دو مناجاتی که همه ائمه(ع) می‌خواندند
دو مناجاتی که همه ائمه(ع) می‌خواندند
آیت‌اللهمجتبی تهرانی از اساتید برجسته اخلاق
در مناجات‌هایی که از ائمه اطهار(ع) نقل شده است، دو مناجات را دیده‌ام که همه ائمه(ع) آن را می‌خواندند؛ یکی مناجات شعبانیه است که در مفاتیح هست، یکی هم مناجاتی است که با این جملات شروع می‌شود: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ وَاسْمَعْ نِدَائِی إِذَا نَادَیْتُکَ وَ اسْمَعْ دُعَائِی إِذَا دَعَوْتُکَوَ أَقْبِلْ عَلَیَّ إِذَا نَاجَیْتُکَ فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَیْکَ وَ وَقَفْتُ بَیْنَ یَدَیْکَ…»؛ مرحوم مجلسی در بحارالأنوار نقل می‌کند که این مناجات از علی(ع) است و همه ائمه هم آن را می‌خواندند.
(بحارالأنوار جلد ۹۱ صفحه ۹۶)
ادامه مطلب
عبادت و راز و نیاز در شب
عبادت و راز و نیاز در شب
قرآنمجید، به عبادت و تهجد در شب ، بسیار اهمیت مى دهد. این ظاهرا بدان جهت است که تمرکز قوا در شب ، بهتر و بیشتر است . و انسان بهتر مى تواند خودش را دریابد و در تفکر و اندیشه فرو برود، بویژه موقعى که مقدارى بخوابد و بعد – مثلا بعد از نصف شب – بیدار شود. چنانکه در این رابطه مى خوانیم : (((ان ناشة اللیل هى اشد و طا و اقوم قیلا).))
یعنى : (حقا که عبادت شب ،محکمترین قدمى است (در صفاى نفس و توجه به پروردگار) و استوارتر است از جهت گفتار (که بدن آرام است و زمان آرام ، آنچه زبان مى گوید قلب به آن توجه دارد).
به هر حال در این باره آیاتى که خطاب به رسول خدا – صلى الله علیه و آله – و یا براى عموم است ، بررسى مى کنیم :
۱- (( یا ایها المزمل قم اللیل الا قلیلا نصفه اوا نفص منه قلیلا اوزد علیه و رتل القرآن ترتیلا، انا سنلقى علیک قولا ثقیلا. ان ناشة اللیل هى اشد و طا و اقوم قبلا. ان لک فى النهار سبحا طویلا و اذکر اسم ربک و تبتل الیه نبتیلا).)) (۱)
یعنى : (اى لباس به خود پیچیده ! شب را بیدار باش (عبادت کن ) مگر کمى از آن را. نصف شب را بیدار باش و یا کمى از نصف ، کمترکن و یا بر نصف بیفزاى و قرآن را به تاءنى بخوان . ما خطاب و تکلیف سنگینىبر تو خواهیم کرد.
عبادت شب ، قدم محکمتر برداشتن است و استوارترین سخن . تو را در روز، تلاش بسیارى است . نام پروردگارت را یاد کن و به او اخلاص بورز، اخلاص کامل (بریدن از هواى نفس و مخصوص کردن خود براى خدا).
۱- در این ، آیات تکلیف شاقى (على الظاهر) بر آن حضرت شده و با لااقل عمل به آن ، ایمان قوى و تسلیم محض لازم دارد.
۲- آن تکلیف : عبادت و بیدار ماندن نصف شب یا ثلت شب و یا دو ثلث آن است .این عمل ، یک یا دو بار و یا چند بار در سال ، آسان است ولى لدامه آن کار مشکلى است .
۳- عبادت و بیدار ماندن باید در شب باشد و شب بودن در آن قید شده است . زیرا عبادت شب ، نماز و ذکر و دعا و قرآن خواندن در آن – که انسان خودش را در کمال آرامش و سکوت ، پیدا کرده است – بزرگترین قدم در راهخداوند است .
۴- عبادت شب ، انسان را در عمل به تکلیف یارى و کمک مى کنند. و بهتر مى تواند، قول ثقیل و تکلیف سنگین را تحمل نماید، لذا براى تحکل قول ثقیل ، بیدارى شب ، مقدمه شده است . وانگهى روز، تواءم با تلاش زندگى است و آن تلاش ولو براى خدا هم باشد، باز انسان کمتر خودش را پیدا مىکند.
