1. هرگاه عین الفعل به خاطر التقاء ساکنین حذف شود، اگر مضارع آن بر وزن «یَفْعُلُ» باشد، فاءالفعل مضموم و اگر مضارع آن بر وزن «یَفْعَلُ» یا «یَفْعِلُ» باشد، فاءالفعل مکسور می‌شود.
2. به جز ابواب «إفعال، استفعال، انفعال و افتعال»، ابواب دیگر ثلاثی مزید در فعل‌های اجوف هیچ اعلالی ندارند.
3. هرگاه حرف علّه در حرف دیگری مانند خود ادغام شود، تحت تأثیر هیچ یک از قواعد اعلالی قرار نمی‌گیرد.
4. برای شناخت واوی و یایی بودن فعل اجوف در ثلاثی مجرد به مصدر مراجعه می‌شود.
5. فعل ناقص فعل معتلی است که لام الفعل آن حرف علّه باشد.
6. «واو» و «یاء» متحرک ماقبل مفتوح به «الف» قلب می‌شود. مانند «دَعَوَ» که «دَعَا» می‌شود.
7. «الف» منقلبه درناقص واوی به صورت «الف» کشیده و در ناقص یائی به صورت «الف» کوتاه رسم می‌شود. جَرَیٰ، غَزَا
8. الف ضمیر اگر به معتل اللام بپیوندد لام الفعل را تثبیت می‌کند و اگر لام الفعل، الف منقلبه باشد آن را به اصلِ خود برمی‌گرداند.
9. واو ضمیر هرگاه به آخر معتل اللام بپیوندد به خاطر التقاء ساکنین لام الفعل حذف می‌شود.
10. ضمایر فاعلی متحرک همانند الف ضمیر، لام الفعل را تثبیت می‌کنند و اگر الف منقلبه باشد به اصل خود برمی‌گردد.
11. هرگاه «واو» در آخر واژه‌ای قرار گیرد و ماقبل آن مکسور باشد «واو» به «یاء» قلب می‌شود. مانند «دُعِوَ» که «دُعِيَ» می‌شود.

1. اعلال فعل‌های اجوف در ابواب «إفعال، استفعال، انفعال، افتعال» همانند اعلال در فعل‌های اجوف ثلاثی مجرد است.
2. هرگاه واو مفتوح و ماقبل آن حرف صحیح و ساکن باشد، حرکت فتحه به ماقبل داده می‌شود و واو ساکن ماقبل مفتوح نیز به الف قلب می‌شود. «بانَ» در باب إفعال «أبانَ»
3. فعل مضارع معلوم از اجوف واوی در باب افعال در تمامی صیغه‌ها اعلال به اسکان دارد و در صیغۀ غائبات و مخاطبات علاوه بر اعلال اسکان، اعلال به حذف نیز وجود دارد.
4. همزۀ قطع باب إفعال در فعل امر بازمی‌گردد. أقِمْ
5. اسم فاعل باب افعال از فعل مضارع معلوم ساخته می‌شود که میم مضموم به جای حرف مضارعه در می‌آید و یک حرف مانده به آخر مکسور می‌شود. مانند «مُقِیم».
6. اسم مفعول باب افعال از فعل مضارع مجهول ساخته می‌شود و میم مضموم به جای حرف مضارعه در می‌آید مانند «مُقام».
7. فعل امر در باب «استفعال» به دلیل ابتدا به ساکن، همزۀ وصل به ابتدای آن افزوده می‌شود. «اِسْتَجِبْ»
8. فعل‌های اجوف به جز إبواب «إفعال»، «استفعال»، «انفعال» و «افتعال»، در ابواب دیگر هیچ اعلالی ندارد.
9. باب «انفعال» لازم است و نمی‌توان از آن فعل مجهول ساخت؛ اما اگر با حرف جرّ متناسب، متعدی شده باشد، می‌توان آن را مجهول کرد که در این صورت، صیغه ثابت می‌ماند و ضمایر متغیّر خواهد بود. مانند «اُنْقیدَ به، اُنْقیدَ بهما، اُنْقیدَ بهم، اُنْقیدَ بها، ...»
10. هرگاه اجوف واوی به باب «افتعال» و «انفعال» برود، حرف «واو» در مصدر به «یاء» قلب می‌شود.

