عبادت شبانه پا برجاتر است
عبادت شبانه پا برجاتر است
عبادت در شب، به ویژه در سحرگاهان و نزدیک طلوع فجر، اثر فوق‌العاده ای در صفای روح، تهذیب نفوس، تربیت معنوی انسان، پاکی قلب و بیداری دل، تقویت ایمان و اراده، تحکیم پایه‌های تقوی در دل و جان انسان دارد که حتی با یک مرتبه آزمایش، انسان آثار آن را به روشنی در خود احساس می‌کند.
امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند : سه چیز از عنایان مخصوص الهی است: عبادت شبانه، افطار دادن به روزه داران و ملاقات برادران مسلمان.همچنین در جای دیگری می‌فرمایند : نماز شب گناهان روز را از بین می‌برد.
حقیقت و فواید و اهمیت شب چیست؟
خداوند شب و روز را خلق کرد تا مردم در روز به تلاش برای معاش خود بپردازند و شب را زمانی برای استراحت و تجدید قوای بدن قرار داد. آمد و شد (اختلاف) شب و روز باعث به وجود آمدن سال و ماه می‌شود و این اختلاف حکمت آمیز فضای مناسبی برای زندگی حیوانات و گیاهان و انسان ایجاد می‌کند آفرینش شب و روز از آیات و نشانه‌های الهی است که در هر کدام آنها رمز و رازی نهفته است.
نماز شب یکی از نمازهای مستحب موکّد می‌باشد که جزای آن در قرآن «مقام محمود» و «قره العین» بیان شده است
آرامش و سکونتی که در شب نهفته است باعث تغییرات جسمی و روحی قابل توجهی در موجودات زنده بالاخص انسان می‌شود. اینکه شب چه چیز نهفته‌ای دارد که این همه مورد توجه در آیات و روایات می‌باشد، به تعبیر خود قرآن همان تاریکی، سکونت، پوشش حاصل از تاریکی و سکونش می‌باشد و این سکون و آرامش باعث آرامش روحی شگرفی در انسان می‌شود و به همین دلیل قسمت عمده خواب در شب صورت می‌گیرد به خواب فرورفتن همه موجودات عالم، تعطیلی کار و مشاغل روزانه و محیط آرام و ساکت شب، محل مناسبی برای عبادت و خلوت با معبود و معشوق یگانه هستی است خلوتی که در آن خلوص عبادت و قرب انسان بیش از هر زمان دیگری است.
پاداش نماز شب چیست ؟
نماز شب یکی از نمازهای مستحب موکّد می‌باشد که جزای آن در
قرآن «مقام محمود» و «قره العین» بیان شده است . یکی ازوالاترین شبها، از نظر مقام و ارزش، شب مبارک قدر است که در این شب امور یک سال انسان‌ها مقدر می‌شود و نزول قرآن کریم در این شب مبارک می‌باشد و اینکه نزول قرآن و مقدرات انسان در یک شب جمع شده شاید برای این باشد که قرآن نشان دهنده راه هدایت و سعادت است و ارتباط مستقیم با تقدیرات الهی برای انسان دارد و اگر انسان در راستای دستورات حکیم قرآن و سیره اهل بیت قرار گیرد می‌تواند خود مصداقی از لیله‌القدر شود.
إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْاً وَأَقْوَمُ قِیلًا
همانا برخاستن در شب برای عبادت و پرستش خدا دشوارتر و برای خواندن استوارتر است. (مزمل - آیه 6)
ناشئة:
معنایش قیام و برخاستن است. در روایتی از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل شده که فرمودند: برخاستن برای نماز شب در آخر شب است. همچنین از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که فرمود: معنای ناشئة برخاستن انسان است از رختخواب آسایش فقط به خاطر کسب رضایت پروردگار متعال یعنی در برخاستن از خواب، تنها یک نظر دارد و یک اندیشه در سر می‌پروراند و آن نیت خالص برای اطاعت پروردگار است که هیچ ریا و شائبه‌ای در آن نیست.
اشد وطئا:
یعنی زحمت و مشقتش بیشتر است.
در روایات مکرر ذکر شده که بهترین اعمال دشوارترین و پر مشقت ترین آنها است
اقوم قیلا:
اقوم: از ماده قیام گرفته شده به معنای پا برجاتر و استوارتر.
روان‌تر و استوارتر خواندن قرآن و ادعیه و مناجات با قاضی الحاجات به سبب حضور قلب و فرو نشستن آوازه‌ها در دل شب.
و قیل: به معنای سخن گفتن است که در این آیه اشاره به عبادت و ذکر خدا و قرائت قرآن دارد.