۵- آرى در راه رسیدن به سعادت ، باید خدا را یاد کرد و قرآن خواند و با خدا خلوت نمود و اخلاص ورزید: (( (و اذکر اسم ربک و تبتل الیه تبتیلا).))
۶- از آخر سوره ، معلوم مى شود که رسول خدا – صلى الله علیهو آله – و عده اى از مؤ منان ، به این تکلیف بزرگ عمل مى کرده اند ولى چونادامه آن اشکالاتى داشت ، خداوند تخفیف فرمود: چنانکه مى فرماید:
(( (ان ربک یعلم انک تقوم ادنى من ثلثى اللیل و ثلثه و طائفه من الذین معک و الله یقدر اللیل و النهار علم ان لن تحصوه فتاب علیکم فاقرؤ اما تیسر من القران ).)) (۲)
یعنى : (خداوند مى داند که تو اى پیامبر! نزدیک به دو ثلث شب و گاهى نصف شب و گاهى ثلث شب را قیام به عبادت مى کنى . و همچنین گروهى از مؤ منان چنین مى کنند. خدا شب و روز را مقدر مى کند (و آنچه در شبو روز واقع مى شود، مى داند) خدا دانست که نمى توانید آن را به آخر برسانید، لذا از شما (اوقات خواب و کارهاى دیگر را) در گذشت اکنون در شب ، آنچه از عبادت بر شما میسر است انجام دهید.)
در مجمع البیان نقل شده است که : فاصله میان اول سوره و آیه آخر سوره دوازده ماه بود. از سعید بن جبیر ده سال نقل شده است . دقت در آیات شریفه نشان مى دهد که اول آن در مکهنازل شده و آیه اخیر در مدینه طیبه نازل گشته است ؛ زیرا در آن زکات و جهاد آمده و آنها در مدینه بوده است .
۲ – (( (و من فتهجد به نافله لک عسى ان یبعتک ربک مقاما محمودا))) .
یعنى : (پاسى از شب را بیدار بمان و عبادت کن این عسیه اى است براى تو، تا خدایت تو را به مقام پسندیده اى برساند).
مجمع البیان مى گوید مفسران ، اتفاق نظر دارند در اینکه (مقام محمود؛ شفاعت ) است . در المیزان مى فرماید: آن مقام ، شفاعت کبرى است . روایات فریقین در آن متفق هستند. (عسى ) در آیه شریفه ، مفید حتمیت و یقین است . (۳)
به هر حال : آیه صریح است در اینکه عبادت شب که گفته اند منظور نافله شب است که در رسیدن به مقام محمود اثر دارد. ما با آن به مقام محمود نمى رسیم ولى نافله شب و بیدار ماندن در نزدیکى صبح در بیدارى و نورانیت دلو جان ما اثر دارد. آیه شریفه بسیار دقت است .
۳ – (( (تتجافى جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفا و طمعا و مما رزقنا هم ینفقون . فلا تعلم نفس ما اخفى لهم من قرة اعین جزاء بما کانوا یعلمون ) )) (۴)
یعنى : (پهلوهاى آنها از خوابگاهها کنار مى شود (و از خواب لذیذ بر مى خیزند) و خداى خود را با عذاب و امید به رحمت ، مى خوانند. و از چشم روشن کن ، براى آنها نگهدارى شده است در مقابل آنچه انجام مى دهند.)
(( (قال : ما من محسنه الا و لها ثواب مبین فى القرآن الا صلوة اللیل فان عز اسمه لم بین ثوابها لعظم خطرها فقال : فلا تعلم نفس …))) (۵)
گویى عظمت و وسعت آن براى ما قابل درک نبوده است (فاعتبروا یا اولى الابصار).
۴ – (( ان المتقین فى جنات و عیون اخذین ما اتا هم ربهم انهم کانوا قبل ذلک محسنین کانوا قلیلا من اللیل ما یهجعون و بالا سحارهم یستغفرون و فى اموالهم حق للسائل و المحروم ))) (۶)
یعنى : (حقا که اهل تقوا در بهشتها و در چشمه سارهایى هستند، آنچه خداوند از نعمت به آنها داده دریافت کرده اند. آنها قبل از این در دنیا نیکوکاران بودند. کمتر شبى مى خوابیدند.در سحرها استغفار کرده و از خداوند مغفرت مى خواستند و در اموالشان حق معینى بود براى سائل و محروم ).
