پرسش :
در روايات آمده است: خداوند جهان و هستي را براي پنج تن آل عبا آفريده است و اگر پنج تن نبودند، گيتي خلق نمي شد و ... اگر صحت جملات فوق را بپذيريم در حالي كه خداوند جهان را براي افراد خاص آفريده اين موضوع لطف و بخشندگي، همان افراد تلقي مي شود نه رحمت بر ديگر بندگان و اگر روايات بالا را تعاريف اطلاق كنيم خداوند را متهم به بيهودهگويي كرديم كه خداوند منزه است از بيهودهگي اين مطلب را توضيح دهيد!
پاسخ :جواب اجمالي:
از روايات زيادي كه در منابع روائي ما وجود دارد استفاده مي شود تمام نظام هستي و عالم كون به يمن وجود معصومين ـ عليهم السّلام ـ خلق شده و اگر نبود وجود آن ذوات مقدسه هيچ موجودي را خداوند خلق نمي كرد ولي رحمت منحصر به معصومين نيست همه موجودات را شامل مي شود تنها معصومين وسائط فيض هستند و لطف وجود توسط ائمه ـ عليهم السّلام ـ به تمام موجودات مي رسد چنانكه وقتي باران مي بارد نفعش محدود نيست به عهده خاصي همه را در بر مي گيرد رحمت خداوند هم شامل همه مي شود.
جواب تفصيلي:
درود و سلام بر برادر گرانقدر اميدوارم همواره تحت توجهات حضرت ولي عصر امام زمان(عج) زندگي كرده و به اهداف مشروع خود نائل گرديد.
خواهي تو اگر نجات در روز شمار خود دست مكش ز دامن هشت و چهار
گر جمله جهان غرقه طوفان گردد با كشتي نوح مي توان شد بكنار
روايات زيادي كه در جوامع روائي ما آمده مي رساند كه عالم كون به يمن وجود ائمه ـ عليهم السّلام ـ خلق شده و اگر نبود امام معصوم زمين مردم را به كام خود مي كشيد و زمين همواره در تزلزل و عدم استقرار بود حجت خدا در روي زمين عامل استقرار و ثبات زمين و عالم كون مي باشد.[1]
در روايتي ابوهريره از رسول گرامي اسلام نقل مي نمايد: خداوند وقتي حضرت آدم را آفريد و روح در كالبد او دميده شد به طرف راست نگاه كرد پنج شبح را ملاحظه كرد كه بعضي در حال ركوع و بعضي ديگر در سجده آدم عرض كرد بار خدايا پيش از من بشري آفريده اي؟ جواب رسيد نه، عرض كرد پس اين پنج نور مقدس چه كساني هستند فرمود اينها در آينده از نسل تو بوجود مي آيند و اگر اين پنج نور مقدس نبود تو و اسمان و زمين عرش و كرسي و لوح و قلم و بهشت و دوزخ را ايجاد نمي كردم بخاطر وجود اين پنج نور مقدس عالم هستي را ايجاد نموده ام.[2]
در كتاب گران سنگ بحارالانوار روايتي از امام باقر ـ عليه السّلام ـ نقل نموده مي فرمايند: خداوند چهارده نور پاك از نور عظمت خود چهارده هزار سال قبل از آدم خلق نموده كه آنها ارواح ما هستند اسم چهارده معصوم را نقل مي نمايد بعد از بيان اوصاف بارز ائمه ـ عليهم السّلام ـ مي فرمايند: بخاطر وجود ما درختها بارور مي شوند و نهرها جاري مي گردند و به يمن وجود ما باران نازل مي شود وعلف مي رويد.[3]
و روايات زيادي به اين مضمون وجود دارد از نقل آنها صرف نظر شد در بعضي مي فرمايد بخاطر وجود چهارده معصوم و در ديگري دارد بخاطر پنج تن آل عبا و در حدبث قدسي دارد بخاطر وجود مقدس پيامبر اكرم عالم كون را ايجاد نموده ام و اگر نبود اين ذوات مقدس هيچ موجودي را خلق نمي كردم در حديث كساء مي فرمايد وقتي پنج نور مقدس در زير عبا قرار گرفتند خداوند متعال بيان داشتند اي فرشتگان من و اي ساكنين آسمانها من نيافريدم زمين و آسمان و ماه روشني دهنده و خورشيد درخشنده مگر بخاطر اين پنج نور مقدس[4]
در زيارت جامعه كبيره دارد: شما نور اخيار و رهبران ابرار و حجت هاي جبار به شما گشوده خدا و به شما پايان دهد و بخاطر شما فرو فرستد باران را و بخاطر شما آسمانها پا برجا هستند.[5]
