امام جواد علیه السلام فرمودند:
مَن اَصغی إلی ناطِقٍ فَقَد عَبَدَهُ، فَاِن کانَ النّاطِقُ یُؤَدّی عَنِ اللهِ عزّوجلّ فَقَد عَبَدَالله، وَ إن کانَ النّاطِقُ یُؤَدّی عَنِ الشَّیطانِ فَقَد عَبَدَ الشَّیطانَ؛
هر کس به گوینده ای گوش فرا دهد، او را پرستیده است. پس اگر گوینده، از خدای متعال می گوید، او خدا را پرستیده است و اگر گوینده، از طرف شیطان حرف می زند، به یقین، شیطان را پرستیده است.
تحف العقول، ص 456
شرح حدیث:
نعمتِ «شنیدن» و قوّه ی «سامعه»، از نعمتهای خداست.
نعمتهای الهی را باید در مسیر رضای او به کار گرفت، و گرنه ناسپاسی است.
گوش، یکی از راه های ورودی ذهن و دل ماست. اگر به روی سخنان حکیمانه و حرفهای حق گشوده شود، در دل و ذهن انسان اثر مثبت و آموزشی و تربیتی دارد، اما اگر به روی حرفهای باطل و زشت و انحرافی باز شود، انسان را به بیراهه و انحراف می کشاند.
تأثیر سخن گوینده تا حدّی است که امام از آن به «پرستیدن» یاد کرده است. وقتی با همه ی وجود به حرفهای یک گوینده گوش می دهیم و به آن دل می سپاریم، مثل این است که او را پرستیده ایم. حال، بستگی دارد گوینده از خدا و حقیقت و حکمت سخن بگوید، یا از باطل و گمراهی و شیطان.
همچنان که نسبت به گفته هایمان مسؤولیم، نسبت به شنیده هایمان هم مسؤولیت داریم. (1)
نباید اجازه دهیم هر سخنی به گوشمان راه یابد. چه بسا یک سخن باطل، فکر و ایمان ما را خراب کند. چه بسا یک سخن دروغ و بهتان، ما را به مسلمانی بدبین سازد. چه بسا گوش دادن به حرفهای تحریک کننده؛ کسی را به گناه و وسوسه های شیطانی بکشد.
حضرت علی علیه السلام فرموده است:
«السامعُ شریکُ القائل»(2)
«شنونده، شریک گوینده است»
نعمت شنوایی را برای هدایت شدن و کمال یافتن، به کار گیریم.
پی نوشت:
1. کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً، اسرا(17)، آیه 36.
2. غررالحکم، حدیث 518
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391)
