مقدمه :
فولیکول موی انسان روی پوست سر قرار دارد که روزانه تقریباً 35 میلی متر کرک مو تولید می کند . بدون توجه به اندازه ی آن ، تنها حجم کوچکی از این سلول ها درپایه فولیکول ( ماتریکس ) ، بافت زایا تولید می کنند . سپس پروتئین های کمپلکس بالای فولیکول از آن منشاء می گیرند . با رشد مو ، داخل هرفولیکول مو ، تقسیم سلولی ماتریکس و سنتز پروتئین های ساختمانی مو ادامه می یابد . گاهی به علل مختلف ، رشد مو به کلی متوقف می گردد .
در این دوره ، بخش اعظمی از ریشه ی مو و سلول های باقیمانده فولیکول وارد مرحله ی نازایی می شوند .با بهبود وضعیت تغذیه ، دوره خواب سلول های مو کاهش می یابد ، ریشه مو بازسازی می شود و مو دوباره رشد می کند .
چرخه های رشد هر فولیکول شامل ایجاد و تخریب ساختار مو می باشد . بعد از دوره ی استراحت ، موی جدید از مواد خام ساخته می شود و هر فولیکول مو وارد مرحله ی تکثیر می گردد که باید در این فاصله زمانی بسیاری از نیازهای متابولیک فولیکول مو تامین شود ، و گر نه مو به رشد مطلوب خود نخواهد رسید . این بدان معنی است که درشت مغذی ها ، ویتامین ها و مواد معدنی خاص باید به میزان کافی برای رشد مو دراختیار بدن قرار گیرند . پیری پوسته سر : تغییرات قابل توجهی در مرحله ی پیر شدن پوسته سر و فولیکول های مو رخ می دهد . از آن جمله می توان به فرایندهای متابولیک در ساختار چربی زیر پوسته سر و میزان عروق تغذیه کننده فولیکول های مو اشاره کرد که با افزایش سن از نوزادی تا سالمندی به تدریج کاهش می یابد .
با افزایش سن ، خط رویش موها به تدریج عقب رانده می شود و موها نازک تر و خاکستری رنگ می شوند . حتی در مردان جوان نیز ممکن است پیری موها به شکل طاسی سر همراه با سفید شدن موها ظاهر گردد . این تغییرات در نتیجه ارتباط هورمون های جنسی مردانه با مواد ژنتیکی فولیکول های موی سر می باشد که از فردی به فرد دیگر متفاوت است ، اما به طور کلی در یک فرد سالمند ، تعداد رگ های تغذیه کننده فولیکول ها کاهش می یابد که به شکل کاهش جریان خون به موها ظاهر می شود . در نتیجه ، مواد مغذی کمتری به ماتریکس فولیکول مو می رسد و علائم پیری و سفید شدن مو پدیدار می گردد . با تامین مواد مغذی شامل ویتامین ها ، مواد معدنی و اسیدهای آمینه می توانیم روند پیری و تخریب ساختار مو را به تاخیر بیندازیم .
