علت شکر گزاری با نماز

در نماز توجه قلب و تمرکز فکر بسیار سخت است، ولى وقتى با زبان مادرى خود با خدایمان صحبت کنیم، توجه بسیار بالا می ‏رود و ارتباط نزدیکى برقرار مى‏گردد؛ پس چرا با زبان خود شکرگزارى و بندگى نکنیم؛ به طورى که خود هر دفعه به ارتباط با خدایمان آگاه شویم؟

الف: ابراز بندگى در هیچ قالب زمانى، مکانى و زبانى محدود نمی ‏شود، ولى با توجه به عظمت خداوند و جلال و جبروت او از یک سو و فقر وجودى آدمى از سوى دیگر، درک حقیقت بندگى معنا و مفهوم پیدا می ‏کند. (فاطر، 15)

قرآن کریم از عبودیت و بندگى تمام مخلوقات خبر می ‏دهد (مریم، 93) و مى‏گوید همه هستى به تسبیح خداوند مشغول هستند، هر چند بیشتر انسان‏ها از این تسبیح بى‏خبرند، زیرا آگاهى از نوع تسبیح موجودات، با درک و فهمى ژرف و عمیق از عالَم هستى و پس از راه‏یابى به عالَم ملکوت به دست مى‏آید.

بالاتر از تسبیح موجودات، قرآن از نماز موجودات سخن به میان آورده است (نور، 41). ما انسان‏هاى معمولى، همان گونه که از چگونگى تسبیح موجودات بى‏خبریم، از چگونگى نماز آنها نیز آگاهى نداریم.

انسان یکى از برترین مخلوق هستى و بهره‏مند از روح الهى، از نظر تکوین همانند دیگر موجودات است، ولى از آن جا که هدف آفرینش انسان، عبودیت است (ذاریات، 56) خداوند از نظر تشریع نیز او را به نماز و تسبیح امر کرده است، تا به مقام عبودیت برسد.

ب: اظهار عبودیت، با هر زبان و رفتارى ممکن است، ولى پیامبر و سفیران الهى- که اوامر و نواهى الهى را براى بشر بازگو می ‏کنند- هر یک در عصر خویش هیئتى خاص و الفاظ ویژه‏اى را براى اظهار عبودیت، از سوى خداوند به انسان‏ها هدیه کرده‏اند.

نماز، ترکیبى از اعمال و واژگان مخصوص، مطلوب‏ترین شکل بندگى و سپاس‏گزارى در برابر خداوند است که به امّت اسلامى تعلیم داده شده است. توجه به رکوع، سجود، قنوت و دیگر اعمال نماز و نیز تأمّل در مفاهیم متعالى نهفته در الفاظ آن، گواه این حقیقت است که براى اظهار بندگى و سرسپردگى در آستان ربوبى هیچ عملى زیبنده‏تر از نماز نیست.

سوره حمد- که نماز بدون آن صحیح نیست- در برابر کل قرآن قرار گرفته است: «ولَقَد ءاتَینکَ سَبعًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظیم» « حجر، آیه 87»؛ ما به تو سوره حمد و قرآن عظیم دادیم.

در این آیه، قرآن با تمام عظمتش در برابر سوره حمد قرار گرفته است.

نزول دوباره آن نیز شاید براى اهمیت فوق‏العاده آن باشد.

در روایت است که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره حمد، بر من منّتى خاص نهاد و آن را در برابر قرآن عظیم قرار داد و سوره حمد از با ارزش‏ترین ذخایر و گنج‏هاى عرش خدا است. «1»

درباره سجده از امام رضا علیه السلام نقل شده که مى‏فرمایند: نزدیک‏ترین حالت بنده به خدا، حالت سجده است. «2 »

اگر خداوند را دوست داریم و او را مستحق ستایش مى‏دانیم و بهترین راه اظهار بندگى در آستان او را مى‏جوییم، بهترین شکل اظهار بندگى در نماز تجلّى پیدا مى‏کند، که خداوند از سر لطف و رحمت، زیباترین شیوه ستایش‏گرى را به ما آموخته است.

ج: از سنت‏هاى بشرى این است که در هر فرهنگ و قومى نوعى از احترام کردن رایج است؛ احترام و سلام دادن یک نظامى به فرمانده خود، تکریم شایسته بزرگان در برخى از اقوام- که گاه با ساییدن پیشانى به خاک همراه است- سلام فرزند به پدر و مادر، احترام دوست به دوستش و ... همه اینها متناسب با شأن و مقام آنان می ‏باشد.

ستایش متناسب با شأن خداوند، پس از علم و آگاهى از مقام ربوبى و خشیت و حضور قلب، در قالب نماز تجلى مى‏یابد. انسانى که عبادت را از روى نیاز و اشتیاق به جا مى‏آورد و خود را وام‏دار حضرت حق می ‏داند، هرگز در تعلیم نماز و فهم معانى آن ملول نمى‏شود.

تشنه دیدار دوست راه نپرسد که چند             کشته شمشیر عشق حال نپرسد که چون‏

 پرسمان قرآنى نماز، ص: 72

__________________________________________________

 (1). صدوق، امالى، ص 175

 (2). محمدى رى شهرى، میزان الحکمه، ج 2، ص 1252