قرآن و جنبه های عبادی مسجد
قرآن و جنبه های عبادی مسجد
در قرآن، هر جا سخن از مسجد به میان آمده، جنبه های عبادی آن به عنوان نقش اولیه و بنیادین این جایگاه مقدس، مورد تأکید قرار گرفته است. خداوند بزرگ می فرماید: و مساجد ویژه خداست. پس هیچ کس را با خدا مخوانید. (جن: 18).
و در آیه دیگر می فرماید: پروردگارم بر دادگری فرمان داده است و اینکه در هر مسجدی روی خود را مستقیم (به سوی قبله) کنید و در حالی که دین خود را برای او خالص کرده است، وی را بخوانید. همان گونه که شما را پدید آورد و به سوی او باز می گردید. (اعراف: 29). این آیه به روشنی می فهماند که مسجد، کانون پرستش خالصانه است. خداوند بزرگ در جایی دیگر، مسجد را جایگاهی معرفی می کند که در آن نام خداوند فراوان برده می شود.
« و مساجدی که نام خدا در آن ها بسیار برده می شود.» (حج: 40).با توجه به آیه های 36 و 37 سوره نور نیز مسجد، پایگاه تجمع مردانی است که صبح و شام در آن جا به تسبیح و عبادت مشغولند و هیچ تجارت و معامله ای آنان را از یاد خداوند باز نمی دارد.
پس مسجد نخست، کانون عبادت و نماز و راز و نیاز مۆمنان با خداست. از همین رو، قرآن کریم کسانی که مردم را از یاد کردن خدا در مسجد باز می دارند، از ستم پیشه ترین انسان ها به شمار می رود.
در حقیقت، با آن که همه زمین با خداوند نسبت یکسانی دارد، ولی خداوند به لطف خویش با مسجد، معامله خانه را می کند؛ یعنی آن ها را محل دیدار و مجلس انس و زیارت قرار داده است
منبع: تبیان
ادامه مطلب
اگر کسالتی داشتم همان لحظه بر طرف می شد
اگر کسالتی داشتم همان لحظه بر طرف می شد
عارف سالک، حضرت آیت الله العظمی بهاء الدینی:
عارف سالک، حضرت آیت الله العظمی بهاء الدینی پیرامون برکات این مسجد می فرمودند:
مکرر مشاهده شده در مسیری که از جاده ی قدیم قم _ کاشان حرکت می کردم، همین که بر موازات مسجد جمکران می رسیدم، حالم دگرگون می شد و اگر کسالتی داشتم همان لحظه بر طرف می شد .[1]
پی نوشت
[1] آیت بصیرت، ص 108
منبع:
ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان
ادامه مطلب
براي ملاقات خدا بايد به مسجد رفت؟
براي ملاقات خدا بايد به مسجد رفت؟
آثار حضور در مسجد
مسجد خانه خدا در زمين،1 مركز وحي،2 منبع فيوضات معنوي و بركات گوناگون براي نمازگزاران و جامعه اسلامي است. بيگمان مكاني كه چنين جايگاهي نزد خداوند دارد، حضور در آن، آثار فراواني را خواهد داشت و بدون ترديد شامل حال مكلفان و حاضران در مسجد اعم از زن و مرد نيز خواهد بود.
آثار حضور در مسجد چنان متنوع است كه به سختي ميتوان پيرامون تمامي آنها سخن گفت؛ چنانكه در يكي از احاديث امام علي عليهالسلام ، براي حضور در مسجد هشت اثر برشمرده شده است:
«مَنِ اخْتَلَفَ اِلَي الْمَسْجِدِ اَصابَ اِحْدَي الثَّمانِ؛ اَخا مُسْتَفادا فِي اللّهِ، اَوْ عِلْما مُسْتَطْرَفا اَوْ آيَةً مُحْكَمَةً اَوْ يَسْمَعُ كَلِمَةً تَدُلُّ عَلي هُديً، اَوْ رَحْمَةً مُنْتَظَرَةً، اَوْ كَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ ردي، اَوْ يَتْرُكَ ذَنْبا خَشْيَةً اَوْ حَياءً ؛3 كسي كه به مسجد رفت و آمد ميكند، يكي از منافع هشتگانه نصيب او ميشود: 1- برادري مفيد و با ارزش در راه خدا، 2- علم و دانش نو، 3- دليل و برهان محكم [براي تثبيت عقايد]، 4- كلماتي كه موجب هدايت شود [ميشنود]، 5- رحمت مورد انتظاري [شامل حال او ميشود]، 6- مواعظي كه او را از فساد و گناه باز دارد، [ميشنود،] 7- يا به خاطر ترس گناهي راترك ميكند. 8- حيا.»
