درجلسات درس پدر
تاريخ نشان مي دهد که او حدود ده سال عمرداشت که درجلسات بحث جدّ وبعدها جلسات درس پدر شرکت مي کرد، درحاليکه افراد شرکت کننده درآن جلسات همه ازافراد مسن ّ، جوان، ويابزرگسال بودند.
روزي وليد بن عبدالملک برامام وارد شد درحاليکه اوسرگرم تدريس وامام صادق(عليه السلام) نيزکه در سنين کودکي ياآغاز نوجواني بود درآنجا حضور داشت. وليد ازديدن اومتعجب شد وپرسيد اوبااين سن دراينجا چه مي کند؟ پاسخ شنيد که دانشجوي اين کلاس درس است.سؤالاتي ازامام صادق(عليه السلام) کرد وپاسخهائي مناسب شنيد وسرانجام چنين داوري کردکه او در آينده ازدانشمندان خواهد شد.
اسنادي نشان مي دهند که او درنوجواني درمحضر علمي پدر شرکت مي کرد وازدروس هيئت وجغرافيابهره مي گرفت وعظمت فکري خودرامتجلي مي ساخت.
بااینکه فردی کم سن وسال بود، در بین دیگر دانشجویان درخششی فوق العاده داشت وهمواره اورا فردی با ذخائر علمی وفکری بسیار می شناختند.
سن امام در محضر درس پدر
درخصوص تاريخ ورود اوبه مدرسه پدرش امام محمدباقر (عليه السلام) چند روايت وجود دارد.
بعضي ميگويند که درسن سه سالگي وارد مدرسه پدرش شد، بعضي گفته اند که درسن پنج سالگي واردمدرسه پدرش گرديد.
يکي ازمورخين باسم ابن ابي زِندَقه درکتاب خودباسم اختصار مي گويد که حضرت جعفرصادق (عليه السلام) درسن ده سالگي درمحضر درس پدرش محمد باقر (عليه السلام) حضور بهم مي رسانيد.
قبل از آن تاريخ ،حضرت محمدباقر (عليه السلام) پسرش رادرس مي داد اماوي درمحضر درس پدرش که معدودي ازطلاب درآن جمع مي شدند حضور بهم نمي رسانيد.
تمام مورخين متفق القول هستند که حضرت صادق(عليه السلام) درده سالگي درمحضر درس پدرش حاضر شد. محضر درس حضرت امام باقر(عليه السلام) يک مدرسه عالي بود وآنهائي که درمدرسه درس مي خواندند، علوم عالي آن زمان رافرامي گرفتند .
لذا تحصيلات عالي حضرت صادق(عليه السلام) ازده سالگي آغاز گرديده است واين براي يک پسر باهوش که داراي حافظه قوي باشد،غيرعادي نيست.
داستانهای از حضور امام صادق (عليه السلام) در محضر درس پدر
کره جفرافيايي
درسال 91هجري که امام صادق(عليه السلام) همچنان درمحضر تدريس پدر حضور بهم مي رسانيد، واقعه اي جديد براي حضرت اتفاق افتاد که براي او اهميت داشت، وآن اين بود که يکي از مريدان وشاگردان حضرت امام باقر(عليه السلام) که ازمصر مراجعت ميکرد، يک کره جغرافيائي راکه باچوب، وبهتر آن است که بگوئيم باخاک چوب ساخته بودند به ارمغان آورد ... ادامه داستان
سفر خليفه اموي به مدينه
مسافرت خليفه اموي به مدينه بيشتر براي ديدن مسجد آن شهر بود ومي خواست مشاهده کند که دستور وي براي وسعت دادن به آن مسجد چگونه اجرا شده است . حضرت امام محمد باقر (عليه السلام) درآن روز هم مثل روزهاي ديگر غيرازجمعه، درمسجد مشغول درس دادن بود وحضرت امام جعفرصادق(عليه السلام) هم درمحضر درس پدر حضور داشت

همراهی پدر در سفر شام
اين ماجرا را علامه درکتاب خود جلاء العيون ازسيدبن طاووس (ره) به سند معتبر ازحضرت صادق(عليه السلام) روايت کرده است درسالي ازسالها که هشام بن عبدالملک به حج آمده بود امام صادق(عليه السلام) نیز به همراه پدرگرامیشان به حج رفته بودند. امام صادق(عليه السلام) درمکه بين جمع کثیری به سخنراني پرداخت وگفت:
چون به دمشق حرکت کردند ووارد آن شهرشدند ، هشام سه روز آنهارا به حضور خودراه نداد و روزچهارم به حضور خود طلبيد . چون داخل شدند، هشام برتخت پادشاهي خودنشسته و برای ترساندن مردم ونشان دادن هيمنه وجلال خود، سپاهياني مسلح دربرابر خود برپا داشته بود وبزرگان قومش درحضور اوبه هدف تير مي انداختند .
