شاخص‌های انتخابات در 'مکتب امام'/عدالت/4- امام خمینی(ره): در اسلام، از ذات مقدس کبریا گرفته تا قاضی و امام جماعت و شاهد طلاق هم عادل است/ جز حکومت اسلامی، هیچ حکومتی نیست که عدالت داشته باشد

شاخص‌های انتخابات در 'مکتب امام'/عدالت/3- رهبر معظم انقلاب: باید توجه کنیم که ما هم توسعه‌محوریم، هم عدالت‌محور/ نوآورى نظام ما همین است که مى‌خواهیم عدالت را با توسعه و با رشد اقتصادى در کنار هم و با هم داشته باشیم و این‌ها با هم متنافى نیستند

شاخص‌های انتخابات در 'مکتب امام'/عدالت/2- رهبر معظم انقلاب: پرچم عدالت‌خواهی را همواره پیامبران الهی و پیروان راستین آنان بر دوش کشیده‌اند/ باید مراقب بود کسانی با انگیزه‌های دیگر، این شعار حق را ابزار نکنند

شاخص‌های انتخابات در 'مکتب امام'/عدالت/1-رهبر معظم انقلاب: عدالت در همه امور اجتماعى، از جمله در امور اقتصادى لازم است/ نمى‌گوییم همه یک اندازه درآمد داشته باشند، اما فرصت‌هاى بهره‌مندى از امکانات عمومى در اختیار همه قرار گیرد و سوءاستفاده نباشد

 

نمودار:محوريابي اهميت انتخابات مجلس از ديدگاه امام خامنه اي

من تكرار مي‌كنم مجلس بالاترين مقام است در اين مملكت...
     

من تكرار مي‌كنم مجلس بالاترين مقام است در اين مملكت. مجلس اگر رأي داد و شوراي نگهبان هم آن رأي را پذيرفت، هيچ کس حق ندارد يک کلمه راجع به اين بگويد. من نمي گويم رأي خودش را نگويد؛ بگويد؛ رأي خودش را بگويد؛ اما اگر بخواهد فساد کند، به مردم بگويد که اين شوراي نگهبان کذا و اين مجلس کذا، اين فساد است و مفسد است يک همچو آدمي، تحت تعقيب مفسد في‌الارض بايد قرار بگيرد

* مجلس، عصاره زحمات ملت است

اين مجلس ماحصل خون يک جمعيتي است که وفادار به اسلام بودند؛ و اين مجلس عصاره زحمت‌هاي طاقت فرساي اين ملت مسلمان بوده است؛ اين مجلس فراهم آمده از «الله اکبر»هاي مردم است؛ اگر بنا باشد که اين مجلس فراهم آمده از «الله اکبر» مردم قدمي برخلاف اسلام بگذارد، اين مجلس مجلسي خواهد بود که برخلاف مسير مسلمين عمل کرده. با تمام قدرت، بدون اينکه ملاحظه از احدي و از مقامي بشود، مجلس بايد مسائل را طرح بکند. و رد و بدل و انتقاد صحيح، بدون جار و جنجال، بدون هياهو، مسائل را بگويند.

* مخالفت با مجلس؛ بدون هياهو و با منطق

کسي که مخالف است مخالفت خودش را بدون هياهو بگويد. آن که موافق است موافقت خودش را بدون جار و جنجال بگويد. و بعد هم رأي بگيرند. وقتي رأي گرفتند، اگر اکثريت رأي داد، و بعد هم برده شد پيش شوراي نگهبان و آنها هم صحيح دانستند اين رأي را، مخالف اسلام ندانستند و مخالف قانون اساسي ندانستند، اگر بعدها بخواهند شيطنت بکنند، اين شيطنت ها از مبادي غضب، از مبادي فاسد، بيرون مي آيد.

* تسليم در مقابل مجلس، تسليم در مقابل اسلام است

بايد سرتسليم به مجلس، يعني سر تسليم به اسلام وقتي مخالف اسلام نيست، سر تسليم به اسلام فرود آورد. روش هاي غيراسلامي را، اگر هم در باطن- خداي نخواسته- دارند، نبايد ديگر اظهار بکنند و نبايد اذهان مردم را نسبت به مجلس مشوش کنند. اين يک مسأله اي است اساسي، و بايد همه توجه داشته باشند.

* اهانت به ديگران در مجلس، مغاير با اسلام است

به مجرد اينکه يک مطلبي برخلاف رأي يک نفر است، نبايد بگويد مجلس درست نيست. اين خودش را اصلاح کند. اين خودش درست نيست. نبايد بگويد شوراي نگهبان درست نيست. اين خودش درست نيست. بايد خودش را اصلاح بکند. و اين گرفتاري هست براي ملت ما.و من اميدوارم که مجلس يک مجلس اسلامي، مجلس عبادت باشد؛ نه مجلسي که- خداي نخواسته- معصيت در آن واقع بشود و به ديگران اهانت کنند؛ به کسي بد بگويند. اينها خلاف اسلام است و نبايد بشود.(سخنراني در جمع نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، 3/3/1360، صحيفه امام، جلد14، صفحه 371-370)
 

   

يكي از مولفه هاي كليدي كه نهضت امام خميني(ره) را از ديگر نهضت هاي مشابه ممتاز كرد، اعتمادي بود كه ايشان به توده هاي مردم داشت. ايشان بيش از آنكه تلاش كند تا حركتي با محوريت نخبگان شكل دهد، بر اين باور بود كه اين ملت ها هستند كه بايد سرنوشت خود را به دست گرفته و با اراده و تصميم خود آينده را رقم زنند.
     

 با پيروزي انقلاب اسلامي، بار ديگر اين احزاب و گروه هاي سياسي نبودند كه محوريت انقلاب را بر عهده گرفتند؛ بلكه امام امت با ايجاد فضاي باز براي حضور مستمر ملت در صحنه، با تأكيد بر برگزاري رفراندوم و انتخابات هاي متعدد، زمينه هاي قانوني اين حضور را نهادينه كردند، به نحوي كه سال 1358 را بايد سال حضور مستمر ملت در پاي صندوق هاي رأي ناميد.رهبر كبير انقلاب اسلامي از همان ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي تلاش كردند تا ملت را نسبت به ضرورت مشاركت سياسي و حضور در صحنه هاي مهم تصميم گيري براي كشور از جمله انتخابات مختلف آگاه سازند. شايد مهم ترين انتخاب، رفراندوم قانون اساسي بود كه معظم له در سخناني فرمودند: «بي تفاوت نباشيد نسبت به سرنوشت مملكت خودتان، نسبت به اسلام، نسبت به ملت. نسبت به كشور بي تفاوت نباشيد. گوش نكنيد به اين حرف اينها كه قانون اساسي خوب نشده و محتوايش چه است. اينها تمام در نظر دارند كه نگذارند كه شما رأي بدهيد به قانون اساسي و شما را بي تفاوت كنند يا بدبين كنند. » (18/8/58)امام امت در ديگر انتخابات نيز بر مشاركت حداكثري تأكيد داشته و در آستانه انتخابات رياست جمهوري در سال 1364 با برشمردن آثار بين المللي مشاركت حداكثري ملت مي فرمايند: «من كار ندارم كي رئيس جمهور مي شود، به من مربوط نيست، من خودم يك رأي دارم به هر كه دلم مي خواهد [رأي] مي دهم، شما هم همين طور. اما اگر بخواهيد در مقابل دنيا اظهار حيات بكنيد كه بگوييد ما بعد از گذشتن چندين سال زنده هستيم، بايد مشاركت كنيد. اگر- خداي نخواسته- از عدم مشاركت شما يك لطمه اي بر جمهوري اسلامي وارد بشود، بدانيد كه آحاد ما، كه اين خلاف را كرده باشيم- خداي نخواسته- مسئول هستيم؛ مسئول پيش خدا هستيم.» (8/5/64)البته در نگاه حضرت امام(ره) انتخابات تنها جلوه اي از مشاركت مردمي است و ملت در همه حوزه هاي تصميم گيري و سازندگي كشور بايد حضور فعال داشته باشند. امام(ره) با صراحت تمام خطاب به مسئولان مي فرمايند: «مردم را در همه امور شركت بدهيم. دولت به تنهايي نمي تواند كه اين بار بزرگي كه الآن به دوش اين ملت هست، بردارد. همان طوري كه ملاحظه مي كنيد چنانچه اين شور و شعف ملت و جوان هاي عزيز نبود، هيچ دولتي نمي توانست مقابله كند با اين قدرت هايي كه همه قدرت شان را، قوه شان را پهلوي هم گذاشتند و به ما حمله كردند. بدون اينكه اين ملت همراهي كند، ما نمي توانستيم كاري بكنيم. هر چي داريم از اينهاست و هر چي هست مال اينهاست، دولت عامل اينهاست، قوه قضاييه عامل اينهاست، قوه اجراييه عامل اينهاست. قوه مقننه عامل اينهاست؛ اداي تكليف بايد بكنند، شركت بدهند مردم را در همه امور.» (19/3/65)