برخي از آثار حضور در مسجد را ميتوان به شرح زير مورد مطالعه قرارداد:
1. آثار عبادي
2. آثار علمي
3. آثار اجتماعي
ابوعلي سينا براي ابو سعيد ابوالخير نوشت: چه لزومي دارد، مردم همه در مسجد اجتماع كنند، با اينكه خداوند از رگ گردن به انسان نزديكتر است. وي در نوشت: اگر چند چراغ در يكجا روشن باشد، يكي از آنها که خاموش شد، چراغهاي ديگر روشن است، ولي اگر همان چراغها هر كدام در يك اطاق باشد، اگر يكي خاموش شد، آن اتاق در تاريكي فرو خواهد رفت.
4. آثار سياسي
مسجد همواره در كنار كاركرد اجتماعي، عبادي و معنوي خود، كانون سياسي در جامعه مذهبي نيز بوده است. اين موضوع چه در زمان پيامبر و چه در زمان خلفاء و امام علي عليهالسلام و ديگران قابل پيگيري است و نمونههاي فراواني درباره آن ميتوان ذكر كرد.
در اين دوران نه تنها آثار سياسي حضور مردان در مسجد بلكه آثار سياسي حضور زنان در مسجد نيز مشهود است. كه حضور حضرت حضور زنان و مردان و تبادل اخبار و اطلاعات اجتماعي، جويا شدن از احوال هم و احوال مسلمين، تنها بخشي از اين ظرفيت بزرگي است كه مساجد دارند.
فاطمه عليهاالسلام در مسجد و دفاع وي از حق ولايت علي عليهالسلام، يكي از آنهاست. همچنين سخنراني حضرت زينب در مسجد كه از مسلمات تاريخي است.4 اين اثر را در انقلاب اسلامي نيز ميتوان به خوبي مشاهده كرد.
تربيت سياسي كه در مسجد ارائه ميشود، به دليل ماهيت مذهبي آن ميتواند نسلي را پديد آورد كه پشتوانه جامعه ديني باشند و در برابر حوادث سياسي هوشياري لازم را داشته باشند. از اين رو حضور زنان در كنار مردان در مسجد ضروري ميباشد، چرا كه اگر زنان از حضور در اين مكان محروم شوند، در واقع اين تربيت بطور ناقص انجام خواهد شد. در حالي كه بانوان به دليل تأثير عميقتر بر فرزندان و نقش تربيتي خود، در صورت برخورداري از تربيت سياسي مسجد، بلوغ سياسي را بطور شگفت انگيزي افزايش خواهند داد.
فضاي مسجد، نوراني و الهي است. چنانچه پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله نيز در حديثي به آن اشاره فرموده است: «ما جَلَسَ قَوْمٌ في مَسْجِدٍ مِنْ مَساجِدِ اللّهِ تَعالي يَتْلُونَ كِتابَ اللّهِ [و] يَتَدارَسُونَهُ بَيْنَهُمْ اِلاّ تَنَزَّلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكينَةُ وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ وَذَكَرَهُمُ اللّهُ فيمَنْ عِنْدَهُ؛5 قومي [با يكديگر] در مسجدي از مساجد خداوند متعال براي تلاوت و آموختن قرآن ننشينند؛ مگر آن كه آرامش برايشان نازل و رحمت الهي شامل حال آنها شود. و خداوند از آنها در ميان كساني كه نزد او هستند ياد ميكند.»
