خوش آمدید

تفسیر بحر اصفهانی جامع التأویل لمحکم التنزیل، تفسیرى که از بین رفته و مشتمل بر ۱۴ جلد بوده است.
تفسیر ابومسلم اصفهانى مى توانست سرآمد تفاسیر عالمان معتزلى به شمار آید، ولى از آنجا که به طور کامل و دقیق به دست ما نرسیده، تفسیر زمخشرى (الکشاف) شهرت بیشترى یافته است. بنابراین آنچه مى توان درباره تفسیر ابومسلم دانست، تنها مطالب تفسیرى است که عالمان مختلف در لابه لاى تفاسیر و مصنّفات خویش از وى ثبت کرده اند، و البته در این میان یکى از عالمان معاصر هند به گرد آورى آراء وى همت گمارده و نام آن مجموعه را (ملتقط جامع التأویل لمحکم التنزیل) نهاده است
یکى از آراء ویژه ابومسلم، اعتقاد به واقع نشدن نسخ در قرآن است، نه نسخ مشروط زیرا او معتقد است که نسخ، ازاله و ازبین بردن چیزى است و چیزى زائل مى شود که حقیقتى نداشته باشد و باطل باشد، اما حق پایان ناپذیر است و قرآن حق است، از سراسر وجود آن حق و حقیقت مى تراود و باطل را به آن راهى نیست. اگر فرمانى صادر شود و سپس لغو گردد، معنایش این است که صدور آن فرمان از اول باطل بوده که در نتیجه به اصطلاح نسخ گردیده است. ابومسلم مى گوید، مگر نه این است که خداوند متعال فرموده است (لایأتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه)، پس با این برهان دانسته مى شود که نسخ به قرآن راهى ندارد. در زمینه آیه (ما ننسخ من آیه أو ننسها نأت بخیر منها أو مثلها) که بیشتر مفسران از آن وقوع نسخ در برخى آیات قرآن را و یا دست کم امکان وقوع آن را فهمیده اند، ابومسلم تفسیر دیگرى دارد و مى گوید معناى این آیه یکى از این چند وجه مى تواند باشد: ۱. مراد از نسخ در آیه شریفه نسخ آیین هاى گذشته و آیات تورات و انجیل است و نظر به وقوع نسخ در قرآن ندارد. ۲. احتمال دارد مراد از (ما ننسخ) در آیه شریفه ابطال چیزى نباشد، بلکه مراد نسخه بردارى و استنساخ باشد، یعنى استنساخ کتاب از لوح محفوظ و انتقال آن به سایر کتاب هاى آسمانى. ۳. مراد از (ما ننسخ) نه آن است که نسخ واقع شده و آیه شریفه از آن خبر مى دهد، بلکه مراد آن است که بر فرض آن که نسخ صورت گیرد، آیه ناسخ بهتر از منسوخ خواهد بود.(۲۸. فخررازى، مفاتیح الغیب، ۳/۲۹۲.)