خوش آمدید

44. آیا تاویل قرآن را فقط خداوند می‏داند؟ این بحث معرکه آرای مفسران و قرآن‏پژوهان اهل سنت و شیعه است و مرجع قرآنی آن آیه هفتم از سوره آل‏عمران است که پس از بیان این‏که قرآن هم محکمات دارد که  اساس کتاب را تشکیل می‏دهد و هم متشابهات، و بیان این که کژدلان در پی تاویل بر وفق هوی و هوس‏های خود هستند می‏فرماید که: «و ما یعلم تاویله الا الله والراسخون فی العلم‏» که این عبارت قرآنی هم از نظر نحوی و هم بلاغی قابلیت دو قراءت دارد: الف) قراءت وقف پس از الله، که قراءت اکثر اهل سنت است مگر معدودی از بزرگان آنان، مانند زمخشری، قاضی عبدالجبار همدانی، ابوالسعود عمادی، آلوسی، قاضی بیضاوی و حتی نحویان بزرگی چون نحاس، عکبری و محمود صافی، ب) قراءت عطف، یعنی عطف الراسخون فی العلم به‏الله که قراءت اکثریت قریب به اتفاق شیعه امامیه است و عده‏ای از بزرگان اهل سنت که نام بعضی از آنان را هم‏اکنون یاد کردیم. آری چون در این آیه الراسخون فی العلم در مقام مدحند، و ندانستن تاویل قرآن مدح نیست، و چون اگر کسی جز خداوند دانای تاویل متشابهات قرآن نباشد، العیاذ بالله قرآن شبیه به‏معما و در نهایت ناقض غرض صاحب قرآن خواهد شد، و نمی‏توان گفت که حتی حضرت رسول(ص) و ائمه اطهار: تاویل قرآن را نمی‏دانند، لذا در پاسخ به این سؤال که در صدر این فقره آوردیم می‏گوییم که آری راسخان در علم که در درجه اول عبارت از حضرات معصومین: هستند (که فرموده‏اند: نحن الراسخون فی العلم، فنحن نعلم تاویله/ ما راسخان در علمیم، لذا تاویل قرآن را می‏دانیم) و سپس ائمه علم وادب و قرآن‏شناسان و قرآن‏پژوهان دانشور، دانای تاویل متشابهات و توانای تاویل متشابهاتند. 
45. قرآن کریم به انواع شکل‏ها و شیوه‏ها کتابت و چاپ شده است. از مهم‏ترین خوشنویسان قرآن در عصر قدیم، ابن‏مقله (واضع خط ثلث) و ابن بواب و یاقوت مستعصمی، و در اعصار جدیدتر از همه مشهورتر احمد نیریزی است که یکی از مصاحف کتابت او درعصر جدید تحت عنوان‏«قرآن مستضعفین‏» (پس از زدودن نام قبلی آن که به پهلوی دوم مربوط بوده است) به‏طبع رسیده است. در جهان اسلام یکی از بهترین خوشنویسان معاصر، حامدالآمدی خطاط هنرمند ترک است، و دیگر عثمان‏طه خطاط هنرمند سوری و هم‏چنین قرآن به ابعاد مختلف کتابت و چاپ شده از جمله کل قرآن در یک صفحه (حتی کوچک‏تر از یک صفحه روزنامه اطلاعات) به‏طبع رسیده است که طبعا بسیار ریز است و فقط با ذره‏بین قابل خواندن است. هم‏چنین با کاغذ بسیار نازک در ابعاد یک در دوسانتی‏متری هم چاپ شده است. و یکی از کتابت‏های آن در قطع بزرگ کتابت بایسنقر میرزا (802 - 838ق.) شاهزاده هنرمند تیموری، به خطی است که غیر خبرگان آن را ثلث می‏خوانند اما در واقع خط محقق است، و در ابعادی تقریبا یک متر در نیم متر کتابت‏شده بوده و شاید هنری‏ترین خوشنویسی قرآن بوده است و گویا مدت‏ها در دروازه‏قرآن شیراز محفوظ بوده است، سپس به‏جای روزگار، مردم نامسؤول و بی‏فرهنگ روزگار، آن را صفحه-صفحه کرده‏اند و طوفان حادثه، یعنی همین تاراج‏گری و طماعی، هر برگ آن را به دیاری افکنده است و امروز اغلب برگ‏های آن در موزه‏های معروف جهان محفوظ است. 
46. نخستین چاپ قرآن به‏وسیله پاگانینی در ونیز در فاصله سال‏های 1503 تا 1523م. انجام گرفته است. طبع‏های مهم دیگر قرآن کریم عبارتند از: طبع ابراهام هینکلمان در 1694م. (هامبورگ); طبع فلوگل (1834م.، لایپزیک); طبع سن‏پترزبورگ که اولین طبع برای مسلمانان است در 1787م.; طبع تبریز در 1242ق. یا 1244ق. نخستین تصحیح و طبع علمی قرآن کریم در جهان اسلام مصحف قاهره است، در سال 1343ق. / 1923م.، تحت اشراف استادان الازهر، و با حمایت ملک‏فؤاد اول. این مصحف بر معتبرترین کتب رسم‏الخط خاص قرآن و قراءات خاص قرآن استوار است و با روایت معیارین حفص از عاصم تدوین شده است. مصحف مدینه که امروزه مصحف عالمگیر و رسمی جهان اسلام شمرده می‏شود، برهمان تصحیح و طبع مصحف قاهره استوار است و به خط عثمان طه خطاط هنرمند سوری است. 
47. ترجمه فارسی، یعنی قدیم‏ترین ترجمه قرآن در عهد رسول الله(ص) انجام گرفته است; زیرا در نامه‏های ایشان به پادشاهان آن روزگاران، مانند نجاشی و مقوقس و خسروپرویز، آیات قرآنی هم بود، و طبعا ترجمه نامه‏ها و آیات به اطلاع آنان می‏رسید، و حضرت(ص) این معنا را می‏دانستند و انکاری نمی‏فرمودند. دیگر این‏که عده‏ای از ایرانیان از سلمان خواسته بودند که سوره حمد (و بعضی آیات قرآنی) را برای آنان به فارسی ترجمه کند و او چنین کاری انجام داده بود از جمله بسم الله الرحمن الرحیم را به «به نام یزدان بخشاینده‏» ترجمه کرده بود، و حضرت رسول(ص) از این مساله باخبر بودند و انکاری نفرموده بودند. در قرون بعد نیز ایرانیان نخستین قومی از مسلمانان بودند که قرآن را به‏زبان مادری و رسمی خود ترجمه کردند. تا قبل از کشف و تصحیح قرآن قدس به‏همت آقای دکتر علی رواقی، ترجمه تفسیر طبری که ترجمه آیات قرآنی را نیز همراه دارد و در سال 345ق. صورت گرفته بود، کهن‏ترین ترجمه فارسی قرآن شمرده می‏شد. ولی ترجمه قرآن قدس از آن هم کهن‏تر و متعلق به سال‏های بین 250 تا 350 هجری قمری است.