عواملی که در بلند نشدن برای نماز شب دخیل هستند.

1- ارتکاب گناه و معصیت:

نافرمانی از دستورات حق‌تعالی و ارتکاب گناه با محروم ماندن از عبادت و شب زنده داری ارتباط تنگاتنگی دارد.

انسانی که در طول روز مراقب چشم، گوش، و زبانش و... نباشد، قطعاً نمی‌تواند از برکات سحر و نماز شب بهره‌مند شود. در روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) آمده است:

«انَّ الرجلَ یُذنبُ فَیُحرَمُ صلاةَ اللَّیلِ وَ انَّ العَمَلَ السَّیّی اَسرَعُ فی صَاحِبهِ مِنَ السِّکّینِ فِی اللَّحْم [2] شخص گناه می‌کند، در نتیجه از نماز شب محروم می‌شود. همانا اثر گناه در گناهکار، از اثر کارد در گوشت، سریع‌تر است.»

در روایت دیگر آمده است كه:

شخصی نزد امیر مۆمنان (علیه‌السلام) آمد و عرض کرد: «من از نماز شب محروم می‌شوم و توفیق آن را پیدا نمی‌کنم». امام (علیه‌السلام) فرمود: «قَدْ قَیَّدَتْکَ ذُنُوبُک [3] گناهانت تو را از نماز شب محروم کرده است».

امام صادق (علیه‌السلام) نیز فرمودند: «گناه، انسان را از عبادت و تهجد، محروم می‌سازد و لذت مناجات با خدا را از او سلب می‌کند» [4]

امام خمینی (ره) می‌فرماید: «ممکن است انسان را یک نظر به نامحرمان، یا یک لغزش کوچک لسانی، مدت‌ها از سرایر و حقایق توحیدی باز دارد، و از حصول جَلَوات محبوب و خَلَوات مطلوب (که قرّة‌العین اهل معرفت است) بازدارد. پس وقوف در هر یک از مراحل و مراتب، و بی‌اعتنایی و قلّت مبالات به هر یک از نشَئات، موجب حرمان از سعادت مطلقه است و از دام‌های ابلیس است. [5]

2- پر خوری

کسی که شب، معده خود را به واسطه خوردن غذاهای متنوع، سنگین نموده است، طبیعی است که در سحرگاه بلند نشود.

از لقمان حکیم نقل شده است که به پسر خود گفت: «یَا بُنیَّ اِذا اِمْتَلَأتِ المَعْدَةُ نَامَتِ الْفِکْرَةُ وَخَرَستِ الحِکْمَةُ وَقَعَدتِ الأَعْضاءُ عَنِ الْعِباَدة. [6] پسرم هرگاه معده انسان پُر شود، فکر و اندیشه او به خواب می‌رود و زبان از بیان حکمت باز می‌ماند و بدن از عبادت، ناتوان می‌شود.»

و به تعبیر علامه حسن زاده آملی (حفظه الله تعالی): «اسیر بطن اهل باطن نخواهد شد» [7]

و عوامل دیگری چون ضعف اراده، دیر خوابیدن، و... در این زمینه دخیل هستند.

 پی نوشت‌ها:

[1] - دیوان علامه حسن زاده آملی

[2] - کافی، ج 2، ص 272.

[3] - بحارالانوار، ج 80، ص 127.

[4] - جامع السعادات، ج 3، ص 48.

[5] - شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص 69.

[6] - جامع السعادات، ج 2، ص 5.

[7] - هزار و یک کلمه، ج 1، ص 434