خوش آمدید

پاسخ:

آرى ، از جمله موضوعاتى كه قبل از ولادت امام مهدى عليه السلام اتفاق افتاد كه آن را مى توان زمينه ساز امامت حضرت مهدى عليه السلام در كودكى دانست ولادت امام جواد و امام هادى عليه السلام است ؛ زيرا امام جواد در هشت سالگى يا هفت سالگى و امام هادى در سن شش سالگى به امامت رسيدند. و لذا بعد از آنكه شيعه به امامت اين دو امام اعتقاد پيدا نمود اين مساءله زمينه ساز اعتقاد به امامت حضرت مهدى عليه السلام و رفع استبعاد از امامت او در سنين پنج سالگى شد.

سید محمدمهدی خرسان می‌نویسد:
کسی که درباره مهدی‌ منتظر علیه‌السلام بحث می‌کند، در سنت نبوی احادیثی می‌یابد که متواتر معنوی است و نزدیک است که به حد تواتر لفظی نیز برسد؛ به‌طوری‌که شخص منکر نتواند آن را رد کند و مؤمن نیز احتیاج به بحث از سندهای آن و تصحیح آنها نداشته باشد؛ چون متواتر است.
این احادیث نبوی، اگر به سند و دلالت آنها نگاه شود، می‌توان آنها را بر سه طایفه تقسیم کرد؛

الف. احادیثی که صحیح‌السند، با دلالتی ظاهر بوده و از هر شکی خالی است. روایاتی که امامان حدیث و بزرگان از حفاظ بر صحت یا حسن آن تصریح کرده و حاکم در «المستدرک» و دیگران بر صحت برخی از آنها بر شرط شیخین «بخاری» و «مسلم» گواهی داده‌اند. و شکی در وجوب اخذ به این‌گونه روایات و عمل برطبق آنها و اعتماد به مضمون آنها نیست.

ب. احادیث غیرصحیح‌السند، گرچه دلالت آنها ظاهر است و قواعدی که مقرر شده، دلالت بر وجوب اخذ به این‌گونه روایات از باب تأیید نیز دارد؛ بلکه به‌جهت تقویت آنها و جبرانشان به دسته اول و عمل مشهور، بلکه اجماع بر مضمون آن‌ها، باید به آنها اخذ کرده و برطبق آنها عمل نمود.

ج. احادیثی که در آنها صحیح و ضعیف وجود دارد، ولی با عموم احادیث مستفیض و متواتر مخالف است، که لازمه آن طرح و رد و اعراض از آنهاست، در صورتی که تأویل ممکن نباشد».[۱]

استاد علی‌اکبر غفاری در مقدمه «کمال‌الدین» می‌گوید:
«... او در این کتاب هرآنچه روایت شده و مشهور بین مردم است، را جمع کرده است؛ چه صحیح باشد یا ضعیف، یا حسن یا باطل، ولی تنها به احادیث صحیح‌السند یا احادیثی که مورد اجماع بوده یا متواتر است، احتجاج نموده است».[۲]

-------------------------------------------------------------------------------

پی‌نوشت‌ها
۱. مقدمات کتب تراثیة، ج۱، ص۱۲۲؛ «والباحث عن‌المهدیّ‌المنتظر فی‌السنّة النبویة یجد الأحادیث فیه متواترة معنی، و تکاد أن تکون کذلک لفظاً لا یسع المنکر ردّها و لا یحتاج المؤمن إلی بحث أساتیدها و تصحیحها لتواترها.
و تلک الأحادیث النبویّة لو نظرناها من ناحیة السند والدلالة، لأمکن القول بأنّها ثلاث طوائف:
أ. احادیث صحیحة‌السند، ظاهرة الدلالة، خالیة من کلّ ریب، قد نصّ أئمّة الحدیث و أکابر الحفاظ علی صحَتها و حسنها، و شهد الحاکم فی‌المستدرک و غیره علی صحَة بعضها علی شرط الشیخین؛ البخاری و مسلم؛ و لا شکّ فی وجوب الأخذ بهذه الطائفة والعمل بها والاعتقاد بما دلّت علیه.
ب. احادیث غیر صحیحة‌السند، و إن کانت ظاهرة الدلالة، والقواعد المقرّرة توجب الأخذ بها أیضاً علی أنّها مؤیّدة، و لاعتضادها وانجبارها بالطائفة الأولی و أخذ المشهور بها، بل الاجماع علی مضمونها.
ج. أحادیث فیها الصحیح والضعیف، ولکنّها مخالفة لعامّة الأحادیث المستفیضة المتواترة، واللازم طرحها والاعراض عنها إن لم یمکن تأویلها».
۲. کمال‌الدین، ص۱۹، مقدمه: «... و جمع فیه ما روی فی هذا الموضوع و اشتهر بین‌الناس صحیحاً کان أو ضعیفاً، حسناً کان أو زیفاً، لکن لم یحتجّ إلاّ بالصحاح أو المجمع علیه أو المتواترة منها».