در قسمت اول ، به نقش برخی ویتامین ها در پیشگیری از سفیدی مو می پردازیم و در قسمت دوم به نقش مفید برخی اسیدهای آمینه و مواد معدنی در سلامت مو خواهیم پرداخت :
مهمترین ویتامین های موثر در رشد و نمو به شرح زیر می باشند : 1 ـ ویتامین A : ویتامین A ، آنتی اکسیدانی است که به تولید ترشحات چربی بر پوسته سر کمک می کند . منابع خوب این ویتامین ، روغن کبد ماهی ، شیر ، پنیر ، گوشت ، تخم مرغ ، کلم بروکلی ، اسفناج ، کلم برگ ، زردآلو ، هلو و هویج می باشد . دوز روزانه 5000 واحد ویتامین A توصیه می شود ، اما به خاطر داشته باشید که دریافت بیش از حد این ویتامین ، به ویژه بالای 25 هزار واحد سمی است و موجب عوارض نامطلوب ، مانند ریزش شدید مو و سایر عوارض سلامتی می گردد . 2 ـ ویتامین C : ویتامین C آنتی اکسیدانی است که حفاظت از پوست و موی سالم را بهبود می بخشد . منابع خوب این ویتامین شامل مرکبات ، آناناس ، گوجه فرنگی ، کیوی ، طالبی ، فلفل دلمه ای ، سیب زمینی آب پز و سبزیجات با برگ تیره می باشد . دوز توصیه شده روزانه 60 میلی گرم می باشد و مصرف مقدار بسیار بیشتر از آن عوارض جدی گوارشی و کلیوی مانند سنگ کلیه را به دنبال دارد . 3 ـ ویتامین E : آنتی اکسیدان شناخته شده ای است که گردش خون در پوسته سر را بهبود می بخشد . منابع مناسب ویتامین E عبارتند از : روغن جوانه گندم ، دانه سویا ، دانه های خام گیاهی ، آجیل ، سبزیجات با برگ تیره و لوبیاها . دوز توصیه شده روزانه 400 واحد می باشد که زیاده روی در دریافت آن می تواند منجر به افزایش فشارخون و کاهش قابلیت انعقاد خون شود . افرادی که تحت درمان با داروهای ضد فشارخون یا ضد انعقاد خون هستند ، باید قبل از مصرف مکمل های غذایی با پزشک خود مشورت کنند . 4 ـ ویتامین B3 : نیاسین یا ویتامین B3 ، گردش خون پوسته سر را افزایش می دهد . منابع آن شامل ماهی ، مرغ ، بوقلمون ، گوشت قرمز و جوانه ی گندم می باشد . دوز روزانه پیشنهادی ، 15 میلی گرم است که بیشتر از آن موجب گر گرفتگی ، سرخی و برافروختگی می شود که در اثر رقیق سازی سلول های خونی رخ می دهد . 5 ـ ویتامین B5 : اسید پانتوتنیک از کاهش موها و سفید شدن آنها پیشگیری می کند . از منابع غنی آن می توان به گوشت عضلات ، زرده ی تخم مرغ و غلات با پوسته اشاره کرد . 6 ـ ویتامین های B6 و B12 : ویتامین B6 از ریزش موها پیشگیری می کند و تولید ملانین در فولیکول موها را افزایش می دهد که بدین ترتیب رنگ مو را حفظ می نماید . ویتامین B12 همراه با ویتامین B6 ، اثر مطلوبی بر حفظ موی سالم و شاداب دارد . منابع خوب ویتامین B6 ، عبارتند از : دانه ها ، غلات ، جگر ، قلوه و گوشت های دیگر . منابع غذایی ویتامین B12 عمدتاً غذاهای حیوانی می باشند . 7 ـ بیوتین : بیوتین تولید کراتین در مو را افزایش می دهد و از رنگ پریدگی و شکنندگی مو جلوگیری می نماید . منابع بیوتین شامل غلات دانه کامل ، زرده ی تخم مرغ ، برنج ، شیر و مخمرها می باشد . 8 ـ اینوزیتول و کولین : اینوزیتول از سلامت فولیکول های مو حفاظت می کند که منابع مفید آن عبارتند از : جگر ، مرکبات ، مخمرها و غلات دانه کامل .
کولین در متیلاسیون تیامین و اسید تیامیدیک حائز اهمیت می باشد که این مواد در ماتریکس فولیکول ، نقش مهمی را بر عهده دارند . عدم وجود کولین در رژیم غذایی موجب عدم پیگمانتاسیون مو و رنگ پریدگی آن می شود . از منابع مناسب کولین می توان به جگر ، سویا ، کاهو ، گل کلم ، کلم پیچ و جو دو سر اشاره کرد . 9 ـ اسید فولیک : اسید فولیک یا ویتامین B9 نقش مهمی در سنتز اسیدهای نوکلئیک در فولیکول های مو دارد و سنتز پروتئین های مو در حضور آن انجام می گیرد . در صورتی که رژیم غذایی کمبود اسید فولیک داشته باشد ، علاوه بر علایم عصبی ، ریزش مو افزایش می یابد .
