قدیمترین تفسیر فارسی شیعه امامیه
1. قدیمترین تفسیر فارسی شیعه امامیه، تفسیر ابوالفتوح رازی (متوفای نیمهاول قرن ششم هجری) است که روضالجنان و روحالجنان نام دارد. این تفسیر دربیست جلد است و پیشترها به کوشش علامهقزوینی،مرحوم قمشهای، مرحومشعرانی واخیرا به کوشش دکتر محمدجعفر یاحقی ودکتر مهدی ناصح بهطبع رسیده است.
62. قدیمترین تفسیرعرفانی فارسی تفسیرکشفالاسرار و عدةالابرار اثر رشیدالدین ابوالفضل میبدی (م520 ق.) است که مبتنی بر امالی تفسیری خواجه عبدالله انصاری است.
63. مهم ترین تفسیر بروفق مشرب یا مذهب اعتزال تفسیر کشاف زمخشری (م538ق.) است.
64. مهم ترین تفسیر کلامی جهان اسلام، بروفق مذهب اشعری،تفسیر کبیر امام فخر رازی (م606ق.) است در بیش از سی مجلد.
65. جامعترین تفسیر قدیمی شیعه امامیه مجمع البیان در ده مجلد اثر ابو علی امین الاسلام فضل بن حسن طبرسی (م548ق.) به عربی است که به فارسی هم ترجمه شده است.
66. مهمترین تفسیرشیعه در قرن چهاردهم هجری تفسیر المیزان، اثر شادروان علامه طباطبائی(م1361ش.) است در بیست جلد بهعربی که بهفارسی هم ترجمهشده است.
67. جدیدترین ومهمترین تفسیر جهان اسلام (اهل سنت)،التفسیر المنیر نوشته استاد وهبة زحیلی است، به عربی (32جلد در شانزده مجلد، طبع 1411ق./ 1991م.). دکتر زحیلی فقهشناس و استاد فقه دراغلب دانشگاههای سوریه وجهان اسلام است.گفتنی است که این کتاب در چند سال پیش برنده جایزه کتاب سال جهانی جمهوری اسلامی ایران شد.
68. «اعجاز عددی قرآن کریم» یکی از رشتههای قرآنپژوهی جدید است که مقصود آن نشاندادن نظم اعجازگونه ریاضی قرآن کریم است. نخستین کسی که این مساله را پیش کشید و حیرت و اعجاب جهانیان را برانگیخت،دکتر رشاد خلیفه مصریالاصل و استاد کامپیوتر در دانشگاههای امریکا بود که فرضیه عدد نوزده را پیش کشید که بسماللهالرحمن الرحیم، نوزده حرف است و کلمه «اسم» نوزدهبار در قرآن آمده است، و کلمه جلاله (الله) 2698 بار که مضربی از نوزده است; یعنی 142 در 19; و «الرحمن» 57 بار (19 در 3)، و «الرحیم» 114 بار (6 در 19) در قرآن بهکار رفته است. اما نظریه او از دو جهت غوغا بهبار آورد: یکی آنکه عدد نوزده در قرآن شماره نگهبانان جهنم هم هست (علیها تسعة عشر). این اشکالی بهبار نمیآورد، ولی عدد نوزده عدد مقدس بابیان و بهاییان است; یعنی «حروف حی» یا اصحاب نزدیک باب است، لذا مسلمانان از این نظریه برآشفتند و آشوبهای بعد در نهایت بهترور یا قتل رشاد خلیفه انجامید. اشکال دیگر نظریه او این بود که تا حدودی «حساب سازی» در آن مشاهده شد. ازجمله یکی از بزرگترین قرآنپژوهان ایران، آقای دکتر محمود روحانی، که صاحب یکی از دقیقترین فرهنگها و فهرستهای آماری قرآن است (بهنام فرهنگ آماری کلمات قرآن کریم/ المعجم الاحصائی لالفاظ القرآن الکریم، 3 مجلد، طبع مشهد، مؤسسه چاپ و نشر آستان قدس رضوی)، بررسی جدید و دقیقی درباره آمار کلمه جلاله (الله) در قرآن انجام داده و از نظریه دکتر رشاد خلیفه هم باخبر بوده است و با قاطعیت تمام آمار این کلمه را 2699 نشان میدهد که با آمار رشاد خلیفه یک عدد اختلاف، و با المعجم المفهرس معروف محمد فؤاد عبدالباقی دو عدد اختلاف دارد.
69. اما راهی را که رشاد خلیفه باز کرده بود دیگران از جمله عبدالرزاق نوفل از قرآنپژوهان اهل سنت، و ابوزهراء النجدی از قرآنپژوهان شیعه ادامه دادند و به تناسبهای ریاضی قابل توجهی رسیدند. کتاب عبدالرزاق نوفل اعجاز عددی در قرآنکریم نام دارد و به قلم قرآنپژوه و قرآنشناس دانشور معاصر، آقای مصطفی حسینی طباطبائی به فارسی ترجمه شده است. ذیلا تعدادی از آمار و ارقام شگفتآور عبدالرزاق نوفل نقل میشود:
- واژه دنیا در قرآن کریم 115 بار بهکار رفته است، و واژه آخرت هم همین تعداد.
- شیاطین 68 مرتبه، ملائکه هم همین تعداد.
- حیات 71 بار، موت هم همین تعداد.
- علم و معرفت ومشتقات آنها 811 بار، ایمان و مشتقات آنهم همین تعداد.
- ابلیس یازده بار، و استعاذه از او هم بههمین تعداد.
- کلمه یوم بهمعنای روز(بهصورت مفرد) 365بار بهتعداد روزهایسال (شمسی) در قرآن بهکار رفته است. و بهصورت تثنیه و جمع سی بار، بهتعداد روزهای ماه.
- کلمه شهر به معنای ماه، 12 مرتبه در قرآن دیده میشود بهتعداد ماههای سال.
70. اما کتاب دکتر ابوزهراء النجدی قرآنپژوه شیعه من الاعجاز البلاغی و العددی للقرآن الکریم نام دارد و چنانکه از نامش برمیآید بهعربی است و هنوز بهفارسی ترجمه نشده است و از نظر شگفتیهای ریاضی بهپای کار رشاد خلیفه و عبدالرزاق نوفل نمیرسد. ذیلا چند تناسب و ظرافت عددی قرآنی را که او پیدا کرده و در کتاب پیش گفته آورده است، نقل میکنیم:
- ساعت / الساعة در قرآن کریم 24 بار بهکار رفته است به تعداد ساعات شبانه روز.
- سماوات السبع یا سبع سماوات، هفت بار بهکار رفته است.
- «سجد» و مشتقات آن 34مرتبه بهکار رفته است که برابر مجموع سجدههای هفده رکعت نماز شبانهروزی است، از قرار هر رکعتی دو سجده، جمعا 34 سجده.
- لفظ صلاة و قیام و اقیموا و مشتقات آن 51 بار بهکار رفته است که برابر با هفدهرکعت نماز واجب و 34 رکعت نماز مستحب شبانهروزی است.
- مشتقات وصی/ توصیه بهتعداد اوصیای الهی دوازده بار بهکار رفته است.
- لفظ شیعه و مشتقاتش دوازده بار در قرآن بهکار رفته است.
- مشتقات فرقه، 72 بار بهکار رفته است و این بهتعداد 72 فرقه اسلامی است.
در پایان این نکته گفته شود که اینگونه پژوهشها جنبه تفننی دارد، و ارزش طراز اول علمی ندارد