آیا در قرآن کریم نامی از حضرت مهدی (عج) برده شده است؟

آیا واسطه فیض بودن امام زمان(عجل الله فرجه) در نعمت‎ها و در عالم وجود غیر از روایات، ریشه قرآنی هم دارد؟

خداوند متعال می‌فرماید: «وَ لَقد کَتَبنا فِی الزَّبُورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ اَنَّ الاَرضَ یَرِثُها عِبادیَ الصّالِحون»؛ «ما در زبور بعد از ذکر نوشتیم که بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد»(۱).
مقصود از «زبور» در آیه، زبور داوود و مراد از «ذکر» تورات است. در زبور می‌خوانیم: «زیراکه شریران منقطع می‌شوند ولی متوکلان به خداوند وارث زمین خواهند شد، و حال اندک است که شریر نیست می‌شود،‌ هرچند مکانش را استفسار نمایی ناپدید خواهد شد، اما متواضعان وارث زمین شده و از کثرت سلامتی متلذذ خواهند شد»(۲).
و در آیۀ ۲۹ از مزمور داوود آمده است: «صالحان، وارث زمین خواهند شد و در آن تا ابد سکونت خواهند داشت».
مقصود از کلمۀ «الأرض» در آیۀ فوق، مطلق زمین دنیا و آخرت «بهشت» است؛ زیرا تخصیص آن به زمین دنیا بدون وجه است(۳).
و مقصود از «عبادی الصالحون» معنای عامی است که شامل هر زمان و مکان و هر قومی خواهد شد، و مصداق اکمل و اتم آن – مطابق روایات – زمانی است که حضرت‌مهدی‌ علیه‌السلام ظهور کرده و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد. در آن زمان است که تمام کرۀ زمین در اختیار بندگان صالح خداوند قرار خواهد گرفت.
ابن‌کثیر می‌گوید: «خداوند در آیۀ شریفه بشارت می‌دهد بر بندگان صالح خود که در دنیا و آخرت آنان را سعادتمند کرده و آنان را وارث زمین و بهشت گرداند»(۴).
آلوسی می‌گوید: «اگر بگوییم که این آیه مربوط به عصر مهدی و نزول عیسی است، به اقوال دیگر احتیاج نیست»(۵).
و لذا در ذیل آیه روایاتی نقل شده که دلالت بر انطباق آیه بر عصر ظهور حضرت‌مهدی‌ علیه‌السلام دارد.
ثوبان از رسول‌ خدا صلي‌الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: «خداوند برای من زمین را جمع نمود. پس من مشرق‌ها و مغرب‌های آن‌را مشاهده کردم و امت من زود است که به آن خواهند رسید»(۶).
امام‌باقر‌ علیه‌السلام فرمود: «مقصود از «عبادی الصالحون» اصحاب مهدی‌ علیه‌السلام در آخرالزمان است»(۷).

پی‌نوشت‌ها
۱. انبیاء، ۱۰۵.
۲. مزمور، ۳۷/۹-۱۱.
۳. المیزان، ج۱۴، ص۴۹۳.
۴. تفسیر ابن‌کثیر، ج۲،‌ص۵۲۴.
۵. روح‌المعانی، ج۱۷، ص۹۵.
۶. همان.
۷. مجمع‌البیان، ج۷، ص۶۶.

