آداب و شرایط نماز

قال الرضا - علیه‏السلام -:
اذا اردت ان تقوم الی الصلاة فلا تقم الیها متکاسلا و لا متناعسا و لا مستعجلا و لا متلاهیا و لکن تاتیها علی السکون و الوقار و التودة و علیک الخشوع و الخضوع متواضعا لله - عز و جل - متخاشعا علیک خشیة و سیماء الخوف راجیا خائفا بالطمانینة علی الوجل و الحذر فقف بین یدیه کالعبد الابق المذنب بین یدی مولاه فصف قدمیک و انصب نفسک و لاتلتفت یمینا و شمالا و تحسب کانک تراه فان لم تکن تراه فانه یراک و لاتعبث بلحیتک و لابشی‏ء من جوارحک و لاتفرقع اصابعک و لاتحک بدنک و لاتولع بانفک و لا بثوبک و لا تصلی و انت متلنم و لایجوز للنساء الصلاة و هن متنقبات و یکون بصرک فی موضع سجودک مادمت قائما و اظهر علیک الجزع و الهلع و الخوف و ارغب مع ذلک الی الله - عز و جل - و لا تتک مرة علی رجلک و مرة علی الاخری و تصلی صلاة مودع‏تری انک لا تصلی ابدا و اعلم انک بین یدی الجبار و لاتعبث بشی‏ء من الاشیاء و لاتحدث لنفسک و افرغ قلبک و لیکن شغلک فی صلوتک، و ارسل یدیک الصقهما بفخذیک فاذا افتحت الصلاة فکبر و ارفع یدیک بحذاء اذنیک و لاتجاوز بابهامیک حذاء اذنیک و لاترفع یدیک بالدعاء فی المکتوبة حتی تجاوز بهما رأسک و لاباس بذلک فی النافلة و الوتر فاذا رکعت فالقم رکبتیک براحتک، و تفرج بین اصابعک و اقبض علیها و اذا رفعت راسک من الرکوع فانصب قائما حتی ترجع مفاصلک کلها الی المکان ثم اسجد وضع جبیتک علی الارض و رغم علی راحتیک و اضمم اصابعک وضعهما مستقبل القبلة و اذا جلست فلا تجلس علی یمینک و لکن انصب یمینک و اقعد علی الیتیک و لا تضع یدک بعضه علی بعضه لکن ارسلهما ارسالا فان ذلک تکفیر اهل الکتاب و لا تتمطی فی صلاتک و لاتتجشا و امنعهما بجهدک و طاقتک فاذا عطست فقل الحمدلله و لا تطا موضع سجودک و لاتتقدم مرة و لاتتاخر اخری و لاتصل و بک شی‏ء من الاخبثین و ان کنت فی الصلاة فوجدت غمزا فانصرف الا ان یکون شیئا تصبر علیه من غیر اضرار بالصلاة.و اقبل علی الله بجمیع القلب و بوجهک حتی یقبل الله علیک، و اسبغ الوضوء، و عفر جبینک فی التراب و اذا اقبلت علی صلاتک اقبل الله علیک بوجهه و اذا عرضت اعرض الله عنک ؛ ‏
1 - هنگامی که اراده نمودی برای انجام نماز، پس با بی رغبتی، کسالت، خواب آلودگی، عجله و... مشغول به چیزی نماز، به جا نیاور
2 - با حالت حضور قلب و سکون و آرامش و تأنی، مشغول نماز شو.
3 - بر شما باد در نماز به صورت خشوع و خضوع
4 - در پیشگاه الهی چنان خاضع و خاضع باش که خشیت و خوف از سیمای تو ظاهر گردد، و به وسیله طمانینه خوف و رجاء در تو ظهور پیدا کند.
5 - از کثرت ترس و ورعی که بر قلبت عارض گردیده است، پس در این حالت مقابل پروردگارت چون بنده فراری گناهکار که در مقابل مولایش قرار گرفته بایست.
6 - قدمهایت را منظم کن و خود را برای اطاعت از مولایت مستعد و مهیا ساز.
7 - و به چپ و راست توجه مکن.
