موضوعات اصلي
در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران، مرد مکلف است اگر همسر خود را بدون هیچ بهانه ای طلاق داد نصف ثروت خود را به او ببخشد. 12 شرط عقد ضمن ازدواج: مرد باید نصف دارایی خود را ببخشد. جهت روشن شدن هرچه بیشتر این موضوع شرایط مزبور را عیناً عنوان کرده و هر یک از آنها توضیح داده می شود تا به هر شبهه ای در این خصوص پاسخ داده شود. تذکر: سردفتر ازدواج وظیفه دارد که شرایط مندرج در قباله را مورد به مورد به دو طرف تفهیم کند چرا که شرطی معتبر است که مورد توافق زن و مرد قرار گیرد و به امضای هر دوی آنها رسیده باشد. شرایط ضمن عقد یا عقد خارج لازم الف: ضمن (عقد نکاح/ خارج لازم) زوج شرط کرد هر گاه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی نبود، زوج موظف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با او به دست آورده یا معادل آن را طبق نظر دادگاه بلاعوض به زوجه منتقل کند. 1- طلاق به درخواست مرد باشد. 2- زن مطیع همسر خود باشد و اخلاق و رفتار نامتناسب با وی نداشته باشد و همچنین از او تمکین کند. ب: ضمن (عقدنکاح/ خارج لازم) زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد که در موارد مشروحه زیر با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز از دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق خود را مطلقه کند و نیز به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول کند. 1- استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت شش ماه به هر عنوان و عدم الزام او به تأدیه نفقه و همچنین در موردی که اجبار شوهر هم ممکن نباشد. توضیح: عدم پرداخت خرجی زن و انجام سایر حقوق واجب زن به مدت شش ماه. 2- سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل کند. توضیح: بدرفتاری غیر قابل تحمل مرد با زن و فرزندان. 3- ابتلای زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره آمیز باشد. توضیح: بیماری خطرناک غیر قابل درمان مرد در حدی که سلامت زن را به خطر اندازد. 4- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعاً ممکن نباشد. 5- عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد. 6- محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعاً منتهی به پنج سال بازداشت یا بیشتر شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد. 7- ابتلای زوج به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خللی وارد آورد و ادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد. 8- زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند. تشخیص ترک زندگی خانوادگی (تشخیص عذر موجه با دادگاه است) یا اینکه زوج شش ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت کند. 9- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب به جرم و اجرای هر گونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب به جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زن باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقعیت زن و عرف و موازین دیگر با دادگاه است. 10- در صورتی که پس از گذشت پنج سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن و یا عوارض جسمی دیگر، صاحب فرزند نشود. 11- در صورتی که زوج مفقود الاثر شود و ظرف شش ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود. 12- زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند. سایر شرایط: 2- حق تحصیل 3-حق اشتغال و .... یادآوری: در صورتی که صداق (مهریه) زن ملک غیر منقول باشد باید ملک مزبور مطابق مقررات در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد. منبع:سايت وفاق
توضیح: این بند بدین معنا است که مرد بعد از طلاق باید نصف دارایی خود که بعد از شروع زندگی به دست آورده است به نام زن کند، مشروط بر اینکه:
توضیح: این بند بیانگر این مطلب است که زن در صورت تحقق شرایط زیر از ناحیه مرد وکیل است خودش شخصاً یا با انتخاب فرد دیگری به عنوان وکیل، به دادگاه مراجعه کند و پس از اثبات مدعا درخواست طلاق کند. سردفتر ازدواج وظیفه دارد که شرایط مندرج در قباله را مورد به مورد به دو طرف تفهیم کند چرا که شرطی معتبر است که مورد توافق زن و مرد قرار گیرد و به امضای هر دوی آنها رسیده باشد.
مواردی که زن می‌تواند از دادگاه تقاضای صدور طلاق کند به شرح زیر است:
توضیح: دیوانه بودن مرد در زمانی که امکان فسخ نباشد.
توضیح: اشتغال مرد به کاری که به حیثیت و آبروی زن و مصالح خانوادگی او لطمه می زند .
توضیح: محکومیت به حبس در حال اجرا از پنج سال به بالا (در زندان بسر بردن مرد به عنوان محکومیت در حال اجرا از پنج سال به بالا)
توضیح: اعتیادی که به اساس خانوادگی ضرر بزند مانند اعتیادی که منجر به بیکاری مرد، فروش اثاثیه منزل و وارد کردن ضرر به سلامت جسمی و روحی زن و فرزند شود.
