چرا باید در هر نماز سورۀ حمد را بخوانیم؟ و سوره‌اى ديگر جایگزين آن نمى‌شود؟

جامعیت و فضیلت ویژه سوره حمد از دلایل انتخاب آن می باشد.

امام رضا عليه السلام در اين باره فرموده اند: «( علت اينكه در نماز سوره حمد خوانده مي شود اين است كه: ) هيچ سوره‏اى از سوره‏هاى قرآن مثل سوره حمد مشتمل بر جوامع خير و حكمت نيست و شرح آن چنين است:

با عبارت «الْحَمْدُ لِلَّهِ» بنده آنچه حقّ تعالى بر او واجب كرده يعنى شكر توفيق يافتنش براى اعمال خير را اداء مى‏كند.

عبارت «رَبِّ الْعالَمِينَ» تمجيد حقّ تعالى و تحميد او بوده و نيز با آن بنده اقرار مى‏كند كه او فقط خالق و مالك است نه ديگرى.

با عبارتِ «الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» بنده عطوفت خالق را نسبت به خود طلب كرده‏ و همچنين پروردگار و نعمت‏هايش بر جميع مخلوقات را متذكّر مى‏شود.

با عبارت «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» اقرار به بعث و زنده شدن مردگان و حساب و مجازات بندگان بوده و نيز با اين كلام بنده ملك آخرت را براى حقّ تعالى اثبات نموده همان طورى كه ملك دنيا را برايش ايجاب مى‏نمايد.

با عبارت «إِيَّاكَ نَعْبُدُ» بنده رغبت و تقرّب خود به خدا را بيان كرده و نيز خبر مى‏دهد از اخلاص عمل فقط براى خالق نه ديگرى.

با عبارت «إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» از خدا تقاضا مى‏كند كه توفيق و عبادتش را زياد كرده و نعمت‏ها و نصرتش را خالق نسبت به او ادامه دهد.

با عبارت «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ» بنده از خدا تقاضاى ارشاد كرده و نيز بدين وسيله به ريسمان هدايتش چنگ زده و همچنين از خدا مى‏خواهد كه معرفتش را به او و به عظمت و كبريائيش زياد نمايد.

عبارت «صِراطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ» تأكيد بنده نسبت به هدايت و رغبتش در ارشاد شدن را رسانده و نيز با اين عبارت بنده متذكّر نعمت‏هاى حقّ تعالى بر اوليائش شده و همچنين رغبت و ميلش به مثل چنين نعمت‏هايى را مى‏رساند.

با عبارت «غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ» بنده پناه به خدا برده و استعاذه مى‏جويد از اين كه در زمره معاندين و كافرين و كسانى باشد كه پروردگار و امر و نهى او را خفيف و كوچك مى‏شمرند.

با عبارت «وَ لَا الضَّالِّينَ» بنده از خدا تقاضا مى‏كند او را معصوم و محفوظ بدارد از اين كه در گروه آنان كه از طريق مستقيم حقّ تعالى گمراه بوده و بدون عرفان چنين مى‏پندارند كه اعمال پسنديده و شايسته بجا مى‏آورند باشد.

و بدين ترتيب در اين سوره جوامع خير و حكمت نسبت به امر آخرت و دنيا جمع بوده به طورى كه با هيچ چيز ديگري برابري نكرده و قابل قياس نيست.»

به دلیل همین جامعیت و فضیلت ویژه سوره حمد است که نماز بدون سوره حمد ناقص است. امام باقر(عليه السلام) فرمودند: «هر نمازى که در آن «فاتحة الکتاب» خوانده نشود، ناقص است.»

تنها سوره از زبان بندگان

ما در نماز با خداوند صحبت می کنیم و جملاتی را از زبان خودمان بیان می کنیم و از بین سوره های قرآن تنها سوره اي از زبان بندگان بيان شده است، سوره حمد می باشد. ممکن است یکی از دلایل انتخاب این سوره همین باشد.