از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که فرمود: معنای ناشئة برخاستن انسان است از رختخواب آسایش فقط به خاطر کسب رضایت پروردگار متعال یعنی در برخاستن از خواب، تنها یک نظر دارد و یک اندیشه در سر می‌پروراند و آن نیت خالص برای اطاعت پروردگار است که هیچ ریا و شائبه‌ای در آن نیست
نماز شب در کلام وحی
در قرآن کریم متجاوز از ده مورد از شب زنده داران و متهجدین و آنان که پاسی از شب را به راز و نیاز مشغول می‌شوند و مشمول غفران و رحمت الهی می‌گردند ، یاد شده است به عنوان‌هایی از آن اشاره می‌شود .
دعوت پیامبر به شب زنده داری
خداوند به رسول اکرم (ص) چنین می‌فرماید :« و من اللیل فتهجّد به فافله لک عسی ان یبعثک الله ربک مقاما محمودا ، پاسی از شب را از خواب بر خیزید و ( قرآن و نماز ) بخوان ، این یک وظیفه‌ی اضافی برای توست تا پروردگارت به مقامی در خور و شایسته بر انگیزد » .(سوره‌ی اسراء/ 79)
بر خاستن از بستر برای راز و نیاز
خداوند می‌فرماید :« تتجافی جنوبهم عن المضاجهم یدعون ربهم خوفاً و طمعاً و مما رزقناهم ینفقون، آنان پهلوهای خود را از بستر گرم بر می‌گیرند و از خوش دوری می‌گزینند و خالق و رب خویش را می‌خوانند و ترس گناهان خویش به رحمت او چشم می‌دوزند و از آن چیزی که قسمت و روزی آنان کرده است ، انفاق می‌کنند .» (سجده /16).
سحرگاه زمان غفران الهی
قرآن مجید ، سحر خیزی را از صفات انسان پرهیزگار و خدا ترس می‌داند . خداوند در قرآن مجید می‌فرماید : « کانوا قلیلاً من اللیل ما یهجدون و با لا سحارهم یستغفرون ، آن پرهیزکارانی که به گمان در بهشت مکان داده شده‌اند ، آن‌هایی هستند که شبها کم می‌خوابند و به عبادت مشغول می‌شوند ، اما به عبادت خود مغرور نیستند و در هنگام سحر از خدا طلب آمرزش می‌کنند ». (ذاریات /17)
امام صادق (ع) در تفسیر این آیه می‌فرماید : " کسی که در نماز وتر هفتاد بار « استغفر الله ربی و اتوب الیه » بگوید و یک سال مدوامت کند خداوند او را جز استغفار کنندگان در سحر « و المستغفرین با لا سحار » قرار می‌دهد و حتماً او را مشمول رحمت خویش می‌سازد .
نماز شب و تجدید قوا
عبادت‌های شبانه و نیایش‌های سحر گاهی پر از تلاوت آیات قرآن و وسیله‌ای برای باز سازی روحی و روانی انسان‌های با ایمان و پر هیزکار است .
در قرآن آمده است : « ان نا شئه اللیل هی اشد و طئاً و اقوم قیلا ... این دستور عبادت و تلاوت شبانه به خاطر آن است که برنامه‌ی عبادت و تعلیم ، شب پا بر جا و با استقامت‌تر است» (مزمل/6) .
برای نماز شب می‌توان به نماز شفع و وتر اکتفا کرد بلکه می‌توان به هنگام تنگی وقت ، تنها به نماز وتر اکتفا نمود . وقت نماز شب از نیمه‌ی شب تا فجر صادق است و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامی ثلث آخر شب « سحر » محسوب می‌شود و افضل از آن خواندن نماز شب ، نزدیکی‌های فجر است
قرآن و وصف شب زنده داران
خداوند در قرآن بندگان واقعی را شامل افراد ذیل می‌دانند ، انسان‌های صابر و شکیبا در بلایا و سختی‌ها ، راست گفتار و صادق ، فرمان بر از دستورات الهی در هر حال ، انفاق کنندگان اموال و آمرزش خواهان در سحر گاهان می‌داند که در نماز شب و نماز وتر شایسته است که هفتاد بار استغفار شود .
" الصابرین و الصادقین و القانتین و المنفقین و المستغفرین با لا سحار ، این بندگان صابر و شکیبا در بلایا و سختی‌ها ، راست گفتاران و فرمان بران در هر حال و انفاق کنندگان اموال در راه خدا و جویندگان استغفار خداوندی در سحر گاهان هستند »(آل عمران / 17)
کیفیت نماز شب
نماز شب 8 رکعت است و سپس دو رکعت نماز شفع و آنگاه یک رکعت نماز وتر که با فضیلت‌ترین نماز شب ، نماز وتر و شفع است و دو رکعت شفع برتر از وتر است .
