جایگاه قضا و قضاوت در اسلام
زلال وحی
یک جرعه آفتاب
اشاره
گفتار مجری
چراغ راه
کوتاه و گویا
زلال قلم
آوردهاند که...
نظر ما اینه...
کتابستان
زلال وحی
تهیه: امین عظیمی
جایگاه قضا و قضاوت در اسلام
1. ... وَمَن لَّمْ یَحْکُم بِمَا أنزَلَ اللّهُ فَأُوْلَـئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ: ... و هر کس به احکامی که خدا نازل کرده حکم نکند، ستمگر است. (مائده: 45)
پیامها:
1. اگر حکم خدا جاری نشود، ظلم جامعه را فرا میگیرد. «وَمَن لَّمْ یَحْکُم بِمَا أنزَلَ اللّهُ فَأُوْلَـئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ»
2. وَلاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَکُم بَیْنَکُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُواْ بِهَا إِلَی الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُواْ فَرِیقًا مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ: و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید و برای خوردن بخشی از اموال مردم به گناه، (قسمتی از) آن را (به عنوان رشوه) به قضات ندهید، در حالی که میدانید (این کار، گناه است) (بقره: 188)
نکته: رشوه، یکی از گناهان بزرگی است که مفاسد اجتماعی متعدّدی را به دنبال دارد، از جمله: خذف عدالت، یأس و ناامیدی ضعفا، جرأت و جسارت اقویا، فساد و تباهی حاکم و قاضی، از بین رفتن اعتماد عمومی. با توجه به این آثار و عوارض منفی، در روایات شدیداً از این عمل انتقاد شده است. رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلمخطاب به حضرت علی(ع) فرمود: «یا علی ثمن المیته و الکلب و الخمر و مهر الزانیه و الرشوه فی الحکم»: ای علی! درآمد حاصل از فروش مردار، سگ، شراب، زنا و رشوه یکسان و حرام است.
یک جرعه آفتاب
تهیه: امین عظیمی
پیامبر اکرم(ص): اگر یکی از شما به کار قضاوت میان مسلمانان گرفتار شد، باید به هنگام غضب از قضاوت خودداری کند و میان صاحبان دعوی در نگاه و محل نشستن و اشاره کردن تفاوتی نگذارد.[35]
پیامبر اکرم(ص): خداوند یاور قاضی است تا موقعی که ستم نکند، وقتی ستم کرد خدا او را رها میکند و شیطان همراه او میشود.[36]
پیامبر اکرم(ص): هر یک از قضات مسلمان دو فرشته موکل دارد که وی را مادام که جز حق نخواهد بر آن استوار کند و اگر غیرحق اراده کند و به عمد منحرف شود فرشتگان از او بری شوند و کا روی را به خودش واگذارند.[37]
اشاره
سید محمدصادق میرقیصری
جایگاه قضاوت در اسلام
دین اسلام، نسبت به امر قضاوت حساسیت زیادی قایل است؛ تا جایی که پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلممیفرماید: [روز قیامت، قاضی عادل را میآورند و با چنان حسابرسی سختی روبهرو میشود که آرزو میکند ای کاش هرگز میان دو کس حتی درباره یک دانه خرما داوری نکرده بود.][38] این حساسیت، نشانه آن است که حقوق مظلومف نزد خداوند اهمیت فراوانی دارد؛ ازاینرو پیامبر اعظم فرمود: [خدای متعال با قاضی است؛ تا زمانی که عمداً ستم و حق کُشی نکند.][39]
ویژگی قاضی از نظر اسلام
مهمترین ویژگی قاضی در کلام امام صادق(ع) است که میفرماید: [کسی که فقه (مسائل حقوقی و احکام قضایی را) اندک میداند، هرگز نباید به کار قضاوت، چشم طمع داشته باشد.][40]
