خداوند در قرآن به هنگام بیان وجوب وضو و کیفیت آن می‌فرماید: «یَا أیهَا الّذین آمنوا إِذا قمتم إلی الصلاة فَاغسِلوا وجوهَکم و أَیدیَکُم إِلی المرافق وامسحوا بروءوسکم و أرجلکم إلی الکعبین...؛ ای کسانی که ایمانآورده‌اید! هنگامی که به نماز می‌ایستید، صورت و دست‌ها را تا آرنج بشوییدو سر و پاها را تا برآمدگی جلو پا مسح کنید...».^[1]

این آیه یکی از آیات الاحکام است که از آن‌ها احکام شرعی عملی که افعال مکلفان را در امور مربوط به زندگی دنیا و دینی‌شان تنظیم می‌کند، استنباط می‌شود. این گونه آیات، دلالت و تعابیر آشکار و روشنی دارد؛ زیرا مخاطب اینآیات، مردمان باایمانی هستند که مایلند رفتار خویش را طبق آیات قرآنی انجام دهند. از این رو این آیات، از آیات مربوط به توحید و معارف عقلی، به ویژه مسائل مربوط به مبدأ و معاد که دیدگان اندیشمندان متبحر را به خود جلبمی‌کند، متفاوت است.

انسان اگر در این آیات و نظایر آن‌ها که مبین وظایف مسلمانان است، مانندآیاتی که وجوب اقامه نماز در اوقات پنج‌گانه را بیان می‌کند، تأمّل کند، درمی‌یابد این گونه آیات که همه مومنان را مورد خطاب قرار می‌دهد تا وظایف آنان را به هنگام اقامه نماز ترسیم کند، از تعابیر محکم و دلالت روشنی برخوردار است.

این گونه خطاب‌ها باید از هر گونه پیچیدگی و ابهام، تقدیم و تأخیر و تقدیر کلمه یا جمله‌ای عاری باشد تا عموم مسلمانان در هر سطحی که هستند، اعم از عالمی که به دقایق قواعد عربی آشناست و غیرعالم، از مضمون آن آگاه شوند. بنابراین هر کس آیه مزبور را به گونه‌ای دیگر تفسیر کند، از جایگاه آن بی‌خبر است؛ همچنان که اگر کسی تلاش کند آن را در پرتو فتاوای فقهی فقهاتفسیر کند، از راه درستی وارد نشده است.

جبرئیل امین این آیه را بر قلب رسول اکرم صلی الله علیه و آله نازل کرد واو آن را برای مومنان تلاوت نمود و مومنان به روشنی و بدون هیچ گونه تردیدو ابهام و غموضی، وظیفه خود را در مقابل آن دریافتند. تنها در دوره پیدایشاجتهادات و تضارب آرا غموض و پیچیدگی در آن ایجاد شد.

بنابراین کسی که این آیه مبارک را با دقت بخواند، با قلب و زبان خود اعتراف می‌کند: بار خدایا منزهی تو! چه فصیح و بلیغ است کلام تو. آن‌ چه قبل از نماز بر هر فرد مسلمانی واجب و لازم است، آشکار و بیان کردی، چرا کهدر آغاز فرمودی: «یَا أیها الذین آمنوا إذا قمتم إلی الصّلاة؛ ای کسانی کهایمان آورده‌اید هنگامی که به نماز می‌ایستید».

آن گاه در تبیین کیفیت وظیفه ما هنگام نماز، این دو امر را بیان فرمودی:قرآن واقعیت این فریضه را در طی دو جمله بیان می‌کند که وضو از دو شستن تشکیل شده است: «فَاغسلوا وجوهکم و اَیدیکم إلی المرافق؛ صورت و دست‌ها را تا آرنج بشویید» همچنان که از دو مسح تشکیل شده است: «فامسحوا بروءوسکم و أرجلکم إلی الکعبین؛ سر و پاها را تا برآمدگی جلوی پا مسح کنید».

«أفغیراللّه أبتغی حکماً و هو الذی أنزل إلیکم الکتاب مفصّلاً؛^[2] با این حال؛ آیا غیر از خدا را به داوری طلبم؟ در حالی که کتاب آسمانی را که همه چیز در آن آمده، به سوی شما فرستاده است».^[3]

1- سوره مائده، آیه 6.

2-  فصلنامه فقه اهل بیت فارسی، شماره 38، جعفر سبحانی.

3-  فصلنامه فقه اهل بیت فارسی، شماره 38، جعفر سبحانی.