در کربلا پیش از ظهر عاشورا به مقام رفیع شهادت نائل آمده است.(3) در زیارت ناحیه مقدسه آمده، «السلام علی عمرو الحضرمی؛ درود بر بشر پسر عمرو حضرمی.» سروی نیز شهادت او را در حمله نخستین دانسته است.(4)

پی‌نوشت‌ها:

1- ابصار العین، مقصد 7، ص 173.

2- تنقیح المقال، ج1، ص173.

3- منتهی الامال، ج1، ص 654.

4- مناقب آل ابی طالب، ج4 ، ص 113.

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

عبدالله بن بُشر خَثعَمِی

«عبدالله» پسر «بُشر» پسر «ربیعه بن عمرو» از شجاعان نام‌آور عرب بوده است. پدر عبدالله نیز از رزم‌آوران بوده است.عبدالله از جمله کسانی بود که همراه لشکر ابن سعد خارج شد، ولی سرانجام از یاران امام حسین علیه‌السلام گشت.(1)

شهادت عبدالله

 

عبدالله پیش از ظهر عاشورا به فوز شهادت رسید. (2)

پی‌نوشت‌ها:

1- ابصار العین، ص 170.

2- منتهی الآمال، ج1، ص 656.

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

اُمیة بن سَعد بن زید طائی

«اُمَیه» پسر «سعد» از قبیله «طِیّ» است.(1) او از بزرگان اصحاب امیرمومنان علیه السلام است. او از زمره رزم‌آوران بود و در کوفه اقامت داشت.(2) او در شب هشتم محرم در کربلا به امام حسین علیه السلام و یارانش پیوست. (3)

شهادت امیه

 

امیه نیز چون بسیاری از یاران امام حسین علیه السلام قبل از ظهر روز عاشورا به فوز شهادت نائل گشت.(4)

پی‌نوشت‌ها:

1- تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ش 66.

2- ابصار العین، ص 198، مقصد 13.

3- تنقیح المقال، ج2، ص148.

4- منتهی الآمال، ج1، ص 656 .

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

 

جُوَین بن مالکِ من قِیس بن ثَعلَبَه

«جوین» پسر «مالک» از قبیله «قیس بن ثعلبة» بود.(1) او که از شیعیان بود با قبیله خود برای جنگ با امام حسین علیه السلام خارج شده بود؛ ولی وقتی ابن سعد شروط امام را نپذیرفت، با عده‌ای شبانه به اردوگاه حسینی ملحق شد.(2)

شهادت جوین

 

ابن شهر آشوب شهادت جوین را در حمله نخستین دانسته است.(3) بنابراین او پیش از ظهر عاشورا به مقام شهادت رسیده است.(4)

درسی که می‌توان گرفت: بی شک عده‌ای بر مبنای جهالت وارد معرکه‌ای می‌شوند؛ اما شهامت در انتخاب راه صحیح پس از شناخت آن کاری بس دشوار و شیوه رادمردان است جوین یکی از آن رادمردان بود.

پی‌نوشت‌ها:

1- تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ش 41.

2- ابصار العین، ص 194، حدود سی نفر از سپاه عمر سعد شب عاشورا به امام حسین علیه السلام پیوسته‌اند که جوین یکی از آنها بوده است.

3- مناقب آل ابی طالب، ج4، ص 113 .

4- منتهی الآمال، ج1، ص 654 .

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

 

 

قاسم بن بشر ازدی

«قاسم» پسر «بشر الازدی» است.(1) او مردی شجاع و از شیعیان کوفه بوده است. او همراه لشکر «ابن سعد» از کوفه به کربلا حرکت کرد. قاسم بن حبیب هنگامی که ظلم امویان و مظلومیت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام را مشاهده کرد به امام و یاران آن حضرت پیوست.

شهادت قاسم

 

قاسم پس از جنگ با دشمن پیش از ظهر روز عاشورا به مقام شهادت نائل آمد.(2) برخی گفته‌اند او در حمله نخستین در پیش روی امام به شهادت رسیده است.(3) شیخ طوسی او را از اصحاب امام حسین علیه السلام دانسته است.(4)

پی‌نوشت‌ها:

1- تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ش 90، سماوی نام پدر وی را «حبیب بن ابی بشر» دانسته است. (ابصارالعین، ص 186)

2- منتهی الآمال، ج1، ص 654 .

3- بحارالانوار، ج 45، ص72.

4- رجال شیخ طوسی، ص 79. 

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

جُنادة بن کَعبِ بن الحَرثِ انصاری خَزرَجی

«جُناده» فرزند «کعب انصاری» است. او با اهل و عیال خود و فرزندش «عمرو» در مکه معظمه به خدمت امام حسین علیه السلام رسید و تا روز عاشورا در رکاب آن حضرت باقی ماند.(1) در زیارت «ناحیه مقدسه» آمده است: «السلام علی جنادة بن کعب الانصاری الخزرجی» .

شهادت جُنادة بن کَعب

 

«جناده» از جمله شهدایی است که پیش از ظهر روز عاشورا به درجه رفیع شهادت نائل آمده است.(2) او هنگام تاختن به سوی دشمن این رجز را ترنم می‌کرد:

انا جنادة و انا بن الحارث                         لستُ بخوار و لا بناكث

عن بیعتی حتی یرثنی وارثی                الیوم ثاری فی الصعید ماكث(3) 

من جناده پسر حارثم، نه ضعیفم و نه پیمان شکن، بر بیعت خود ثابت رای هستم تا به وارث خود این عهد را ارث نهم، در حالی که امروز اعضای بدنم در این زمین شکسته خواهد شد.

او سرانجام در روز عاشورا و در حمله نخستین به شهادت رسید. (3)

پی‌نوشت‌ها:

1- منتهی الآمال، ج1، ص 654/ ابصار العین، ص 158.

2- منتهی الآمال، ج1، ص 654 .

3- مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 104 .

4- ابصار العین، ص 158 .

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .

 

جُندُب بن حُجر (حجیر) کِندی خُولانی

«جندب» پسر «حُجر بن عدی کندی خولانی» است.(1) شیخ طوسی وی را از اصحاب امام حسین علیه‌السلام دانسته است.(2) «حُجر» پدر «جُندب» از یاران و اصحاب امام علی علیه السلام بود که معاویه او را به سبب حمایت بی دریغش از مولا علی علیه السلام کشت و در محلی به نام «مرج عذرا» در شام مدفون است.(3) جناب «جندب» خود از بزرگان شیعه بوده است.(4) به نقل از «ابن عساکر» او نیز امیر دو قبیله بزرگ «بین کنده» و «ازد» بوده است. (5)

جندب قبل از این که حرّ به سپاه امام حسین علیه السلام برخورد کند به سپاه حضرت ملحق شده بود و تا کربلا امام را همراهی کرد و سرانجام در روز عاشورا به شهادت رسید. (6)

پی‌نوشت‌ها:

1- منتهی الآمال، ج1، ص 654 .

2- رجال شیخ طوسی، ص 72.

3- منتهی الآمال، ج1، ص 654 .

4- ابصار العین، ص 174.

5- منتهی الآمال، ج1، ص 654 .

6- ابصار العین، ص 147/ تنفیح المقال، ج1، ص236.

منبع:

یاران شیدای حسین بن علی علیهماالسلام، استاد مرتضی آقا تهرانی .