چون به نزد او آمدند به امام باقر(عليه السلام) گفت: بابزرگان قوم ، تيربينداز. امام باقر(عليه السلام) گفت :
که من پيرشده ام وتوانايي تيراندازي را ندارم اگر مرا معاف کني بهتراست. هشام سوگند ياد کرد که به حق آن خداوندي که مارا به دين خود وپيغمبر خود عزيز گردانيده تورا معاف نمي گردانم .
پس به يکي از بزرگان بني اميه اشاره کرد که کمان وتيرخودرا به او بده تا تيربيندازد .
پس امام باقر(عليه السلام) کمان وتیری راازآن مرد گرفت ودر زه کمان گذاشت وبه قوّت کشيد وبروسط نشانه زد. پس تير ديگري گرفت وبرانتهاي تيراول زد که آنرا تا نوک پيکان به دونيم کرد. بعد تيرسوم را گرفت وبرانتهاي تيردوم زد که آنرا نيز به دونيم کرد ودروسط نشانه قرارگرفت . تاآنکه نه تيررا همچنان پي درپي برهدف نشاند.
هشام درتير نهم بي تاب شد وگفت : اي ابوجعفر نيک انداختي وتودرتيراندازي ازماهرترين تيراندازان عرب وعجم هستي پس چرا ميگفتي برآن توانايي ندارم.
هشام ازآن تکليفي که برعهده امام باقر(عليه السلام) گذاشته بود پشيمان شد وتصميم به کشتن حضرت گرفت ، سربه زيرافکنده بود وتفکر ميکرد وامام صادق(عليه السلام) وپدر گرامیش همچنان دربرابر اوايستاده بودند، چون ايستادن آنها به طول انجامید، امام باقر(عليه السلام) به خشم آمد. وقتي آنحضرت خشمگين مي شد به سوي آسمان نظر مي کرد وآثار غضب ازچهره مبارکشان ظاهر مي گرديد.
وقتي که هشام آن حالت را در امام باقر(عليه السلام) ديد از غضب آن حضرت ترسيد واو را بربالاي تخت خود خواند و امام صادق(عليه السلام) نيز پشت سرایشان رفت . چون به نزديک اورسيد، برخاست و امام باقر(عليه السلام) را دربرگرفت ودردست راست خودجاي داد ودست درگردن من انداخت وامام صادق(عليه السلام) را جانب راست امام باقر(عليه السلام) نشاند.
پس روبه سوي امام باقر(عليه السلام) کرد وگفت: قبيله قريش پيوسته بايد برعجم وعرب افتخار کنند که شخصي مانند تو درميان آنها هست . به من بگو چه کسي اين تيراندازي رابه توياد داده است ودرچه مدتي آن را آموختي ؟ امام باقر(عليه السلام) فرمود: مي داني که اين صنعت درميان اهل مدينه شايع است ومن درسن جوانی مدتي به اين صنعت مشغول بودم . ازآن زمان تابه حال آنرا کنار گذاشته ام، چون اصرار کردي ومرا سوگند دادي، امروزکمان بدست گرفتم. هشام گفت: اين طور کمانداري، هرگز نديده بودم. اي اباجعفر دراين امر، مانند تونيز کسي هست.
حضرت فرمود: ما اهل بيت رسالت علم وکمال واتمام دين را که حق تعالي درآيه :
اَليَومَ اَکمَلتُ لَکُم ديِنَکُم وَاَتمَمتُ عَلَيکُم نِعمَتِي وَرَضِيتُ لَکُمُ الاِسلَامَ دِيناً .
به ماعطاکرده است، ازيکديگر به ميراث مي بريم. زمين هرگز ازما(اهلبيت) که دارنده علم و کما لی هستيم که افراد ديگر آن را ندارند خالي نمي ماند.
وقتي اين سخن را از امام شنيد، بسيار غضبناک شد وچهره اش سرخ شد ودرهم رفت وساعتي سربه زير افکند وساکت شد . چون سربرداشت به امام باقر(عليه السلام) گفت : آيا نسبت ما وشما که همه فرزندان عبد منافيم يکي نيست ؟ امام باقر(عليه السلام) فرمود: که آري چنين است ولي حق تعالي ازسرپنهان خودوعلم خالص خودبه ما عطا کرده است وآنچه راخاص ماگردانيد و ازديگران متمايز نمود، آنرا مخصوص ديگران قرارنداد وبه دیگران عطا نکرد.