مردم اگر اسلام را ، استقلال و آزادي را، نبودن تحت اسارت شرق و غرب را مي خواهند، همه در انتخابات شركت كنند.
________________________________________
اگر در انتخابات مسامحه كنيم، مطمئن باشيد كه از راه مجلس به ما لطمه مي زنند.
________________________________________
وصيت من به ملت شريف آن است كه در تمام انتخابات ، چه انتخابات رئيس جمهور و چه نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، و چه انتخاب خبرگان براي تعيين شوراي رهبري يا رهبر، در صحنه باشند.
________________________________________
انتخابات در انحصار هيچ كس نيست، نه در انحصار روحانيين است، نه در انحصار احزاب است، نه در انحصار گروههاست، انتخابات مال همه مردم است.
________________________________________
ملت است كه با رأي خودش رئيس جمهوري تعيين مي كند، جمهوري اسلامي را رأي مي دهد؛ و با رأي خودش كه متمركز است در مجلس، دولت را تعيين خواهد كرد؛ و همه امور دست خود ملت است.
________________________________________
اين تكليف آقايان است كه راجع به مسائل اسلامي كه پيش مي آيد، چه وكيل بخواهيد تعيين كنيد و چه _ عرض بكنم كه _ رئيس جمهور بخواهيد تعيين كنيد، بايد در صحنه باشيد، عذري نداريد كه برويد و كنار بنشينيد.
________________________________________
بايد توجه داشت كه هدف از انتخاب در نهايت، حفظ اسلام است.اگر در تبليغات حريم مسائل اسلامي رعايت نشود، چگونه منتخب حافظ اسلام مي شود؟
________________________________________
همه شما، همه ما، زن و مرد، هر مكلف همان طور كه بايد نماز بخواند، همان طور بايد سرنوشت خودش را تعيين كند .
________________________________________
عزيزان من كه اميد نهضت اسلامي به شماست! در روز تعيين سرنوشت كشور بپا خيزيد و به صندوق ها هجوم آوريد و آراي خود را در آنها بريزيد.
________________________________________
امروز مسئوليت به عهده ملت است، ملت اگر چنانچه كنار بنشينند، اشخاص مؤمن، اشخاص متعهد بنشينند واشخاصي كه نقشه كشيده اند براي اين مملكت، از چپ و راست، آنها وارد بشوند در مجلس، تمام مسئوليت به عهده ملت است.
________________________________________
نگذارند حتي يك عنصر خرابكار وابسته به مجلس راه يابد.
________________________________________
بايد ملت شريف بدانند كه انحراف از اين امر مهم اسلامي خيانت به اسلام و كشور است، و موجب مسئوليت عظيم است.
________________________________________
مجلس در رأس همه امور واقع است .
________________________________________
مجلس خانه واقعي ملت است.
________________________________________
اين مجلس«ما حَصَل»خون يك جمعيتي است كه وفادار به اسلام بوده اند.
________________________________________
اين مجلس فراهم آمده از الله اكبرهاي مردم است.
________________________________________
سرتسليم به مجلس يعني سر تسليم به اسلام.
________________________________________
در مجلس، اسلام تنها كافي نيست، بلكه بايد مسلماني باشد كه احتياجات مملكت را بشناسد و سياست را بفهمد و مطّلع به مصالح و مفاسد كشور باشد.
________________________________________
مجلس در رأس همه ارگانها واقع است؛ و مجلس ملت است كه متبلور شده است و تحقق پيدا كرده [است] در يك جاي محدود.
________________________________________
علاقه مندم كه قداست مجلس معظم و وكلاي محترم محفوظ باشد تا الگويي باشند براي مجلسهاي جهان.
________________________________________
حيف است كه چهرۀ نوراني مجلس، در آن يك چيزهايي واقع بشود كه مخالف زي شما آقايان است.
________________________________________
توجه داشته باشند: رئيس جمهور و وكلاي مجلس از طبقه اي باشند كه محروميت و مظلوميت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فكر رفاه آنان باشند، نه از سرمايه داران و زمينخواران و صدر نشينان مرفّه و غرق در لذات و شهوات، كه تلخي محروميت و رنج گرسنگان و پا برهنگان را نمي توانند بفهمند.
________________________________________
اشخاصي كه انتخاب مي شوند واقعاً منتخب ملت باشند.
________________________________________
مردم را توجه بدهيد به اين كه شما مي خواهيد اسلام را حفظ كنيد؛ بايد منتخبين شما اشخاصي باشند كه توجه به اسلام داشته باشند، متعهد به اسلام باشند، بازيگر نباشند.
________________________________________
من متواضعانه از شما مي خواهم كه حتي الامكان در انتخاب اشخاص با هم موافقت نماييد، و اشخاصي اسلامي، متعهد، غير منحرف از صراط مستقيم الهي را در نظر بگيريد.
________________________________________
بايد درست متوجه باشيد و اشخاصي كه انتخاب مي كنيد سوابقشان را مطالعه كنيد، بدانيد...در زمان سابق چه جور بودند، در زمان انقلاب چه جور بودند، از اول انقلاب تا حالا چه جور بودند و سوابق خانوادگيشان چه هست، عقايدشان چه هست و مقدار معلوماتشان چه هست.
________________________________________
اميد است ملت مبارز متعهد، به مطالعه دقيق در سوابق اشخاص و گروهها، آراي خود را به اشخاصي دهند كه به اسلام عزيز و قانون اساسي وفادار باشند، و از تمايلات چپ و راست مبّرا باشند، و به حسن سابقه و تعهد به قوانين اسلام و خير خواهي امّت ، معروف و موصوف باشند.
________________________________________
افرادي را انتخاب كنيد كه متعهد به اسلام [بوده] شرقي و غربي نباشند، [و] بر صراط مستقيم انسانيت و اسلاميت باشند.
________________________________________
من انتظار دارم كه وحدت كلمه خود را حفظ، و در انتخاب وكلاي خود رضاي حق را بر رضاي خود مقدم داريد.
________________________________________
وكيلهايي كه آراسته هستند به اخلاق خوب، متعهد هستند به اسلام، وفادار هستند به كشور خودشان، خدمتگزار هستند به شما و به كشور، آن اشخاص را انتخاب كنند و به مجلس بفرستند.
________________________________________
بايد بدانيم كه اگر رئيس جمهور و نمايندگان مجلس، شايسته و متعهد به اسلام و دلسوز براي كشور و ملت باشند، بسياري از مشكلات پيش نمي آيد.
________________________________________
مسئوليت مجلس به عنوان يك مرشد و هدايت كننده براي مردم، زياد است.
________________________________________
دنبال اين باشيد كه يك مجلس قوي قانونگذاري داشته باشيم تا بتوانند مملكت را به راه راست ببرند.
________________________________________
مجلس خوب همه چيز را خوب مي كند، و مجلس بد همه چيز را بد مي كند.
________________________________________
مجلس است كه اساس يك كشور را به صلاح مي كشد، يا اساس يك كشور را رو به فساد مي برد.
________________________________________
آن روزي كه ديديد و ديدند كه انحراف در مجلس پيدا شد؛ انحراف از حيث قدرت طلبي و از حيث مال طلبي در كشور، در وزيرها پيدا شد، در رئيس جمهور پيدا شد، آن روز بدانند كه علامت اين كه شكست بخوريم خودنمايي كرده؛ از آن وقت بايد جلويش را بگيرند.
________________________________________
آن روزي كه «مجلسيان» خوي كاخ نشيني پيدا كنند _ خداي نخواسته _ ، و از اين خوي ارزنده كوخ نشيني بيرون بروند، آن روز است كه ما براي اين كشور بايد فاتحه بخوانيم.
________________________________________
اگر در اين نظام كسي يا گروهي _ خداي ناكرده _ بي جهت در فكر حذف يا تخريب ديگران برآيد، و مصلحت جناح و خط خود را بر مصلحت انقلاب مقدم بدارد، حتماً پيش از آنكه به رقيب يا رقباي خود ضربه بزند، به اسلام و انقلاب لطمه وارد كرده است .
________________________________________
شما وكيل نيستيد كه برويد آنجا بنشينيد و حسابهايي كه خودتان با هم داريد صاف كنيد، اگر يك همچو كاري بشود اين انحراف است، و غصب است آن محل براي شما.
________________________________________
اگر انحراف پيدا كنيد بر خلاف ملت، خيانت كرده ايد به وكالتي كه داريد.
________________________________________
انتقاد و استيضاح حق مجلس است.
________________________________________
فرق هاست بين نظارت و استيضاح و بين عيب جويي و انتقام گيري، و اين فرق را همه كس پس از رجوع به وجدان خويش مي فهمد.
________________________________________
هيچ كس حق ندارد كه راجع به مجلس جسارتي بكند؛ و مجلس حقش است كه موافق و مخالف داشته باشد.

www.imam-khomeini-isf.com

چكيده

اشاره اين نوشتار برآن است تا در آستانه دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري، نگاهي گذرا به اين موضوع در آيينه كلام رهبري داشته باشد؛ مسأله‌اي كه به گونه‌اي اساسي، ريشه در مباحثي همچون ماهيت نظام مردم سالار ديني و تفاوت آن با دموكراسي ليبرال غرب، نقش حقيقي مردم و عنصر مشاركت در ايجاد و استمرار حاكميت و قالب‌هاي مشاركت مردمي، حق رأي و... دارد و نويسنده ناگزير از بررسي - هر چند اجمالي- اين نظريه‌ها و فرضيه‌ها در انديشه سياسي مقام معظم رهبري است.