برای نماز شب می‌توان به نماز شفع و وتر اکتفا کرد بلکه می‌توان به هنگام تنگی وقت ، تنها به نماز وتر اکتفا نمود . وقت نماز شب از نیمه‌ی شب تا فجر صادق است و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامی ثلث آخر شب « سحر » محسوب می‌شود و افضل از آن خواندن نماز شب ، نزدیکی‌های فجر است .(تحریرالوسیله / ج1/ص136)
نیایش بندگان در سحرگاهان از ویژگی‌های بندگان شایسته‌ی خداوند است ." و الذین یبیتون لربهم سجّداً و قیاماً ، کسانی که شب را برای پروردگارشان در حال سجده و قیام بیتوته می‌کنند . (سوره ی فرقان/ 64)
نتیجه گیری :
کسانی که خواب خوش شبانگاهی را بر خود حرام می‌کنند و در جایی که تظاهر و ریا وجود ندارد به ذکر خدا و قیام و سجود در پیشگاه با عظمت خالق هستی می‌پردازند و پاسی از شب را به مناجات مشغول و قلب و روح خود را با ذکر خداوند نورانی می‌سازند مشمول بخشش و رحمت خداوند خواهند بود .
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند : " رکعتا الفجر خیر من الدنیا و ما فیها ، دو رکعت نافله‌ی صبح برای تو از آن دنیا و آنچه در آن است بهتر می‌باشد ."
منابع :
سوز سحرگاهی ؛ مهدی راهبر
سجاده‌ی عشق ؛ محمد مهدی علی قلی
فضایل و آثار نماز شب، عباس عزیزی
سایت حوزه؛ مقاله علی محمد سلطان محمدی آرانی
ادامه مطلب
نتایج نماز شب و سحرخیزی!
نتایج نماز شب و سحرخیزی!
خدا را پرستش كن و چیزى را شریك او قرار نده نمازهاى واجب را انجام ده و زكات واجب (حق مستمندان) را اداء كن و ماه رمضان را روزه بگیر.
امام فرمود: «الصوم جنة، و الصدقة تذهب بالخطیئة، و قیام الرجل فى جوف اللیل بذكر الله، ثم قرأ تتجافى جنوبهم عن المضاجع»
روزه سپرى است در مقابل آتش و صدقه محو كننده گناه است، و برخاستن انسان در دل شب او را به یاد خدا مىاندازد، سپس آیه تتجافى جنوبهم عن المضاجع را تلاوت فرمود.
در تفسیر مجمع البیان از معاذ بن جبل چنین نقل شده كه در غزوه تبوك در خدمت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بودم، گرما همه را سخت ناراحت كرده بود. (تفسیر نمونه ج: 17 ص: 156)
و هر كس به گوشه‌اى پناه می‌برد، ناگهان دیدم كه پیامبر (صلی الله علیه وآله) از همه به من نزدیكتر است، خدمتش رفتم عرض كردم: اى رسول خدا (صلی الله علیه وآله) عملى به من بیاموز كه مرا وارد بهشت كند، و از آتش دوزخ دور سازد.
فرمود: سۆال بزرگى كردى، اما پاسخ آن براى كسى كه خدا بر او آسان كرده است مشكل نیست سپس افزود: «تعبد الله و لا تشرك به شیئا و تقیم الصلوة المكتوبة و تۆدى الزكوة المفروضة و تصوم شهر رمضان»
خدا را پرستش كن و چیزى را شریك او قرار نده نمازهاى واجب را انجام ده و زكات واجب (حق مستمندان) را اداء كن و ماه رمضان را روزه بگیر.
بعد فرمود: و اگر بخواهى از ابواب خیرات به تو خبر می‌دهم عرض كردم اى پیامبر بفرمائید فرمود: «الصوم جنة من النار و الصدقه تكفر الخطیئه و قیام الرجل فى جوف اللیل یبتغى وجه الله ثم قرأ هذه الایه تتجافى جنوبهم عن المضاجع»
روزه سپرى است در برابر آتش و انفاق در راه خدا كفاره گناهان است، و قیام انسان در دل شب براى خشنودى خدا.
سپس آیه تتجافى جنوبهم را قرائت فرمود.
