امام سجاد (علیه السلام) و نماز

از القاب مبارك حضرت، همچون زين العابدين، سيّد السّاجدين، ذوالثّفنات، سجاد ... به روشني پيدا است كه اين امام همام مرد عرصه محراب و بندگي است، عبادت هاي سنگيني از حضرت نقل شده كه انسان به تعجّب مي افتد، اينك گوشه اي از عبادت ها و حال آن جناب را متذكّر مي شويم هر گاه حضرت قصد انجام نماز مي نمودند: به مكان خشني مي رفت، خود را از مردم پنهان مي نمودند، مشغول نماز مي شد، و زياد گريه مي كرد، يك روز در هواي بسيار گرم بدنبال چنين جايگاهي بود، كه يكي از غلامان متوجّه آن جناب شد، ديد حضرت پيشاني را بر سنگ سختي نهاده، و گريه مي كند، ساعتها طول كشيد تا آن كه حضرت سر از سجده برداشت از بس گريه كرده بود، چنين مي نمود، كه سر و صورت را در آب فرو برده است[1].
امام صادق ـ عليه السّلام ـ از زبان پدرش نقل مي كند كه علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ هر گاه به نماز مي ايستاد:«كأنّه ساق شجرة لايتحرّك منه شيء الاّ ما حركت الرّيح منه[2].»، يعني: گويا تنه درختي است، هيچ حركتي در وي مشاهده نمي شد، جز آن مقدار كه باد به حركت در مي آورد، و چون به قرائت:«مالك يوم الدين» مي رسيد، آنقدر آن را تكرار مي كرد، كه نزديك بود قالب تهي كند، شبها را پس از مختصري خواب در حدّي كه بدن مباركش از تعب نياسايد، به عبادت مي گذراند، و روزها را غرق نور، در عبادت به معني وسيع كلمه مي كرد. تمام ماه رمضانش از پس آن همه نماز به دعا و تسبيح و استغفار مي گذشت، و براي خود كيسه اي چرمي داشت، كه تربت عالي و پاك حضرت سيّدالشّهداء را در آن ريخته بود، و به گاه سجده بر آن تربت پرقيمت سجده مي كرد[3].
در كتاب خصال شيخ صدوق آمده است كه امام پنجم ـ عليه السّلام ـ مي فرمايند: پدرم حضرت زين العابدين ـ عليه السّلام ـ نظير حضرت علي ـ عليه السّلام ـ روزي هزار ركعت نماز به جاي مي آورد، پدرم داراي پانصد درخت خرما بود، آن بزرگوار پاي هر درختي دو ركعت نماز به جاي مي آورد، موقعي كه مشغول نماز مي شد، رنگ مباركش تغيير مي كرد، و...، و اعضاي مباركش از خوف خدا مي لرزيد و نيز ايشان فرمودند: بر پدرم وارد شدم، در حالي كه آنقدر امام سجّاد ـ عليه السّلام ـ عبادت كرده بود، كه كسي به پاي او نمي رسيد، و از كثرت شب زنده داري رنگش زرد شده و از شدت گريه دو چشمش سوخته و از سجده هاي طولاني پيشاني حضرتش مجروح و بيني اش پاره و از بسياري قيام در نماز، دو ساق پايش ورم كرده بود، من وقتي اين صحنه را ديدم به گريه افتادم، در حالي كه پدرم، در فكر بود، پس به من فرمود: كتابي كه عبادت هاي علي ـ عليه السّلام ـ در آن نوشته شد براي من بياور، وقتي آن كتاب را آوردم، و امام ـ عليه السّلام ـ كمي از آن را خواند، كتاب را كناري گذاشت و ضجّه اي زد و فرمود: چه كسي قادر است كه در عبادت به علي ـ عليه السّلام ـ برسد[4].
ابوحمزه ثمالي مي گويد: ديدم، حضرت زين العابدين وارد مسجد كوفه شد، و در كنار ستون هفتم كفش مبارك از پاي بيرون آورد، و آماده نماز شد، دستهاي مبارك خود را تا محاذي گوش بالا برد، و تكبيري گفت، كه جميع موهاي بدن من از ترس شنيدن و عظمت آن تكبير بر بدنم راست شد! و چون شروع به نماز كرد، لهجه اي پاكيزه تر و دلرباتر از او نديدم[5].