هشام گفت : آيا چنين نيست که حق تعالي حضرت محمد مصطفي (صلي الله عليه وآله) راازنسل وتبار عبد مناف، به سوي همه مردم، ازهررنگ ونژادي چون سفيد وسياه وسرخ برانگيخته است؟ پس چگونه وازکجا اين ميراث رامخصوص شما قرارداده است وحال آنکه حضرت رسول (صلي الله عليه وآله) برهمه مبعوث شده است .
خداوند درقرآن مجيد مي فرمايد: وَلِلّهِ مِيراثُ السَّمَواتِ وَالاَرضِ (ميراث آسمانها وزمين ازآن خداست ) پس به چه سبب ميراث علم ، مخصوص شماشد وشما علم را به ميراث برديد وحال آنکه بعد از حضرت محمد(صلي الله عليه وآله) پيغمبري مبعوث نگرديدو شما ازپيغمبران نيستيد.
امام باقر(عليه السلام) فرمود: ازآنجايي که خدامارا مخصوص گردانيده است به پيغمبر خودوحي فرستاد :
لاَتُحَرِّکَ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعجَلَ بِهِ . (زبانت رادر(هنگام وحي ) زود به حرکت درنياورتا درخواندن قرآن شتاب زدگي به خرج دهي. )
وبه پيغمبر خودامر کردکه مارا به علم خود مخصوص گرداند واز دیگران متمایز سازد.
پس حضرت رسالت (صلي الله عليه وآله) براي برادر خود علي بن ابيطالب (عليه السلام) اسراري رابيان کرد که ازساير صحابه پنهان نگاه ميداشت وچون اين آيه نازل شد : وَتَعِيَها اُذُنٌ واعِيَةٌ.
(اسرار الهي را گوشها ي ضبط کننده ونگاه دارنده حفظ مي کند ) پس حضرت رسول (صلي الله عليه وآله) فرمود: اي علي! من ازخدا خواستم که گوش توآن اسرارالهي راحفظ نمايد وبه اين جهت حضرت علی بن ابیطالب(عليه السلام) می فرمود: حضرت رسول اکرم (صلي الله عليه وآله) هزار فصل از علم را به من تعليم نمود که ازهر فصلي هزار فصل ديگرگشوده مي شد.
چنانچه شمااسرار خودرا به افرادي خاص ميگوئيد وازافراد بيگانه پنهان مي داريد، حضرت رسول (صلي الله عليه وآله) نيز رازهاي خودرا به علي (عليه السلام) ميگفت وديگران را محرم اسرار وداراي صلاحيت نميدانست تا آن اسراررا بازگونمايد وهمچنين حضرت علي (عليه السلام) آن رازها را براي کساني ازاهل بيت خودکه محرم آن اسرار بودند بيان مينمود وبه اين طريق آن علوم واسرار به ماارث رسيده است .
هشام گفت: علي(عليه السلام) ادعا ميکرد من علم غيب مي دانم وحال آنکه خدا کسي را برعلم غيب خويش شريک نگردانيده وخبردار نکرده است پس از کجا اين ادعا را مي کرد؟ امام باقر(عليه السلام) فرمود: که حق تعالي برحضرت رسول (صلي الله عليه وآله) کتابي (قرآن) را فرستاد ودرآن کتاب آنچه بوده وخواهد بود تا روزقيامت، بيان کرده است چنانچه فرموده است :
وَنَزَّلنا عَلَيکَ الکِتابَ تِبياَناً لِکُلَّ شَيئٍ وَهُديً وَرَحمَةً وَبُشريَ لِلمُسلمِينَ
(واين کتاب راکه روشنگرهرچيزي است وبراي مسلمانان رهنمود ورحمت وبشارت گري است برتونازل کرديم. ) وبازفرموده است : وَکُلَّ شيئٍ اَحصََيناَهُ في اِمامٍ مُبينٍ (وهمه چيز را درکتاب آشکار کننده اي برشمرده ايم) ونیز فرموده است :
مَافَرَّطناَ في الکِتابِ مِن شيئٍ. (ما هيچ چيز رادراين کتاب فروگذار نکرديم ) پس حق تعالي به پيغمبر خود وحي کرد :که هرغيب وسري که به سوي اوفرستاده است حتماً به علي(عليه السلام) بگويد واورا خبردار نمايد وحضرت رسول (صلي الله عليه وآله) به علي (عليه السلام) امر کرد که بعداز وفاتش قرآن را(به طورمکتوب) جمع نمايد وغسل وتکفين وحنوط اورابرعهده بگيرد وفرمود:
چون اوازمن است ومن ازاويم ودارايي من ازآن اوست وآنچه برمن لازم بودبراولازم است (که انجام دهد) و اوقرض من را ادامي کند وبه وعده هاي من وفامي نمايد. پس روکرد به اصحاب خود وگفت :
علي بن ابيطالب(عليه السلام) بعد از وفات من بامنافقان برسرتأويل (تفسير و توضيح) قرآن جنگ خواهد کرد چنانچه من با کافران برسرتنزيل (نزول) قرآن جنگ کردم و کسي ازصحابه به جزعلي(عليه السلام) تأويل همه قرآن رانداشت ونميدانست وتأويل وتفسير همه قرآن فقط نزد علي (عليه السلام) است و به اين سبب حضرت رسول (صلي الله عليه وآله) فرمود:
که داناترين مردم به علم قضا علي (عليه السلام)است . يعني اوبايد که قاضي شما باشد وعمر بن خطاب مکررميگفت : اگر علي نمي بود عمر هلاک می شد. عمر به علم آن حضرت گواهي مي داد وديگران انکارمي کردند .
هشام ساعتي طولاني سربه زير افکند سپس سربرداشت وگفت : هرحاجتي که داري ازمن بخواه .
امام باقر(عليه السلام) گفت: که اهل وخانواده من دروحشت وترس اند (نگران اند) ازاينکه شهر را ترک کرده وبيرون آمدم وتا به حال برنگشته ام. از تو می خواهم که به من اجازه دهی که برگردم.
هشام گفت: اجازه می دهم که امروز به طرف مدینه حرکت کنی. سپس امام دست به گردن او انداخت وخداحافظی کرد واز پیش او بیرون آمد.
وقتي به ميدان بيرون ازمحل حکومت اورسيدند، درانتهاي ميدان به جمعيت زيادي برخورد کردند .
امام باقر(عليه السلام) پرسيد: که ايشان کيستند؟ وزیر دربار هشام گفت : قسيسان ورهبانان و مسیحی هستند که هر سال در چنین روزی اینجا اجتماع می کنند وبا هم به زیارت راهب بزرگ خود(داناترینشان) که معبد او بالای کوه قرار دارد ، می روند وسؤالات خود را می پرسند.
پس امام باقر(عليه السلام) سر خود را با پارچه ای پوشاند تا کسی او را نشناسد ونزد آنها رفت.
وقتي گروه نصاري نشستند امام باقر(عليه السلام) نيزدرميان ايشان نشست وآن کشیشها محلهايي را جهت نشستن براي عالم خودآماده کردند واورا برروي آن مکان ها نشاندند .
راهب چنان پيرشده بود که بعضي از حواريون واصحاب حضرت عيسي(عليه السلام) رادرک کرده بود وازپيري ابروهايش بلند وبر چشمانش افتاده بود .
با حریری زرد ابروهاي خودرا به پیشانی بست وچشمهاي خودرا مانند افعي به حرکت درآورد وبه سوي حاضران نظر کرد .
دراين هنگام چون به هشام خبررسيد که آن حضرت به دير( عبادتگاه نصرانيهاي تارک دنيا) رفته است کسي از اطرافيان مخصوص خودرا به سوي آنجا فرستاد تا آنچه ميان ايشان وآن حضرت مي گذرد به او خبر دهد .
چون نظر آن عالم بر امام باقر(عليه السلام) افتاد گفت : تو ازمائي يا از امت مرحومه ای(مورد رحمت خدا)؟ حضرت فرمود: ازامت مرحومه ام (امت اسلام) راهب پرسيد از علماي اسلام هستی يا از بی سوادان آنان؟ فرمود که از بی سوادان آنان نيستم پس بسيار مضطرب ونگران شد وگفت : من از توسؤال کنم يا تو از من سؤال مي کني ؟ امام فرمود: تو سؤال کن .