اگر انسان بخواهد لذّت هاى معنوى و الهى را در این دنیا درك كند، چاره‌اى ندارد جز این كه از لذّتهاى مادّى كسر كند. به خدا قسم لذّتى كه یك مرد با ایمان در آن وقت شب كه بلند مى‌شود و چشمش مى‌افتد به آسمان پر ستاره و آیات آخر سوره آل عمران را كه صداى هستى است و از قلب وجود برخاسته است، مى‌خواند و با هستى هم صدا مى‌شود، احساس می‌كند برابر است با یك عمر لذّت مادّى در این دنیا
گرچه هیچ مانعى ندارد كه آیه مفهوم وسیعى داشته باشد، هم بیدار ماندن در آغاز شب را براى نماز عشاء شامل شود، و هم برخاستن در سحرگاه را براى نماز شب، ولى دقت در مفهوم تتجافى معنى دوم را بیشتر در ذهن منعكس مى كند، زیرا ظاهر جمله این است كه قبلاً پهلوها در بستر آرام گرفته سپس از آن دور مى‌شود و این مناسب قیام در آخر شب براى انجام نماز است، بنابر این دسته اول از روایات از قبیل توسعه در مفهوم و الغاء خصوصیت است.
گرچه درباره اهمیت این نماز پر بركت همان چند روایت فوق كافى به نظر می‌رسد، ولى این نكته قابل ذكر است كه در روایات اسلامى آن قدر اهمیت به این عبادت داده شده است كه درباره كمتر عبادتى چنین سخن گفته شده است.
دوستان حق، و رهروان راه فضیلت به این عبادت بى ریا كه قلب را روشنائى و دل را نور و صفا می‌بخشد همواره اهمیت بسیار می‌دادند.
ممكن است بعضى همیشه توفیق بهره‌گیرى از این عبادت پر بركت را نداشته باشند، ولى چه مانعى دارد كه در بعضى از شب ها كه این توفیق حاصل است بهره گیرند، و در آن هنگام كه خاموشى همه جا را فرا گرفته، و اشتغالات روزانه همه تعطیل است، كودكان در خواب، و محیط آماده حضور قلب و راز و نیاز با خدا است، بر خیزند و به در خانه خدا روند و دل را به نور عشق دوست روشن سازند.
استاد شهید، می‌گوید:
ما یك سلسله لذّت هاى معنوى داریم كه معنویّت ما را بالا مى‌برد. براى كسى كه اهل تهجّد و نماز شب است جزو صادقین و صابرین و مستغفرین بالاسحار باشد، نماز شب لذّت و بهجت دارد، آن لذّتى كه یك نفر نماز شب خوانِ حقیقى و واقعى از نماز شب خودش مى‌برد، از آن (استغفراللّه ربّى و اتوب و الیه) ها می‌برد، از آن (العفو گفتن ها) و یاد كردن و دعا كردن هاى حدّاقل چهار مۆمن مى‌برد، و آن لذّتى كه از آن (یا ربّ یا ربّ) گفتن‌ها مى‌برد، هیچ وقت یك آدم عیّاش كه در كاباره‌ها می گردد، احساس نمی‌كند.
اى رسول خدا (صلی الله علیه وآله) عملى به من بیاموز كه مرا وارد بهشت كند، و از آتش دوزخ دور سازد. فرمود: سۆال بزرگى كردى، اما پاسخ آن براى كسى كه خدا بر او آسان كرده است مشكل نیست سپس افزود: «تعبد الله و لا تشرك به شیئا و تقیم الصلوة المكتوبة و تۆدى الزكوة المفروضة و تصوم شهر رمضان» خدا را پرستش كن و چیزى را شریك او قرار نده نمازهاى واجب را انجام ده و زكات واجب (حق مستمندان) را اداء كن و ماه رمضان را روزه بگیر
لذّت آن نماز شب خوان خیلى عمیق تر، نیرومندتر و نشاط بخشتر است.
ولى اگر ما خودمان را غرق در لذّت مادّى دنیا كنیم مثلاً سر شب بنشینیم دور هم و شروع كنیم به گفتن و خندیدن و فرضاً غیبت هم نكنیم كه حرام است، صرفاً شوخی‌هاى مباح هم بكنیم و بعد هم سفره را پهن كنیم و آنقدر بخوریم كه نفس كشیدن برایمان دشوار شود، بعد مثل یك مرده در رختخواب بیفتیم. آیا در این صورت توفیق پیدا مى‌كنیم كه سحر از دو ساعت مانده به طلوع صبح بلند شویم و بعد، از عمق روح خودمان (یا ربّ یا ربّ) بگوییم؟ اساساً بیدار نمى‌شویم و اگر هم شویم مثل مستى كه چند جام شراب خورده است، تلو تلو مى‌خوریم.
پس اگر انسان بخواهد لذّت هاى معنوى و الهى را در این دنیا درك كند، چاره‌اى ندارد جز این كه از لذّتهاى مادّى كسر كند. به خدا قسم لذّتى كه یك مرد با ایمان در آن وقت شب كه بلند مى‌شود و چشمش مى‌افتد به آسمان پر ستاره و آیات آخر سوره آل عمران را كه صداى هستى است و از قلب وجود برخاسته است، مى‌خواند و با هستى هم صدا مى‌شود، احساس می‌كند برابر است با یك عمر لذّت مادّى در این دنیا.