نیز امیرالمؤمنین علی (ع ) در فرمان استانداری مصر به مالکاشتر، نسبت به انتخاب قاضی میفرماید: [از میان مردم، برتین فرد نزد خود را برای قضاوت انتخاب کن؛ کسانی که مراجعه فراوان، آنها را به ستوه نیاورد، و برخورد مخالفان با یکدیگر، او را خشمناک نسازد، در اشتباهاتش پافشاری نکند و بازگشت به حق پس از آگاهی، برای او دشوار نباشد. طمع را از دل ریشهکن کند و در شناخت مطالب، با تحقیقی اندک رضایت ندهد و در شُبهات، از همه با احتیاطتر عمل کند و دریافتن دلیل، اصرار او از همه بیشتر باشد و در مراجعه پیاپی شاکیان خسته نشود، در کشف امور از همه شکیباتر و پس از آشکارشدن حقیقت در فصل خصومت از همه برندهتر باشد؛ کسی که ستایش فراوان، او را فریب ندهد و چربزبانی او را منحرف نسازد و چنین کسانی بسیار اندکند!][41]
آداب قضاوت
دین اسلام، برای کسی که قاضی میشود آداب خاصّی را تعیین کرده که عبارت است از: [1_ رعایت برابری میان طرفین دعوا. 2_ بالا نبردن صدا از صدای متهم. 3_ اظهار خستگی نکردن در محکمه. 4_ قضاوت نکردن پیش از شنیدن سخنان طرفین دعوا. 5_ قضاوت نکردن در حال خشم. 6_ قضاوت نکردن در حالت خواب آلودگی. 7_ قضاوت نکردن در حال گرسنگی یا تشنگی. 8_ میزبانِ یکی از طرفین دعوا نباشد. 9_ نجوا نکردن با کسی در محکمه. 10_ مقدم داشتن متخاصم طرف راست در سخن گفتن. 11_ تلقین نکردن به گواهان. 12_ تامّل و درنگ پیش][42]
قاضی حق کُش
[پیامبر خدا (ص ) هنگام عیادت از حضرت علی (ع ) که از درد چشم شکایت و ناله میکرد فرمود: ای علی! ناشکیبایی میکنی یا از درد مینالی؟ عرض کرد: ای رسول خدا هرگز دردی به این سختی ندیدهام، پیامبر اکرم فرمود: ای علی! زمانی که ملک الموت برای گرفتن جان آدم گنهکار فرود آید، سیخی آتشین با خود میآورد و به وسیله آن جان او را میگیرد و دوزخ فریاد میکشد. حضرت علی (ع ) راست ؟؟ و عرض کرد: ای رسول خدا سخن خود را برایم تکرار کنید زیرا از شدّت درد متوجه نشدم چه فرمودید. آیا این عذاب به کسی از امّت شما هم میرسد؟ پیامبر اعظم فرمود: آری، قاضیان حقکُش و خورنده مال یتیم و شهادت دهنده به دورغ.][43]
گفتار مجری
علی(ع) نماد اجرای عدالت
هنگام سخن گفتن از عدالت، نخست، نام مبارک امیرالمؤمنین، علی(ع) در ذهنها نقش میبندد [هم او که نویسنده مسیحی، آقای جرججرداق در کتاب امام علی صدای عدالت انسانیت چنین مینویسد: آیا در مهد عدالت، بزرگی را میشناسی که همیشه بر حق و حقیقت بوده باشد؛ ولو آنکه همه مردم روی زمین بر ضد او متحد شوند و دشمنان او اگرچه کوه بیابان را پُر میکردند بر باطل بودند.][44]
امیرالمؤمنین(ع) در طول حکومت کوتاه خود چنان در امر قضاوت و عدالت قاطعانه برخورد کرد که نماد حقیقی و ماندگار برای عدالت خواهی شد.
«او که به خدا سوگند یاد کرد که بیتالمال تاراج شده را هر کجا بیابم به صاحبان اصلی آن باز میگردانم گرچه با آن ازدواج کرده یا کنیزانی خریده باشند.»[45]
«او که یکی از قضات خود را به خاطر بلندی صدایش از متهم، عزل کرد.»[46]
«یکی از قضات خود را برای خرید خانهی گران قیمت توبیخ میکند.»[47]
«به خاطر درخواست یک مَن گندم زیادی از بیتالمال توسط برادر بزرگش عقیل، آتش گداخته نزدیک دست او میکند.»[48]
آری علی نماد عدالت است و چه زیبا فرمود پیامبر اعظم:
«علی با حق است و حق با علی(ع).»[49]
گفتار مجری
علی سعادت شایسته
دانستنی
فصل یازدهم از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به قوه قضائیه و تشریح آن میپردازد.