جايگاه خواست و اراده مردم در حكومت ديني

در نظام مردم سالاري ديني خواست و اراده مردم از شأن و منزلت خاصي برخوردار است و باعث پيدايش و استمرار حاكميت است، اما بايد گفت اين خواست و اراده از منطقي خاص پيروي مي‌كند كه به موجب آن، چنين نظامي از نظام‌هاي ليبرال دموكراسي غرب و نقش مردم در آن‌ها متمايز گردد.
"در نظام اسلامي - يعني مردم سالاري ديني- مردم انتخاب مي‌كنند، تصميم مي‌گيرند و سرنوشت اداره كشور را به وسيله منتخبان خودشان در اختيار دارند؛ اما اين خواست و انتخاب و اراده در سايه هدايت الهي، هرگز به بيرون جاده صلاح و فلاح راه نمي‌برد و از صراط مستقيم خارج نمي‌شود. نكته اصلي در مردم سالاري ديني اين است."1 در حقيقت انتخاب مردم، انتخابي برخاسته از شعور و بينش مذهبي و در چارچوب احكام الهي است. "اين مردم سالاري ديني، راقي ترين نوع مردم سالاري است كه امروز دنيا شاهد آن است؛ زيرا مردم سالاري در چارچوب احكام و هدايت الهي است. انتخاب مردم است، اما انتخابي كه با قوانين آسماني و مبراي از هرگونه نقص و عيب توانسته است جهت و راه صحيحي را دنبال كند."2
به عبارت ديگر در اين گونه نظام‌هاي سياسي، انگيزه و خواست مردم از پشتوانه ديني و اعتقادي برخوردار بوده و منافع و خواست صاحبان ثروت، سرمايه داران حاكم و نيرنگ بازان عالم سياست تأثيري بر آن نخواهد داشت. "دموكراسي حقيقي مردم سالاري برخاسته از دين و ايمان است. انگيزه مردم، برخاسته از دين، از احساس مسئوليت و از احساس تكليف ملي و ديني است؛ لذا وارد ميدان مي‌شوند و در ميان نامزدهاي مختلف، گزينه خودشان را انتخاب مي‌كنند."3
در حقيقت در چنين نظامي "هيچ كس حق ندارد بر مردم حاكميت داشته باشد مگر آنكه داراي معيارهاي پذيرفته شده باشد و مردم او را پذيرفته باشند."4 به عبارت ديگر"در نظام اسلامي دارا بودن معيارها كافي نيست؛ بلكه انتخاب مردم هم شرط لازم است و بدون انتخاب مردم امكان ندارد."5
ايشان در جمله فوق به دو عنصر ضروري در راستاي بر پايي و استمرار هر حاكميتي، يعني "مشروعيت" و "مقبوليت" اشاره كرده و در جايي ديگر مي‌فرمايند: "در اسلام تقوا و عدالت پايه اصلي مشروعيت است اما اين مشروعيت بدون رأي مردم، مقبوليت و كارآيي ندارد لذا در اسلام رأي مردم اهميت ويژه‌اي دارد."6
مجموع اين بيانات به اهميت اساسي نقش مردم در نظام ديني اشاره داشته و آنرا يكي از دو پايه اصلي خيمه حاكميت بر مي‌شمارد: "... در كشور ما به بركت نظام اسلامي، محور تصميم گيري مردمند و چارچوب تصميم گيري - هم براي مردم و هم براي مسئولان - احكام و شريعت اسلامي است."7
برخلاف تلاش‌هايي كه در راستاي اثبات خودكامگي و توتاليتره جلوه دادن حكومت اسلامي و پافشاري‌هايي كه بر تضاد ذاتي آن با اراده و خواست حقيقي مردم و نفي هرگونه مشاركت عمومي در اين چنين نظامي صورت مي‌گيرد، مردمي بودن از پايه‌ها و شاخصه‌هاي اصلي نظام و اراده و خواست مردم در چارچوب ارزش‌هاي الهي، تعيين گر حقيقي است. "مردمي بودن در نظام جمهوري اسلامي، يك شاخصه اصلي است؛ يعني رأي مردم، كرامت مردم، خواست مردم، از جمله عناصر اصلي در نظام جمهوري اسلامي و اين بناي مستحكم است. رأي مردم تعيين كننده است."8 "در نظام جمهوري اسلامي... حركت در چارچوب دين خداست و اراده مردم، تعيين كننده مطلق است."9 به ديگر بيان "خواست، اراده و ايمان مردم و حتي عواطف آنان پايه اصلي حكومت اسلامي است و ما نيز در جمهوري اسلامي ايران به اين مهم، اعتقاد داريم."10
با تشريح جايگاه مهم و نقش حساس و سرنوشت ساز مردم و اتكاي واقعي نظام اسلامي به مباني اسلامي از يك سو و به اراده مردمي از ديگر سو - به عنوان دو عنصر و پايه اساسي حكومت ديني - روشن شد كه حكومت ديني نه تنها بر پايه تغلب و از راه غلبه، زور و سركوب، بر مردم و تقديراتشان حاكم نمي‌شود بلكه حضور مردم را در بسياري از عرصه‌هاي سياسي و اجتماعي (به ويژه در زمينه تأسيس و استمرار حاكميت و اقتدار سياسي آن) ضروري برشمرده و براي آن اهميت فوق العاده‌اي قائل است. و اين گونه است كه "حكومت اسلامي، حكومت استبدادي نيست."11 و خودكامگي و خودرأيي و استبداد در قاموس سياسي نظام ديني راهي ندارد؛ چه اينكه در اين انديشه اساسا ميان خدا محوري و مردم محوري تضادي نيست تا حكومت ديني در مقام اختيارِ ميان يكي از اين دو به آفت استبداد زدگي و خودكامگي دچار شود. "در تفكر اسلامي انديشه خدا محوري با انديشه مردم محوري هيچ منافاتي ندارد و در حكومت ديني،مردم اصل و همه كاره هستند."12

قالب‌هاي مشاركت مردمي

تمامي نظام‌هاي سياسي كه بر مبناي خواست و اراده مردم پايه گذاري و به نقش و جايگاه حضور مردمي در آن‌ها توجه ويژه شده است، مكانيزم‌هايي معين جهت جلب اراده عمومي ارائه وقالب‌هايي معين براي مشاركت مردمي تعريف كرده اند.
اما به راستي آيا نظام ديني نيز ساز و كارهايي مناسب براي درك و فهم و به كار بستن خواست و اراده همگاني تدارك ديده است؟!
پاسخ به اين پرسش از دشواري و پيچيدگي چنداني برخوردار نمي‌باشد. چه اينكه نگاهي گذرا به ماهيت احكام،قوانين و مقررات ديني گوياي آن است كه اسلام همواره در جهت پررنگ كردن حضور مردم در عرصه‌هاي سياسي، نظامي و به طور كلي اجتماعي گام برداشته و براي آن اهميت ويژه‌اي قائل است تا آنجا كه در اين ميان حتي پاره‌اي از عبادات به ظاهر فردي نيز آهنگ اجتماعي به خود گرفته است.
به طور كلي مي‌توان از جمله سازوكارهايي كه نظام ديني و شارع حكيم در فرايند جلب و تثبيت مشاركت مردمي در عرصه‌هاي عمومي، در خدمت گرفته‌اند به مؤلفه‌هايي چون نمازهاي جمعه و جماعات، فريضه حج، امر به معروف و نهي از منكر، دعوت به نظارت مردمي بر عملكرد مسئولان و مطالبه از ايشان، حضور فعالانه در عرصه‌هاي دفاعي و اقتصادي و از همه مهمتر عنصر بيعت اشاره داشت كه گستره محدود اين مقال، طول و تفصيل پيرامون اين موضوعات را بر نمي‌تابد.
نظام جمهوري اسلامي ايران و قانون اساسي آن نيز ضمن تأكيد بر اهميت موضوعات ياد شده و نيز مشاركت مردمي و نقش حياتي اراده و خواست مردم در عرصه‌هاي سياسي و اجتماعي، انتخابات و رجوع به آراي مردم را يكي از اصلي ترين قالب‌هاي مشاركت همگاني برمي شمارد. همين پشتوانه فكري، فلسفي و قانوني است كه سه دهه گذشته از انقلاب اسلامي و بر پايي حكومت ديني را نمايشگاه برپايي قريب به سي انتخابات سراسري رقم زده است؛ مسأله‌اي كه شايد به جرأت بتوان گفت در تمامي سيستم‌هاي سياسي موجود بي همانند است. "در ايران مردم سالاري واقعي وجود دارد. در بيست و يكي دو سال بعد از انقلاب، به طور متوسط هر يك سال يك اتنخابات در اين كشور واقع شده است و مردم در همه امور كشور دخالت كرده اند."13 "بيست و شش سال از عمر جمهوري اسلامي مي‌گذرد و ما حدود بيست و پنج، شش انتخابات داشته ايم؛ اين فرصتي است براي ملت ايران؛ اين فرصت را اسلام و انقلاب و جمهوري اسلامي به ما داد."14
گذشته از اين اما در يك نگاه اجمالي دغدغه اساسي رهبري درباره موضوع انتخابات به طور عمده پيرامون چهار محور عمده متمركز است.