یك چنین آدمى، نمیتواند مثل ما زندگى كند نمیتواند سر سفره شام بنشیند در حالى كه ظهر غذاهاى سنگین، انواع گوشت‌ها، روغنهاى حیوانى و نباتى، انواع شیرینی‌ها و انواع محرّك اشتهاها را خورده است؛ تازه مقدارى سوپ بخورد تا اشتهایش تحریك شود این روح خود به خود می‌میرد، این آدم نمیتواند در نیمه‌هاى شب بلند شود و اگر هم بلند شود نمى‌تواند لذّت ببرد.
منابع :
باشگاه خبرنگاران جوان
وبلاگ نماز شب
ادامه مطلب
گشودن درهای رحمت با نماز شب
گشودن درهای رحمت با نماز شب
اگر کمی به آیات و روایات توجه کنیم ، خواهیم دید که راه های بسیار خوبی برای رسیدن به خوبی ها فراهم می باشد که برای رسیدن به آنان ، تنها نیازمند اراده و سعه صدر می باشیم . یکی از این باب ها خواند نماز شب است که در آیات قرآن کریم ( آیه 16 سوره سجده ) و روایات به آن اشاره و تأکید شده است .
*نامهاى سوره سجده
نام این سوره در بعضى از روایات و در لسان مشهور مفسران ؛ " سوره سجده " یا " الم سجده " است ، و گاه براى مشخص ساختن آن از سوره حم سجده آن را به نام " سجده لقمان" مىخوانند ، چرا كه بعد از سوره لقمان قرار گرفته است ، در بعضى از روایات نیز از آن به " الم تنزیل " یاد شده است .
فخر رازى و آلوسى نیز نام سوره " مضاجع " را از جمله نامهاى آن ذكر كردهاند (به تناسب آیه 16 این سوره « تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ ... » ).
* شب زنده داران !
« تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ؛ پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور مى‌شود (و بپا مىخیزند و رو به درگاه خدا مى آورند) و پروردگار خود را با بیم و امید مىخوانند، و از آنچه به آنان روزى دادهایم انفاق مىكنند ! » (سجده 16)
در تفسیر جمله ؛" تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ" (شبانگاه ، پهلوهاى آنها از بستر دور مى‌شود) دو تفسیر در روایات اسلامى وارد شده :
تفسیرى به نماز " عشاء" و اشاره به اینكه مؤمنان راستین بعد از نماز مغرب و قبل از نماز عشاء به بستر نمىروند مبادا خواب آنها را بگیرد ، و نماز عشایشان از دست برود . (زیرا در آن زمان معمول بوده كه در آغاز شب به استراحت مىپرداختند و نماز مغرب و عشاء را- طبق دستور استحباب جدایى میان نمازهاى پنجگانه- از هم جدا مىكردند و هر كدام را در وقت فضیلت خود بجا مىآورند) هر گاه بعد از نماز مغرب و قبل از وقت عشا مىخوابیدند ممكن بود براى نماز عشا بیدار نشوند.
این تفسیر را " ابن عباس" طبق نقل در المنثور از پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله ) نقل كرده ، و در" امالى" شیخ نیز از امام صادق ( علیه السلام ) نقل شده است . ( در المنثور و امالى شیخ طبق تفسیر المیزان ، جلد 16 ، صفحه 283)
اما در بیشتر روایات و كلمات مفسران ، به برخاستن از بستر و براى اداء نماز شب تفسیر شده است .
در روایتى از امام باقر (ع) چنین مىخوانیم كه به یكى از یارانش فرمود : « أ لا اخبرك بالاسلام اصله و فرعه و ذروة سنامه :آیا ریشه و شاخه و بلندترین قله اسلام را به تو معرفى كنم ؟ »
راوى عرض كرد بفرمائید: فدایت شوم. فرمود : « اما اصله الصلاة، و فرعه الزكاة، و ذروة سنامه الجهاد : ریشهاش نماز است و شاخهاش زكات ، و قله مرتفعش جهاد است .»
سپس افزود: آیا می خواهى تمام ابواب خیر را به تو معرفى كنم ؟ راوى مىگوید: بفرمائید فدایت شوم .