در حديث ديگري از آن حضرت ميخوانيم كه فرمود: «مَنْ كانَتِ الْمَساجِدُ بَيْتَهُ ضَمِنَ اللّهُ لَهُ بِالرُّوحِ وَالرّاحَةِ وَالْجَوازِ عَلَي الصِّراطِ؛6 هر كس كه مسجدها خانهاش باشد، خداوند آسايش و آرامش و عبور از صراط را براي او ضمانت ميكند.» و اين گونه است كه مؤمن در مسجد، به مانند ماهي در دريا ميماند.
هفت گروه در قيامت مورد توجه خدا قرار ميگيرند... كه از جمله آنها شخصي است كه وقتي از مسجد خارج ميشود تا زمان برگشت، توجهاش به مسجد باشد.
اطمينان و آسايش حاصل از حضور در مسجد، توانايي انجام صحيح وظايف و تكاليف شرعي ديگر را نيز بدست خواهد داد.
در اين زمينه اين نكته را نيز يادآور ميشويم كه به دليل لطافتهاي روحي و تأثير پذيري عاطفي شديد در بانوان، نياز به حضور براي كسب آرامش الهي و قلبي، درباره آنان بيشتر احساس ميشود.
از نظر اخلاقي نيز وضع به همين ترتيب است؛ زيرا زنان به دليل اينكه بيشتر عمر خود را در خانهها صرف خانه داري و تربيت فرزندان ميكنند و بارها در مشكلات مختلف در تنگنا قرار ميگيرند، بيشتر از مردان نيازمند آرامش و يافتن محلي براي كسب راحتي رواني هستند. و البته در فضايي به نام مسجد كه اساس آن بر نورانيت، عبوديت و ارتباط خالق و مخلوق است، امكان فراهم شدن آن بيشتر است. ويژگيهايي كه در جماعت هست، در غير آن نيست.
امام صادق عليهالسلام فرمود: «كانَ اَبي اِذا حَزَنَهُ اَمْرٌ جَمَعَ النِّساءَ وَالصِّبْيانَ ثُمَّ دَعا وَامَنُوا؛ هرگاه پدرم از چيزي غمگين ميشد، زنها و بچهها را فرا ميخواند و دعا ميكرد و آنها آمين ميگفتند.»
در روايات از ثوابها و اجرهاي متعدّد براي حاضران در مساجد، فراوان ياد شده است از جمله:
1. «اِنَّ فِي التَّوْراةِ مَكْتُوبا: اِنَّ بُيُوتي فِي الاَْرْضِ الْمَساجِدُ فَطُوبي لِمَنْ تَطَهَّرَ في بَيْتِهِ ثُمَّ زارَني في بَيْتي وَحَقٌّ عَلَي الْمَزُورِ اَنْ يُكْرِمَ الزّائِرَ؛7 در تورات نوشته شده است كه [خداوند ميفرمايد:] مسجدها خانههاي من در زمين هستند. خوشا به حال كسي كه خود را در خانهاش تميز كند و در خانه من به زيارتم بيايد و حق زائر اين است كه ميزبان او را محترم شمارد.»
2. قال رسول اللّه صلياللهعليهوآله : «اَلْمَساجِدُ سُوقٌ مِنْ اَسْواقِ الاْخِرَةِ قِراهَا الْمَغْفِرَةُ وَتُحْفَتُهَا الْجَنَّةُ؛8 مساجد بازاري از بازارهاي آخرتند. آمرزش [و بخشش [از وسايل پذيرايي آنها است و هديه آنها بهشت است.»
3. قال رسول اللّه صلياللهعليهوآله : «سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللّهُ في ظِلِّهِ يَوْمَ لا ظِلَّ اِلاّ ظِلُّهُ:... رَجُلٌ قَلْبُهُ مُتَعَلَّقٌ بِالْمَسْجِدِ اِذا خَرَجَ مِنْهُ حَتّي يَعُودَ اِلَيْهِ؛9 هفت گروه در قيامت مورد توجه خدا قرار ميگيرند... [كه از جمله آنهاست،] شخصي كه وقتي از مسجد خارج ميشود تا زمان برگشت، توجهاش به مسجد باشد.»