راهب روبه مسیحیان کردو گفت : اي گروه مسیحیان! عجيب است که مردي ازامت محمد(صلي الله عليه وآله) این جرأت را دارد وبه من مي گويد : که ازمن سؤال کن. شايسته است چند مسئله ازاو بپرسم و پنج سؤال از حضرت نمود که امام به یک یک آنها پاسخ داد. ابتدا پرسید:
اي بنده خدا! به من بگو آن چه ساعتی است که نه از شب است ونه از روز؟ امام باقر(عليه السلام) فرمود: بين طلوع صبح (اول وقت نماز صبح) تا طلوع خورشید است.
راهب گفت: اگر نه از روز ونه از شب است پس از چیست؟ امام باقر(عليه السلام) فرمود: اززمانهاي بهشتی است که دراين زمان بيماران مابه هوش مي آيند و دردها آرام مي گیرند وبیماران درآن شفا می یابند وکسي که شب به خواب نرود دراين ساعت به خواب مي رود وحق تعالي اين ساعت را موجب رغبت، رغبت کنندگان به آخرت قرار داده وبراي عمل کنندگان براي آخرت دليل وحجتی روشن قرارداده و براي انکار منکرين و متکبرين که عمل براي آخرت انجام نمي دهند، حجتي گردانيده است ( که جاي هيچ عذروبهانه اي براي آنها باقي نماند) راهب نصراني گفت: راست گفتي . حال بگوبدانم این که می گویند اهل بهشت مي خورند ومي آشامند ولی مدفوع و ادرار ندارند آيا دردنيا نظيري دارد؟ حضرت فرمود: که آري، مانند جنين دررحم مادر که مي خورد ولی مدفوع وادرار ندارد. راهب نصراني گفت : تو نگفتي که من ازعلماي اسلام نيستم؟ حضرت فرمود: من گفتم ازبی سوادان ایشان نيستم.
راهب گفت : می گویند در بهشت از میوه ها وغذا ها می خورند ولی چیزی کم نمی شود، آیا نظیری در دنیا دارد؟ حضرت فرمود: آري، نظيرومشابه آن دردنيا چراغ است که اگر هزاران چراغ از شعله آن بيفروزند وروشن کنند ازآن کاسته نمي شود وهميشه هست وروشنايي دارد.
راهب گفت : ازتومسئله اي سؤال مي کنم که نتواني جواب بگويي، حضرت فرمود: بپرس .
راهب گفت: به من بگو آن دو برادر چه کسانی بودند که دريک ساعت دوقلو از مادرمتولد شدند ودريک لحظه هم مردند امّا دروقت مردن يکي پنجاه سال عمر کرده بود وديگري صد وپنجاه سال ؟ حضرت فرمود: آن دو برادر عزيز وعزیر بودند که مادرايشان دريک شب ودريک ساعت به آنها حامله شد ودريک ساعت متولد شدند وسي سال بايکديگر زندگي کردند پس خداوند جان عزير را گرفت وبعد از صد سال دوباره اورا زنده کرد وبيست سا ل ديگر با برادر خود زندگانی نمود وهردو دريک لحظه مردند.
آن راهب ازجای برخاست و گفت : کسي را که ازمن داناتر است آورده ايد تا مرا رسوا کند .
به خدا سوگند که تااين مرد درشامست ديگر من با شما سخن نخواهم گفت. هرچه ميخواهيد ازاو سؤال کنيد.
می گویند: چون شب شد آن عالم مسیحی نزد آن حضرت آمد ومعجزاتي را مشاهده کرد ومسلمان شد.
چون اين خبر به هشام رسيد و خبراین مناظره دربین مردم شام منتشر شده است وبراهالي شام علم و کمال حضرت نمايان گشت، او بلافاصله جايزه اي براي حضرت فرستاد وآنها را روانه مدينه کرد .
ودرروايتي ديگر اينطور آمده است که هشام آن حضرت را (بخاطر انتشار خبرمباحثه) درشام به زندان فرستاد وچون به او گفتند که اهل زندان همگي مريد اوشده اند بلافاصله زودي حضرت را روانه مدينه کرد وپيش ازما پيک سريعي فرستاد که درشهرهاي سرراه ميان مردم اعلام کنند، دوپسرجادوگر ابوتراب محمد بن علي و جعفر بن محمد(علیهم السلام) که من ايشان را به شام خواسته بودم، به آئین مسیح تمايل پيداکردند ودين ايشان را اختيار کردند. پس هرکس به آنها چيزي بفروشد يابه ايشان سلام کند يا دست دهد، خونش ريخته مي شود و هيچ خون بهائي ندارد.