خداوند متعال می‌فرماید: «وَ لَقد کَتَبنا فِی الزَّبُورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ اَنَّ الاَرضَ یَرِثُها عِبادیَ الصّالِحون»؛ «ما در زبور بعد از ذکر نوشتیم که بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد»(۱).
مقصود از «زبور» در آیه، زبور داوود و مراد از «ذکر» تورات است. در زبور می‌خوانیم: «زیراکه شریران منقطع می‌شوند ولی متوکلان به خداوند وارث زمین خواهند شد، و حال اندک است که شریر نیست می‌شود،‌ هرچند مکانش را استفسار نمایی ناپدید خواهد شد، اما متواضعان وارث زمین شده و از کثرت سلامتی متلذذ خواهند شد»(۲).
و در آیۀ ۲۹ از مزمور داوود آمده است: «صالحان، وارث زمین خواهند شد و در آن تا ابد سکونت خواهند داشت».
مقصود از کلمۀ «الأرض» در آیۀ فوق، مطلق زمین دنیا و آخرت «بهشت» است؛ زیرا تخصیص آن به زمین دنیا بدون وجه است(۳).
و مقصود از «عبادی الصالحون» معنای عامی است که شامل هر زمان و مکان و هر قومی خواهد شد، و مصداق اکمل و اتم آن – مطابق روایات – زمانی است که حضرت‌مهدی‌ علیه‌السلام ظهور کرده و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد. در آن زمان است که تمام کرۀ زمین در اختیار بندگان صالح خداوند قرار خواهد گرفت.
ابن‌کثیر می‌گوید: «خداوند در آیۀ شریفه بشارت می‌دهد بر بندگان صالح خود که در دنیا و آخرت آنان را سعادتمند کرده و آنان را وارث زمین و بهشت گرداند»(۴).
آلوسی می‌گوید: «اگر بگوییم که این آیه مربوط به عصر مهدی و نزول عیسی است، به اقوال دیگر احتیاج نیست»(۵).
و لذا در ذیل آیه روایاتی نقل شده که دلالت بر انطباق آیه بر عصر ظهور حضرت‌مهدی‌ علیه‌السلام دارد.
ثوبان از رسول‌ خدا صلي‌الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: «خداوند برای من زمین را جمع نمود. پس من مشرق‌ها و مغرب‌های آن‌را مشاهده کردم و امت من زود است که به آن خواهند رسید»(۶).
امام‌باقر‌ علیه‌السلام فرمود: «مقصود از «عبادی الصالحون» اصحاب مهدی‌ علیه‌السلام در آخرالزمان است»(۷).

پی‌نوشت‌ها
۱. انبیاء، ۱۰۵.
۲. مزمور، ۳۷/۹-۱۱.
۳. المیزان، ج۱۴، ص۴۹۳.
۴. تفسیر ابن‌کثیر، ج۲،‌ص۵۲۴.
۵. روح‌المعانی، ج۱۷، ص۹۵.
۶. همان.
۷. مجمع‌البیان، ج۷، ص۶۶.

خداوند متعال در سوره زمر می‌فرماید:

وَسِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَ‌بَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَرً‌ا حَتَّىٰ إِذَا جَاءُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلَامٌ عَلَیْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِینَ وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّـهِ الَّذِی صَدَقَنَا وَعْدَهُ وَأَوْرَ‌ثَنَا الْأَرْ‌ضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَیْثُ نَشَاء فَنِعْمَ أَجْرُ‌ الْعَامِلِینَ.[۱]
و کسانی‌که تقوای الهی پیشه کردند، گروه‌گروه به‌سوی بهشت برده می‌شوند؛ هنگامی که به آن می‌رسند درهای بهشت گشوده می‌شود و نگهبانان به آنان می‌گویند: «سلام بر شما! گوارایتان باد این نعمت‌ها! داخل بهشت شوید» و جاودانه بمانید. آنها می‌گویند: حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که به وعده خویش درباره ما وفا کرد و زمین (بهشت) را میراث ما قرار داد که هرجا را بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم؛ چه نیکوست پاداش عمل‌کنندگان.

این در حالی است که در آیه دیگر آمده است:
وَنُرِ‌یدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْ‌ضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِ‌ثِینَ.[۲]
ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم.
گفته شده: با جمع بین این دو آیه پی‌می‌بریم که در قیامت مؤمنان وارث زمین شده و قیامت در روی همین کره زمین است.

پاسخ
در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که مطابق برخی از روایات، زمان ظهور حضرت قبل از برپایی قیامت و در همین کره زمین است.
از رسول خدا نقل شده که فرمود: «اگر از عمر دنیا تنها یک روز باقی مانده باشد، خداوند آن روز را طولانی گرداند تا مردی از اولاد من خروج کند...».[۳]
از سویی مطابق مباحثی که در علم کلام مطرح شده و دانشمندان نیز به کمک آن آمده‌اند، محل قیامت بر روی همین کره زمین است، ولی با تغییرات اساسی که بر روی آن ایجاد می‌شود.
اما در رابطه با آیه اول باید گفت که ممکن است مقصود از کلمه «الأرض»، به قرینه «نَتَبَوّأ مِنَ الجَنّة حیثُ نشآءُ» که در ادامه آیه آمده، زمین بهشت باشد و این با آیه دوم فرق می‌کند.
همچنین از آن‌ جهت که عصر ظهور مرحله‌ای از مراحل قیامت است؛ بنابراین در آثار تا حدودی با هم مشترکند و نباید این شباهت موجب یکی دانستن آنها شود.