4. قال الصادق عليهالسلام : «لا يَرْجِعُ صاحِبُ الْمَسْجِدِ بِاَقَلّ مِنْ اِحْدي ثَلاثِ خِصالٍ: اِمّا دُعاءٌ يَدْعُو بِهِ يُدْخِلُهُ اللّهُ بِهِ الْجَنَّةَ وَاِمّا دُعاءٌ يَدْعُوا بِهِ فَيَصْرِفُ اللّهُ عَنْهُ بِهِ بَلاءَ الدُّنْيا...؛ اهل مسجد به كمتر از يكي از سه ويژگي باز نميگردد: يا دعايي ميكند كه خداوند به بركت آن، او را به بهشت ميبرد، يا دعايي ميكند كه به سبب آن بلاي دنيا را از او دور ميكند و يا...»
مسجدها خانه من در زمين هستند. خوشا به حال كسي كه خود را در خانهاش تميز كند و به ديدار من در خانه من بيايد و حق زائر اين است كه ميزبان او را محترم شمارد
اين همه نشان ميدهد، حضور در مسجد، علاوه بر آثار دنيوي، از جنبه اخروي و كمالات معنوي نيز ـ به عنوان عاملي تأثيرگذار ـ مورد توجّه است. نقل است كه شيخ الرئيس ابوعلي سينا براي ابو سعيد ابوالخير نوشت: چه لزومي دارد، مردم همه در مسجد اجتماع كنند، با اينكه خداوند از رگ گردن به انسان نزديكتر است. هرجا كه باشي اگر رابطهات با خدا برقرار باشد، نتيجه خواهي گرفت. وي در پاسخ نوشت: اگر چند چراغ در يكجا روشن باشد، اگر يكي از آنها خاموش شد، چراغهاي ديگر روشن است، ولي اگر همان چراغها هر كدام در يك اطاق باشد، اگر يكي از آنها خاموش شد، آن اتاق در تاريكي فرو خواهد رفت. انسانها نيز اينگونهاند؛ تربيت سياسي كه در مسجد ارائه ميشود، به دليل ماهيت مذهبي آن ميتواند نسلي را پديد آورد كه پشتوانه جامعه ديني باشند و در برابر حوادث سياسي هوشياري لازم را داشته باشند.
بعضي گناهكارند، اگر تنها باشند، شايد موفق به كسب فيوضات الهي نشوند، ولي اگر در جمع باشند، شايد خداوند به بركت افراد ديگر، آنها را هم مشمول بركات خود سازد.10
هرچند در تمام ثمرات حضور در مسجد، زنان و مردان مشتركند و تبعيض بين آنها به چشم نميخورد، اما نكتهاي وجود دارد كه اطلاع از آن، موجب درك مطلوب بودن حضور بانوان است. حقيقت اين است كه بانوان فرصت بيشتري در اختيار دارند بر خلاف مردان كه اغلب عمر آنان را موضوع تأمين معاش اشغال ميكند. همچنين، همبستگي و دلبستگي بين زنان بيشتر از مردان است و آنان قدرت انتقال و سرعت انتقال بيشتري نسبت به مردان دارند و در تبادل اطلاعات ديني، سياسي، اخلاقي و اجتماعي موفقتر هستند. و نيز به دليل لطافت روحي و صافي قلب و عاطفه مادري و همسري توان تأثيرگذاري بيشتري در خانواده دارند. از اين جهت است كه حضور آنان در مسجد، ميتواند كل فضاي خانواده و به دنبال آن جامعه را دگرگون كند. از سوي ديگر، ويژگيهاي اخلاقي و سليقهاي بانوان به گونهاي است كه آنان ميتوانند خدمات بيشتر و بهتري براي مسجد ارائه كنند.
1. مستدرك الوسايل، ج3، ص213 و 359.
2. كنزالعمال، ج7، ص448.
3. وسايل الشيعه، ج3، ص480.
4. براي مطالعه بيشتر ر ك: بلاغات النساء، بانواني مثل سوده همدان و....