اثرات منفی کمبود اسید فولیک در رژیم های غذایی با کمبود ویتامین C و آهن تشدید می شود و موی فرد ، رنگ پریده ، زمخت و کوتاه می گردد . منابع غنی اسید فولیک عبارتند از : اسفناج ، کلم بروکلی ، سیب زمینی ، غلات دانه کامل و حبوبات خشک .
منبع:دنیای تغذیه شماره ی 87
در این دوره ، بخش اعظمی از ریشه ی مو و سلول های باقیمانده فولیکول وارد مرحله ی نازایی می شوند .با بهبود وضعیت تغذیه ، دوره خواب سلول های مو کاهش می یابد ، ریشه مو بازسازی می شود و مو دوباره رشد می کند .
چرخه های رشد هر فولیکول شامل ایجاد و تخریب ساختار مو می باشد . بعد از دوره ی استراحت ، موی جدید از مواد خام ساخته می شود و هر فولیکول مو وارد مرحله ی تکثیر می گردد که باید در این فاصله زمانی بسیاری از نیازهای متابولیک فولیکول مو تامین شود ، و گر نه مو به رشد مطلوب خود نخواهد رسید . این بدان معنی است که درشت مغذی ها ، ویتامین ها و مواد معدنی خاص باید به میزان کافی برای رشد مو دراختیار بدن قرار گیرند . پیری پوسته سر : تغییرات قابل توجهی در مرحله ی پیر شدن پوسته سر و فولیکول های مو رخ می دهد . از آن جمله می توان به فرایندهای متابولیک در ساختار چربی زیر پوسته سر و میزان عروق تغذیه کننده فولیکول های مو اشاره کرد که با افزایش سن از نوزادی تا سالمندی به تدریج کاهش می یابد .
با افزایش سن ، خط رویش موها به تدریج عقب رانده می شود و موها نازک تر و خاکستری رنگ می شوند . حتی در مردان جوان نیز ممکن است پیری موها به شکل طاسی سر همراه با سفید شدن موها ظاهر گردد . این تغییرات در نتیجه ارتباط هورمون های جنسی مردانه با مواد ژنتیکی فولیکول های موی سر می باشد که از فردی به فرد دیگر متفاوت است ، اما به طور کلی در یک فرد سالمند ، تعداد رگ های تغذیه کننده فولیکول ها کاهش می یابد که به شکل کاهش جریان خون به موها ظاهر می شود . در نتیجه ، مواد مغذی کمتری به ماتریکس فولیکول مو می رسد و علائم پیری و سفید شدن مو پدیدار می گردد . با تامین مواد مغذی شامل ویتامین ها ، مواد معدنی و اسیدهای آمینه می توانیم روند پیری و تخریب ساختار مو را به تاخیر بیندازیم .
در قسمت اول ، به نقش برخی ویتامین ها در پیشگیری از سفیدی مو می پردازیم و در قسمت دوم به نقش مفید برخی اسیدهای آمینه و مواد معدنی در سلامت مو خواهیم پرداخت :
مهمترین ویتامین های موثر در رشد و نمو به شرح زیر می باشند : 1 ـ ویتامین A : ویتامین A ، آنتی اکسیدانی است که به تولید ترشحات چربی بر پوسته سر کمک می کند . منابع خوب این ویتامین ، روغن کبد ماهی ، شیر ، پنیر ، گوشت ، تخم مرغ ، کلم بروکلی ، اسفناج ، کلم برگ ، زردآلو ، هلو و هویج می باشد . دوز روزانه 5000 واحد ویتامین A توصیه می شود ، اما به خاطر داشته باشید که دریافت بیش از حد این ویتامین ، به ویژه بالای 25 هزار واحد سمی است و موجب عوارض نامطلوب ، مانند ریزش شدید مو و سایر عوارض سلامتی می گردد . 