در اصل یکصدو پنجاهو ششم آن آمده است: «قوه قضائیه قوهای است مستقل که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت و عهدهدار وظایف زیر است:
1. رسیدگی و صدور حکم در مورد تضلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون معین میکند.
2. احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادیهای مشروع.
3. قضاوت بر حسن اجرای قانون.
4. کشف جرم و تعقیب و مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام.
5. اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین.»
لازم است مردم بدانند که در اصل یکصد و شصتو پنجم از قانون اساسی آمده است: «محاکمات علنی انجام میشود و حضور افراد بلامانع است؛ مگر آنکه به تشخیص دادگاه، علنی بودن آن منافی عفت عمومی یا نظم عمومی باشد یا در دعاوی خصوصی، طرفین دعوی تقاضا کنند محاکمه علنی نباشد.»
اصل یکصدو هفتادو یکم در خصوص اشتباه قضاوت میگوید: «هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد در صورت تقصیر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر اینصورت خسارت به وسیله دولت جبران میشود و در هر صورت از متهم اعاده حیثیت میگردد.»
چراغ راه
? سخن بزرگان
امام خمینی (رضوان الله علیه)
? «قوه قضائیه اگر از روی موازین اسلامی – انسانی رفتار کند، کشور را میتواند نجات دهد.»
? «قوه قضائیه باید توجه بکند که سروکارش با جان و مال مردم است [و] نوامیس مردم، سروکار این با آنهاست، و باید افراد صالح در آنجا باشند، سالم باشند و توجه بکنند که خطای قاضی بزرگ است، عَمدش مصیبتبار است، خطایش هم بزرگ است.»
? «در صورتی که حکمی از قضات صادر شد... احدی حق دخالت در امر قضا را ندارد، و دخالت کردن خلاف شرع و جلوگیری از حکم قضا هم بر خلاف شرع است.»
? «قاضی اگر چنانچه در حال غضب باشد نباید حکم بدهد، برای اینکه حکم در حال غضب حکمی است که از منشأ عقلی و شرعی صادر نمیشود.»[50]
مقام معظم رهبری
? «بنده از زحماتی که در همه سطوح قوه قضائیه، از سطوح عالی و هیأت رئیس قوه یا بخشهای کارگزار و مجری و عامل و دادگاهها و قضات محترم و دیگران کشیده میشود و خدماتی که صورت میگیرد، صمیمانه تشکر میکنم.»
? «قوه قضائیه در پیشرفت کشور به سمت هدفهای اسلامی نقش تعیین کننده دارد.»
? «در واقع قوه قضائیه ضامن صحّت عمل مسؤلان نظام و آحاد مردم و تأمین حقوق آنها در نظام اسلامی است.»
? «هیچ کس از تضعیف قوه قضائیه در کشور سود نمیبرد، بله، دشمنان نظام سود میبرند آنهایی که میخواهند هیچ کار نظام سامان پیدا نکند و نظام اسلامی به صورت مطلوب شکل نگیرد.»[51]
? «قوه قضائیه، با صلابت، با اقتدا با تصمیمگیری درست و بهنگام میتواند جلوی پیدایش و رشد جرایم و توسعه خلاف در دستگاههای مختلف را سد کند، از ظلم به مظلومان و مستضعفان جلوگیری کند، از قدرت نمایی کسانی که به زر و زور مسلّحند جلوگیری کند.»[52]
? کارهای خوب، کارهای برجسته، قضّات شریف انصافاً در قوه قضائیه خیلی هستند البته نقصهایی هم هست.»[53]
? قوه قضائیه باید جاذبه پیدا کند، یعنی واقعاً باید علما و فضلا و حقوقدانها و افراد خوشفکر و صاحب نظر در مسایل احساس کنند که برای همکاری با قوه قضائیه هیچ حالت منتظره پی ندارند.»[54]
? «اگر قوه قضائیهیی سالم و دقیق و عامل به عدل و انصاف و مقررات اسلامی وجود داشته باشد به مرور تمام دستگاههای کشور و جامعه اسلامی اصلاح خواهند شد.»[55]
? «مسؤلان دستگاه قضا و کسانی که سرنوشت قضایای مشکل مردم در دست آنهاست باید از تضلّع در امور سیاسی و از دخالت دادن گرایش سیاسی در آن کار مهمی که ؟؟ است یعنی قضا بشدّت پرهیز کنند.»[56]
? «هر جا قوه قضائیه قاطعیت به خرج داد دشمن علیه آن به تبلیغات شدید رادیویی و روزنامهیی در اطراف دنیا دست زد، هر جا قوه قضائیه در اجرای احکام اسلامی و قوانین پافشاری کرد دشمن همانجا جنجال خودش را شروع کرد.»[57]
قوه قضائیه از نگاه امام خمینی[58]
1. قاضی امروز مسئول حیثیت اسلام است، مسئول حیثیت جمهوری اسلام است، و مثل قضات در طول تاریخ نیست که فقط مسئول باشد نسبت به قضاوتی که در مورد شخصی میکرد.