5. مستدرك الوسايل، ج3، ص363.
6. همان، ج3، ص554.
7. وسايل الشيعة، ج3، ص482.
8. مستدرك، ج3، ص361؛ بحارالانوار، ج81، ص4؛ امالي طوسي، ص139.
9. وسايل الشيعة، ج3، ص481.
10. داستانها و پندها، ج9، ص58.
منبع: تبیان
ادامه مطلب
شکایت‌نامه مسجد در قیامت
شکایت‌نامه مسجد در قیامت
جابر بن عبدالله انصاری گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود:
«یَجِیءُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثَلَاثَةٌ یَشْكُونَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» روز قیامت سه شاکی از ظلمی که در حق آنها شده است به درگاه الهی شکایت می کنند؛ «الْمُصْحَفُ وَ الْمَسْجِدُ وَ الْعِتْرَةُ» آن سه عبارتند از قرآن کریم، مسجد و خاندان مطهر رسول الله علیهم صلوات الله.
شکوائیه مسجد
«یَقُولُ الْمَسْجِدُ یَا رَبِّ عَطَّلُونِی وَ ضَیَّعُونِی»(1)؛ در آن روز مسجد به پیشگاه عدل الهی عرضه می دارد: پروردگارا! مرا رها کردن؛ به تعطیلی کشاندند و در اثر بی توجهی به من مرا نابود کردند.
همانگونه که در متن شکوائیه ملاحظه می شود مسجد از دو امر شکایت می کند یکی تعطیلی و دیگری تضییع و نابودی است؛ بالطبع شکایت مسجد هم متوجه کسانی خواهد شد که مرتکب این دو معصیت شده اند.
تعطیلی مسجد به دو شکل ممکن است رخ دهد یکی اینکه عملا در آن را ببندند و از ورود افراد به آن جلوگیری کنند همانند کاری که عربستان با مسجد امیرالمومنین علیه السلام و مسجد فاطمه زهرا سلام الله علیها کرده است و با بستن و ایجاد مانع از ورود مسلمانان به این مساجد جلوگیری می کند.(2)
این شکل از تعطیلی می تواند به صورت بسته نگه داشتن مساجد در وقت نماز و یا بستن آن بلافاصله بعد از اتمام نماز جماعت نیز تحقق پیدا کند.
شکل دیگری که می تواند مصداق به تعطیلی کشاندن مسجد شود نوع رفتار و مدیریت اهالی مسجد است که باعث می شود مردم رغبتی به حضور در آن مسجد نداشته باشند و این امر به مرور سبب خالی شدن مسجد از نمازگزار شده و عملا آن مسجد را به تعطیلی می کشاند؛ رفتارهایی نظیر برخورد تند و خشن پیرمردان و پیرزنان مسجد با جوانان و نوجوانانی که میهمانان جدید خانه خدایند و چندان از آداب و احکام مسجد اطلاع ندارند و به سبب شور نشاط نوجوانی قدری نیاز به تحمل دارند.
این سوء رفتارها ممکن است به نوعی از امام جماعت مسجد هم دیده شود؛ مانند حاضر نشدن به موقع برای نماز و یا طول دادن نماز و سخنرانی های گرویی در بین دو نماز. بر اهل فن پوشیده نیست که خلوتی و یا در آستانه تعطیلی برخی مساجد ما معلول این علتهای به ظاهر پیش پا افتاده هستند که درمان آنها کمی دقت و قدری حوصله را طلب می کند.
این هشدار امام صادق علیه السلام را همه باید جدی بگیرند به خصوص متولیان و همسایگان مسجد که فرمود: یکی از شاکیان در قیامت «مَسْجِدٌ خَرَابٌ لَا یُصَلِّی فِیهِ»(3) مسجد ویرانی است که در آن نماز خوانده نمی شود.
امیرالمومنین علیه السلام در سخنی که درباره آینده امت اسلامی است چنین می گوید:
زمانی خواهد آمد که «لَا یَبْقَى فِیهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ» در جامعه تنها آثار ضعیفی از قرآن و یا به تعبیری تنها نوشته های قرآن باقی می ماند و دیگر هیچ. وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ و از اسلام تنها نامی می ماند و دیگر هیچ.