در تفسیر احسن الحدیث گفته ام که : ممکن است (قلیلا) راجع به همه شبها باشد؛ یعنى از شبها، کمتر شبى همه اش رامى خوابیدند بلکه در اکثر شبها بیدار شده و نماز شب مى خواندند. و در نزدیکهاى صبح ، استغفار مى کردند.
و اگر (قلیلا) راجع به شب تنها معنایشان آن است که کمى از شب را خوابیده و در بیشتر شبها بیدار بودند؛ نظیر: (قم اللیل الا قلیلا) در المیزان هر دو احتمال را فرموده است . نگارنده احتمال اول را قوى مى دانم ؛ زبرا به حکم (علم ان لن تحصوه فتاب علیکم ) (که گذشت ) نشان مى دهد که احتمال اول ، به طور دائم عملى نیست .
۵- (( (امن هو قانت انا ء اللیل ساجدا و قاتما یحدر الاخرة و یرجوا رحمة ربه قل هل یستوى الدین یعلمون و الدین لا یعلمون و الدین انما یتذکر اوالواالالباب ). (۷)))
یعنى : (آیا آن کس که در ساعتهاى شب ، عبادت مى کند وساجد و قائم است و از آخرت مى ترسد و رحمت خدایش را امید دارد؛ ماند کسى است که چنین نیست (آنها دانایانند) آیا برابرند آنهایى که مى دانند با آنهایى که نمى دانند، فقط عاقلان پند مى گیرند).
۶- (( (و من اللیل فاسجد له و سبحه لیلا طویلا). )) (۸)
یعنى : (در شب ، براى خدا نماز بخوان و در شب به طور طولانى ، خداى را تسبیح گوى ).
از مجموع آیات روشن مى شود که شب ، بهترین وقت اندیشیدن به خود و فرو رفتندر خود است ، که باید تهجد و نماز شب و قرآن خواندن در شب و خلوت با خدا را غنیمت دانست و به آن روى آورد. و شاید همه سر آن در: (( (ان ناشة اللیل هى اشد و طاو اقوم قلیلا))) باشد.
پی نوشت ها:
۱- سوره مزمل ، آیه ۱-۸٫
۲- یوره ئ مزمل ، آیه ۲۰٫
۳- ر. ک : تفسیر احسن الحدیث .
۴- سوره سجده ، آیه ۱۶ و ۱۷٫
۵- مجمع البیان ،
۶- سوره ذرایات ، آیه ۱۵ – ۱۹
۷- سوره ئ زمر، آیه ۹٫
۸- سوره دهر، آیه ۲۶٫
ادامه مطلب
در چه مکانهایى نماز خواندن مستحب است
در چه مکانهایى نماز خواندن مستحب است
درشرع مقدس اسلام سفارش بسیاری به نماز شده است از جمله به موقع نماز خوندن،با خلوص نماز خواندن، به جماعت نماز خواندن و همچنین وارد شده که در چه مکان هایی باید نماز خواند که از اجر و ثواب بیشتری بهرمند گردیم.
حضرت آیت الله بهجت:
نمازدر مسجد، از نماز در غیر مسجد افضل است و بهتر از همه مساجد، مسجد الحرام وبعد مسجد النّبى و بعد مسجد کوفه و بعد مسجد سهله و مسجد غدیر و مسجد بیت المقدس و مسجد براثا و مسجد قبا و مسجد جامع هر شهر و بعد مسجد قبیله و بعدمسجد بازار است
و همچنین از جمله اماکن مستحب و با فضیلت ، مشاهد مشرفه انبیا و اوصیاى آنان و ائمه علیهم السّلام است[1].
حضرات آیات،امام خمینی،آیت الله مکارم،آیت الله صافی و آیت الله سییستانی:
درشرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند. و بهتر از همه مسجدها مسجدالحرام است، و بعد از آن مسجد پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم، و بعد مسجد کوفه، و بعد از آن مسجد بیتالمقدس، و بعد از مسجد بیت المقدس مسجد جامع هر شهر، و بعد از آن مسجد محله، و بعد از مسجد محله مسجد بازار است.
نمازدر حرم امامان علیهم السلام مستحب، بلکه بهتر از مسجد است و نماز در حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام برابر دویست هزار نماز است.
زیاد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدى که نمازگزار ندارد، مستحب است.و همسایه مسجد اگر عذرى نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند.