طاووس يماني مي گويد: شبي وارد حجر اسماعيل شدم، ديدم حضرت زين العابدين در سجده است و كلامي را تكرار مي كند، گوش كردم، ديدم مي فرمايند:«الهي عبيدك بفنائك، مسكينك بفنائك، فقيرك فنائك»، فناء در لغت به معناي فضاي در خانه است. يعني بنده تو و مسكين تو و محتاج تو بر درگاه تو منتظر رحمت تو است و چشم عفو و احسان از تو دارد. طاووس مي گويد آن جملات را حفظ كردم، و پس از آن هر گونه بلا و المي مرا گرفت، در سجده نمازم آن جملات نوراني را گفتم، برايم خلاصي و فرج پيش آمد[6]!
درباره امام سجّاد ـ عليه السّلام ـ روايت شده كه هرگاه وضو مي گرفت، رنگ چهره اش زرد مي شد، يكي از اطرافيان به حضرت ـ عليه السّلام ـ گفت: چرا در هنگام وضو اين حالت به شما دست مي دهد، حضرت ـ عليه السّلام ـ فرمودند: آيا مي دانيد كه در مقابل چه كسي مي خواهم بايستم[7].
«عن ابي حمزة الثمالي قال: رأيت علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ يصلّي، فسقط رداؤه عن منكبه، قال: فلم يسوّه حتّي فرغ من صلاته، قال: فسألته عن ذالك، فقال: ويحك اتدري بين يدي من كنت، انّ العبد لا يقبل منه صلاة الّا من اقبل منها، فقلت جعلت فداك هلكنا، فقال ـ عليه السّلام ـ كلاّ، انّ متمّم ذلك للمؤمنين بالنّوافل[8].» يعني: ابوحمزه ثمالي مي گويد: كه روزي در حال نماز رداء از شانه آن حضرت ـ عليه السّلام ـ افتاد، حضرت تا فراغت از نماز آن را به شانه نيفكند، از علّت اين امر سؤال شد، حضرت فرمودند: واي بر تو، آيا مي داني كه در مقابل چه كسي ايستاده ام، به درستي كه نماز بنده جز به همان مقدار كه با توجه و حضور قلب و اقبال به خدا باشد از او پذيرفته نمي شود، راوي مي گويد: گفتم فدايت شوم، پس هلاك شديم ما، فرمودند: نه، خداوند اين نمازهاي ناقص را با نوافل و نمازهاي مستحبّي كامل مي سازد.
روايت شده كه روزي در حال نماز حالت غشوه به آن حضرت ـ عليه السّلام ـ دست داد چون به هوش آمد، از اين حالت سؤال شد، حضرت ـ عليه السّلام ـ فرمودند: پيوسته آيه اي از قرآن بر قلبم مي گذرانيدم، تا آن گاه كه آن آيه را از گوينده اش شنيدم، در اين هنگام بود كه جسمم توانايي مشاهده قدرت او را نداشت[9].
«عن ابي يعفور، قال مولانا الصّادق ـ عليه السّلام ـ كان عليّ بن الحسين ـ عليه السّلام ـ اذا حضرت الصّلاة اقشعرّ جلده و اصفرّ لونه و ارتعد كالسّعفة[10].»، يعني: ابي يعفور، از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل مي كند،كه حضرت ـ عليه السّلام ـ فرمودند: عليّ بن الحسين ـ عليه السّلام ـ هر گاه براي نماز بپا مي خواست، پوستش مي لرزيد، و رنگش زرد مي شد، و مثل شاخه درخت خرما به خود مي پيچيد.
امام باقر ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: پدرم امام سجّاد ـ عليه السّلام ـ در شبانه روز، هزار ركعت نماز مي خواندند[11].

پی نوشت:

[1] . بخارالانوار/ ج84/ 261.
[2] . بحارالانوار/ ج84/ ص 248، فلاح السائل/ 161.
[3] . منتهي الآمال/ ج 2/ باب ششم/ فصل سوم/ 7.
[4] . طبق نقل كتاب: ارزش و اهميّت نماز به زبان ساده/ 47 و 48.
[5] . منتهي الآمال/ ج 2/ باب ششم/ فصل سوم/ 8.
[6] . منتهي الآمال/ ج 2/ باب ششم/ فصل سو/ 8.
[7] . اسرار الصّلوة، ملكي تبريزي/ 119.
[8] . وسائل الشّيعه/ ج 4/ باب تأكّد استحباب الاقبال«بالقلب» علي الصّلاة و .../ حديث 6/ 688.
[9] . اسرار الصّلوة، ملكي تبريزي/ 119.
[10] . فلاح السائل/ 101/ بحارالانوار/ ج 84/ 247.
[11] . وسائل/ ج 1/ 68.

منبع: سایت اندیشه قم