چون پيک به شهر مدين رسيد وآنها وارد شهر شدند، اهالي آن شهر دربها را بر رويشان بستند وایشان را دشنام دادند وبه علي بن ابيطالب(عليه السلام) ناسزا گفتند. هرچند همراهانشان اصرار مي کردند دري را نمي گشودند وآذوقه (سفر) به آنان نمي دادند .
امام باقر(عليه السلام) با ايشان بامدارا سخن گفت وفرمود: ازخدا بترسيد ما چنان نيستيم که به شما گفته اند واگر چنان باشيم شما با يهود و نصاري معامله مي کنيد، چرا ازمعامله باما امتناع مي ورزید؟ ام آنان در جواب گفتند که شماازيهود ونصاري بدتريد (نعوذبالله )زيرا که ايشان جزيه مي دهند وشمانمي دهيد. هرقدر امام باقر(عليه السلام)ايشان را نصيحت کرد، سودي نبخشيد وگفتند درب بر روي شمانمي گشاييم تاشما وچهار پايانتان هلاک شويد .
حضرت چون اصرار آن اشرار راديد پياده شد وفرمود: اي جعفر(عليه السلام)! توازجاي خودحرکت نکن .
کوهي درآن نزديکي بودکه به شهر مدين مشرف بود . حضرت ازآن کوه بالا آمد و روبه جانب شهر کرد وانگشت برگوشهاي خود گذاشت وآياتي را که حق تعالي درمبعوث شدن حضرت شعيب (عليه السلام) براهل مدين وعذاب شدن آنها بخاطر نافرماني کردن ازآن پيغمبر، فرستاده است، براهالي آن شهر خواند تا آنجا که حق تعالي مي فرمايد :« بًقيَّة اللّهِ خَيرٌ لَکُم اِن کُنتُم مُؤمنين َ» ( آنچه خداوند برای شما باقی گذارده (ازسرمایه های حلال) برایتان بهتراست اگرایمان داشته باشید.) پس فرمود: به خدا قسم بقيه خدا در روي زمين مائيم. دراين هنگام حق تعالي باد سياه و تيره اي رابرانگيخت وآن صدارا به گوش مردوزن وکوچک وبزرگ آن مردم رسانید ووحشت بزرگي آنها را فرا گرفت به طوری که بربالاي بامهاميرفتند وبه طرف آن حضرت نگاه مي کردند.
پس مرد پيري ازاهل مدين تا امام باقر(عليه السلام) رابه آن حالت ديد باصداي بلند درميان شهر اعلام کرد که اي اهل مدين ! ازخدا بترسيد. اين مرد درمکاني ايستاده است که وقتي حضرت شعيب قوم خودرا نفرين کرد دراين جايگاه ايستاده بود. به خدا سوگند اگر درب را به روي اونگشاييد مانند آن عذابي که بر قوم شعيب نازل شد برشما نازل خواهد شد .
دراين هنگام بودکه اهل مدين دربها را گشودند وآنها را درمنزلهاي خود جای دادند و خوراک وآذوقه ایشان را تأمین نمودند. تا روزبعد که ازآنجا رفتند .
پس والي مدين اين ماجرا رابه هشام نوشت وآن ملعون به اونوشت که آن مرد پير را بکشد .
وبه روايت ديگر آمده است که هشام آن مرد پير را طلب کرد وپيش ازرسيدن به شام به رحمت الهي پيوست پس هشام به والي مدينه نوشت که امام باقر(عليه السلام) را با زهر مسموم نماید، که قبل از انجام این کار مرد.
 

اودرجواني ازدواج كرد. راجع به امر ازدواج اوسخن هاست. ازجمله اين سخن مطرح است كه امام باقر(عليه السلام) انتظارمي كشيد كه برده فروشي ازسفراخيرش برگرددوامام برده اي موردنظررابخردواورابه ازدواج فرزندش درآورد.
كاروان آمدوامام كيسة زري رافرستادكه باآن ، برده موردنظررا بخرد . بنزدمالك برده هارفتند وازوي برده اي خواستند. مدعي شدكه همه رافروخته و تنهايك دخترباقي مانده كه اورابه 70مثقال طلامي فروشد. 
كيسه پولي راكه امام باقر(عليه السلام) داده بودگشودند هفتاد دينار درآن بود. اوراباآن پول خريدندو به نزدامام باقر(عليه السلام) آوردند. ازنام اوپرسيد- پاسخ شنيدكه حميده نام دارد. امام فرموداوپسنديده و محموده دردنياوآخرت است.
درموردعلت باكره ماندن اودرعين بردگي پرسش شد. پاسخ داد كسي نتوانست بامن روبرو شود. هرگاه فردي قصدمن مي كرد پيري وارد مي شدواوراازمن دورمي ساخت و...