الف: اصل حضور مردمي در انتخابات

از ديدگاه مقام معظم رهبري مشاركت در عرصه انتخابات و رأي دهي فراتر از يك حق حقوقي و قانوني محض كه در دموكراسي‌هاي غربي به آن تكيه مي‌شود تلقي مي‌گردد. در نگاه ديني؛ اين كنش اجتماعي و سياسي علاوه بر آنكه حق قانوني افراد است، به عنوان يك عمل عبادي و فريضه‌اي الهي به حساب مي‌آيد كه در نتيجه نياز به قصد قربت دارد. نقطه نگاهي كه از يك عمليات سياسي عرفي محض در نظام‌هاي سكولار، يك رفتارسياسي ـ عبادي هدفمند و پويا مي‌سازد و اين گونه است كه "هر كس كه به خاطر تثبيت نظام و به خاطر انجام وظيفه، رأي در صندوق انداخته است و... پيش خدا مأجور است."15 و به عبارت ديگر "شركت و حضور در انتخابات براي مردم، هم يك فريضه سياسي است، هم يك فريضه ديني... اين مهمترين مسأله در باب انتخابات است؛ يعني حضور مردم."16
شايد بتوان مشاركت مردم در فرايند انتخابات را به نوعي، از سنخ جهاد سياسي ـ فرهنگي به حساب آورد كه از طريق تجربه آن، مردم ضمن انتخاب صالح ترين افراد براي رتق و فتق امور جاري و اجرائي كشور ـ چه از جنبه‌ تقنين و چه از حيث اجرا ـ و تحكيم پايه‌هاي اقتدار حاكميت ديني و افزايش عزت و شوكت آن به مبارزه عملي با توطئه‌هاي تنيده شده بدخواهان و دشمنان خارجي و منافقين داخلي برمي خيزند و همين مسأله است كه مخالفت آنان را برانگيخته و همواره كوشش آنان درمسيركمرنگ كردن حضور همگاني در تمامي ميدان‌ها به ويژه عرصه انتخابات است؛چه اينكه انتخابات "مظهر اقتدار ملي"17،"... نشان دهنده حيات و خود آگاهي يك ملت، حركت عظيم مردمي براي تثبيت نظام جمهوري اسلامي"18، "ميدان شرف و افتخار"19، "زره پولادين در مقابل حمله دشمنان و بد دلي مستكبران"20، "مايه قدرت و ابهت بين المللي ملت"21 و "ميدان مهم همبستگي و نعمت بزرگ خداست"22.
بسيار روشن است كه در چنين ساختاري و با اين گونه شاخصه‌هايي مي‌توان مدعي شد كه "حضور مردم [پاي صندوق‌هاي رأي] يعني دفاع از جمهوري اسلامي؛ يعني دفاع از قانون اساسي نظام جمهوري اسلامي."23و مسلم است كه "اين [حضور مردمي] براي دشمنان ملت ايران مطلوب نيست."24 در حقيقت "آن‌ها [دشمنان] مي‌خواهند مردم در انتخابات شركت نكنند تا اين، نشانه رو گرداني مردم از نظام اسلامي باشد و نظام اسلامي به اين وسيله ضعيف شود... آن‌ها مي‌دانند كه حضور پرشور مردم در انتخابات به مردم قدرت مي‌دهد و آن‌ها ديگر نمي‌توانند نقشه‌هايشان را نسبت به ايران اجرا كنند."25 با توجه به اين نكات است كه بُعد فريضه بودن و وجوب شرعي شركت در انتخابات به خوبي نمايان مي‌شود. چه اينكه تقويت جايگاه نظام اسلامي و در مقابل تضعيف موقعيت دشمنان و بددلان را در پي دارد. و اگراين گونه است چرا نبايد گفت :"شركت در ميدان انجام وظيفه [انتخابات] بازنده‌اي ندارد، همه برنده‌اند."26

ب: مشاركت حداكثري در انتخابات

دومين دغدغه رهبري انقلاب در اين حوزه را بايد در نرخ مشاركت عمومي در عرصه‌هاي سياسي و اجتماعي و به خصوص ميدان انتخابات دنبال نمود.
در ديدگاه ايشان، صرف حضور مردم پاي صندوق‌هاي رأي كفايت نخواهد كرد و آنچه در اين مجال به عنوان يك راهبرد اساسي نظام اسلامي را بيمه مي‌كند عبارت است از حضور حداكثري و نمايش شور و اشتياق بي حد و حصر مردم براي رقم زدن انتخابي مسئولانه. از همين روست كه ايشان در ديدار با دانشجويان بسيجي مي‌فرمايند: "تلاش شما بايد اين باشد كه مشاركت [در انتخابات] را به معناي حقيقي كلمه حداكثري كنيد."27 بسيار روشن است كه حضور هر چه پررنگ تر مردم، علاوه بر آنكه تحكيم پايه‌هاي حكومت اسلامي را به بار مي‌آورد، منجر به يأس و ناكامي دشمنان مي‌شود از اين روست كه "اگر شركت كنندگان در انتخابات كم باشند، اما فرد صالح با صدي نود آرا انتخاب شود، يا اين كه شركت كنندگان زياد باشند و فرد صالح، مثلا با پنجاه و پنج درصد آرا انتخاب شود، چنانچه بين اين دو صورت، امر داير باشد، اين دومي مقدم است. البته در هر صورت بايد فرد صالح انتخاب شود،اما درصد كمتر داشتن او، در حالي كه مجموع شركت كنندگان رقمشان بالاست، اهميت بيشتري دارد از اينكه مجموع شركت كنندگان كم باشند و درصد اين فرد صالح بالا باشد."28
از اين گذشته در انديشه سياسي مقام معظم رهبري شكل گيري مردم سالاري ديني كه عامل پايداري ملت ايران است در گرو شركت، حضور، اراده ارتباط فكري، عقلاني و عاطفي مردم با تحولات كشور مي‌باشد كه اين هم جز با يك انتخابات صحيح و همگاني و مشاركت وسيع مردم ممكن نيست.29
به طور كلي ايشان بر اين باورند كه "هرچه انتخابات پرشور تر باشد، عظمت ملت ايران بيشتر در چشم مخالفان و دشمنان ديده خواهد شد؛ براي ملت ايران حرمت بيشتري خواهد گذاشت؛ دوستان شما هم در دنيا خوشحال مي‌شوند."30
ايشان در كلامي ديگر پيرامون آثار و پيامدهاي حضور پررونق مردم در ميدان انتخابات و ثمرات آن مي‌افزايند: "به نظر من مسئلة اول در انتخابات، مسئلة انتخاب اين شخص يا آن شخص نيست؛ مسئلة اول، مسئلة حضور شماست. حضور شماست كه نظام را تحكيم ميكند، پايه‏هاي نظام را مستحكم ميكند، آبروي ملت ايران را زياد ميكند، استقامت كشور را در مقابل دشمني‏ها زياد ميكند و دشمن را از طمع ورزيدن به كشور و از فكر ضربه زدن و توسعه و فساد و فتنه منصرف ميكند. اين يك مسئلة بسيار مهم است؛ پس مسئلة اول، شركت در انتخابات است."31

