نماز چه نقشی در تربیت اخلاقی افراد دارد؟

رام کردن نفس و از بین بردن تکبّر

حضرت علی (علیه السلام) مى فرمايد: «نماز به همه وجود انسان آرامش مى بخشد، چشمها را خاشع و خاضع مى گرداند، نفس سركش را رام، دلها را نرم و تكبر و بزرگ منشى را محو مى كند.»

زنده كردن حس شكر گزاري

پرستش خدا حس تقدير و شكرگزارى را در انسان زنده مى‏كند، قدر دانى از مقامى كه نعمتهاى پرارزشى را در اختيار انسان نهاده، نشانه لياقت و شايستگى او نسبت به الطافى است كه در حق او انجام گرفته است.

امام زين العابدين راجع به عبادت پيامبر خدا (صلی الله عليه و آله) فرموده اند: آنقدر پيامبر در نماز ايستاد تا قدمهايش ورم كرد چنان در روزه دارى تشنه مي شد آب دهانش خشك مي گرديد، گفتند يا رسول الله مگر خداوند وعده مغفرت به شما نداده است؟ مي فرمود آيا بنده شكرگزار خدا نباشم؟!

بهترين وسيله براى خويشتن دارى و كنترل غرايز

از لحاظ تربيتي، ياد خدا بهترين وسيله براى خويشتن دارى و كنترل غرايز سركش و جلوگيرى از روح طغيان است.

«نمازگزار» همواره به ياد خدا مى‏باشد، خدايى كه از تمام كارهاى كوچك و بزرگ ما آگاه است، خدايى كه از آنچه در زواياى روان ما وجود دارد و يا از انديشه ما مى‏گذارد، مطلع و باخبر است.

از اين نظر قرآن يكى از اسرار نماز را ياد خدا معرفى مى‏كند: « نماز را براى ياد من بپادار!»

دورى از گناه:

نمازگزار ناچار است كه براى صحت و قبولى نماز خود از بسيارى از گناهان اجتناب ورزد؛ مثلاً يكى از شرايط نماز مباح بودنِ آب وضو و غسل، لباس و مكان نمازگزار است و اين سبب مى‏شود كه گرد حرام نرود و در كار و كسب خود از هر نوع حرام اجتناب نمايد؛ زيرا بسيار مشكل است كه يك فرد تنها در امور مربوط به نماز به حلال بودن آنها مقيد شود و در موارد ديگر بى پروا باشد.

خداوند می ‏فرمايد: « و نماز را برپا دار، كه نماز (انسان را) از زشتيها و گناه بازمی ‏دارد...»

اگر نمازگزار متوجه باشد كه شرط قبولى نماز در اين است كه نمازگزار زكات و حقوق مستمندان را بپردازد؛ غيبت نكند؛ از تكبر و حسد بپرهيزد؛ از مشروبات الكلى اجتناب نمايد و... نمازگزار حقيقى ناگزير است تمام اين امور را رعايت كند.

غفلت زدايى‏

بزرگ‏ترين مصيبت انسان آن است که هدف آفرينش خود را فراموش کند و غرق در زندگى مادى و لذائذ زودگذر گردند، اما چون نماز در هر شبانه روز پنج بار انجام مى‏شود، مرتباً به انسان اخطار مى‏کند و هشدار مى‏دهد و هدف آفرينش او را خاطر نشان مى‏سازد... و اين نعمت بزرگى است که انسان وسيله‏اى در اختيار داشته باشد که در هر شبانه روز چند مرتبه به او بيدار باش گويد.

امام رضا عليه السلام فرمودند: « (مردم خدا را عبادت مي كنند ) براى اين كه ذكر او از يادشان نرفته و تارك مراسم ادب نشده و نسبت به امر و نهى او مرتكب لهو نشوند حال اگر بدون انجام مراسم عبوديت به حال خود واگذارده شوند روزگار دراز بر آنها بگذرد و دلهايشان سخت و قسى گردد.»