2 ـ ویتامین C : ویتامین C آنتی اکسیدانی است که حفاظت از پوست و موی سالم را بهبود می بخشد . منابع خوب این ویتامین شامل مرکبات ، آناناس ، گوجه فرنگی ، کیوی ، طالبی ، فلفل دلمه ای ، سیب زمینی آب پز و سبزیجات با برگ تیره می باشد . دوز توصیه شده روزانه 60 میلی گرم می باشد و مصرف مقدار بسیار بیشتر از آن عوارض جدی گوارشی و کلیوی مانند سنگ کلیه را به دنبال دارد . 3 ـ ویتامین E : آنتی اکسیدان شناخته شده ای است که گردش خون در پوسته سر را بهبود می بخشد . منابع مناسب ویتامین E عبارتند از : روغن جوانه گندم ، دانه سویا ، دانه های خام گیاهی ، آجیل ، سبزیجات با برگ تیره و لوبیاها . دوز توصیه شده روزانه 400 واحد می باشد که زیاده روی در دریافت آن می تواند منجر به افزایش فشارخون و کاهش قابلیت انعقاد خون شود . افرادی که تحت درمان با داروهای ضد فشارخون یا ضد انعقاد خون هستند ، باید قبل از مصرف مکمل های غذایی با پزشک خود مشورت کنند . 4 ـ ویتامین B3 : نیاسین یا ویتامین B3 ، گردش خون پوسته سر را افزایش می دهد . منابع آن شامل ماهی ، مرغ ، بوقلمون ، گوشت قرمز و جوانه ی گندم می باشد . دوز روزانه پیشنهادی ، 15 میلی گرم است که بیشتر از آن موجب گر گرفتگی ، سرخی و برافروختگی می شود که در اثر رقیق سازی سلول های خونی رخ می دهد . 5 ـ ویتامین B5 : اسید پانتوتنیک از کاهش موها و سفید شدن آنها پیشگیری می کند . از منابع غنی آن می توان به گوشت عضلات ، زرده ی تخم مرغ و غلات با پوسته اشاره کرد . 6 ـ ویتامین های B6 و B12 : ویتامین B6 از ریزش موها پیشگیری می کند و تولید ملانین در فولیکول موها را افزایش می دهد که بدین ترتیب رنگ مو را حفظ می نماید . ویتامین B12 همراه با ویتامین B6 ، اثر مطلوبی بر حفظ موی سالم و شاداب دارد . منابع خوب ویتامین B6 ، عبارتند از : دانه ها ، غلات ، جگر ، قلوه و گوشت های دیگر . منابع غذایی ویتامین B12 عمدتاً غذاهای حیوانی می باشند . 7 ـ بیوتین : بیوتین تولید کراتین در مو را افزایش می دهد و از رنگ پریدگی و شکنندگی مو جلوگیری می نماید . منابع بیوتین شامل غلات دانه کامل ، زرده ی تخم مرغ ، برنج ، شیر و مخمرها می باشد . 8 ـ اینوزیتول و کولین : اینوزیتول از سلامت فولیکول های مو حفاظت می کند که منابع مفید آن عبارتند از : جگر ، مرکبات ، مخمرها و غلات دانه کامل .
کولین در متیلاسیون تیامین و اسید تیامیدیک حائز اهمیت می باشد که این مواد در ماتریکس فولیکول ، نقش مهمی را بر عهده دارند . عدم وجود کولین در رژیم غذایی موجب عدم پیگمانتاسیون مو و رنگ پریدگی آن می شود . از منابع مناسب کولین می توان به جگر ، سویا ، کاهو ، گل کلم ، کلم پیچ و جو دو سر اشاره کرد . 9 ـ اسید فولیک : اسید فولیک یا ویتامین B9 نقش مهمی در سنتز اسیدهای نوکلئیک در فولیکول های مو دارد و سنتز پروتئین های مو در حضور آن انجام می گیرد . در صورتی که رژیم غذایی کمبود اسید فولیک داشته باشد ، علاوه بر علایم عصبی ، ریزش مو افزایش می یابد .
اثرات منفی کمبود اسید فولیک در رژیم های غذایی با کمبود ویتامین C و آهن تشدید می شود و موی فرد ، رنگ پریده ، زمخت و کوتاه می گردد . منابع غنی اسید فولیک عبارتند از : اسفناج ، کلم بروکلی ، سیب زمینی ، غلات دانه کامل و حبوبات خشک .
منبع:دنیای تغذیه شماره ی 87