توضیح: ترک بدون علت خانواده یا غیبت یکسره شش ماهه بدون دلیل موجه.
توضیح: اجرای هر نوع مجازاتی که آبرو و موقعیت زن را به خطر اندازد.
توضیح: بچه دار نشدن مرد پس از پنج سال.
توضیح: غیبت طولانی شوهر.
توضیح: ازدواج مجدد مرد بدون اجازه همسر
زن علاوه بر موارد فوق در صورت موافقت شوهر، می تواند مواردی مانند موارد زیر را در قباله بگنجاند:
1- حق سکنی: که اختیار تعیین محل سکونت را به زن واگذار می کند.
بعد از ثبت در دفتر اسناد رسمی شماره دفتر و تاریخ ثبت به وسیله سر دفتر و نماینده دفتر اسناد رسمی باید در این صفحه قید و امضا شود.
کاربرد شرایط دوازده گانه مندرج در قباله ازدواج
سؤال: آیا صرف عمل نکردن مرد به هر یک از این شرایط می تواند دلیلی برای زن محسوب شود تا بر مبنای آن درخواست طلاق کند؟ آیا زن به راحتی می تواند طلاق بگیرد؟ یا اینکه کلیه مراحل قانونی طلاق را باید مانند سایر موارد عادی طی کند؟ پاسخ: با تحقق یکی از شرایط دوازده گانه و اثبات آن در دادگاه زن می تواند با استفاده از وکالت ضمن عقد با مراجعه به دادگاه خانواده و طی تشریفات قانونی از جمله داوری و قطعیت آن نسبت به اجرای طلاق اقدام کند. در پایان هر بند از قباله، زن و مرد خواهان ازدواج، مندرجات موجود در آن بند را امضا می کنند.
انس و الفت با همسر در گرو رعايت امورى است: 1ـ خوش رويي؛ امام علي(ع) مي‌فرمايد: «خوش رويى ريسمان مهر و مودّت است».(1) چون شكفته باشد در اين انجمن كه صبح تسخير كرده روى زمين را بنوشخند. 2ـ به اسم خوب صدا زدن؛ هر يك از زن و شوهر بايد همسر خود را به نامى صدا كند كه بيشتر دوست دارد. پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «سه چيز است كه دوستى مسلمان را با مسلمان ديگر، خالص مي‌كند: 1ـ هنگامى كه او را ملاقات مى كند، با خوش رويى با وى برخورد نمايد. 3ـ احترام به پدر و مادر و خواهر و برادر همسر، و توصيه احسان به آنان در ازدياد محبت مؤثر است. 4ـ اظهار محبت؛ امام صادق(ع) مي‌فرمايد: « وقتى كسى را دوست داري، به او بگو، كه اين كار موجب ثبات بيشتر محبت بين شما خواهد بود».(3) 5ـ سلام كردن: امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «وقتى شوهر به خانه وارد مى شود، بايد به خانواده اش سلام كند و او را از آمدنش مطّلع سازد».(5) 6ـ احسان كردن: از آنجا كه انسان بنده احسان است، يكى از شيوه هاى تحكيم روابط حسنه و ايجاد الفت احسان كردن به همسر مي‌باشد يارى كردن بانوان در كارهاى خانه يك نوع احسان است و محبت را بيشتر مي‌كند. يكى از مصاديق احسان، هديه دادن است. امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «براي يكديگر هديه ببريد كه هديه بردن كينه ها را از دل ها بيرون مى برد و انتقام و دشمنى و كينه توزى را بر طرف مى سازد».