امام فرمود : « الصوم جنة، و الصدقة تذهب بالخطیئة، و قیام الرجل فى جوف اللیل بذكر اللَّه، ثم قرأ " تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ" ؛ روزه سپرى است در مقابل آتش و صدقه محو كننده گناه است ، و بر خاستن انسان در دل شب او را به یاد خدا مىاندازد ، سپس آیه " تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ " را تلاوت فرمود .» (اصول كافى ، جلد 2 ، باب دعائم الاسلام ، حدیث 15 ، صفحه 20)
در روایتى از امام باقر (ع) چنین مىخوانیم كه به یكى از یارانش فرمود: « أ لا اخبرك بالاسلام اصله و فرعه و ذروة سنامه :آیا ریشه و شاخه و بلندترین قله اسلام را به تو معرفى كنم ؟» راوى عرض كرد بفرمائید: فدایت شوم. فرمود: « اما اصله الصلاة، و فرعه الزكاة، و ذروة سنامه الجهاد : ریشهاش نماز است و شاخهاش زكات ، و قله مرتفعش جهاد است»
در تفسیر" مجمع البیان" از" معاذ بن جبل" چنین نقل شده كه در غزوه " تبوك" در خدمت رسول خدا (ص) بودم ، گرما همه را سخت ناراحت كرده بود و هر كس به گوشه‌اى پناه مى‌برد ، ناگهان دیدم كه پیامبر (ص) از همه به من نزدیكتر است ، خدمتش رفتم عرض كردم: اى رسول خدا (ص) ! عملى به من بیاموز كه مرا وارد بهشت كند ، و از آتش دوزخ دور سازد .
فرمود : سؤال بزرگى كردى ، اما پاسخ آن براى كسى كه خدا بر او آسان كرده است مشكل نیست . سپس افزود : " تعبد اللَّه و لا تشرك به شیئا و تقیم الصلاة المكتوبة و تؤدى الزكاة المفروضة و تصوم شهر رمضان : خدا را پرستش كن و چیزى را شریك او قرار نده نمازهاى واجب را انجام ده و زكات واجب- حق مستمندان- را اداء كن و ماه رمضان را روزه بگیر".
بعد فرمود: و آیا می خواهى از ابواب خیرات به تو خبر مىدهم ؟ عرض كردم : اى پیامبر بفرمائید . فرمود : « الصوم جنة من النار و الصدقه تكفر الخطیئه و قیام الرجل فى جوف اللیل یبتغى وجه اللَّه ثم قرأ هذه الایه تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ : روزه سپرى است در برابر آتش و انفاق در راه خدا كفاره گناهان است ، و قیام انسان در دل شب براى خشنودى خدا . سپس آیه" تتجافى جنوبهم" را قرائت فرمود" » . (مجمع البیان ذیل آیات مورد بحث و تفسیر نور الثقلین ، جلد 4 ، صفحه 229)
گر چه هیچ مانعى ندارد كه آیه مفهوم وسیعى داشته باشد ، هم بیدار ماندن در آغاز شب را براى نماز عشاء شامل شود، و هم بر خاستن در سحرگاه را براى نماز شب ، ولى دقت در مفهوم" تتجافى" معنى دوم را بیشتر در ذهن منعكس مىكند ، زیرا ظاهر جمله این است كه قبلا پهلوها در بستر آرام گرفته سپس از آن دور مى‌شود و این مناسب قیام در آخر شب براى انجام نماز است .
گر چه در باره اهمیت این نماز پر بركت همان چند روایت فوق كافى به نظر مىرسد ، ولى این نكته قابل ذكر است كه در روایات اسلامى آن قدر اهمیت به این عبادت داده شده است كه در باره كمتر عبادتى چنین سخن گفته شده است
دوستان حق، و رهروان راه فضیلت به این عبادت بى ریا كه قلب را روشنایى و دل را نور و صفا مىبخشد همواره اهمیت بسیار مىدادند .
پیامبر خدا فرمود: آیا می خواهى از ابواب خیرات به تو خبر مىدهم؟ عرض كردم اى پیامبر بفرمائید. فرمود: « الصوم جنة من النار و الصدقه تكفر الخطیئه و قیام الرجل فى جوف اللیل یبتغى وجه اللَّه ثم قرأ هذه الایه تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ: روزه سپرى است در برابر آتش و انفاق در راه خدا كفاره گناهان است، و قیام انسان در دل شب براى خشنودى خدا . سپس آیه" تتجافى جنوبهم" را قرائت فرمود»
استفاده از فرصت های داده شده!
ممكن است بعضى همیشه توفیق بهره‌گیرى از این عبادت پر بركت را نداشته باشند ، ولى چه مانعى دارد كه در بعضى از شبها كه این توفیق حاصل است بهره گیرند و در آن هنگام كه خاموشى همه جا را فرا گرفته ، و اشتغالات روزانه همه تعطیل است، كودكان در خواب ، و محیط آماده حضور قلب و راز و نیاز با خدا است، برخیزند و به در خانه خدا روند و دل را به نور عشق دوست روشن سازند .