ج: انتخاب اصلح

گذشته از اصل حضور حداكثري و پرشور مردم پاي صندوق‌هاي رأي، عنصر ديگري نيز در اين ميان از اهميت فراواني برخوردار مي‌باشد و آن؛ انتخاب اصلح از ميان داوطلبان و نامزدهايي است كه خود را به مردم ارائه كرده اند. "در جمهوري اسلامي، انتخاب، انتخاب اصلح است؛ نه رقابت انتخاباتي.... در اين جا ممشا، ممشاي اسلامي و انتخاب،انتخاب اصلح. مردم بايد با چشم باز و با بصيرت وارد شوند و آدم‌هايي را كه اطمينان پيدا مي‌كنند، انتخاب كنند."32
البته صلاحيت‌هاي داوطلبان، توسط نهاد شوراي نگهبان قانون اساسي بررسي شده و غالبا افرادي كه از فيلتر نظارتي اين شورا عبور مي‌كنند، از حداقل اهليت و شايستگي براي تصدي گري مشاغل و مناصب انتخابي برخوردارند؛ اما از ديگر سو از آنجا كه اين پست و مقام‌ها محدود بوده و عملا امكان اشغال آن توسط همه نامزدها ميسر نمي‌باشد، به ناچار مردم بايد در مقام انتخاب، باكفايت ترين و صلاحيت دارترين ايشان را برگزينند. "البته هر كس صلاحيتش در مراكز قانوني تأييد شود، صالح است؛ اما بايد در بين صالح‌ها گشت و صالح تر را پيدا كرد و او را انتخاب كرد."33
به راستي اما اين چنين فردي را- در ميان انبوهه‌اي از داوطلبان - با چه شاخصه‌ها و ملاك‌هايي مي‌توان، باز شناخت؟ رهبر انقلاب در اين خصوص،به طور روشن به ارائه اين مهم پرداخته اند، به گونه‌اي كه رفع ابهام‌ها، ترديدها و دودلي‌ها را موجب گردد. "اصلح يعني چه كسي؟ 1. كسي كه براي ريشه كني فقر و فساد عزم جدي داشته باشد. 2. كسي كه به حال قشرهاي محروم و مستضعف دل بسوزاند. 3. كسي كه هم به ترقي و پيشرفت كشور و توسعه اقتصادي و غير اقتصادي بيانديشد هم زير توهمات مربوط به توسعه، آن چنان محو و مات نشود كه از ياد قشرهاي مظلوم و ضعيف غافل بماند. 4. كسي كه به فكر معيشت، دين، فرهنگ و دنيا و آخرت مردم باشد."34
به طور كلي مهمترين شاخصه‌هاي فرد اصلح در انديشه مقام معظم رهبري را اينگونه مي‌توان برشمرد:
1. تدين، كارداني، دلسوزي، تقوا و علاقمندي به مصالح جامعه، عدم خود نمايي، كيسه ندوختن براي خود35 2. مديريت كارآمد، انساني قوي، با كفايت، داراي نشاط و شادابي و شوق به كار و احساس مسئوليت36 3. شجاع، با اخلاص، داراي روح مردمي، مؤمن به هدف‌ها و ارزش‌هاي انقلاب، مؤمن به مردم و نيرو و حق مردم و بسط ثروت موجود در زندگي آنان.37 4. تدبير و قوت قلب و اعتماد به نفس در برابر دشمنان38 5. مبارزه با فقر و فساد و تبعيض و پيگيري جدي اجراي عدالت39 6.نشاط خوب و قوي و جوانانه40 7. ايمان به استقلال و اهداف ملت و لزوم پيشرفت كشور41 8. بازگشايي گره‌هاي زندگي مردم و شناسايي وظايف و عمل مقتدرانه بر طبق وظايف42 9. كارداني، توانايي، پيگيري، حوصله، قدردان و صميمي با مردم، مجاهدت براي مردم43 10. تلاش جهت پركردن شكاف ميان ثروتمندان و فقرا و يكسان ديدن حق مردم شهرهاي بزرگ وكوچك44 11. معتقد وپايبند به آرمانهاي امام و نظام اسلامي45 12. دارا بودن برنامه‌اي مدون درراستاي تعميق باورهاي ديني 13.خودباور و توانا در تحكيم پايه‌ها و سازه‌هاي سند چشم انداز بيست ساله نظام 14. توجه به دين،انقلاب،دنيا،معيشت،آينده وعزت مردم.
ايشان همچنين در سخنراني اخير خود در ميدان آزادي سنندج ضمن اعلام عدم اظهار نظر رهبري درباره اشخاص و مصاديق حاضر در عرصه رقابت انتخاباتي، به تببين شاخصه هاي فرد اصلح پرداخته و مي‌فرمايند : "بهترين كيست؟ من نسبت به شخص، هيچ‏گونه نظري ابراز نميكنم؛ اما شاخصهائي وجود دارد. بهترين، آن كسي است كه درد كشور را بفهمد، درد مردم را بداند، با مردم يگانه و صميمي باشد، از فساد دور باشد، دنبال اشرافيگري خودش نباشد. آفت بزرگ ما اشرافيگري و تجمل‏پرستي است؛ فلان مسئول اگر اهل تجمل و اشرافيگري باشد، مردم را به سمت اشرافيگري و اسراف سوق خواهد داد.... يكي از اساسي‏ترين كارها براي اينكه جلوي اسراف را بگيريم اين است كه مسئولين كشور، خودشان، كسانشان، نزديكانشان و وابستگانشان، اهل اسراف و اشرافيگري نباشند. چطور ميتوانيم اگر خودمان اهل اسراف باشيم، به مردم بگوئيم اسراف نكنيد؛ "أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ"(بقره/44)؛ "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لا تَفْعَلُونَ * كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لا تَفْعَلُونَ"(صف/2و3). اولين كار اين است كه ما مسئولين كشور را، افرادي انتخاب كنيم كه مردمي باشند، ساده‏زيست باشند، درد مردم را بدانند و خودشان از درد مردم احساس درد كنند. اين هم به نظر من شاخص مهمي است. آگاهانه بگرديد؛ برسيد و به آنچه كه رسيديد و تشخيص داديد با قصد قربت اقدام كنيد؛ با قصد قربت پاي صندوق انتخابات برويد و خداي متعال اجر خواهد داد."46
ايشان در تكميل معيارهاي انتخاب صالح ترين فرد جهت تصدي پست رياست جمهوري افزودند: "اگر در پي انتخابات، كساني در مراكز گوناگون سياسي و اقتصادي روي كار بيايند كه به جاي ادامه راه امام و ترويج اصول و ارزشهاي امام و انقلاب، بخواهند با تملق گويي دولتهاي مستكبر غربي، به خيال خود موقعيتي براي ايران دست و پا كنند اين براي ملت يك مصيبت است."47
ايشان علت عمده اصرار و پافشاري خويش بر به خرج دادن دقت و بصيرت درروند شناسايي و انتخاب فرد اصلح را اين گونه عنوان مي‌كنند: "همه تاكيدي كه بنده در قضيه انتخابات و براي انتخاب اصلح دارم براي همين است كه اين كشور،آسان استقلال خود رابه دست نياورده است. مبادا كساني به مجلس بروند كه گيرنده آنها، منتظر فرستنده قوي آمريكا و غرب باشد... همة نگراني من از اين است."48

د: بايسته‌ها و اخلاق انتخاباتي

بسيار روشن و واضح است كه در همه نظام‌هاي سياسي مردم سالار، ميدان انتخابات و فضاي رقابتي ناشي از آن گاه به پاره‌اي از ناهنجاري‌ها و ناملايمات و حواشي نامطلوب درحوزه روابط اجتماعي دامن مي‌زند كه عدم مهار آگاهانه و مدبرانه آن گاه شيريني برگزاري انتخابات را به تلخي چند دستگي‌ها و كشمكش‌ها و نزاع‌هاي سياسي ـ اجتماعي و گاه حتي درگيري‌هاي فيزيكي هواداران تبديل مي‌كند. اين مسأله در نظام‌هاي ليبرال دموكراسي غرب كه قدرت طلبي و مقام خواهي، ارتباط تنگاتنگ با پول و سرمايه (و در بهترين صورت در خدمت تأمين رفاه حداكثري مادي شهروندان قرار دارد) شايد چندان عجيب به نظر نرسد. اما در نظام مردم سالاري ديني كه رأي دادن در آن به عنوان تكليف شرعي، اخلاقي و ملي قلمداد شده و هدف غائي از به دست آوردن قدرت و حاكميت، خدمت به خلق خدا و تأمين سعادت هر دو جهان انسان‌ها است،اين گونه كنش‌ها، گفتارها و رفتارهايي، غير معقول و گاه حتي در تضاد با اهداف حاكميت ديني جلوه مي‌نمايد.
مقام معظم رهبري نيز حساسيت بسيار زيادي در اين خصوص از خويش به خرج داده اند و همگان را از بر هم زدن فضاي سالم انتخاباتي و ماهي گرفتن از آب گل آلود برحذر مي‌دارند.

به طور كلي هشدارهاي ايشان در اين حوزه در چند محور كلي جاي مي‌گيرد:

1. زير سئوال نبردن و كمرنگ نكردن ارزش‌هاي انقلاب و نظام49 2. پرهيز از تخريب كانديداها و خرد كردن شخصيت‌هاي گوناگون (چه از سوي مردم و چه از سوي ديگر نامزدها)50 3. حفظ اتحاد و مخدوش ننمودن وحدت ملي51 4. رقابت منصفانه و عدم خروج از جاده انصاف52 5. پرهيز جدي از خدشه و شبهه در سلامت انتخابات53 6. توصيه به گرم و سالم نگه داشتن فضاي انتخابات54 7. خودداري از ارائه آمارهاي سست (از سوي نامزدها به مردم)55 8. صداقت نامزدها با مردم56 9. جلوگيري از اسراف و ريخت و پاش در عرصه تبليغاتي انتخابات57 10. عدم تعرض طرفداران نامزدها به يكديگر و رفع كدورت‌ها و دلتنگي‌ها بلافاصله پس از پايان انتخابات و عدم استمرار آن58 11.خودداري كانديداها از دعواها و اختلافات سياسي و لفاظي‌هاي بيهوده59 12. پرهيز نيروهاي دولتي از دخالت در مسائل انتخابات60 13. خودداري احزاب از مانور بر موضوع برنده و بازنده و اختلافات دشمن شاد كن.61
در حال و هواي منتهي به دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري ايراد برخي از سخنان دور از انتظار و گاه موضع گيري هاي غيرمنصفانه از سويي برخي نامزدها و هوادارانشان درباره اوضاع كشور و تحولات چندساله اخير ، رهبر انقلاب را به واكنش و روشن سازي در برابر اين نوع رفتارهاي پرشائبه واداشته است: "نكتة آخر در باب انتخابات اين است كه نامزدهاي محترمي كه تاكنون نام‏نويسي كرده‏اند و مشغول تبليغات و اظهاراتي هستند - اگرچه حالا وقت قانوني هم نرسيده، اما تبليغات ميكنند؛ اشكالي ندارد - سعي كنند با انصاف عمل كنند. اثبات و نفيشان با توجه به حق و صدق باشد. چيزهائي را كه انسان ميشنود، باور نميكند كه از زبان نامزدها و آن كساني كه دنبال اين مسئوليتها هستند، از روي صدق و صفا خارج شده باشد. گاهي انسان حرفها و نسبتهاي عجيبي مي‌شنود. اين حرفها مردم را نگران مي‌كند؛ كسي را هم به گويندة اين حرفها دلبسته و علاقه‏مند نميكند! "
ايشان در ادامه بيانات خود ضمن تذكر به داوطلبان انتخابات به دست كشي از اقدامات نسنجيده ، مي‌افزايند: "نامزدهاي محترم توجه داشته باشند: اذهان عمومي را تخريب نكنند. اين همه نسبت خلاف دادن به اين و آن، تخريب كنندة اذهان مردم است؛ واقعيت هم ندارد؛ خلاف واقع هم هست. بنده كه از همة اين آقايان اوضاع كشور را بيشتر ميدانم و بهتر خبر دارم، ميدانم كه بسياري از مطالبي كه به عنوان انتقاد دربارة وضع كشور و وضع اقتصاد و اينها ميگويند، خلاف واقع است؛ اشتباه ميكنند. ان‏شاءاللَّه اشتباه است."62
رهبر انقلاب همچنين در جمع مردم مريوان بر ضرورت پايبندي كانديداها به گفتمان اساسي اسلام و انقلاب تاكيد نموده و ايشان را از سخنان مورد پسند غربي ها برحذر داشته و مي‌فرمايند: "اين كه يا مسئولان ما، يا در دوره‏هاي انتخابات مثل وضع كنوني، نامزدهاي انتخاباتي ما براي جلب توجه ديگران حرفهاي غربي‏ها را تكرار كنند، اين هيچ امتيازي محسوب نمي‌شود. امتياز اين نيست كه ما آن چيزي را بگوئيم كه غرب مي‏پسندد. اينها كساني‏اند كه با فكر ايراني، فكر اسلامي، هويت اسلامي و ايراني مخالفند."63

پي‌نوشت‌ها:

1. بيانات پس از مراسم تنفيذ حكم رياست جمهوري حجت الاسلام سيد محمد خاتمي 11/5/1380.
2. همان.
3. بيانات پس از مراسم تنفيذ حكم رياست جمهوري دكتر محمود احمدي نژاد 12/5/1384.
4. ديدار با مسئولان وكارگزاران نظام 13/11/1370.
5. همان.
6. ديدار جوانان قزوين 26/9/1382.
7. مراسم تنفيذ حكم رياست جمهوري حجت الاسلام سيد محمد خاتمي 11/5/1380.
8. مراسم هجدهمين سالگرد ارتحال امام خميني (ره) 14/3/1386.
9. همان.
10. ديدار جمعي از مديران مسئول و سردبيران نشريات دانشجويي 4/12/1377.
11. گفت و شنود با ميهمانان خارجي شركت كننده در مراسم دهه فجر 14/11/1370.
12. ديدار جمعي از مديران مسئول و سردبيران نشريات دانشجويي 4/12/1377.
13. بيانات در ديدار با مردم قم 19/10/1379.
14. بيانات در ديدار با خانواده‌هاي شهدا 3/3/1384.
15. بيانات در ديدار اقشار مختلف مردم 11/12/1387.
16. همان 22/12/1386.
17. بيانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم امام رضا (ع) 1/1/1380.
18. بيانات در ديدار اقشار مختلف مردم 22/12/1386
19. بيانات پس از مراسم تنفيذ حكم رياست جمهوري دكتر محمود احمدي نژاد 12/5/1384.
20. بيانات در ديدار با مردم قم 18/10/1382
21. بيانات در ديدار اقشار مختلف مردم 22/12/1386.
22. ديدار با نمايندگان مجلس شوراي اسلامي 7/3/1376.
23. بيانات در ديدار اقشار مختلف مردم 25/3/1384.
24. همان.
25. بيانات در ديدار اقشار مختلف مردم 22/12/1386
26. ديدار با نمايندگان مجلس شوراي اسلامي 7/3/1376
27. ديدار با دانشجويان بسيجي 5/3/1384.
28. ديدار با روحانيون و مبلغان 13/12/1376.
29. بيانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم امام رضا (ع) 1/1/1388.
30. همان.
31. بيانات در جمع مردم استان كردستان‏.22/2/88.
32. ديدار با آزادگان 11/7/1369.
33. در ديدار با مردم جيرفت 17/2/1384.
34. ديدار جمعي از مديران مسئول و سردبيران نشريات دانشجويي 4/12/1377.
35. همان.
36. بيانات در صحن جامع رضوي 1/1/1384.
37. همان.
38. ديدار با مردم پاكدشت 10/11/1383
39. همان.
40. ديدار با دانشجويان بسيجي 5/3/1384
41. اجتماع بزرگ مردم كرمان 11/2/1384.
42. همان.
43. همان.
44. همان.
45. همان.
46. بيانات در جمع مردم استان كردستان‏ّ، 22/2/88.
47. در اجتماع پرشكوه مردم بيجار، 28/2/88.
48. ديدار با پرسنل و فرماندهان ارتش 28/1/1375.
49. خطبه‌هاي نماز جمعه 28/2/1380.
50. همان.
51. همان.
52. بيانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم امام رضا (ع) 1/1/1388.
53. همان.
54. مراسم شانزدهمين سالگرد ارتحال امام خميني (ره) 14/3/1384.
55. خطبه‌هاي نماز جمعه 28/2/1380.
56.همان.
57. همان.
58. ديدار با اقشار مختلف مردم 25/3/1384.
59.همان.
60. ديدار مسئولان و كارگزاران نظام 18/7/1385.
61. پيام به كنگره عالي حج 29/10/1383.
62. بيانات در جمع مردم استان كردستان‏ 22/2/88.
63. بيانات در ديدار مردم مريوان، 26/2/88.

ماهنامه آموزشي، اطلاع رساني معارف
شماره 66، خرداد 1388
صفحات (2-5)
مؤلف: هادي معصومي زارع

... اگر بعضي ها در انتخابات شكست خوردند نبايد اين‌ها كه قصد خدمت داشتند، منتها در مجلس حالا دست شان از آن كوتاه شده است ، نبايد يكسره ملت را به باد انتقاد بكشند. اگر شما شكست خورديد، نبايد بگوييد ملت ايران همه شان خلاف كرده اند، چطور يك ملت مسلمي، در يك امر حياتي كه با اين آرامش و خوبي انجام داده است، اين‌ها خيانتكار باشند؟ يك ملت كه خيانتكار نمي تواند باشد، اين‌ها بايد آداب اسلامي را حفظ كنند.
... نبايد يك دفعه قلم ها را بردارند و بر ضد اصل انتخابات چيز بنويسند، حمله كنند به اصل انتخابات. شكايتي دارند، خوب شكايتشان را رسيدگي مي‌كنند، هياهو درست كردن جز اين‌كه دامن زدن به اين است كه خيانتكارها راهشان باز بشود چيز ديگري نيست.
... اين‌طور نباشد كه در خارج اين‌گونه منعكس كنيد كه مملكت ايران يك مملكتي است كه انتخاباتش كذا شد. اين حرف غلطي است، اين حرف غلط را آن‌قدر نزنيد....شما بخواهيد براي اين‌كه شما وكيل نشدهايد در كجا هياهو كنيد كه انتخابات، انتخابات كذابوده، اين حرف خلاف اسلام است. شكايت اگر هست، شكايت پذيرفته است و مقاماتي كه بايد شكايتها را بپذيرند، مي پذيرند، اما هياهو كردن و فرياد زدن و انتقاد بي‌جاكردن، اين برخلاف دستورات اسلام است.