مستحباست انسان با کسى که در مسجد حاضر نمى شود، غذا نخورد و در کارها با او مشورت نکند، و همسایه او نشود، و از او زن نگیرد و به او زن ندهد[2]
حضرت امام (ره):
براىزنها نماز خواندن در خانه، بلکه در صندوقخانه و اطاق عقب بهتر است، ولى اگر بتوانند کاملا خود را از نامحرم حفظ کنند بهتر است در مسجد نماز بخوانند. [3]
حضرت آیت الله سیستانی:
براى زنان بهتر آن است که نماز خود را در جایى بخوانند که از دیگر جاها در محفوظ بودن از نامحرم مناسبتر باشد , خواه این جا خانه باشد یا مسجد یا جاى دیگر.[4]
حضرت آیت الله مکارم:
براىزنها در صورتى که خود را از نامحرم بخوبى حفظ کنند بهتر است نماز را در مسجد بخوانند و اگر راهى براى یاد گرفتن مسائل اسلامى جز از طریق رفتن به مسجد وجود ندارد واجب است به مسجد بروند. [5]
حضرت آیت الله صافی:
براى زن نماز خواندن درخانه بلکه در صندوقخانه و اطاق عقب بهتر است.[6]
پی نوشت:
1- توضیح المسائل حضرت آیت الله بهجت،مساله، 184.
2-توضیح المسائل حضرات آیات،امام خمینی،مساله 893،آیت الله مکارم، مساله816، آیت الله صافی مساله 902 و آیت الله سییستانی مساله 901.
3- توضیح المسائل حضرت امام(ره)،مساله894.
4- توضیح المسائل حضرت آیت الله سیستانی،مساله902.
5- توضیح المسائل حضرت آیت الله مکارم شیرازی،مساله 817.
6- توضیح المسائل حضرت آیت الله صافی،مساله 903.
ادامه مطلب
آیا می شود نماز واجب را شکست
آیا می شود نماز واجب را شکست
اگرحفظ جان خود انسان یا کسی که حفظ جان او واجب هست، یا حفظ مالی که نگهداریآن واجب باشد می شود نماز را شکست در غیر اینصورت حرام است.
حضرات آیات امام،صافی و بهجت:
شکستننماز واجب از روی اختیار حرام است، ولی برای حفظ مال و جلوگیری از ضررمالییا بدنی مانعی ندارد.("آیت الله بهجت" و همچنین شکستن نماز مستحبی از روی اختیار مانعی ندارد).[1]1
حضرت آیت الله سیستانی:
شکستننماز واجب از روی اختیار بنابر احتیاط واجب جایز نیست ولی برای حفظ مال و جلوگیری از ضرر مالی یا بدنی مانعی ندارد. بلکه برای هر غرض دینی یا دنیوی که مورد اهتمام نمازگزار است مانعی ندارد.[2]
حضرت آیت الله مکارم شیرازی:
شکستن نماز واجب عمدا،بنابر احتیاط واجب جایز نیست ولی برای جلوگیری کردن از ضرر قابل توجه مالی یا بدنی مانعی ندارد.[3]
حضرت آیت الله خامنه ای:
س: آیا شکستن نماز «به طور عمد» کفاره دارد؟
ج: شکستن نماز واجب از روی اختیار حرام است ولی برای حفظ مال و جلوگیری از ضرر مالی یا بدنی مانعی ندارد ، و کفاره هم ندارد.[4]
نکته:در جایى که مجتهد صریحاً فتوا ندارد، بلکه مى گوید احتیاط آن است که فلان گونه عمل شود، این احتیاط را«احتیاط واجب» مى گویند و مقلّد یا باید به آن عمل کند و یا به مجتهد دیگر مراجعه نماید و امّا اگر فتواى صریحى داده، مثلاً گفته است اقامه براى نماز مستحبّ است، سپس گفته احتیاط آن است که ترکنشود، این را «احتیاط مستحبّ» مى گویند و مقلّد مى تواند به آن عمل کند یانکند.[5]
پی نوشت:
1. رساله حضرت امام،مساله1159،آیت الله صافی،مساله1168 و آیت الله بهجت مساله 240.
2. رساله حضرت آیت الله سیستانی، مساله 1168.
3. رساله حضرت آیت الله مکارم، مساله1041.
4. سایت دفتر حضرت آیت الله خامنه ای.
5. بر گرفته از رساله حضرت آیت الله مکارم شیرازی.
ادامه مطلب
درباره وبلاگ
آرشیو ماهانه
آرشیو موضوعی
آمار وبلاگ
دیگر امکانات
دستور آسان نماز شب از زبان حجت الاسلام عالی وصیت شهدا