(6) 7ـ درك متقابل زن و شوهر: اگر سطح توقع زنان از مردان و بالعكس بيش از حد توان باشد و انتظارات با مقدورات نخواند، محبت و سازش و صفاى محيط زندگى كاهش خواهد يافت. اگر زن و شوهر يكديگر را درك كنند، همواره سازگارى و صميميت حاكم خواهد گشت. 8- عدم نزاع و كشمكش : 1ـ خودخواهي: منشأ اصلى عداوت و درگيري، خودخواهى است. كسى كه به اسارت خود در آيد و بر محور خود بچرخد، هرگز حاضر نمي شود حق را بپذيرد و از حقيقت پيروى نمايد. از اين رو به رأى و نظر ديگران اهميتى نمى دهد. در اين صورت اختلاف و نزاع طبيعى و قهرى است. امام خميني(ره) فرمود: «اگر تمامى انبيا را در يك شهر جمع كنند، كوچك ترين اختلافى با هم پيدا نمى كنند، زيرا آنها از دام خود رسته اند»(7) 2ـ جدل: يكى از اسباب دشمنى و نزاع، جدل و بگو مگوهاى بى فائده است كه هدفى جز برترى جويى ندارد. امام علي(ع) مي‌فرمايد: «از مجادله و ستيزه جويى بپرهيزيد كه اين دو دل هاى برادران دينى را نسبت به يكديگر مكدّر مي‌كنند و بذر نفاق را پرورش مي‌دهد».(9) 3ـ خودپسندي: ريشه بسيارى درگيرى ها خودپسندى است. خود دوستى كه از تمايلات طبيعى بشر است، اگر به حد افراط برسد، انسان را به خودپسندى و غرور و بلند پروازى و فزون طلبى و داشتن توقعات نابجا وادار مى نمايد. امام علي(ع) مي‌فرمايد: «از خودپسندى پرهيز كن كه با اين صفت، نقائص خود را آشكار مى كنى و دشمنى ها را ظاهر مى سازي». 10 4ـ عدم آشنايي با وظايف: گاهى نزاع و كشمكش در اثر عدم اطلاع از وظايف و مسئوليت ها است. زن و شوهرى كه از حدود اختيارات و مسئوليت هاى خود بى اطلاع اند، توقعاتى از يكديگر دارند كه با عدم تحقق آن، كدورت ايجاد مي‌شود. در محيط كار نيز همين علت، جاري است. 5ـ سخت گيري: تعاون و همكارى در گرو برخوردارى از روحيه گذشت و چشم پوشى و بخشش خطاها و لغزش هاى جزئى است. اگر اعضاى يك خانواده در پى يافتن عيوب يكديگر و بزرگ نمودن آن باشند و در تعقيب آن سخت گيرى نمايند، عداوت و دشمنى بين آنها حاكم خواهد شد، از اين رو در اوائل ازدواج به دليل عدم گذشت و غماض، قهر و نزاع بيشتر ديده مي‌شود. لج و لجبازى و روحيه عدم گذشت،موجب از بين رفتن پيوند هاى دوستى و يگانگى مي گردد. 6ـ عدم رشد فكرى و اخلاقي: شكى نيست كه افراد با يكديگر اختلاف نظر دارند. دو نفر در جهان پيدا نمى شود كه از لحاظ جسمى و روحى و فكرى يكسان باشند. در صورتى كه انسان به رشد اخلاقى نرسيده باشد و به سعة صدر و بلند نظرى و تحمل و نرمى و بردبارى متصف نشده باشد، آمادگى اخلاقى براى هضم نقاط اختلاف ندارد. از اين رو انتظار دارد ديگران در همه موارد از او پيروى كنند. همين امر زمينه درگيرى را فراهم مى سازد. 7- مرحله ترس و خشونت: يكى از مهمترين عوامل تصادم ها و كشمكش هاى سخت و حوادث خطرناك و ناگوار توسل به خشونت است. با اين عمل زمام اختيار و كنترل اعصاب از انسان سلب مي‌شود. و چه بسا هر خطايى حتى كلمات كفر آميزى از او سر مى زند. اما با رفق و مدارا و ترك خشونت مى توان از وقوع نزاع و درگيرى پيشگيرى كرد. رسول خدا(ص) فرمود: «رفق و نرمش با هر چه همراه باشد آن را زينت مي‌دهد و از هر چيز جدا شد نازيبايش مى سازد».11 پي نوشت ها: گردآوري : گروه اينترنتي نيک صالحي
2ـ زمانى كه خواست كنارش بنشيند، براى او جا باز كند.
3ـ به بهترين نامى كه دوست دارد، او را صدا زند»(2)
محبت قلبى هر چند لازم است، اما كافى نيست. براى انس و الفت بيشتر بايد محبت را اظهار كرد. پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «سخن مرد كه به همسرش مي‌گويد: واقعاً تو را دوست دارم، هرگز از قلبش خارج نخواهد شد».(4)
زن و شوهر سعي كنند در ولادت ها و سالگرد ازدواج و هفته زن و در بازگشت از مسافرت ها هديه اي تقديم يکديگر نمايند.