«وَ مَسَاجِدُهُمْ یَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى»؛ در آن روز مسجدها از نظر ساخت و ساز آباداند و به راه ولی از لحا0هدایتگری خرابند و ویران. ساكنان و آباد كنندگانش بدترین اهل زمینند، از آنان فتنه برخیزد و گناه در آنان لانه گیرد، آن كه از فتنهها كناره گرفته او را به آن باز مىگردانند، و هر كه از آن عقب مانده او را به سوى آن سوق مىدهند. خداوند سبحان مىفرماید: «به خود سوگند خوردهام كه فتنهاى در میان آنان برانگیزم كه خردمند در آن سرگردان شود» و براستى كه پروردگار چنین كرده است و ما از پروردگار مىخواهیم از لغزشى كه از ما سر مىزند، بگذرد.(4)
این هشدار امام صادق علیه السلام را همه باید جدی بگیرند به خصوص متولیان و همسایگان مسجد که فرمود: یکی از شاکیان در قیامت «مَسْجِدٌ خَرَابٌ لَا یُصَلِّی فِیهِ»(3) مسجد ویرانی است که در آن نماز خوانده نمی شود.
بی شک این وضعیت اسفناکی که امیرالمومنین علیه السلام از آن خبر داده است، جامعه ما و سایر جوامع اسلامی را تهدید می کند. این تهدید وقتی عملی می شود و چهره شومش را به نمایش می گذارد که اسلام واقعی از زندگی اکثری مردم رخت بربندد و ملاک بایدها و نبایدهای زندگی، خوشامدها و بدآمدهای دلی باشد. به این ملاک پَست، پُست ها و زد و بندهای داخلی و خارجی را هم می توان اضافه کرد. نتیجه اینکه در جامعه اسلامی، اسلامی دیده می شود که امیرالمومنین علیه السلام فرمود، فقط نامی که مردم و دولتمردان و حکومت آن را یدک می کشند و بس.
به جرأت می توان مصداق امروزی کلام امیرالمومنین علیه السلام، حکومتهای عرب منطقه اند که در رأس آنها می توان به عربستان اشاره کرد. کشوری که خود را پایتخت جهان اسلام می داند و در تیراژ میلیونی قرآن چاپ کرده و رایگان تقسیم می کند؛ مساجد گران و بی نظیری می سازد؛ اما در این مساجد سخنی علیه ظلم آمریکا گفته نمی شود؛ اما تا مجال باشد شیعه را رافضی خوانده و مردم را از خطر آن بیم می دهند تا مبادا کسی به صراط مستقیم هدایت شود. به کشور اسلامی قشون کشی کرده و مساجد را تخریب می کند و قرآن را آتش می زند؛ حلقه به گوش بودنش نسبت به دشمنان قسم خورده اسلام هم چیز تازه ای نیست که کسی نداند و از آن بی خبر باشد.
سخن پایانی همان است که امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود: «وَ نَحْنُ نَسْتَقِیلُ اللَّهَ عَثْرَةَ الْغَفْلَةِ»؛ و ما از پروردگار مىخواهیم از لغزشی که از روی غفلت از ما سر مىزند، بگذرد. پس باید به هوش و به کوش بود؛ نواقص را برطرف و اشتباهات را جبران کرد و با گامهایی محکم و استوار به سمت ساخت جامعه ای حرکت کرد که عاری از این معایبی باشد که امیرمومنان علیه السلام هشدار داد.
پی نوشت ها:
1) وسائلالشیعة؛ ج 5 ص 202
2) از مشاهدات عینی نگارنده
3) الخصال ج1 ص142
4) نهج البلاغه کلمات قصار ش369
منبع: تبیان
ادامه مطلب
درباره وبلاگ
آرشیو ماهانه
آرشیو موضوعی
آمار وبلاگ
دیگر امکانات
دستور آسان نماز شب از زبان حجت الاسلام عالی وصیت شهدا