امام باقر(عليه السلام) پيشاپیش از همه اين حالات جزاً خبرداده بود. سرانجام او رابه ازدواج فرزندش امام صادق(عليه السلام) درآورد.  درمورداين زن نوشته اندكه حامل ودائع امامت واصالتاً اهل روم يااندلس بود.

آري او کودک بود ولي کارهاي بزرگان راانجام مي داد،رفتاروسخنان اوبزرگ منشانه وحاکي ازعظمت فکري وروحي او بود. اسنادما نشان مي دهند اوهم درکودکي چون ديگر کودکان بازي مي کرد.ولي نوع بازيهاي اوباديگران متفاوت واغلب ازنوع بازيهاي فکري بود.
دربين جمع کودکان که براي بازي گرد آمد ه بودند، اواستاد مي شد، مثلاً ازآنان مي پرسيد اين کدام ميوه است که درفلان فصل پديد مي آيد ومزه اش ، شيرين ويا ترش است؟ وياگاهي کلمه اي راذکر مي کرد وازکودکان مي خواست هموزن يامرداف آن کلمه راپيدا کنند وبيان نمايند . وبدين ترتيب اوکودکان رابه فکر وجستجو وشکاراطلاعات وادار مي کرد.
اسنادي ازتاريخ نشان مي دهند که درسال 88هجري (حدود 5 سالگي امام) وليد تصميم گرفته بود، مسجدپيامبر(صلي الله عليه وآله) رادرمدينه توسعه دهد وبراي تحقق اين هدف خانه پيامبر(صلي الله عليه وآله) وائمه (عليه السلام) راکه دراطراف مسجد بود خراب کردند وبروسعت مسجد افزودند. اودرآن سن باآوردن سنگ وخاک به ساختمان مسجد کمک مي کرد واين کار راازروي شوق و رغبت انجام مي داد.

خانه پدري حضرت امام جعفر صادق(عليه السلام) را که حضرت حسين بن علي (عليه السلام) جد او درآن متولد گرديده بود وکنار مسجد پيغمبر قرار داشت، به دلیل لزوم توسعه آن مسجد ويران کرده بودند و با پولي که بيت المال بابت قيمت آن خانه داد، زميني کناريک خيابان جديد الاحداث به اسم مسقي خريداري کردند وخانه اي درآن ساختند وآن خانه مثل بسياري از خانه هاي جديد مدينه ومکه بدست معماران ايراني ساخته شد.
حياط آن خانه که تصور مي شود ازطرف حضرت علي بن ابيطالب(عليه السلام) جد بزرگ حضرت جعفر صادق(عليه السلام) ساخته شد، خيلي وسعت داشت وبهترين مکان براي بازي کودکان بود وهمين که حضرت جعفرصادق(عليه السلام) ازدرس خواندن فارغ مي شد درآن حياط با کودکان مشغول بازي مي گرديد .
بازي هاي اطفال تقريباَ درتمام دنيا شبيه بهم است وکمتر شهري رامي توان يافت که درآن بازی اختصاصي براي کودکان وجود داشته باشد.
ولي درمدينه دوباز اختصاصي براي کودکان وجود داشت که کودکان شهرهای ديگر ازآن اطلاع نداشتند ودر هر شهراسلامي که يکي از اين دوبازي بين کودکان متداول باشدازمدينه اقتباس شده است.
بازي اول که جنبه آموزنده داشت اين بود که حضرت امام صادق(عليه السلام) مي نشست واستاد مي شد وکودکان ديگر شاگرد او مي شدندوامام حعفرصادق(عليه السلام)مي گفت: اين چه ميوه ايست که بردرخت مي رويد يابرزمين مي رويد ورنگ آن في المثل قرمزاست وطعم شيرين یاترش دارد وموقع بدست آمدن ميوه هم اين فصل(يافصل ديگر) مي باشد.
اين مضامين که مادراينجا به لفظ قلم مي نويسيم باالفاظ واصطلاحات کودکان مدينه برزبان آورده مي شد وکودکاني راکه شاگرد حضرت امام صادق(عليه السلام) بودند وادار به تفکر مي کرد ودرانديشه فرو مي رفتند واگردربين آنهاکسي بود که مي توانست اسم آن ميوه را ببرد،ازمرتبه شاگردي به درجه استادي مي رسيد وجاي امام صادق(عليه السلام) رامي گرفت وآنگاه حضرت به شاگردان مي پيوست.