درگيري در خانه معلول عواملى است كه بدان اشاره مي‌شود:
در محيط خانه گاهى مردى به دليل احساس بزرگى و تسلّط بر همسر، توقع سلام كردن دارد و هميشه مي‌خواهد حرف خود را به كرسى بنشاند يا زنى به واسطه جمال و هنرى كه دارد، به خود مى بالد و بر شوهرش فخر مى فروشد و همين امر در بروز فتنه و عداوت كافى است.
امام علي(ع) مي‌فرمايد: «تكبّر، بغض و نفرت مردم را جلب نمى كند».(8 ) مردسالارى و زن‌سالارى هر دو منشأ اختلاف مي‌شوند. بايد ايمان سالارى و انسانيت در خانه و اجتماع حاكم باشد تا اختلافات به صفر برسد.
1- غررالحكم، ج 5، ص 24.
2-اصول كافي، ج 4، ص 457.
3 - وسائل الشيعه،ج 8، ص435
4- شافي، ج 2، ص 138.
5- بحارالأنوار، ج 73، ص 11.
6- الكافي، ج 5، ص 143.
7- محمد على سادات، اخلاق اسلامي، ص98
8- غررالحكم، ج 6، ص 59.
9- اصول كافي، ج 3، ص 409.
10- غررالحكم، ج 2، ص 299.
11- اصول كافي، ج 3، ص 182.
قرآن کريم هر گونه افراط و تفريط را در دوست داشتن همسر را رد مي‌کند و در برخي آيات به شيوة معتدل آن تأکيد مي‌کند؛ چنان که مي‌فرمايد: "وَ مِن‌ْ ءَايـَتِه‌ِي‌َّ أَن‌ْ خَلَق‌َ لَکُم مِّن‌ْ أَنفُسِکُم‌ْ أَزْوَ َجًا لِّتَسْکُنُوَّاْ إِلَيهَا وَجَعَل‌َ بَينَکُم مَّوَدَّة‌ً وَ رَحْمَة‌ً إِن‌َّ فِي ذَ َلِکَ لاَ ئَيـَت‌ٍ لِّقَوْم‌ٍ يتَفَکَّرُون‌َ ؛(روم،21) و از نشانه‌هاي او اين که همسراني از جنس خود شما براي شما آفريد، تا در کنار آنها آرامش يابيد، و در ميانتان مودت و رحمت قرار داد، در اين نشانه هايي است براي گروهي که تفکر مي‌کنند." 
از آيه مذکور بر مي‌آيد که محبت و مودت بايد از دو طرف باشد و از تعبير "مودت" استفاده مي‌شود که بايد محبت و مهرباني نسبت به همسر ابراز کرد، ولي اين محبت ودوست داشتن نبايد شکل افراطي و شديد به خود بگيرد به طوري که منجر به زير پا گذاشته شدن احکام و حد و حدود دستورهاي خداوند متعال شود، و از طرف ديگر انسان نبايد مودت و محبت و دوست داشتن را نسبت به همسرش دريغ کند و به طرف تفريط گرايش پيدا کند، چون خداوند متعال مودت و مهرباني را بين زن و مرد قرار داده و آنها بايد در حد اعتدال به يکديگر محبت و مهرباني هديه کنند.
در جايي ديگر قرآن کريم مي‌فرمايد: "...هُن‌َّ لِبَاس‌ٌ لَّکُم‌ْ وَأَنتُم‌ْ لِبَاس‌ٌ لَّهُن‌َّ...؛ (بقره، 187)... آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها...". چون لباس انسان را از سرما، گرما، خطر، عيوب و... مي‌پوشاند، دو همسر نيز يکديگر را از انحراف حفظ مي‌کنند و عيوب يکديگر را پوشانده، و وسيله راحتي و آرامش همديگرند و هر کدام زينت ديگري به حساب مي‌آيد و رعايت چنين موازيني در سايه محبت و دوست داشتن ممکن و مقدور است. بنابراين، از آيات قرآن کريم بر مي‌آيد که حد معتدل و فطرت محبت بين دو همسر، مودت و مهرباني معتدل است و هرگونه افراط و تفريط در اين باره ممنوع است.(ر.ک: الميزان، علامه محمدحسين طباطبايي؛، ج 16، ص 166، منشورات جماعة)