8 - و خدا را مثل این که تو را می‏بیند به حساب آور، زیرا اگر تو خدا را نمی‏بینی همانا خدا تو را می‏بیند.
9- با ریش و سایر اعضا و جوارحت و با جامه ات بازی مکن.
10 - در حال گرفتگی بینی نماز نخوان.
11 - و برای زنان نیزدرست نیست که با نقاب و دو بند نماز بخوانند.
12 - چشمت را در هنگامی که ایستاده‏ای به موضع سجده بینداز.
13 - و در هنگام نماز از خودت جزع و هول و ترس از خدا ظاهر کن و با این حالات مخصوص، نشان بده که تو راغب الی الله هستی و به خدا عشق می‏ورزی.
14 - در حال قیام گامی به این پا و گاهی به آن پا تکیه مکن.
15 - نمازی به جا آورد مثل اینکه نماز وداع است که دیگر موفق به ادای آن نمی‏شوی.
16 - بدان که همانا تو در برابر خداوند جبار هستی، بنابراین با چیزی از اشیاء به بازی مشغول مشو و حدیث نفس مکن و قلبت را از همه چیز غیر از یاد خدا و عبادت او فارغ کن، و فقط باید به کارنماز بپردازی.
17 - هنگام نماز در حال قیام دستهایت را روی رانهای پایت قرار بده.
18 - و در شروع نمازت تکبیر بگوی.
19 - و دستهایت را تا نرمه گوشت بلند کن، به طوری که انگشتهای ابهامت از گوش و مقابل آن تجاوز نکند.
20 - و در قنوت نماز واجب دستهایت از سر تجاوز نکند و اما در نماز نافله و وتر مانعی نیست.
21 - هرگاه به رکوع رفتی، پس دستهایت را به زانوهایت بگذار و انگشتانت را بگشا و دستهایت را جمع نموده از محاذی زانوها و پاها خارج مکن.
22 - هنگام برخاستن از رکوع به تمام قامت بایست‏تا آن که مفاصلت تماما به مکان اصلی خود برگردد، و عروق و رگها جا به جا شود.
23 - در سجده جبین و پیشانی و کف دستهایت را بر زمین بگذار.
24 - و انگشتان دستهایت را هنگام سجده ببند و به طرف قبله قرارش ده.
25 - و هرگاه نشستی، پس به قسمت راست بدن ننشین، بلکه طرف راست را بلند نموده و بر طرف چپ بگذار و بر رانهای خود بنشین.
26 - دست روی دست مگذار، بلکه دستهایت را آزاد کن و مستقیم بر رانهاقرارش بده زیرا این عمل دست روی دست گذاشتن، عمل اهل کتاب است.
27 - در هنگام نماز خمیازه مکش و دست و پا را دراز مکن و آروغ نزن، و هرگاه این دو، تو را فشار آوردند با جد و جهد از خود دفع کن و تحمل نما.
28 - هرگاه عطسه زدی، الحمد لله بگو.
29 - در موضع سجده ات حرکت نکن و راه مرو و به جلو وعقب نرو و ثابت و بدون حرکت باش.
30 - و در حالی که در فشار از ادرار و مدفوع هستی به نماز نایست و اگر در نماز بودی و احساس فشار و ناراحتی از آن‏ها نمودی، پس از نماز منصرف شو، مگر این که خفیف باشد که توان تحمل آن را بدون زیان و ضرر به نمازت داشته باشی.
31 - وقتی که به نماز ایستادی با تمام توجه قلبی و با همه وجودت به خداوند روی آور، تا خدا نیز به تو روی آورد.
32 - و هرگاه خواستی برای نماز وضو بگیری وضویی کامل بساز.
33 - و هرگاه خواستی سجده کنی پیشانیت را بر خاک بگذار.
34 - هرگاه به نمازت روی آوردی و با توجه و حضور کامل قلبی به نماز ایستادی و آداب و شرایط نماز را حفظ کردی و باهمه وجودت به سوی خدا رفتی او نیز با همه رحمت و مغفرت و عنایتش به تو روی خواهد آورد.و هرگاه از خدا روگردان شدی و اعراض کردی خداوند نیز از تو روگردان شود.
(بحارالانوار، ج 84، ص 204)