پیامهای آیه:
1ـ سحر خیزى و دل كندن از رختخواب ، یكى دیگر از نشانههاى مؤمنان است : « تَتَجافى جُنُوبُهُمْ » ...
2ـ عبادتهایى كه با نوعى ریاضت و خفا همراه باشد، ارزش بیشترى دارد: «تَتَجافى»
3ـ مؤمن ، نه مأیوس است، نه مغرور، هم بیم دارد، هم امید: «یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً»
4ـ تواضع ، سحرخیزى و انفاق ، خصلت دائمى مؤمنان است : «لا یَسْتَكْبِرُونَ ...یَدْعُونَ ...یُنْفِقُونَ» (همه با صیغهى مضارع آمده است.)
5ـ رابطهى شبانه با خداوند ، باید با رسیدگى به محرومان همراه باشد : « یَدْعُونَ ... یُنْفِقُونَ»
6ـ مورد انفاق ، تنها مال نیست ، بلكه شامل علم و آبرو و دیگر سرمایههاى انسان نیز مى‌شود : « مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ »
نتیجه گیری:
گر چه هیچ مانعى ندارد كه آیه ی 16 سوره سجده ، مفهوم وسیعى داشته باشد ، هم بیدار ماندن در آغاز شب را براى نماز عشاء شامل شود ، و هم بر خاستن در سحرگاه را براى نماز شب، ولى دقت در مفهوم "تتجافى" معنى دوم را بیشتر در ذهن منعكس مىكند، زیرا ظاهر جمله این است كه قبلا پهلوها در بستر آرام گرفته سپس از آن دور مى‌شود و این مناسب قیام در آخر شب براى انجام نماز است .
منابع:
1- تفسیر نور، ج9
2- تفسیر نمونه ،ج 17
3- المنثور و امالى شیخ طبق " تفسیر المیزان" ، جلد 16 ، صفحه 283
4- اصول كافى ، جلد 2 ، باب دعائم الاسلام
5- تفسیر نور الثقلین ، جلد 4 ، صفحه 229
ادامه مطلب
گناهان را چگونه محو کنیم؟
گناهان را چگونه محو کنیم؟
همان گونه كه اعمال صالح و نیكوی انسان به واسطه برخی گناهان حبط و تباه می شود، بعضی از اعمال نیك نیز سبب تكفیر و از بین رفتن گناهان می گردد.
در قرآن و روایات راه ها و مصادیق فراوانی كه موجب از بین رفتن گناه و آثار و عوارض آن، بلكه تبدیل سیئات به حسنات شده است، بیان شده است.
از مجموع آنها این مطلب به دست می آید كه ایمان و عمل صالح و توبه و ترك گناهان كبیره، مطمئن ترین راه از بین بردن گناهان گذشته و جلب محبّت الهی است.
خواندن نمازهای مستحبی و نافله مخصوصاً نماز شب
خداوند در قرآن می فرماید: "وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّـیِّئَاتِ"؛ [هود، 114] در آغاز و انجام روز و پاسى از شب نماز را بپا دار، که نیکی ها، بدی ها را از میان مى‌برد.
امام صادق(علیه السلام) در ذیل تفسیر آیه 114 هود می فرماید: صلوة المومن باللیل تذهب بما عمل من ذنب النهار؛ نماز شب مومن، گناهان روز او را محو و نابود می سازد.
ایمان و عمل صالح
قرآن كریم می فرماید: إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَیِّئَاتِكُمْ؛ اگر از گناهان بزرگى كه از آن [ها] نهى شدهاید دورى گزینید، بدی هاى شما را از شما مى زداییم. [نساء، 31]
پس باید كوشید از طریق ازدیاد معرفت و شناخت خدا و آگاهی از نعمت های مادی و معنوی او و انجام عمل صالح، ایمان را تقویت نمود.
توبه
توبه و انابه و بازگشت از گناهان سبب محو و از بین رفتن همه گناهان كبیره و صغیره می گردد.
آیات 68 و 69 سوره فرقان به مرتكبین برخی گناهان كبیره وعده عذاب مضاعف و خلود در جهنم داده، سپس فرموده است: مگر كسی كه توبه كند و ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد كه در این صورت خداوند (نه تنها) گناهان او را می بخشد (بلكه) سیئات و بدی های اعمال آنها را به حسنات تبدیل می كند.
