خوش آمدید

38. وان یکاد: آغاز آیه ماقبل آخر از سوره قلم است و تمام آن (با آیه بعدی) چنین است: «و ان یکاد الذین کفروا لیزلقونک بابصارهم لما سمعوا الذکر و یقولون انه لمجنون × و ما هو الا ذکر للعالمین‏» (و بسیار نزدیک بود که کافران چون قرآن را شنیدند، تو را با دیدگانشان آسیب برسانند [چشم‏زخم بزنند] و گفتند او دیوانه است. و حال آن‏که آن جز پندی برای جهانیان نیست) (سوره قلم، آیات 51 و 52). مفسران در شرح این آیه گفته‏اند که عده‏ای از کافران، چشم‏زنان حرفه‏ای و قهار و شورچشم و گزندرسان طایفه بنی‏اسد را، که به‏چشم‏زنی و آسیب‏رساندن با چشم به‏انسان و حیوان معروف بودند، آوردند که حضرت رسول(ص) را چشم بزنند و از پای درآورند، ولی حفظ الهی او را در امان داشت و این آیه در اشاره به‏آن نازل شد و حسن بصری و دیگران گفته‏اند که خواندن و به‏همراه‏داشتن این آیه در دفع چشم زخم مؤثر است. همین است که از آیه و ان یکاد، حرز و تعویذی به‏صورت گردن‏بند هم ساخته می‏شود و به‏گردن اطفال می‏اندازند. حافظ گوید: حضور محفل انس است و دوستان جمعند و ان یکاد بخوانید و در فراز کنید 
(یعنی در را ببندید که نامحرمان وارد محفل انس ما نشوند). 
39. در قرآن کریم از 25 تن از انبیای عظام الهی نام برده شده است و شرح مفصل یا کوتاه دعوت آنان قوم خود را به توحید و نیکوکاری آمده است. این پیامبران عبارتند از: 1. آدم(ع) 2. ابراهیم(ع) 3. ادریس(ع) 4. اسحاق(ع) 5. اسرائیل [ یعقوب](ع) 6. اسماعیل(ع) 7. الیاس(ع) 8. الیسع(ع) 9. ایوب(ع) 10. داود(ع) 11.ذو الکفل(ع) 12. زکریا(ع) 13. سلیمان(ع) 14. شعیب(ع) 15. صالح(ع) 16.عیسی(ع) 17. لوط(ع) 18. محمد(ص) 19. موسی(ع) 20. نوح(ع) 21. هارون(ع) 22. هود(ع) 23. یحیی(ع) 24. یوسف(ع) 25. یونس(ع). 
40. اعلام قرآن، یعنی شناخت و معرفی صاحبان نام‏های خاص در قرآن کریم که این نام‏های خاص: 
1) گاه شامل رجال است; مانند ذوالقرنین یا شعیب یا ابراهیم. 
2)گاه‏شامل نساء است; مانند مریم و زنان بعضی انبیا یا زلیخا که تحت عنوان امراة العزیز همسر عزیز مصر از او نام برده شده است. 
3)گاه شامل اماکن جغرافیایی است; نظیر مصر، مدین، مکه و مدینه. 
4)گاه شامل غزوات است; مانند بدر، احد (از احد بالصراحه نام برده نشده است) یا حنین. 
5) گاه شامل اقوام است; مانند عرب، عاد، یاجوج و ماجوج. 
6) گاه شامل نام فرشتگان است; مانند جبرئیل، میکائیل، ملک الموت، مالک دوزخ، هاروت و ماروت. 
7)گاه شامل آلهه کفر و بتان است; مانند عزی، لات، منات، ود، سواع، یعوق. 
8) گاه شامل ائمة الکفر است; مانند فرعون، سامری، قارون. 
9)گاه شامل موجودات غیبی اخروی است; مانند بهشت، جهنم، سلسبیل، کوثر. 
10)گاه شامل کتب آسمانی است: زبور، تورات، انجیل و قرآن. 
41. آیا قرآن غث و سمین دارد؟ این مساله از قدیم معرکه آرای قرآن‏پژوهان و قرآن‏شناسان مسلمان بوده است. از قدما کسی که با صراحت تمام به این سؤال جواب مثبت داده امام محمد غزالی است، که طبق اعتقاد خود به غث و سمین داشتن قرآن‏کریم، کتابی به سلیقه خود از آیات برتر قرآنی برگزیده است که جواهرالقرآن نام‏دارد و جمعا نزدیک 1400 آیه (کمتر از یک‏چهارم کل آیات قرآن) برگزیده است. در این زمینه قابل توجه است که یک قطعه دوبیتی فارسی که گوینده‏اش مجهول است از قدما به‏دست ما رسیده است. در قدمت این قطعه دوبیتی همین بس که ابن‏عربشاه (احمدبن محمد، 791 - 854 ق.) نویسنده کتاب عجائب‏المقدور فی اخبار تیمور (به‏عربی) این دو بیت فارسی را به دو بیت عربی، که هموزن و همقافیه آن است، ترجمه کرده است که هردو، هم دو بیت فارسی و هم دو بیت عربی را نقل می‏کنیم: 
در بیان و در فصاحت کی بود یکسان سخن گرچه گوینده بود چون جاحظ و چون اصمعی در کلام ایزد بیچون که وحی منزلست کی بود تبت‏یدا مانند یا ارض ابلعی ما استوی فی موقف الافصاح منطیق و لو قد سحبا سحب سحبان و اصمی اصمعی فافتکر فیما تری فی منزل اعیی الوری هل تری تبت تحاذی قیل یا ارض ابلعی 
(زندگی شگفت‏آور تیمور، ترجمه محمدعلی نجاتی، ص 337) 
42. قاریان هفت‏گانه یا قراء سبعه، که در واقع ائمه قراءت و قراءت‏شناس و مقری (دانای علم قراءت و قراءت‏پژوه) هستند، عبارتند از: 
1. عبد الله بن عامر دمشقی (م‏21- 118ق.) 2. عبد الله بن کثیر مکی (45 - 120ق.) 3. عاصم بن ابی النجود (76-128ق.) 4. زبان بن علاء ابو عمرو بصری (68 - 154ق.) 5. حمزة بن حبیب کوفی (80 - 156ق.) 6. نافع بن عبد الله مدنی (70 - 169ق.) 7. علی بن حمزه کسائی (119-189ق.). 
43. متشابهات طبق تصریح قرآن کریم (آل عمران، 7) در قرآن کریم وجود دارد، یعنی آیه‏ها و عباراتی از قرآن که آنها را نمی‏توان و نمی‏باید به‏معنای ظاهری گرفت. مانند این‏که «عرش الهی بر آب بود». در برابر متشابهات، محکمات است که بخش اعظم قرآن را تشکیل می‏دهد و معنای آنها از ظاهرشان برمی‏آید; مانند «الوالدات یرضعن اولادهن حولین کاملین‏» (بقره، 233) (مادران باید فرزندانشان را دو سال کامل شیر دهند). متشابهات در قرآن کریم در حدود دویست آیه در میان 6236 آیه است. تاویل متشابهات جایز و بلکه لازم است و آن وظیفه و در حد توان راسخان درعلم وایمان است. و برعکس، تاویل محکمات غیرلازم و ممنوع است.