سوال – تیروئید چیست و شایع ترین مشکلات تیروئیدی را توضیح دهید .
پاسخ – تیروئید یک غده ی درون ریز است و موادی که تولید می کند وارد جریان خون می شود . تیروئید در جلوی گردن قرار دارد ،در پایین حنجره بصورت یک پروانه هست که دو بال دارد که در قسمت پایین به یکدیگر متصل است . اندازه ی تیروئید در یک فرد بالغ بیست گرم است و از اواخر ماه سوم جنینی شروع به ترشح هورمون هایش می کند . بنابراین در سه ماهه اول جنینی ، جنین قادر به ساختن هورمون های تیروئید نیست و به هورمون های تیروئیدی که از طریق جفت از مادر دریافت می کند وابسته است . در سه ماهه ی اول دوران جنینی بخصوص از هفته ی هفتم تا دوازدهم دوره ی تشکیل ارگانهای حیاتی بدن است . مثل مغز ، قلب ، دستگاه تنفس گوارش و... اگر در آن موقع مشکلاتی پیش بیاید تغییرات غیر قابل بازگشتی ایجاد می شود یعنی ممکن است ناهنجاری های جنینی ایجاد بشود . مقادیر کمی از هورمون های تیروئید از مادر به جنین می رسد که در رشد و تکامل مغز نقش اساسی دارد . بخاطر همین گفته می شود که اگر مادری دچار کم کاری تیروئید باشد یعنی هورمون های تیروئید در خونش کم باشد و درمان نشود ممکن است روی رشد و تکامل مغز فرزندش در همان اوایل اثر بگذارد . بعد از سه ماهه اول خود جنین هورمون تیروئید ترشح می کند . و دیگر وابسته به هورمون های مادر نخواهد بود . این دوره ی بحرانی رشد مغز در انسان تا دو سال بعد از تولد هم ادامه پیدا می کند . اگر در دوسال اول زندگی ما کسی دچار کم کاری تیروئید باشد یا نوزادی که دچار کم کاری تیروئید باشد ، به موقع تشخیص داده بشود و درمان شروع نشود ممکن است که روی رشد مغزی او اثرات غیر قابل بازگشتی بگذارد و کندی ذهن ایجاد بکند . تیروئید دو تا هورمون مهم می سازد . یک یا زآنها سه اتم ید دارد که بنام تی تی تیری ( 3TT ) نامیده میشود . یکی از آنها چهار اتم یددارد که تی فور نامیده می شود . البته در سلول های بدن تی فور تبدیل به تی تری می شود و این تی تری است که اثرات اصلی خودش را بر بدن اعمال می کند . هورمون های تیروئید برای سلول ها مثل بنزین است . وقتی هورمون تیروئید نباشد تمام واکنش های حیاتی سلول بدن خاموش می شود و چرخه ی سوخت و ساز و فعالیت های حیاتی در کل بدن ما کند می شود بخاطر همین یک فردی که کم کاری تیروئید دارد بی حال ، خواب آلود ، خسته است . تنگی نفس پیدا می کند ، ضربان قلبش کاهش پیدا می کند ، دچار یبوست می شود زیرا دستگاه گوارش هم مختل می شود ، ورم می کند زیرا آب و مایعات نمی تواند از بدن دفع بشود ، فعالیت های مغزی هم کاهش پیدا می کند و فرد می گوید که حافظه ام کاهش پیدا کرده و تمرکز ندارم ، فرد افسرده می شود و تمام واکنش های بدن ما در کم کاری تیروئید کند می شود . در پرکاری تیروئید همه چیز بیش از حد فعال می شود و چرخه ی حیاتی سلول تند تند کار می کند . فرد احساس گرما می کند ولی در کم کاری فرد احساس سرما می کند زیرا انرژی بخوبی تولید نمی شود . در پرکاری تیروئید فرد بیقرار است ، راحت نمی تواند روی صندلی بنشیند ، چون بیقرار