2. در اجرای حدود نباید از آن حدودی که حق تعالی فرموده است پایینتر عمل بشود و نباید زیادتر.
3. قوه قضائیه اگر از روی موازین اسلامی – انسانی رفتار کند، کشور را میتواند نجات دهد.
کوتاه و گویا
? قوه قضائیه اگر از روی موازین اسلامی – انسانی رفتار کند. کشور را میتواند نجات دهد. [امام خمینی][59]
? قاضی و قوه قضائیه مستقل است و هیچ کس نباید در آن دخالت بکند. [امام خمینی]
? در تمام دنیا قوه قضائیه ملاک و معیار سلامت جامعه است. [مقام معظم رهبری]
? اگر دستگاه قضایی سالم نباشد دستگاههای دیگر هم به تدریج به فساد خواهند گرایید. [مقام معظم رهبری]
? حقیقتاً دستگاه قضایی باید ملجا و مأمن مردم به حساب آید. [مقام معظم رهبری]
? دستگاه قضایی ما در حقیقت دستگاه جدیدی است. [مقام معظم رهبری]
? قوه قضائیه نبض دستگاه اداری و وضعیت عمومی کشور است. [مقام معظم رهبری]
? به اعتقاد من مسأله قوه قضائیه از مسایل بسیار مهم است. [مقام معظم رهبری]
? تکلیف اصلی قوه قضائیه عبارت از اقامه قسط و عدل است. [مقام معظم رهبری]
? مسأله این است که در قوه قضائیه افراد باید اصلاح بشوند و ملاکها در نظر گرفته بشود. [مقام معظم رهبری]
? کسی که احیاناً فاسد و بدخواه و کجدست باشد نمیتواند در این قوه {قضائیه} باشد. [مقام معظم رهبری]
? روال کلی بایستی بر این باشد که استقلال قوه قضائیه به معنای حقیقی کلمه حفظ شود. [مقام معظم رهبری]
? متحرک و تلاش قوه قضائیه بحمدالله خوب و محسوس است اما شما الگو را دستگاه امیرالمؤمنین(ع) قرار بدهید. [مقام معظم رهبری]
? اگر قوه قضائیه نباشد، عدالت، میزان و مبنایی نخواهد داشت. [مقام معظم رهبری]
? ق از ارکان کشور است تضعیف این قوه جایز است. [مقام معظم رهبری]
? هر چه ممکن است سعی کنید دستگاه قضا را اسلامیتر کنید. [مقام معظم رهبری]
? ق میتواند مظهر عدالت در نظام اسلامی باشد. [مقام معظم رهبری]
? بنده به آینده قوه قضائیه امیدوار هستم. [مقام معظم رهبری]
? نباید قوه قضائیه را تضعیف کرد این به ضرر همه است. [مقام معظم رهبری]
? دفاع شجاعانه و قدرتمندانه از عدالت در جامعه وظیفه قوه قضائیه است. [مقام معظم رهبری]
کوتاه و گویا
عدالت، چون فانوسی در تمام چشمهای فروریخته روشن میشود.
امروز، روز عدالت است؛ روز جوانی جهان!
در روز عدالت، فرشتههای مهربان عدالت سرود میخوانند.
امروز، روز عدالت است؛ روزی که دیو تبعیض را در تمام فرازها و فرودها، حد میزنند.
امروز، روز عدالت است و باران مهر، دشتهای عطر لبخند را فراختر میسازد.