از طرفي مشاهده مي كنيم كه در رحمت خداوند متعال محدوديتي نيست كه مي فرمايد: رحمت من همه چيز را در برگرفته است.[6] اين رحمت واسعه پروردگار ممكن است اشاره به نعمتها و بركات دنيوي باشد كه همگان را در برگرفته و بر و فاجر و نيك و بد از آن بهره مي برند و نيز مي تواند اشاره به همه رحمت هاي مادي و معنوي باشد زيرا نعمت هاي معنوي اختصاص به قوم و جمعيتي ندارد. و به تعبير ديگر درهاي رحمت الهي به روي همگان گشوده است. در حديثي از پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ چنين نقل شده كه حضرت مشغول نماز بود، شنيد مرد عربي مي گويد "خداوندا تنها من و محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ را مشمول رحمت قرار بده و هيچ كس ديگر را در اين رحمت وارد مكن" هنگامي كه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ سلام نماز را داد رو به او كرده فرمود: موضوع نامحدود و وسيعي را محدود كردي و جنبه اختصاصي به آن دادي! اشاره به اين كه رحمت بيپايان خدا به هيچ صورت نمي تواند محدود به من و تو باشد.[7] و آيات ديگري هم در رابطه با وسعت رحمت خداوند وجود دارد مثل (خدايا رحمت خود را همه جا گسترده اي[8] و ما را بوسيله رحمت خويش نجات ده[9] و پس رحمت و بخشش و احسان عام خداوند نسبت به همة بندگان (اعم از نيكوكار و بدكار) مي باشد زيرا كه مي بينيم "باران رحمت بي حسابش همه را رسيده و خوان نعمت بي دريغش همه جا كشيده" همة بندگان از مواهب گوناگون حيات بهره مندند و روزي خويش را از سفرة گسترده نعمت هاي بي پايان او برند. اين همان رحمت عامي است كه پهنة هستي را در برگرفته و همگان در درياي آن غرقند. اما اين كه در روايات رسيده كه كل هستي را براي چهارده معصوم يا پنج تن آل عبا و يا زهراي اطهر خلق نموده ام اين باعث نمي شود كه رحمت خداوند محدود به اين ذوات مقدسه باشد بلكه رحمت و بخشندگي عام است و لطفش شامل تمام موجودات است و اين برگزيده هاي عالم كون واسطه فيض و مجاري رحمت حضرت حق بر بندگان هستند چنانكه قلب واسطه فيض الهي براي بدن است، پيامبر و امام نيز واسطه هاي فيض خدا براي انسانها از تمام قشرها و گروه ها هستند[10] وقتي بخاطر وجود معصومين باران آمد همه بهره مند مي شوند نه تنها ائمه ـ عليهم السّلام ـ و همچنين از نور خوشيد و ماه اگرچه بخاطر آن عباد الهي خلق شده اند ولي رحمت و لطف عام است از مجاري اين موجودات آسماني به ديگران مي رسد.
براي مطالعه بيشتر به كتاب هاي زير مراجعه فرمائيد.
1. تفسير نمونه، ج1، ص22، سورة بقره، و ج1، ص418.
2. تفسير نمونه، ج6، ص393 ذيل آيه 156 سورة اعراف، وسعت رحمه كل شي.
3. تفسر مجمع الصادقين، ملافتح الله كاشاني، چاپ تهران، ج3، ذيل آية 35 سورة مائده.
4. حديث شريف كساء و زيارت جامعه كبيره.
[1] . علامه طبرسي، الاحتجاج، ج2، قم، انتشارات اسوه، 1413، ص151 ولولا ما في الارض لساخت الارض باهلها؛ علامه مجلسي بحارالانوار ج 90، تهران دارالكتب الاسلاميه، 1364، ص 213 ولولا لساخت الارض باهلها.
[2] . تفسير مجمع الصادقين، ذيل آيه 35، وابتغوا اليه الوسيله، از سورة مائده، چاپ تهران، ج3.
[3] . علامه مجلسي، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء ج25، ص4.
[4] . حديث كساء.
[5] . زيارت جامعه كبيره.
[6] . آيه 156 سورة اعراف.
[7] . مجمع البيان، طبرسي، ذيل آيه 157 از سورة اعراف و تفسير نمونه، ذيل همان آيه.
[8] . سورة غافر، آية 7.
[9] . سورة يونس، آية 86.
[10] . آيت الله مكارم شيرازي، پنجاه درس اصول عقايد، قم، انتشارات هدف، چاپ دهم 1380، قسمت امامت، ص246.