1. هرگاه «واو»‌ و «یاء»، مفتوح و قبل از آن‌ها حرف صحیح و ساکن باشد، حرکت فتحه به ماقبل داده می‌شود و «واو» و «یاء» به «الف» قلب می‌شوند. مانند یُهابُ
2. در ۱۴ صیغه فعل‌های مضارع اجوف مجهول ثلاثی مجرد اعلال به اسکان و اعلال به قلب وجود دارد و صیغه‌های غائبات و مخاطبات علاوه بر اعلال به اسکان و قلب، دارای اعلال به حذف نیز هستند.
3. نون تأکید اعم از ثقیله و خفیفه هرگاه به طور مستقیم به آخر فعل اضافه شود، لام الفعل را مفتوح می‌کند؛ از این رو حرف علّه از صیغهٔ امر مخاطب حذف نمی‌شود
4. .واو» و «یاء» مکسور بعد از «الف» زائد به همزه قلب می‌شود. مانند بائِعٌ
5. در اسم مفعول اجوف «واوی» ضمه بر «واو» ثقیل است و ماقبل آن حرف صحیح و ساکن است؛ از این رو ضمّه به ماقبل داده می‌شود که در این صورت التقاء ساکنین پیش می‌آید و حرف علّه حذف می‌شود. مانند مَقُول
6. در اسم مفعول اجوف «یایی» ضمّه بر «یاء» ثقیل است و چون ماقبل آن حرف صحیح و ساکن است؛ از این رو ضمّه «یاء» به ماقبل داده می‌شود که در این صورت التقاء ساکنین پیش می‌آید و حرف «یاء» حذف می‌شود و برای جلوگیری از اشتباه به قبل از «واو» اسم مفعول کسره داده می‌شود و «واو»‌ به «یاء»‌ قلب می‌شود. مانند مَبِیْع

1. فعل‌های اجوف ثلاثی مجرد غالباً از سه باب هستند: فَعَلَ‌، یَفْعُلُ؛ فَعَلَ، یَفْعِلُ؛ فَعِلَ، یَفْعَلُ.
2. هرگاه «واو» و «یاء» متحرک باشند و ماقبل آن‌ها مفتوح باشد حرف «واو» و «یاء» به «الف» قلب می‌شوند. مانند «قَوَلَ» که تبدیل به «قالَ» می‌شود.
3. در صیغه‌های ماضی معلوم فعل اجوف از صیغۀ غائب تا غائبتین اعلال به قلب دارند و از صیغۀ غائبات تا متکلم مع الغیر به دلیل التقاء ساکنین اعلال به حذف دارند.
4. هرگاه عین الفعل به خاطر التقاء ساکنین حذف شود، اگر مضارع آن بر وزن «یَفْعُلُ» باشد فاء الفعل مضموم می‌شود و اگر مضارع آن بر وزن «یَفْعَلُ» و یا «یَفْعِلُ» باشد فاء الفعل مکسور می‌شود.
5. اگر در ماضی معلوم فاءالفعل مکسور باشد، در ماضی مجهول برای جلوگیری از اشتباه با ماضی معلوم فاء الفعل مضموم می‌شود. بُعْنَ
6. وزن افعال معتلّ (اجوف و ...) بر اساس حروف اصلی باقی‌مانده است. مانند «قُلْنَ» که بر وزن «فُلْنَ» است.
7. تمام فعل‌های اجوف در باب اول واوی هستند؛ تمام فعل‌های اجوف در باب دوم یایی هستند و در باب چهارم هر دو احتمال وجود دارد؛ یعنی هم واوی و هم یایی هستند.
8. هرگاه واو و یاء متحرک باشند و ماقبل آن‌ها حرف صحیح و ساکن باشد حرکت به ماقبل منتقل می‌شود. یَقُوْلُ، یَبِیْعُ
9. در مضارع معلوم وزن «یَفْعُلُ» و «یَفْعِلُ» تمامی صیغه‌ها اعلال به اسکان (نقل حرکت) و صیغهٔ غائبات و مخاطبات علاوه بر اعلال به اسکان، اعلال به حذف نیز دارند.
10. هرگاه «واو» و «یاء» مفتوح باشند و قبل از آن‌ها حرف صحیح و ساکن باشد، حرکت فتحه به ماقبل منتقل می‌شود و «واو» و «یاء» به «الف» قلب می‌شوند. یَخَافُ، یَهَابُ
11. در مضارع معلوم اجوف وزن «یَفْعَلُ» در تمامی صیغه‌ها اعلال به اسکان (نقل حرکت) و اعلال به قلب وجود دارد و در صیغهٔ غائبات و مخاطبات علاوه بر اعلال اسکان و قلب، اعلال به حذف نیز وجود دارد.

1. فعل مضارع معلوم، ثلاثی مجرد بر وزن یَفعِلُ در حالت نصب، جزم و رفع حرف عله حذف می شود.
2. فعل مضارع معلوم، ثلاثی مجرد بر وزن یَفعَلُ، مشروط به اینکه عین الفعل و یا لام الفعل حرف حلقی باشد حرف عله آن حذف می گردد.
3. واو ساکن ما قبل مکسور »» قلب به یاء می گردد.
4. یاء ساکن ما قبل مضموم»» قلب به واو می گردد.
5. هر زمان فعل مثال اعم از واوی یا یائی به باب افتعال برده شود حرف علّه را قلب به تاء کرده و در تاء زائده باب افتعال ادغام می کنند.

1. فعلی که یکی از حروف اصلی آن حرف عله باشد را معتل گویند و حروف عله عبارتند از واو و یاء و الف منقلبه.
    
2. معتل الفاء (مثال): آن معتلی را گویند که اولین حرف اصلی آن حرف عله باشد.
    
3. معتل العین (اجوف) آن معتلی را گویند که دومین حرف اصلی آن حرف عله باشد.
    