----------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت‌ها
۱. زمر: 73ـ74.
۲. قصص: 5.
۳. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج38، ص304، باب67؛ «لو لم یبق من‌الدنیا إلاّ یوم واحد لطوّل‌الله ذلک الیوم حتّی یخرج رجل من ولدی...».

خداوند متعال می‌فرماید: «هُوَ الَّذی اَرسَلَ رَسُولَهُ بِالهُدی وَ دینِ الحَقِّ لِیُظهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَو کَرِهَ المُشرِکونَ»؛ «او کسی است که رسولش را با هدایت و دین حق فرستاد تا او را بر همۀ آیین‌ها غالب گرداند، هرچند مشرکان کراهت داشته باشند»(۱).
مقصود از هدایت در آیه، هدایت الهی است که رسول خود را بر آن مبعوث کرده و مراد از «دین حق» نیز همان دین اسلام است. و ضمیر در «لیظهره» به دین اسلام برمی‌گردد نه رسول خدا‌(ص) زیرا مرجعی نزدیک‌تر از کلمۀ رسول است. و نیز تناسب بین غالب که دین اسلام است با مغلوب که ادیان دیگر است برقرار می‌شود.
فخر رازی می‌گوید: «این بشارت از طرف خداوند است که باید در آینده تحقق یابد و طبق روایات در زمان حضرت‌عیسی و حضرت‌مهدی‌ علیه‌السلام محقق می‌شود»(۲).
طبری می‌گوید: «در زمان نزول حضرت‌عیسی‌ علیه‌السلام تمام ادیان باطل و نابود شده و تنها دین اسلام بر همۀ ادیان غالب خواهد شد»(۳).
از سعیدبن‌جبیر روایت شده که آیه مربوط به مهدی‌‌ علیه‌السلام از اولاد فاطمه‌(س) است که خداوند او را بر همۀ ادیان غالب خواهد کرد(۴).
ابوبصیر از امام‌صادق‌‌ علیه‌السلام در تفسیر آیۀ فوق روایت کرده که فرمود: «به خدا سوگند، تأویل آیه هنوز تحقق نیافته و تحقق نیافته و نخواهد یافت تا آنکه قائم خروج کند و هنگامی‌که خروج کرد کافر به خدای عظیم در روی زمین باقی نمی‌ماند»(۵).

پی‌نوشت‌ها
۱. توبه، ‌۳۳.
۲. تفسیر فخر رازی، ج۱۲، ص۱۰۴.
۳. جامع‌البیان، ج۱۳، ص۱۰۹.
۴. الفصول‌المهمه، ص۳۰۰.
۵. تفسیر برهان، ج۳، ص۴۰۷.

خداوند متعال می‌فرماید:

وَ قاتِلوهُم حَتّی لا تَکُونَ‌ فِتنَةٌ وَ‌ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّهِ...[۱]
با آنان پیکار کنید تا فتنه برچیده شود و دین همه‌اش مخصوص خدا باشد.

آیه فوق دلالت دارد بر اینکه باید شرک و کفر ریشه‌کن شود و دین تماماً مخصوص خدا باشد و هیچ‌مشرکی در روی زمین نماند، جز آنکه کشته شده یا داخل در دین اسلام شود. این هدف هنوز تحقق نیافته است، درحالی‌که باید تحقق یابد و فتنه از روی زمین برچیده شود و دین خالص برای خدا گردد.
مطابق روایات، این هدف در عصر ظهور امام مهدی‌ علیه‌السلام تحقق خواهد یافت. همان‌گونه که در آیه «هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‏ وَ دِینِ الْحَقّ‏ِ لِیُظْهِرَهُ عَلىَ الدِّینِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُون»[۲] نیز به آن اشاره شد.
آلوسی ذیل آیه فوق می‌گوید: «مقصود آن است که همه ادیان باطل از بین برود؛ یعنی یا اهل ادیان از بین رفته و هلاک شوند و یا از ترس و جهات دیگر به دین اسلام بازگردند».[۳]
آنگاه می‌گوید: «گفته شده که تأویل آیه تاکنون محقق نشده است، و در هنگام ظهور حضرت مهدی‌ علیه‌السلام تأویل آن خواهد آمد. در آن عصر هیچ مشرکی بر روی زمین باقی نخواهد ماند».[۴]

