فلسفه پاکی بدن در نمازچیست؟

در اسلام یک خصوصیتی هست و آن این است که با این که روح عبادت ارتباط و پیوند بنده با خدا و شکستن دیوار غفلت و توجه به خداست اما نکته جالب این است که اسلام به عبادت شکل داده و به شکل هم نهایت اهمیت را داده و در آن شکل نیز یک سلسله برنامه های تربیتی را در لباس عبادت وارد کرده است. مثلا از نظر این که قلب انسان می خواهد متوجه خدا باشد این چه اثری دارد که بدن انسان پاک باشد یا نباشد؟ اِنَّ اللهَ یَنظُرُ الی قُلوبِکُم وَ لا یَنظُرُ اِلی صُورِکُم۱.

ما که با بدن نمی خواهیم پیش خدا برویم، حالا بدنمان پاک باشد یا نباشد، ما با دل می خواهیم پیش خدا برویم، دلمان باید پاک باشد. ولی اسلام وقتی که عبادت را تشریع می کند، چون می خواهد مخصوصا عبادت هم یک اثر خاصی از نظر تربیتی داشته باشد، چیزی را که به عبادت ربط زیادی ندارد ولی در تعلیم و تربیت مؤثر است، در لباس عبادت - اعم از واجب و مستحب - پیاده می کند و در ضمن آن می گنجاند، مثل مسأله غسل، مسأله وضو، دائم الوضو بودن، دائم الطّهاره بودن - که یکی از سنتهای اسلامی است - و غسل های مستحبی به عناوین مختلف. به هر حال اسلام می گوید به نماز که می ایستید بدن و جامه تان پاک باشد. این خود یک برنامه نظافت است در ضن عبادت.۲
اسلام آخرت را در متن دنیا و دنیا در متن آخرت قرار داده است. مثلا به نماز نظر بکنیم، جنبه اخروی خالصش همین است که انسان به یاد خدا باشد، خوف خدا داشته باشد. برای حضور قلب و توجه به خدا که این همه آداب ضرورت ندارد، برو وضو بگیر، شستشو بکن، خودت را پاکیزه بکن، مگر برای نزد خدا رفتن شستشوکردن هم تأثیر دارد؟ از نظر پیش خدا رفتن تأثیر ندارد که صورت انسان شسته باشد یا نه، ولی خداوند می گوید وقتی می خواهی نماز بخوانی «اِذا قُمتُم اِلَی الصَّلوةِ فَاغسِلُوا وُجُوهَکُم وَ اَیدِیَکُم اِلَی المَرافِق» ۳ وقتی که می خواهی به نماز بایستی اول وضو بگیر، صورتت را بشوی، دستهایت را بشوی، بعد مشغول نماز شو.
ما می بینیم نظافت را با عبادت توأم کرده است. «وَ اِن کُنتُم جُنُباً فَاطَّهَّروا»! اگر جنب هستی باید تمام بدنت را شستشو دهی، اینجا نظافت مقرون به عبادت است. ۴

پی نوشت:
۱. الجامع الصغیر، ج۱، ص۷۴.
۲. تعلیم و تربیت، ص۱۸۶-۱۸۷.
۳. سوره مائده، آیه ۶.
۴. گفتارهای معنوی، ص۶۸.
۵. طهارت روح، ص۲۰۰-۲۰۱.