کیفیت ذکر و آداب ذکر گفتن

توصیه: «ابوبکر کتّانی حضرت رسول ـ صلی الله علیه و آله ـ را به خواب دید. گفتا: چه کنم تا دلم بنمیرد؟ گفت: هر روز صدبار بگوی: «یا حَی یا قَیوُم یا لا اِلهَ اِلّا اَنتَ» تا آن روز که دل ها بمیرد و تو بنمیرد، هر روز در این تقصیر مکن.

ای عزیز من! حداقل باید که در شبانه روزی یک ساعت بدو مشغول باشی، و نباید همگی روزگار خود فرا کار دهی. باری در صلح گشاده داشتن شرط کار است».[1]

«ذکرها که بندگان از خود نهند، نتایج طبع باشد، اما قرآن کلام الله است غیرمخلوق؛ زبان را و دل را و جان را به ذکر او مشغول باید کردن، و همیشه به حکم حضور در متابعت انبیا، ذاکر باید بودن که ذکر نبی ـ علیه السلام ـ یاددهنده ایمان است و امت ذاکر، یادکننده».[2]

«باید که ذاکر از یاد جمله مخلوقات خالی بوَد و در دل وی جز یاد خدای نبوَد، و از خواسته ها فارغ بوَد، مگر خواست رضایت حق و جهد کند تا خود را بر خلق پوشیده کند تا وقت وی را مشوّش نکند. و هرچه کند در آن مخلص باید که بوَد؛ نفس شیطان را در آن نصیبی نبوَد. هیچ دریچه چشم نگشاید مگر به ضرورت، و گوش را نشنواند مگر آنچه وی را بدان ضرورت باشد که هریک از اینها تخم شود در زمین دل و بیخ و شاخ زند.

باید که از ذکر حق و معرفت، انیسی سازد که هرکه را در خلوت دنیا از ذکر حق انیسی نباشد، در گور، عظیم رنج تنهایی و پژمانی[3] باشد و هرکه را در دنیا ذکر مولی انیس بوَد، انس و راحت وی در گور زیادت شود از بهر آنکه اسباب شوراننده از میان برخیزد و صرف محبت ماند و همچنان زنده و شادمان بوَد به فضل و رحمت حق تعالی.

شرط دیگر ذاکر را علم است به فرایض و توحید و شریعت، و عامل بوَد بدانچه داند، و پیوسته بر طهارت بوَد به تن و جامه».[4]

[1] . مجموعه آثار فارسی احمد غزالی(پندنامه)، ص260.

[2] . قطب الدین عبّادی، التصفیه فی احوال المتصوفه، تصحیح: غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات علمی، 1368، ص79.

[3] . پژمانی: افسردگی، پشیمانی، غمناکی.

[4] . نامه های عین القصاه همدانی، صص36 و 37.