امام صادق(علیه السلام) در ذیل تفسیر آیه 114 هود می فرماید: صلوة المومن باللیل تذهب بما عمل من ذنب النهار؛ نماز شب مومن، گناهان روز او را محو و نابود می سازد
استغفار
یکی از اموری که سبب می شود گناهان محو شود، استغفار از گناه است که در روایات متعدّد به آن اشاره شده است.
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: انسان وقتی مرتکب گناهی می شود از صبح گاهان تا هنگام شب به او مهلت می دهند، پس اگر استغفار کرد، عمل او نادیده گرفته می شود. [کلینی ،محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 437، ح 1]
در روایت دیگری می فرمایند: هفت ساعت به او مهلت می دهند، اگر از گناه توبه کرد چیزی برای او نمی نویسند و اگر هفت ساعت گذشت و از گناه پشیمان نشد برایش می نویسند، و در ادامه می فرمایند: شخص مومن گاهی بعد از بیست سال گناهش به یادش می آید، ولی کافر همان لحظه بعد از انجام گناه فراموش می کند [همان، ح 3] و در روایت دیگری از معصوم(علیهم السلام) نقل شده که حضرت فرمود: برای هر دردی دارویی و داروی گناهان استغفار است. [همان، ص 439، ح 8]
ترك گناهان بزرگ
ترك گناهان بزرگ، سبب از بین رفتن آثار گناهان كوچك شود: إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَیِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلاً كَرِیمًا؛ اگر از گناهان بزرگى كه از آن [ها] نهى شدهاید دورى گزینید، بدی هاى شما را از شما مى زداییم، و شما را در جایگاهى ارجمند در مى آوریم. [31، نساء]
هر كار خوب و شایسته
هر كار خوب و شایسته و هر فعلی كه مصداق حسنه باشد، عاملی برای از بین رفتن سیئات و بدی ها می باشد: انّ الحسنات یذهبن السیئات ذلك ذكری للذاكریم؛ حسنات، سیئات و گناهان (و آثار آن) را برطرف می سازند. این مطلب تذكر و یادآوری است برای آن هایی كه تذكر پذیرند.
حسنات، مطلق است و شامل همه عبادات و هر كار ارزشمندی كه شرع آن را تأیید و تعیین كرده و به قصد تقرّب به خدا نجام گیرد، می شود.
امیرالمومنین(علیه السلام) می فرماید: انّ اللَّه یكفّر بكل حسنةٍ سیئةً؛ با انجام دادن هر حسنه، خداوند، یك گناه و سیئه را می پوشاند و محو می سازد. [شیخ عبد على بن جمعه، نورالثقلین، ج 2، ص 402]
طهارت و حضور قلب
پیوسته با طهارت (وضو و غسل و...) بودن و اقامه نمازهای پنجگانه با حضور قلب. سلمان فارسی می گوید: روزی با پیامبر اكرم(صلی الله و علیه و آله) زیر درختی نشسته بودیم. حضرت شاخه های خشك آن درخت را تكان داد، تمام برگ های آن فرو ریخت. سپس رو به من كرد و فرمود: سوال نكردی چرا این كار را كردم. گفتم: شما بفرمایید، منظورتان چه بوده است.
كسی كه توبه كند و ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد كه در این صورت خداوند (نه تنها) گناهان او را می بخشد (بلكه) سیئات و بدی های اعمال آنها را به حسنات تبدیل می كند
فرمود: هنگامی كه مسلمان وضو بگیرد (و مواظب باشد) خوب وضو بگیرد، سپس نمازهای پنجگانه را به جا آورد، گناهان او فرو می ریزد، همان گونه كه برگ های این شاخه فرو ریخت. سپس آیه انّ الحسنات یذهبن السیئات را تلاوت كرد.
اساساً آیه مذكور به عنوان تعلیل و بیان سرّ و حكمت وجوب اقامه نماز در سوره هود بعد از امر به اقامه نماز بیان شده است، یعنی نماز به عنوان یكی از مصادیق بارز حسنات، آثار معصیت و تیرگی هایی را كه در دل وجود دارد، از بین می برد.
تحمل بیماری
تحمل بیماری، گناهان را نابود می كند. پیامبر اكرم(صلی الله و علیه و آله) فرمود: السقم یمحو الذنوب. [محمدی ری شهری- میزان الحکمة- ج4]
مصایب
ناراحتی ها، مصایب، مشكلات و همّ و غم ها: پیامبر اكرم(صلی الله و علیه و آله) فرمود: ساعات المهموم، ساعات الكفّارات. [همان]
منابع:
سایت حوزه
سایت عرفان
اسلام کوئیست
ادامه مطلب
درباره وبلاگ
آرشیو ماهانه
آرشیو موضوعی
آمار وبلاگ
دیگر امکانات
دستور آسان نماز شب از زبان حجت الاسلام عالی وصیت شهدا