از امام صادق‌ علیه‌السلام درمورد آیه فوق سؤال شد، حضرت فرمود:
لم یجیء تأویل هذه الآیة و لو قد قام قائمنا بعد سیری من یدرکه ما یکون من تأویل هذه الآیة و لیبلغنّ دین محمد صلی‌الله علیه و آله ما بلغ اللیل حتی لا یکون مشرک علی ظهر الارض...[5]
هنوز تأویل آیه نیامده است و اگر قائم ما قیام کند، زود است کسانی که او را درک می‌کنند، تأویل این آیه را نبینند. البته دین محمد به تمام نقاطی که شب پوشش آرام‌بخش خود را بر آن می‌افکند خواهد رسید تا اینکه در سراسر زمین، شرک و بت‌پرستی باقی نماند.

-----------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت‌ها
۱. انفال: ۳۹.
۲. توبه: ۳۳.
۳. روح‌المعانی، آلوسی، ج۹، ص۱۷۴.
۴. همان.
۵. تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۲۰، ص۳۰۳.

امام صادق (ع) مي فرمايد: پنج نشانه (اصلي) قبل از ظهور قائم مي باشد:1. صيحه آسماني

2. خروج يماني 3. خسف در سرزمين بيداء4. خروج سفياني 5. قتل نفس زكيه

خروج يما ني

درباره انقلاب وقيام يمني روايات بسياري وارد شده است. امام صادق(ع) فرمودند:

خروج اين سه تن، خراساني، سفياني ويمني در يك سال ويك ماه ويك روز اتفاق مي افتد ودرفش يمني از همه هدايت كننده تر است، زيراكه دعوت به حق مي كند. (1)

روايات مي گويد: يمني در پي نبرد سفياني با وي وارد عراق مي شود. نيروهاي يمني و ايراني جهت رويارويي با سفياني وارد عمل مي شوند واز روايات چنين ظاهر ميشود كه نقش نيروهاي يمن در نبرد سفياني نقش پشتيباني از نيروهاي ايراني است، زيرا از لحن اخبار چنين فهميده مي شودكه طرف درگير با سفياني، مردم مشرق زمين يعني ياران خراساني وشعيب هستند، وگويا يمني ها پس از ياري رساندنِ به آنان به يمن باز مي گردند. اما در منطقه خليج، علاوه بر حجاز يمني ها نقش اساسي خواهند داشت، گر چه روايات، آن را خاطر نشان نساخته اند ولي به طور طبيعي با توجه به روند حوادث ظهور وجغرافياي منطقه، بايستي فرمانروايي يمن و حجاز وكشورهاي حوزه خليج در دست نيروهاي يمن، پيرو حضرت مهدي(ع) قرار گيرد.

اخبار مؤيد اين است كه انقلاب يمني به نهضت ظهور امام(ع) نزديك تر است تا انقلاب زمينه ساز ايرانيان، حتي اگر فرض كنيم يمني قبل از سفياني قيام مي كند يا آن كه يمني ديگري زمينه ساز يمني موعود مي باشد. در پاره اي روايات سخن از درفش يمني به ميان آمده كه از همه درفش ها هدايت كننده تر است زيرا كه دعوت به حق مي كند. (2)  احتمالات بسياري درباره هدايت كننده تر بودن درفش يمني داده اند، اما پسنديده اين است كه درفش يمني اگر هدايت گري بيشتري دارد به اين دليل است كه مستقيما از رهنمودهاي حضرت مهدي(ع) برخوردار مي گردد. همچنين يمني به ديدار حضرتش نائل مي شود وكسب شناخت ورهنمود مي كند. مؤيد اين امر هم روايات مربوط به انقلاب يمني هاست كه رهبر انقلاب يمن، يعني شخص يمني را مي ستايد وبا اين عبارات توصيف مي نمايد: به سوي حق هدايت مي كند و شما را به سوي صاحبتان مي خواند واين كه براي هيچ مسلماني سرپيچي از آن جايز نيست وكسي كه چنين كند اهل آتش خواهد بود، اما انقلاب زمينه ساز ايرانيان، در روايات آن بيش از ستايش رهبران آن، ستايش از عموم گرديده است.