نماز شب و نافله‌ی صبح

و اصبر لحکم ربّک فانّک باعیننا و سبّح بحمد ربّک حین تقوم، و من اللّیل فَسَبِّحهُ و ادبار النّجوم.
درطریق ابلاغ حکم پروردگارت صبر و استقامت کن چرا که تو در حفاظت کامل ما قرار دادی و هنگامی که برمی‌خیزی پروردگارت را تسبیح و حمد گوی و (همچنین) به هنگام شب او را تسبیح کن و به هنگام پشت کردن ستارگان و طلوع صبح.
«طور ، 48 و 49»
دراین آیه پیامبر را در مقابل این همه کارشکنی‌ها و تهمت‌ها و ناسزاها دعوت به صبر و استقامت می‌کند، می‌فرماید: (در طریق ابلاغ حکم پروردگارت صبر و شکیبایی و استقامت کن.
اگرتو را کاهن و مجنون و شاعر می‌‌خوانند صبر کن و اگر آیات قرآن را افتراهایی می‌پندارند که به خدا بسته شده است شکیبایی نما و اگر در برابر این همه براهین منطقی باز به لجاج و عناد ادامه می‌دهند استقامت به خرج ده،مبادا دلسرد و یا ضعیف و ناتوان شوی.
واز آنجا که راز و نیاز با خدا و نیایش و عبادت او و تسبیح و تقدیس ذات پاکاو، به انسان آرامش و نیرو می‌بخشد به دنبال دستور صبر می‌فرماید:
و سبح بحمد ربک حین تقوم.
هنگامی که برمی‌‌خیزی تسبیح و حمد پروردگارت را بجا آور.
هنگامیکه در سحرگاه برای عبادت و نماز شب برمی‌‌خیزی و هنگامی که از خواب برای ادای نماز واجب برمی‌‌خیزی و هنگامی که از هر مجلس و محفلی برمی‌خیزی، حمد وتسبیح او کن.
مفسراندر این آیه تفسیرهای گوناگونی دارند ولی جمع میان همه‌ اینها نیز ممکن است، چه در سحرگاه برای نماز شب، و چه بعد از خواب برای ادای فریضه، و چه بعد از قیام از هر مجلس باشد.
آریروح و جانت را به تسبیح و حمد خدا نور و صفا ببخش، زبانت را به ذکر او خشبو کن، از یاد او مدد بگیر و برای مبارزه با کار شکنی‌های دشمن آماده شو.
در روایات متعددی آمده است که پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ هنگامی که از مجلس برمی‌خاست تسبیح و حمد به جا می‌آورد و می‌فرمود:
انّه کفّارة المجلس.
این تسبیح و حمد کفاره‌ مجلس است![1]
و من اللّیل فسبّحه و ادبار النّجوم.
همچنین در شب او را تسبیح کن و به هنگام پشت کردن ستارگان و طلوع صبح.
بسیاریاز مفسران جمله‌ (و من اللّیل فسبحه) را به (نماز شب) تفسیر کرده‌اند، (و ادبار النجوم) را به دو رکعت نافله‌ صبح که در آغاز طلوع فجر و به هنگام پنهان شدن ستارگان در نور صبح انجام می‌شود.
بههر حال عبادت و تسبیح و حمد خدا در دل شب و در آغاز طلوع فجر لطف و صفای دیگری دارد و از تظاهر و ریا دورتر است و آمادگی روحی برای آن بیشتر می‌باشد چرا که کارهای مشغول کننده‌ زندگی روزانه تعطیل است استراحت شبانه به انسان آرامش بخشیده،‌ قال و غوغا فرو نشسته و در حقیقت همزمان با وقتی است که پیامبر به معراج رفت و در مقام (قاب قوسین) در آن خلوتگه راز قرار گرفت و با خدای خود به راز و نیاز پرداخت.
و به همین دلیل در آیات مورد بحث روی این دو وقت تکیه شده است.
و در حدیثی از پیغمبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌خوانیم:
رکعتا الفجر خیر من الدّنیا و ما فیها.
دو رکعت نافله‌ صبح برای تو بهتر است از دنیا و آنچه در دنیاست.[2]

[1] . تفسیر المیزان، ج 19، ص 24.
[2] . تفسیر نمونه، ج 22، ص 467 الی 469.