امادوسه دقيقه ديگر ازجرگه شاگردان خارج مي شد وبازاستاد مي گرديد چون باهوش بود وهمين که استاد مشخصات يک ميوه رابرزبان مي آورد امام (عليه السلام) نام ميوه رامي برد.
امام صادق(عليه السلام) جزو افراد با بضاعت مدينه بود ودرمکتب اخلاقي جدش حضرت زين العابدين(عليه السلام) وپدرش حضرت محمد باقر(عليه السلام) ومادرش(ام فروه) پرورش مي يافت.
اما تمام کودکان ساکن خيابان مسقي جزو افراد با بضاعت نبودند وپدري چون امام باقر(عليه السلام) و مادري چون(ام فروه) نداشتند وبرکسي پوشيده نيست که تفاوت محيط اخلاقي دوخانواده هرچند و همسايه باشند چقدر در اخلاق کودکان مؤثر است.
حضرت جعفرصادق(عليه السلام)موروثي واکتسابي، يک طفل راستگو بود وهرگز دروغ نمي گفت ولو به سود اوباشد.
امابعضي ازکودکان همبازي،که ازحيث اصالت خانوادگي وتزکيه اخلاقي مثل حضرت امام صادق(عليه السلام) نبودند، دروغ مي گفتند ووقتي استاد مي شدند ميوه اي راوصف مي کردند وحضرت جعفرصادق(عليه السلام) اسم آن ميوه رامي برد واستاد براي اين که مقام خودراازدست ندهد به دروغ مي گفت اين ميوه نيست وميوه ديگری است وامام که مي فهميد آن طفل دروغ مي گويد، خيلي متأثر مي شد وچون اهل نزاع نبود گاهي بعلت اين که بادروغ حق اورا پايمال کرده بودند به گريه درمي آمد وازبازي کناره مي گرفت وکودکان،بظاهر، بدون اعتنا به امام (عليه السلام) به بازي ادامه مي دادند. امابزودي معلوم مي شد که بازي آنها لذت ندارد چون هيچيک ازآنها داراي هوش امام صادق(عليه السلام) نبودند که بازي را گرم کنند وناچار مي شدند که نزد حضرت بروند وازاو پوزش بطلبند وخواهش کنند که دربازي شرکت کند تااينکه بازي آنها گرم بشود وامام(عليه السلام) مي گفت به اين شرط دربازي شرکت مي نمايد که کسي دروغ نگويد وکودکان، شرط همبازي خود را مي پذيرفتند.
بازي ديگر که آنهم مخصوص کودکان مدينه بود ودرهريک ازشهرهای عرب اگر متداول باشد ازمدينه اقتباس گرديده، اين ترتيب راداشت که يک استاد وچند شاگرد انتخاب مي شدند واستاد کلمه اي رابرزبان مي آورد و في المثل مي گفت: «الشراعيه » به معناي ماده شتري که گردن دراز دارد. شاگرد هم کلمه الشراعيه رابرزبان مي آورد وازآن به بعد شاگرد بايستي بدون انقطاع کلمه ،الشراعيه راتکرارنمايد واستاد براي اين که اورا به اشتباه بيندازد پياپي کلماتي بروزن الشراعيه رابرزبان مي آورد بدون اين که آن کلمه باشد وفي المثل مي گفت الدراعيه،الذراعيه ،الصفاعيه،الکفائيه،وغيره.
ضرورت نداشت ک استاد کلماتي بروزن الشراعيه برزبان بياورد که معني داشته باشد،چون منظوراين بود که شاگرد رادچاراشتباه کند ولذا پياپي کلماتي داراي معني، يابدون معني ، بروزن الشراعيه را تلفيظ مي کرد.
اماشاگرد مجبور بود که بدون انقطاع واشتباه بگويد الشراعيه واگريک بار دچار اشتباه مي شد وکلمه اي ديگر رابرزبان مي آورد ازبازي خارج مي شد واستاد ،بازي راباشاگرد ديگر شروع مي نمود.
اماکلمه اي ديگر راانتخاب مي کرد وبازبه همان ترتيب باتلفظ کلمات معني داريابدون معني،مي کوشيد که شاگرد رابه اشتباه بيندازد.
اين دوبازي اختصاصي شهر مدینه ،لازمه اش نشستن بودوحرف زدن ولي امام صادق(عليه السلام) درساير بازي هاي کودکان هم که لازمه اش دويدن بود شرکت مي نمود.
به نقل از کتاب مغز متفکر جهان شيعه