است نمی تواند تمرکز کافی پیدا بکند ، ضربان قلبش افزایش پیدا می کند ،گاهی فشارش بالا می رود و اسهال پیدا می کند ، عصبی و تحریک پذیر می شود ، زیاد عرق می کند ، چشمها حالت خیرگی پیدا می کند ، بعضی مواقع چشمها از حدقه بیرون می زند . اینها بخاطر تاثیرات هورمون تیروئید در سلول های بدن ما هست . این غده باید تحت فرماندهی قرار بگیرد زیرا مختصر تغییری در ترشح هورمون ها بدن ما را بهم می ریزد. فرمانده ی هورمون تیروئید در بدن غده ی هیپوفیر در مغر است . غده ی هیپوفیر هورمونی می سازد که به آن محرک تیروئید می گویند که خلاصه ی انگلیسی آنTSH ( هورمون محرک تیروئید ) است . این هورمون از طریق جریان خون به تیروئید می رسد . و به تیروئیددستور می دهد که الان باید بیشتر هورمون بسازی یا کمتر هورمون بسازی یعنی فعالیت غده ی تیروئید را تنظیم می کند . بخاطر همین وقتی غده ی تیروئید کم کار می شود و نمی تواند به اندازه ی کافی هورمون بسازد ، هورمون محرک در خون بالا می رود . پس در کم کاری تیروئیدTSH خون ما افزایش پیدا می کند . نرمال آن بین نیم تا دو و نیم است . ممکن است که این عدد به ده یا صد هم برسد . هر چقدر تیروئید ما کمتر هورمون بسازد این هورمون بیشتر ازغده ی هیپوفیر ترشح می شودو به تیروئید می گوید که باید بیشتر هومون بسازی و تیروئید هم نمی تواند اینکار را بکند . یک وقت تیروئید ما خودمختار و بدون فرماندهی شروع به ساختن تیروئید بیشتری می کند و پرکار می شود . غده ی هیپوفیز این را درک می کند و دستور ترشح هورمون تیروئید را کاهش می دهد . در پرکاری TSH خون ما پایین می آید . شایع ترین مشکل تیروئید گواتر است که قدیم آنرا غمباد می نامیدند . زیرا تیروئید بزرگ می شود و فکر می کردند که فرد دچار غم و اندوهی شده است . ممکن است که تیروئید از نظر ساختمانی مشکل پیدا بکند . مثلا بزرگ بشود. غده یتیروئید هنگامآب خوردن بالا و پایین می رود. ما بطور عادی تیروئید را نمی بینیم ولی در معاینه می توانیم آنرا لمس کنیم . وقتی تیروئید بزرگ می شود و فرد سرش را بالا می برد و آب دهانش را قورت می دهد . این حرکت می کند . بالای غده ی تیروئید سیب بابا آدم نام دارد . در گواتر ساختمان تیروئید مشکل پیدا می کند و به دلایل مختلفی بزرگ می شود ولی ممکن است که ترشح هورمون ها طبیعی باشد . بعضی ها آزمایش تیروئید اقوام خودشان را به ما نشان می دهند و می گویند که ایشان مشکل تیروئید دارد یا خیر . ممکن است که آزمایش طبیعی باشد ولی فرد گواتر داشته باشد . ممکن است که توده ای درتیروئیدش باشد و حتی ممکن است که سرطان تیروئید باشد . ما تا معاینه نکنیم بر اساس آزمایش نمی توانیم تشخیص بیماری را بدهیم . در گواتر ساده تیروئید بزرگ شده است ولی آزمایشان خون ما طبیعی است و ترشح هورمون ها طبیعی است . دراینجا تشخیص با معاینه است . ممکن است که ما درخواست سونوگرافی بکنیم . می توانیم اسکن هم انجام بدهیم که ببینیم گره هایی که بوجود آمده است فعالیت های هورمونی دارید یا خیر . پس تشخیص تیروئید با معاینه و یکسری آزمایشات است .