عدالت اسلامی را تقوای قضات و علم آنها به عرصه ظهور میرساند.
زلال قلم
ترازوی عدالت اسلامی
ما را با هر میزان میسنجیدند، ارزشی نداشتیم!
ترازوی دموکراسی، با حمله به عراق، خراب بودنش ثابت شد.
ترازوی حقوق بشر، فقط اسرائیل را دارای ارزش میداند!
ترازوی سازمان ملل، خِلل ایجاد میکند!
ترازوی شورای امنیت، با وتوی آمریکا دارای اعتبار است!
ترازوی اتحادیه عرب هنوز نتوانسته مظلومیت فلسطین را وزن کند!
ترازوی پاپ هم هنگام توهین به اسلام و پیامبر اعظم(ص) کار نمیکند!
همه ترازوها فقط سیاهی از وزن میکنند!
فقط برای سیاهی ارزش قائلند!
به جز ترازوی عدالت اسلامی.
سفید با سیاه، تلخ با شیرین در این ترازو یکی نیست.
در ترازوی عدالت اسلامی هر کس روشنتر است بهتر است.
آوردهاند که...
کاش قاضی نمیشد!
تقصیر خودم بود. شانزده سال است که زیر مشت و لگدهایش سیاه و کبود میشوم؛ اما باز هم کوتاه میآیم. اگر آن موقع که با ضربههای سنگینش به سرم، مرا بیهوش کرد اساسی برخورد میکردم، الان دوباره مرا با کتککاری از خانه بیرونم نمیکرد؛ ولی باز هم امید داشتم تا دوباره حقّم را بگیرم، وقتی خودم را به سالن دادسرا رساندم خیالم راحت بود که پروندهام زیر دست هر قاضی برود مثل همان قاضی قبلی یعنی حاج آقا فقیهی منصفانه قضاوت میکند؛ اما وقتی روی صندلی دادگاه نشستم، قاضی بیدرنگ مرا توبیخ کرد و گفت: خانم مگر میشود مردی زنش را از خانه بیرون کند، حتما شاید اذیتش کردید؛ اگر به شما کتک میزند حتماً خسته است، شما یک لیوان آب بده بخورد تا آرام شود، در این حال شوهرم که شیر شده بود به قاضی گفت: آقای قاضی وسط دعوا که حلوا پخش نمیکنند حتماً عصبانیم کرده که زدمش و دَری وری بهش گفتم. گیج شده بودم؛ نمیدانستم چهکار کنم، این قاضی با حاج آقا فقیهی از زمین تا آسمان فرق داشت. با ناراحتی به قاضی گفتم: آقای قاضی مثل اینکه من متهم شدم؟!
قاضی گفت: باید کوتاه بیایی، من هم محکم گفتم: شانزده سال کوتاه آمدم این وضعم هست، دوباره قاضی گفت: کوتاه نمیآیی؟
گفتم: نه
تا قاضی نَه را از من شنید با خشم و صدای بلند به شوهرم گفت: این چه زَنیه داری، اول برو دادگاه خانواده درخواست عدم تمکین بده، بعد برو درخواست طلاق کن.
با شنیدن این حرف دیگه نمیتوانستم خودم را کنترل کنم، با عصبانیت به قاضی گفتم: آقای قاضی خیلی راحت داری حق مرا میخوری و کار یاد شوهرم میدی، اما یادت باشه خدا در کمینه، خودت، هم دختر داری، هم خواهر.
چند روز بعد شوهر نامردم با معرفی تلفنی قاضی قبلی به یکی از قضّات دادگاه خانواده توانست حکم عدم تمکین را بگیرد و با این حکم شکایت من را هم باطل کرد. من هیچ کاری نمیتوانستم بکنم جز اینکه فقط به قضاوتهای حاج آقا فقیهی فکر کنم.
آوردهاند که...
