پهلوي اول و آغاز عصر اقتصاد نفتي در ايران
اگر چه مفهوم اقتصاد نفتي از دهه 50 ميلاي به اين سو براي توصيف ماهيت دولت در ايران به کار گرفته شده است و اين دوره عصر پهلوي اول را شامل نمي‌شود اما اين نوشتار در تلاش براي يافتن پاسخي به اين پرسش که آيا مي‌توان نظام مفهومي اقتصاد نفتي را در مورد ساختار سياسي و اجتماعي پهلوي اول نيز به کار برد، مي‌کوشد تا نخست با مروري بر مفهوم اقتصاد رانتي که قادر است نظام مفهومي اقتصاد نفتي را به خوبي تبيين کند و سپس نگاهي به برخي از شواهد و واقعيات مربوط به نفت در دوره رضاخان, پاسخي مناسب را ارائه کند.
- مروري بر مفهوم اقتصاد رانتي :
هرچند درباره مفهوم رانت تعريف چندان واحدي ميان اقتصاددانان و سياستمداران وجود ندارد, اما در هر حال مي‌توان گفت رانت به طور كلي منبع درآمدي متفاوت از سود يا مزد محسوب مي‌شود. براي مثال آدام اسميت پدر اقتصاد ليبرال كلاسيك تصريح مي‌كند رانت به شيوه‌اي متفاوت از دستمزد و سود در تركيب قيمت كالاها داخل مي‌شود از نظر اسميت رانت برخلاف سود و مزد موجب نوسانات قيمت نيست بلكه رانت خود نتيجه نوسانات قيمت است.( [1] )
ادامه مطلب
هندسه جهانی اقتصاد خلیج فارس
ویژگی ساختاری اقتصاد جهانی، ترکیب یک معماری پایدار با هندسه ای متغیر و ویژگی معماری آن، یک جهان به هم وابسته نامتقارن است. به بیان دیگر، بهره وری و رقابت در این اقتصاد، در یك شبکه جهانی ارتباط متقابل صورت می گیرد. در سپیده هزاره سوم، كشورهای نفت خیز منطقه خلیج فارس، تاثیر و نقش عمده ای در شبكه اقتصاد جهانی دارند. این تاثیرگذاری متقابل بوده است. هندسه شبكه ای اقتصاد جهانی نیز، تاثیرهای ژرفی بر ساختار اقتصادی – سیاسی این منطقه گذاشته است.
واقعیت این است كه به رغم تاثیرگذاری اقتصاد جهانی بر كنش های منطقه خلیج فارس، فعالیت های نفتی كشورهای این منطقه، كمتر از هر منطقه دیگر تولید كننده نفت در جهان، در نظام اقتصاد جهانی ادغام شده است. در فصل اقتصاد جهانی كه كنش از حالت الزام به حالت اجبار تبدیل شده است، پیش از آغاز عصر انرژی های نو، تدوین و اجرای استراتژی های لازم به منظور بازیگری فعال سیاسی – اقتصادی در اقتصاد جهانی ، بیش از هر زمان دیگر برای كشورهای منطقه خلیج فارس بایسته و لازم است.
ادامه مطلب
گاز در شریان اقتصاد كشور
به عقیده بیشتر كارشناسان گاز استحصالی در پارس جنوبی، می تواند موتور اقتصاد و صنعت كشور را روشن كند. پارس جنوبی به عنوان بزرگترین منبع مستقل گازی جهان، اكنون، آرام آرام به مدار تولید وارد می شود و فرآورده های آن در شریان اقتصاد كشور در جریان است تا امیدوار باشیم كه می توان از فرآورده های آن، در جهت رشد و توسعه اقتصادی كشور بهره گرفت.این درحالی است كه گاز را دیگر نمی توان تنها به عنوان یك سوخت به كار گرفت. یك دانشمند آلمانی در سال های آغازین قرن بیستم گفته بود: « سوخت را مصرف نكنید، از آن استفاده كنید». این جمله حكیمانه می تواند راهگشای مسیری باشد كه گاز پارس جنوبی، باید طی كند. دكتر محمد حسین ادیب، كارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه، حرف های دانشمند آلمانی را تكمیل می كند. وی می گوید: «با تغییر فناوری در مدت 10 سال اخیر، مواد اولیه كارخانه های پتروشیمی به سرعت درحال تغییر است. در گذشته مواد اولیه پتروشیمی از نفت خام بود، اما در این سال ها و هرچه به زمان حال نزدیكتر می شویم، در سطحی گسترده تر از قبل، گاز به عنوان خوراك كارخانه های پتروشیمی جایگزین فرآورده های نفتی می شود.
ادامه مطلب