هنگام گفتن ذكر واجب، بايد بدن در حال طمأنينه و آرامش باشد‌

 يكي از بحثهايی كه در نماز خواندن وجود دارد و خيلي اتفاق مي‌افتد كه در نماز مراعات نمي‌شود، گفتن ذكر در حال حركت بدن است. كه آيا اين حركت، ذكر را باطل مي‌كند؟ و اگر دوباره گفته شود نماز درست است؟ يا اينكه اين ذكر باعث مي‌شود كلا نماز باطل بشود؟ و يا اينكه اصلا اين ذكر در حال حركت بدن اشكالي به نماز وارد نمي‌كند؟

براي رسيدن به جواب بايد عرض كنيم كه اذكار در نماز به سه دسته تقسيم مي شوند:

1. ذكر واجب نماز

2. ذكر مستحب كه در نماز وارد شده است

3. ذكری كه نه واجب است و نه مستحب است براي اينكه ذكر است مي‌شود در نماز گفت

در كتاب تحرير الوسيله اين گونه بيان شده است:

هنگام گفتن ذكر واجب، بايد بدن در حال طمأنينه و آرامش باشد‌

، پس اگر عمدا طمأنينه را ترك كند نمازش باطل مى‌شود بر خلاف اينكه سهوا ترك نمايد، هر چند احتياط آن است كه اگر سهوا هم طمأنينه را ترك كند نماز را از نو بخواند و اگر عمدا قبل از رسيدن به حدّ ركوع يا پس از رسيدن به آن، ولى قبل از آرام گرفتن بدن، شروع به گفتن ذكر نمايد، يا آنكه گفتن ذكر را در حال بلند شدن از ركوع، قبل از آنكه از حدّ ركوع خارج شود يا بعد از آن، تمام كند، قطعا چنين ذكرى كفايت نمى‌كند و بنابر اقوا، نمازش باطل است ولى احتياط آن است كه آن نماز را تمام كند، سپس از نو بجا آورد، بلكه اگر ذكر مستحبّى را هم به قصد خصوصيّت كه در حال ركوع وارد شده است [نه آنكه خودش ذكر مطلق مستقلى باشد]، با چنين كيفيّتى [مثلا قبل از رسيدن به حدّ ركوع و يا ...]بگويد، بنابر احتياط واجب، نمازش باطل است و اگر قصد خصوصيّت نداشته باشد [و به آن كيفيت بگويد] اشكال ندارد و اگر به جهت بيمارى يا غير آن، بر طمأنينه قدرت نداشته باشد، طمأنينه از گردنش ساقط است، ليكن بر او واجب است كه ذكر واجب را قبل از آنكه از حدّ ركوع خارج شود، تمام كند و همچنين واجب است از ركوع بلند شود، بطورى كه راست و آرام بايستد.

بنابراين، اگر قبل از آنكه چنين بايستد، عمدا به سجده رود، نمازش باطل مى‌شود.[1]

در رساله توضيح المسائل آيت الله شبيري زنجاني چنين بيان شده است:

مسأله 975- اگر با علم و عمد در حال حركت بدن ذكر بگويد، مثلًا موقع رفتن به ركوع يا رفتن به سجده تكبير بگويد، چنانچه آن را به قصد ذكر خاصى كه در نماز دستور داده‌اند بگويد بايد نماز را دوباره بخواند و اين امر در ذكرهاى مستحب مطابق احتياط وجوبى است، و اگر به اين قصد نگويد بلكه بخواهد ذكرى گفته باشد، نمازش صحيح است.[2]  

پي‌نوشت

[1] خمينى، سيد روح اللّٰه موسوى - مترجم: اسلامى، على، تحرير الوسيلة - ترجمه، 4 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، 21، 1425 ه‍ ق ج‌1، ص: 311.

[2] زنجانى، سيد موسى شبيرى، رساله توضيح المسائل (شبيرى)، در يك جلد، انتشارات سلسبيل، قم - ايران، اول، 1430 ه‍ ق ص: 210.