تهیه: علی سعادت شایسته
شاهدی داری؟
روزی علی ابن ابیطالب از بازار کوفه میگذشت. زرهی را در دست یک مسیحی دید. آن مرد قصد داشت زره را بفروشد. امیرالمومنین که در آن زمان پیشوای مومنان بود نزدیک رفت و زره را دقیق نگریست. آنگاه خطاب به مرد مسیحی گفت: این زره من است مدتی پیش گم شده و حالا در دست توست آن را به من پس بده، مرد مسیحی پاسخ داد: این زره من است و پس زره را با تندی از امیرمومنان گرفت. امیرالمومنین در کمال ملایمت و خوشرویی به مرد مسیحی فرمود: من یقین دارم که این زره مال من است که آن را به من بده، در غیر اینصورت بیا تا با هم نزد قاضی برویم. اسلام دین حق و عدل است. دادگاه و قانون دارد. و من دربرابر قانون و رای دادگاه تسلیم هستم.
مرد مسیحی پیشنهاد امام را پذیرفت. قاضی وقتی امیرالمومنین را دید برای ادای احترام از جا برخاست. حضرت علی به او فرمود: ما برای داوری به اینجا آمدهایم. قاضی باید با هر دو طرف دعوا برخوردی یکسان داشته باشد. وقتی در نگاه کردن و توجه به هر دو طرف دعوا نیز عدالت و مساوات را رعایت کند. قاضی پرسید: اختلاف شما در چیست؟
امام علی فرمود: این زره که اکنون در دست این مرد است. مال من است، نه آن را فروختهام و نه به کسی بخشیدهام. مدتی قبل گم شده و حالا در دست این مرد است. قاضی خطاب به امیرالمومنین پرسید: آیا شما شاهدی هم دارید؟
امیرالمومنین که قاضی را خوب میشناخت وی دانست که قبول شهادت چه شرایطی لازم دارد. تبسمی کرد و فرمود: نه... چنین شاهدی ندارم.
قاضی گفت: در صورتی که شاهدی نداری بنابر قوانین شرع حق شما ثابت نمیشود زره باید در دست همین فرد باشد.
مرد مسیحی با خود اندیشید: چه دین خوبی و چه حکومت عادلانهای که یک مرد مسیحی را با پیشوای مسلمین در حضور قاضی و دربرابر قانون، برابر میداند. چه دادگاه عادلی بدون دلیل به سود هیچ کس حتی به سود پیشوا و رهبر مسلمانها حکمی نمیکند. و سپس زرهای را که امیرالمومنین در یکی از سفرها گم کرده بود و وی آنرا برداشته بود به امیرالمومنین بازگردانید.
نظر ما اینه...
علی سعادت شایسته
چند پیشنهاد
1. مردم همواره در حرکت دادگاهها به سوی عدالت قضایی نقش مهمی داشتهاند نوع برخورد آنها با مقوله قضاوت تعیین کننده سرنوشت قضاوت در یک جامعه خواهد بود. فلذا یکی از محورهای مهم میتواند نقش مردم در حرکت دادگاهها به سوی عدالت قضایی است.
2. با عنایت به نقش بسیار مهم نیروی انتظامی در کشف و تعقیب جرم و مجرمان و همچنین در اجرای دستورات دادگاهها پرداختن به نیروی انتظامی بعنوان ؟؟ قوه قضائیه و رابطه فیمابین این دو لازم و ضروری میباشد.
3. از آنجا که مطابق اسناد و مدارک ؟؟ قضاوت در ایران باستان پیشینه بسیار درخشانی دارد و در این خصوص حیرت بسیاری از شرق شناسان را سبب شده است تامّلی در مقوله قضاوت در ایران باستان خالی از لطف نمیباشد.
4. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در فصل یازدهم بخوبی قوه قضائیه را معرفی کرده و حقوق افراد را در مقابل آن بازگو میکند با توجه به اینکه قانون اساسی در راس قوانین هر کشوری بوده و میثاق جامعه محسوب میشود پرداختن به قوه قضائیه از دید قانون اساسی نیز مهم میباشد.
5. اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد بود، در سال 1948، و ایران نیز به آن پیوسته است و در مواردی از آن منجمله ماده 7، 8، 9، 10 و 11 به قوه قضائیه اشاره گردیده است لذا محور مناسبی جهت موضوع حاضر میباشد.
کتابستان
1. محمدتقی مصباح یزدی، نظریه حقوق اسلام؛ قم، مؤسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی، 1380.
2. شهید بهشتی، مبانی نظریتان اساسی؛ تهران، مؤسسه آثار شهید بهشتی، 1378.