4. معتل اللام (ناقص) آن معتلی را گویند که سومین حرف اصلی آن حرف عله باشد.
    
5. به تغییراتی که بر روی حروف عله عارض می‌شود اعلال گویند.
    
6. اعلال به اسکان: گرفتن حرکت حرف عله اعلال به قلب: تبدیل حرف عله به حرف دیگر
    
7. اعلال به حذف: حذف حرف عله
    
8. فعل مضارع، مثال واوی، ثلاثی مجرد بر وزن یَفعِلُ حرف عله در مضارع و امر حاضر حذف می‌شود.
    
9. فعل مضارع مثال واوی، ثلاثی مجرد بر وزن یَفعَلُ مشروط به اینکه عین الفعل یا لام الفعل حرف حلقی باشد حرف عله در مضارع و امر حاضر حذف می‌شود.
    

1. فعلی که یکی از حروف اصلی آن حرف عله باشد را معتل گویند و حروف عله عبارتند از واو و یاء و الف منقلبه.
2. معتل الفاء (مثال): آن معتلی را گویند که اولین حرف اصلی آن حرف عله باشد.
3. معتل العین (اجوف) آن معتلی را گویند که دومین حرف اصلی آن حرف عله باشد.
4. معتل اللام (ناقص) آن معتلی را گویند که سومین حرف اصلی آن حرف عله باشد.
5. به تغییراتی که بر روی حروف عله عارض می‌شود اعلال گویند.
6. اعلال به اسکان: گرفتن حرکت حرف عله اعلال به قلب: تبدیل حرف عله به حرف دیگر
7. اعلال به حذف: حذف حرف عله
8. فعل مضارع، مثال واوی، ثلاثی مجرد بر وزن یَفعِلُ حرف عله در مضارع و امر حاضر حذف می‌شود.
9. فعل مضارع مثال واوی، ثلاثی مجرد بر وزن یَفعَلُ مشروط به اینکه عین الفعل یا لام الفعل حرف حلقی باشد حرف عله در مضارع و امر حاضر حذف می‌شود.

ادغام در مضاعف میان عین الفعل و لام الفعل صورت می‌گیرد مشروط به این‌که دو حرف مماثل کنار هم باشند و اولی ساکن و دومی متحرک باشد.
در باب تفعیل و تَفَعُّل ادغام مضاعف وجود ندارد.
در باب مفاعله و تفاعل ادغام مضاعف وجود دارد.
در رباعی مجرد بدلیل فاصله میان عین الفعل و لام الفعل ادغام صورت نمی‌گیرد.
فعل‌های مضاعف پس از رفتن به باب مفاعلة و تفاعل در ماضی، 5 صیغه اول آن ادغام واجب و از صیغه ششم تا آخر ادغام ممتنع است.
در مضارع مضاعف باب مفاعلة و تفاعل، در صیغه ششم و دوازدهم بدلیل پیوستن ضمیر فاعلی متحرک، ادغام ممتنع و در سایر صیغ‌ها ادغام واجب است.

در فعل‌های ثلاثی مزید مضاعف, غالبا ادغام وجود ندارد به جز باب افعال, استفعال, انفعال و افتعال.
در فعل‌های معلوم ماضی باب‌های افعال و استفعال مضاعف در 5 صیغه اول ادغام واجب و از صیغه ششم تا آخر ادغام ممتنع است.
در فعل‌های مجهول ماضی باب‌های افعال و استفعال مضاعف در 5 صیغه اول ادغام واجب و از صیغه ششم تا آخر ادغام ممتنع است.
در فعل‌های معلوم مضارع باب‌های افعال و استفعال مضاعف در غائبات و مخاطبات, ادغام ممتنع و در سایر صیغه ها ادغام واجب است.
در فعل‌های مجهول مضارع باب‌های افعال و استفعال مضاعف در غائبات و مخاطبات, ادغام ممتنع و در سایر صیغه ها ادغام واجب است.
فعل‌های مضارع مضاعف باب‌های افعال و استفعال در صیغه‌های چهارگانه ادغام جایز است یعنی هم می‌توان ادغام کرد و هم می‌توان فک ادغام نمود و در صورت ادغام علاوه بر فتحه کسره نیز جایز است و در صورتی که مضارع آن بر وزن یَفعُلُ باشد وجه ضمه نیز جایز خواهد بود.

فعل‌های مضاعف ثلاثی غالباً از باب اول، در مرتبۀ دوم باب دوم و کم‌ترین فعل مضاعف از باب چهارم است.
فعل‌های لازم مجهول نمی‌شوند.
در دو صیغۀ غائبات و مخاطبات مضارع مضاعف مجهول ادغام ممتنع و در سایر صیغه‌ها ادغام واجب است.
در دو صیغۀ غائبات و مخاطبات به دلیل پیوستن ضمیر فاعلی و ساکن شدن لام الفعل ادغام ممتنع است.
در فعل مضارع مضاعف مجزوم در صیغه‌های چهارگانه ادغام جایز است.