1/1/59 صحيفه نور ج 12

دیدگاه های امام خمینی(ره)

- از حقوق اولیه هر ملتی است كه باید سرنوشت و تعیین شكل و نوع حكومت خود را در دست داشته باشد. طبیعی است كه چون ملت ایران بیش از 90 درصد مسلمانند باید این حكومت بر پایه های موازین و قواعد اسلامی بنا شود
-جامعه فردا جامعه ای ارزیاب، منتقد خواهد بود كه در آن تمامی مردم در رهبری امور خویش شركت خواهند جست.
-باید اختیارات دست مردم باشد و هر آدم عاقلی این را قبول دارد كه مقدرات هر كس باید دست خودش باشد.
-قانون این است، عقل این است، حقوق بشر این است كه سرنوشت هر آدمی باید به دست خودش باشد. هرملتی سرنوشتش به دست خودش باشد
-البته آزادید هر رأیی دلتان می خواهد بدهید اما بی تفاوت نباشید نسبت به سرنوشت مملكت خودتان، نسبت به اسلام، نسبت به ملت، نسبت به كشور بی تفاوت نباشید
-باید همه شما، همه ما زن و مرد، هر مكلف همان طور كه باید نماز بخواند همان طور باید سرنوشت خودش را تعیین كند
-دولت اسلامی یك دولت دموكراتیك به معنای واقعی است و برای همه اقلیت های مذهبی آزادی بطور كامل هست و هر كس می تواند اظهار عقیده خودش را بكند و اسلام جواب همه عقاید را به عهده دارد و دولت اسلامی تمام منطق ها را با منطق جواب داد.
-هر كس می تواند اظهار عقیده خودش را بكند، اسلام جواب همه عقاید را به عهده دارد و دولت اسلامی تمام منطق ها را با منطق جواب خواهد داد

سخنان مقام معظم رهبری

-انتخابات از مهم ترین مظاهر مردم سالاری دینی است
-در اسلام تقوا و عدالت پایه اصلی مشروعیت است ، اما این مشروعیت بدون راى مردم ، مقبولیت و کارایی ندارد
-رأى مردم و انتخابات در نظام مردم سالارى دینی بسیار مهم است
- اگر راى مردم نباشد نظام مقبولیت و کارآیی ندارد
- خطای بزرگ آن است كه این خواسته های حقیقی مردم به دست غفلت و خواسته های جناحی وحزبی و شخصی به جای مصالح ملی بنشیند.
- قانون پشتوانه انتخابات است و نتیجه آن را همه قبول دارند
- مردم حق دارند كه سرنوشت كشور را به دست خودشان رقم بزنند.
- شركت در انتخابات هم حق و هم تكلیف مردم است.
- انتخابات باید به دور از تشنج و در گیری برگزار شود.
- مردم را در تصمیم گیری آزاد بگذارید.
- من به كسانی كه فضای جامعه و كشور را با تشنج سیاسی و پر كردن از شایعات و موهومات خراب می كنند، نصیحت می كنم كه از جان مردم دست بردارند و آنان را برای تصمیم گیری آزاد بگذارند.
- بی گمان، پیروز و برنده این انتخابات ملت بزرگ و با اراده ایران است.

امام و انتخابات
توصیه های امام به مردم برای شركت در انتخابات

از هم اكنون هم باید مطمئن باشیم رسانه های استكباری از عدم حضور مردم در صحنه انتخابات سخن ها خواهند گفت و با تحلیل های موذیانه و القائات توام با تهدید و ارعاب تلاش خواهند نمود ذهن ها را به مسائل دیگر معطوف نمایند , غافل از آنكه امت اسلامی ایران سالهاست نشان داده اند كه از این هیاهوها نمی ترسند و مقاوم و استوار در مقابل تمام ابرقدرتها و قدرتها می ایستند و به یاری خداوند متعال ملت شریف ایران با حضور گسترده خود , انتخابات را با قدرت و قاطعیت برگزار می كنند.
ملت شهیدپرور ایران بداند كه این روزها روز امتحان الهی است , روز پرخاش علیه كسانی است كه با اسلام كینه دیرینه دارند , روز انتقام از كفر و نفاق است , روز فداكاری است .
امروز شركت در انتخابات ریاست جمهوری نه فقط یك وظیفه اجتماعی و ملی است , بلكه یك وظیفه شرعی اسلامی و الهی است كه شكست در آن , شكست جمهوری اسلامی است كه حفظ آن بر جمیع مردم از بزرگترین واجبات و فرائض است و وسوسه در آن از شیطان بلكه عمال شیطان بزرگ است .
چنانچه سستی بكنند , كسانی كه می خواهند این كشور را به باد فنا بدهند ممكن است پیروز بشوند. باید همه شما , همه ما , زن و مرد , هر مكلف همان طور كه باید نماز بخواند , همان طور باید سرنوشت خودش را تعیین كند.
ملت پیروز و سرافراز ایران با نمایش قدرت عظیم خود در حوادث گوناگون انقلاب این حقیقت و واقعیت را به اثبات رسانیده و نشان داده اند كه از دریای خروشان وحدت و انسجام آنان چیزی كم نشده و نخواهد شد و جهانخواران انشاالله تا ابد حسرت گسستن اتحاد مقدس مردم ما را به گور خواهند برد.
انشاالله دنیا خواهد دید كه مردم عزیز ایران چگونه حماسه حضور گذشته خویش را در سراسر میهن اسلامی تكرار خواهد كرد.

بیانات رهبر معظم انقلاب در تاریخ 14/3/1384

در برهه‏ى اخیر درباره‏ى انتخابات مطالب زیادى را با ملت عزیزمان در میان گذاشته‏ایم. ما روزبه‏روز داریم به زمان برگزارى انتخابات نزدیك مى‏شویم. انتخابات یك حادثه‏ى مهم است؛ چون مردم اختیار كشور را براى مدت چهار سال به دست انسانى خواهند داد؛ و اوست كه مى‏تواند در این مدت بودجه و درآمد و نیروى انسانى و سازمان‏هاى كشور را به‏كار بگیرد؛ یا درست، یا خداى نكرده نادرست؛ یا كامل، یا خداى نكرده ناقص؛ یا همراه با صحت عمل، یا خداى نكرده دچار شائبه‏هاى سوءعمل؛ یا با توجه به نیازهاى مردم، متوجه به باز كردن گره‏هاى زندگى مردم، متوجه به رفع مشكلات انبوهى كه وجود دارد، یا خداى نكرده بى‏اعتنایى به اینها. پس انتخابات از این جهت بسیار مهم است كه ملت ایران مى‏خواهد اداره‏ى كشور را براى چهار سال به دست انسانى بسپرد كه از لحاظ قانونى اختیارات بسیار وسیعى دارد، امكانات بى‏نظیرى در اختیار دارد و مى‏تواند ملت و كشور را چهار سال و یا حتّى بیش از چهار سال جلو ببرد؛ و مى‏تواند متوقف نگه دارد یا خداى نكرده به عقب برگرداند.
انتخابات از جهت دیگر هم مهم است، و آن این است كه انتخابات نماد حركت اسلامى در كشور ماست. انتخابات، هدیه‏ى اسلام به ملت ماست. امام بزرگوار ما حكومت اسلامى به روش انتخاباتى را به ما یاد داد. حكومت اسلامى در ذهن‏ها و خاطره‏ها به شكل خلافت‏هاى موروثى به یادگار مانده بود؛ خیال مى‏كردند حكومت اسلامى یعنى مثل خلافت بنى‏امیه و بنى‏عباس یا خلافت تركان عثمانى؛ یك نفر با نام و شكل ظاهرى خلیفه، اما با باطن و عمل فرعون و پادشاهان مستبد؛ بعد هم كه از دنیا مى‏رود، یك نفر را به جاى خود معین كند. در ذهن مردم دنیا، حكومت اسلامى به این شكل تصویر مى‏شد؛ كه بزرگترین اهانت به اسلام و حكومت اسلامى بود. امام، حكومت اسلامىِ به روش انتخابات مردم و حضور مردم و تعیین منتخب مردم را - كه لبّ اسلام است - بار دیگر براى مردم ما معنا كرد و در جامعه‏ى ما تحقق بخشید.
امروز در كشور ما مسئولانِ سطوح مختلف به‏وسیله‏ى مردم انتخاب شده‏اند؛ یا مستقیم یا غیرمستقیم. مسئول انتصابى، مسئولیت موروثى، مسئولیت به خاطر پول و چیزهاى مادى و دنیوى، در نظام جمهورى اسلامى نداریم. انتخابات ریاست جمهورى، انتخابات مجلس شوراى اسلامى، انتخابات خبرگان تعیین رهبرى، و انتخابات شوراى شهر جزو افتخارات ملت ایران، جزو افتخارات اسلام، و جزو افتخارات شخص امام است. قانون اساسى ما با تعیین موارد این انتخاب‏هاى حساس و سرنوشت‏سازِ مقطعى توانسته است در دنیاى اسلام، ذهن‏ها و فكرهاى مؤمن و روشن و تحول‏خواه را به خود جذب كند.
مبناى مردم‏سالارى دینى با مبناى دمكراسى غربى متفاوت است. مردم‏سالارى دینى - كه مبناى انتخابات ماست و برخاسته‏ى از حق و تكلیف الهىِ انسان است - صرفاً یك قرارداد نیست. همه‏ى انسان‏ها حق انتخاب و حق تعیین سرنوشت دارند؛ این است كه انتخابات را در كشور و نظام جمهورى اسلامى معنا مى‏كند. این، بسیار پیشرفته‏تر و معنادارتر و ریشه‏دارتر از چیزى است كه امروز در لیبرال دمكراسى غربى وجود دارد؛ این از افتخارات ماست؛ این را باید حفظ كرد.
امروز تبلیغات دشمنان سوگندخورده‏ى این ملت متوجه این است كه این انتخابات را كمرنگ و بى‏رونق كند. معناى كار آنها چیست؟ از انتخابات شما ضرر مى‏بینند. انتخابات شما جمهورى اسلامى را در دنیاى اسلام و در افكار عمومى عالم به درستى معنى مى‏كند؛ آنها از این ناراحتند؛ لذا با انتخابات مخالفند. اگر به تبلیغات دشمنان نگاه كنید، مى‏بینید همه بر ضد انتخابات است. گاهى به‏طور صورى ممكن است از یك نامزد انتخابات حمایت كنند - با تفسیرى كه خودشان دارند - اما حقیقت این است كه از اصل انتخابات ناراحتند و نمى‏خواهند انتخابات پُرشورى در این كشور اتفاق بیفتد. البته من امیدوارم و به خداى متعال توكل و اعتماد دارم و مى‏دانم كه ملت عزیز ما در این آزمایش هم در مقابل دشمن، سربلند بیرون خواهد آمد.
به همه‏ى برادران و خواهران و همه‏ى ملت عزیز ایران سفارش مى‏كنم كه فضاى انتخابات را، هم گرم و هم سالم نگه دارند. كسانى كه به یك نامزد انتخاباتى علاقه‏مندند، مراقب باشند به خاطر علاقه‏ى به او، نامزد دیگر را تخریب نكنند؛ این بین مردم اختلاف و نقار ایجاد مى‏كند؛ علاوه بر این‏كه تخریب اساساً كار درستى نیست و فایده‌ای هم ندارد. كسى كه با تخریب یك نامزد انتخاباتى مى‏خواهد آراء او را كم كند، به مقصود خودش دست پیدا نمى‏كند؛ هم یك كار غلط و خلاف منطق و در موارد بسیارى خلاف شرع انجام مى‏گیرد، هم فایده‌ای گیر او نمى‏آید. فضا را سالم نگه دارید. شما از نامزدِ خودتان حمایت كنید، دیگران هم از نامزدِ خودشان حمایت كنند و به او رأى دهند. در پیدا كردن نامزد مورد نظر دقت كنید. به كسى گرایش پیدا كنید كه به دین مردم، به انقلاب مردم، به دنیاى مردم، به معیشت مردم، به آینده‏ى مردم و به عزت مردم اهمیت مى‏دهد. بحمداللَّه میدان براى آزمودن و دیدن و شناختن باز است؛ ملت ما هم هشیار است.
پروردگارا! به محمد و آل محمد دلهاى مردم را به بهترین انتخاب راهنمایى كن.
آنچه کشور احتیاج دارد ، رئیس جمهوری مصمم ، کاردان ، توانا ، پیگیر و باحوصله است.
رئیس جمهوری که قدر مردم را بداند ، با مردم صمیمی باشد ، برای مردم مجاهدت کند ، برای مردم کار و تلاش کند ، ظرفیت های کشور را آنچنان به کار بگیرد که مردم بتوانند از این ظرفیت ها در همه جا بهره مند شوند ، رئیس جمهوری که اعماق کشور و روستاهای دورافتاده برای او با تهران تفاوتی نداشته باشد ، حق شهرهای بزرگ و کوچک در نظر او یکسان باشد ، بتواند برای رفع تبعیض و پر کردن شکاف میان ثروتمندان و فقرا تلاش و کار کند و رئیس جمهوری شجاع ، باتدبیر و مومن به هدفهای انقلاب و نظام باشد.
از بیانات رهبر معظم انقلاب
در اجتماع بزرگ مردم کرمان
مورخ 11 اردیبهشت 1384