3. محمد خالد مسعود، فلسفه حقوق اسلامی؛ ترجمه محمدرضا مظفری، فخرالدین اصغری، قم، بوستان کتاب، 1382.
4. محمدمهدی کریمینیا، حقوق بشر و قانون اساسی؛ قم، جلوه کمال، 1385.
5. نورمن اندرسون، تحولات حقوی جهان اسلام؛ ترجمه محمدرضا مظفری، فخر الدین اصغری، قم، بوستان کتاب، 1376.
6. مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام؛ تهران، صدرا، چاپ 26، 1378.
7. قدرتالله خسروشاهی، فلسفه قصاص از دیدگاه اسلام؛ قم، بوستان کتاب، 1380.
8. زهرا عظیمی، نگاهی به حقوق زن در اسلام؛ قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما، 1386.
9. روحالله شریعتی، حقوق و وظایف غیرمسلمانان در جامعه اسلامی؛ قم، بوستان کتاب، 1381.
10. قدرتالله خسروشاهی، فلسفه حقوق؛ مصطفی دانشپژوه، قم، مؤسسه امام خمینی، 1383.
11. جلیل قنواتی، نظام حقوقی اسلامی؛ قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1377.
کتابستان
1. کتاب قانون و دادگستری در شاهنشاهی ایران باستان نوشته اشرف احمدی، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر؛ در این کتاب امور دادرسی ایران باستان به نحوی به تصویر کشیده و مستند به اسناد مهم و متقن تشکیلات قضایی ایران باستان را بیان کرده است.
2. مرحوم مرتضی راوند در کتاب سیر قانون و دادگستری در ایران که در تهران، انتشارات چشمه و در سال 1368 به چاپ رسید، تشکیلات قضایی ایران را بررسی میکند که از نظر تاریخی نیز برای کتابی که علاقهمند میباشند بسیار اهمیت دارد.
3. کتاب از زبان داریوش نوشته خانم پرفسور هایدی ماری کخ ترجمه دکتر پرویز رجبی توسط انتشارات ؟؟کارنگ در تهران به چاپ رسیده است که در آن، تشکیلات قضایی زمان داریوش به تصویر کشیده شده است.
4. جلد اول کتاب آئین دادرسی مدنی نوشته استاد دکتر عبدالله شمس که توسط انتشارات میزان به چاپ رسیده در بخش سازمان قضاوتی ایران دقیقاً تشکیلات دادرسی ایران از زمان هخامنشیان تا امروز را مورد بررسی قرار داده است.
5. کتاب ارزشمند دادگستری از صدر اسلام تا آغاز مشروطیت نوشته استاد محمد محیط طباطبایی نیز در زمینه تشکیلات قضاوتی ایران بسیار باارزش میباشد.
پی نوشت ها:
[35]. نهج الفصاحه (تنظیم موضوعی)، ص 407.
[36]. نهج الفصاحه (تنظیم موضوعی)، ص 407.
[37]. نهج الفصاحه (تنظیم موضوعی)، ص 407.
[38]. میزان الحکمه، ج 10، ص 4955.
[39]. همان، ص 4963.
[40] همان، ص 4957.
[41]. نهج البلاغه، نامه 53، ص 577، ترجمه محمد دشتی.
[42]. میزان الحکمه، ج 10، ص 4957-4961.
[43]. همان، ص4953.
[44]. ویژه نامه عدالت، روزنامه رسالت، تیرماه 1385.
[45]. نهج البلاغه، خطبه 15، ص 59، ترجمه محمد دشتی.
[46]. میزان الحکمه، ج 10، ص 4957.
[47]. نهج البلاغه، نامه 3، ص 481، ترجمه محمد دشتی.
[48]. نهج البلاغه، خطبه 224، ص 461، ترجمه محمد دشتی.
[49]. میزان الحکمه، ج 1، ص 259.
[50]. کلمات قصار امام خمینی، ص 137.
[51]. سخنرانی 5/4/1381.
[52]. سخنرانی 7/4/1379.
[53]. سخنرانی 12/6/1377.
[54]. سخنرانی 20/6/1368.
[55]. سخنرانی 7/4/1368.
[56]. سخنرانی 4/4/1368.
[57]. سخنرانی 7/4/1378.
[58]. کلمات قصار، امام خمینی(ره)، ص 137 و 138.
حوزه*
