کسی که تا کنون نماز نخوانده چگونه باید توبه کند؟

توبه با یک جرقه آغاز می‌شود، جرقه‌ای که در آغاز تنها یک نقطه نورانی و کوچک در قلب است، امّا به تدریج تمامِ آسمانِ تیره و تاریک قلب را فرا می‌گیرد. این نقطه نورانی سفید، انسان را از گذشته تاریک به آینده روشن می‌برد. نسبت به گذشته تاریک و سیاه، احساس تلخی، پشیمانی و ندامت می‌کند و آسمانِ ابر گرفته قلب برای آینده‌ای روشن آماده بارش رحمت الهی می‌شود.

روزی حضرت علی (ع) مردی را دید که بدون توجّه به شرایط توبه فقط با زبان می‌گفت: «استغفر الله»، حضرت به او فرمود: می‌دانی استغفار چیست؟ آنگاه شرایط استغفار را برای او توضیح داد و فرمود:

اوّل: باید از کارهای ناشایست گذشته‌ات پشیمان باشی؛

دوم: آنکه تصمیم بگیری دیگر سراغ کارهای زشت قبلی نروی؛

سوم: اگر حقّی از بندگان خدا برعهده توست (قرضی گرفته‌ای و پس نداده‌ای یا به زور چیزی را از مردم گرفته‌ای و یا…) ادا کنی؛

چهارم: اگر حقی از خدا بر عهده توست (مثلاً نمازهایی از تو قضا شده و نخوانده‌ای) آن‌ها را ادا کنی و….

آنگاه پس از این مراحل با زبان بگویی: «استغفرالله»(۳)

پس توبه یک لفظ نیست؛ بلکه یک تحوّل در درون انسان و زندگی او است.

پس از پیدا شدن حالت توبه و پشیمانی و ندامت از کارهای ناپسند، چند عمل سزاوار است:

یک – سه روز روزه گرفتن؛ حضرت امام صادق (ع) می‌فرماید: «توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهار شنبه، پنج شنبه و جمعه است». (۴)

دو – غسل توبه؛ حضرت رضا (ع) به کسی که می‌خواست از گناه «استماع» غنا توبه کند، فرمود: «فَاغْتَسِلْ وَ صَلِّ مَا بَدَا لَکَ فَلَقَدْ کُنْتَ مُقِیماً عَلَی أَمْرٍ عَظِیم»(۵)؛ برخیز و غسل کن و هر چه می‌خواهی نماز بخوان زیرا مداومت بر گناه بزرگی می‌کردی.

سه – خواندن دو یا چهار رکعت نماز؛ امام صادق (ع) می‌فرماید: «هر بنده‌ای که گناهی کرد، پس برخیزد و تحصیل طهارت کند (وضو بگیرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش کند، بر خدا است که توبه‌اش را بپذیرد».۶))

چهار – استغفار و خواندن دعاهای توبه‌ای که از ائمه اطهار (ع) وارد شده است؛ خصوصاً دعاهای صحیفه سجادیه (بخصوص دعای ۳۱) و نیز مناجات خمسة عشر (بویژه مناجات اول) و… باید هنگام خواندن دعا، معانی آن‌ها را متذکر باشد و سعی کند که حالش با گفتارش یکی باشد.

بعد از توضیح معنا و شرایط توبه، روشن می‌شود که جبران گذشته در مورد نمازهای خوانده نشده، به این است که ما علاوه بر پشیمانی دل، نمازهای قضا شده را بجا بیاوریم.

مرکز تخصصی نماز