مسأله‏ ى اول در انتخابات، مشاركت است. در زمينه‏ى مشاركت مردم، هر طور كه مى‏توانيد، روى خانواده‏ها و دوستانتان كار كنيد. مشاركت، يكى از اساسى‏ترين مسائل است. حضور مردم براى پيشرفت و صيانت كشور لازم است. نه اين‏كه اگر عده‏ى زيادى شركت نكردند، اينها به نظام «نه» گفته‏اند؛ به‏هيچ‏وجه اين‏طورى نيست. آنهايى كه به‏خاطر «نه» گفتنِ به نظام نمى‏آيند، درصد خيلى كمى‏اند. يك‏عده به‏خاطر بى‏حالى نمى‏آيند؛ يك‏عده به‏خاطر بى‏حوصلگى نمى‏آيند؛ يك‏عده روز جمعه كار ديگرى دارند و نمى‏آيند؛ اينها را شما راه بيندازيد. والّا كسانى‏كه معتقد به نظام و قانون اساسى نيستند و دلشان براى بيگانگان و نفوذ آنها پر مى‏زند و منتظر آمدن بيگانگان هستند، درصد بسيار كمى‏اند. خيلى‏ها ممكن است پاى صندوق‏ها نيايند؛ به‏خاطر اين‏كه حوصله‏اش را ندارند، وقتش را ندارند، درست اهميت قضيه را نمى‏دانند، متوجه تأثير رأى خودشان نيستند يا به كسى كه به او اطمينان و اعتماد كنند، نرسيده‏اند؛ يا كسى را هم كه شناخته‏اند، نپسنديده‏اند؛ لذا نمى‏آيند. تلاش شما بايد اين باشد كه مشاركت را به معناى حقيقى كلمه حداكثرى كنيد.
امريكايى‏ها - مثل ياوه‏گويى‏هاى هميشگى‏شان - مى‏گويند: چرا نظارت هست؟ چرا فلان دسته نتوانسته‏اند بيايند؟ چرا فلان‏كس نتوانست بيايد؟ در كشورهاى خودشان انواع و اقسام نظارت‏هاى استصوابىِ غليظ به شكلهاى پيچيده وجود دارد. در كشورهاى غربى همه‏جا موانع حذفىِ فراوان وجود دارد. الان در امريكا يك نفر را نشان بدهند كه در طول دويست سال گذشته بيرون از دو حزب معروف امريكا سر كار آمده و رئيس‏جمهور شده. اين معنايش چيست؟

فرازی از بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در ديدار دانشجويان و اساتيد دانشگاه‏هاى استان كرمان 19/2/1384

آنچه امروز در سطح كشور در زمينه‏ى انتخابات جريان دارد، همان چيزى است كه براى ملت ايران و براى سرنوشت اين كشور، امرى لازم و ضرورى و مطلوب است. باید عدد بالايى از مردم در اين امتحان الهى شركت بكنند و دين خودشان را به كشور و انقلاب ادا كنند و سهم خويش را در آينده‏ى كشور ايفا نمايند. اين، آن چيزى است كه دشمن را بشدت زخم خورده خواهد كرد. در واقع، رفتن مردم با تعداد زياد آرا پاى صندوقهاى رأى و جمع شدن آراى زياد براى مجموعه‏ى نامزدها، دشمن را مأيوس خواهد كرد. جمع شدن آراى زياد در اصل انتخابات، مهم است. اين، در واقع رأى به استقلال كشور و رأى به تبعيت از نظام و همراهى با رهبرى است. مردم با اين كار، دشمن را مأيوس كنند و در واقع به دهان او مشت بكوبند.
نكته‏ى دیگر اين است كه سعى كنيد اين حركت زيبا و اين حركت عظيم مردمى را - كه حقيقتاً يك آزمايش بزرگ مردمى و ملى و اسلامى است - با همان نزاهت و طهارت و پاكيزگى‏يى كه مطلوب اسلام است، پيش ببريد. البته متن و عموم مردم عزيز كشور ما، همين‏طورند. سعى كنيد كدورت ايجاد نشود. مسابقه‏ى انتخاباتى، ضمن اين‏كه يكى از جديترين كارهاى يك ملت است و به هيچ‏وجه جنبه‏ى شوخى و بازى در آن نيست و بسيار جدى است؛ اما شبيه مسابقات ورزشى است. در مسابقات ورزشى همه تلاش مى‏كنند؛ اما كسانى كه اهل اخلاق و اهل فهمند، اين تلاش را با كارهاى زشت و نامناسب همراه نمى‏كنند.

فرازی از بیانات مقام معظم رهبری در ديدار با خانواده‏هاى معظم اسرا و مفقودان جنگ تحميلى 1/2/1376

کشور ما متكى به آراء مردم است. علت اين‏كه دشمنان ملت و طمع‏ورزان به اين آب و خاك نتوانسته‏اند در طول بيست‏وشش سال گذشته گزندى وارد كنند، حضور و اراده و مشاركت مردم در صحنه‏هاى مختلف بوده است. راهپيمايى‏هاى شما در بيست‏ودوم بهمن يا در روز قدس و شركت شما در انتخابات‏هاى گوناگونِ سالهاى گذشته، اين كشور را بيمه كرده است. مشاركت در سرنوشت كشور علاوه بر اين‏كه در اداره و تعيين مديريت كشور نقش دارد، در خنثى كردن دشمنىِ دشمنان هم بزرگترين نقش را ايفا مى‏كند.
نكته‏ى بعد اين است كه انتخابات، هم حق ملت است، هم يك وظيفه‏ى ملى است. نظام جمهورى اسلامى نظامهاى انتصابىِ قدرتها را نسخ كرد و انتخاب مردم را در مديريت كشور داراى نقش كرد. اين حق آحاد ملت است كه بتوانند انتخاب كنند و در تعيين مدير كشور داراى نقش باشند. از سوى ديگر وظيفه هم هست؛ به اين خاطر كه اين شركت مى‏تواند روح نشاط و احساس مسئوليت را هميشه در جامعه زنده نگه دارد و حضور مردم در صحنه را به رخ دشمنان اين ملت بكشد. انتخابات فقط يك وظيفه نيست، فقط يك حق هم نيست؛ هم حق شماست، هم وظيفه‏ى عمومى است.

فرازی از بیانات مقام معظم رهبری در صحن رضوی 1/1/1384