خیر دنیا و آخرت در یک عمل

اهمیت شب

در قرآن به شب هفت بار سوگند یاد شده است، و می دانیم سوگند به امور مهم یاد می شود، و این خود نشانه اهمیت پرده ظلمت شب است. (1)

شب بهترین وقت برای راز و نیاز

شب منافع جنبی نیز دارد چرا که سحر گاهانش، بهترین وقت برای راز و نیاز به درگاه محبوب و عبادت و خودسازی و تربیت نفوس است، همان گونه که قرآن شریف در توصیف پرهیزگاران می گوید: «وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ» (2)؛ آنها در سحر گاهان استغفار می کنند.

نیایش در شب چرا؟

1-نیایش در شب، از هر نوع ربا و تزویر دور بوده و نمی تواند انگیزه ای داشته باشد.

2- نیایش به هنگام تاریکی شب، سبب می شود که انسان در اعماق عبادت و پرستش حق فرو رود، و اساس یک نوع خودسازی را پی ریزی کند که او را برای فعالیت روزانه، و تحمل در برابر حوادث آماده سازد.

3- شب، موقع آرامش است و موانع فکری وجود ندارد و طبعا توجه انسان به مقام ربوبی بیشتر خواهد بود. انسان احساس می کند که در حالی که تاریکی همه جا را فرا گرفته در خانه دل چراغی روشن است.(3)

پیامبر و مقام محمود

«وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا» (4) ؛ پاسی از شب را از خواب برخیز و قرآن و (نماز) بخوان، این یک وظیفه اضافی برای تو است، تا پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد. این مقام را خدا به خاطر سحرخیزی و نافل شب به پیامبر داده است.

معروف در میان مفسرین این است که این مقام همان شفاعت کبرای پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم است. این تفسیر در روایات متعددی نیز وارد شده است: در تفسیر عیاشی از امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام می خوانیم که در تفسیر جمله « عسی ان بیعثک ربک مقاما محمودا» فرمود: هی الشفاعه.(5)

فضیلت نماز شب در روایات

1- پیغمبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم، می فرماید: «خیر کم من اطاب الکلام و اطعم اطعام و صلی باللیل و الناس نیام؛ بهترین شما کسانی هستند که در سخن گفتن مؤدبند، گرسنگان را سیر می کنند و در شب هنگام که مردم خوابند نماز می خواند». (6)

2- امام صادق علیه السلام به یکی از یارانش فرمود: «لا تدع قیام اللیل فان المغبون من حرم قیام اللیل؛ دست از قیام شب بر مدار، مغبون کسی است که از قیام و عبادت شب محروم گردد.»(7)

3- پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم به جبرئیل فرمود: مرا پند ده، جبرئیل گفت: « یا محمد عش ما شئت فانک مبت، و احیب ما شئت فانک مقارقه، و اعمل ما شئت فانک ملافیه، و اعلم ان شرف المومن صلوته باللیل، و عزه کفه عن اعراض الناس؛ ای محمد آن گونه که خواهی زندگی کن اما بدان که سرانجام خواهی مرد، و به هر چه خواهی دل ببند اما بدان سرانجام از آن جدا خواهی شد، و هر عملی می خواهی انجام ده ولی بدان سرانجام عملت را خواهی دید، و نیز بدان که شرف مومن نماز شب او است، و عزتش خودداری از ریختن آبروی مردم است. (8)

فواید و آثار نماز شب در روایات

1- صحت بدن 2- خشنودی پروردگار 3- در معرض رحمت خدا قرار گرفتن 4- بوی انسان را پاکیزه می کند 5- گشایش روزی 6- بدهکار را ادا می کند 7- بر طرف کننده هم و غم 8- جلاء دهنده دیده 9- از بین برنده گناهان 10- سفید کننده چهره 11- اخلاق را نیکو می کند.

عن ابی عبدالله علیه السلام: نماز شب چهره را زیبا و اخلاق را نیکو و بوی بدن را خوش و پاک، روزی را فراوان، بدهکاری را ادا و هم و غم را بر طرف می سازد و دیده را جلاء می دهد. (9)

سحر، وقت گرفتن فیض

در تمام شبانه روز اگر با خدا ارتباط معنوی برقرار کنیم، به فیوضات و الطاف الهی نائل خواهیم شد، اما زیباترین و بهترین موقع برای برقراری ارتباط و گرفتن فیض از جانب خدا، وقت سحر است و اگر یک بررسی اجمالی در زندگی اولیای الهی و علماء ربانی بنماییم خواهیم دید که اغلب اهل نافله شب و بیداری در هنگام سحر بوده اند.

نمونه ای از نماز شب بزرگان

در حالات مرحوم شیخ جعفر کاشف الغطا که از بزرگان علما در قرن سیزدهم و ساکن نجف اشرف بوده آمده است: در یکی از شب ها که برای خواندن نماز شب برخاست، فرزند جوانش را از خواب بیدار کرد و فرمود برخیز به حرم مطهر مشرف شده و آنجا نماز بخوانیم. فرزند جوان که برخاستن از خواب در آن ساعت شب برایش دشوار بود، در مقام اعتذار برآمد و گفت من فعلا مهیا نیستم شما منتظر من نشوید بعد مشرف می شوم فرمود: اینجا ایستاده ام، برخیز مهیا شو که با هم برویم. آقازاده به ناچار از جا برخاست و وضو ساخت و با هم به راه افتادند کنار درب صحن مطهر که رسیدند، آنجا مرد فقیری را دیدند نشسته و دست سؤال از برای گرفتن پول از مردم باز کرده است. آن عالم بزرگوار ایستاد و به فرزندش فرمود: این شخص در این وقت شب برای چه این جا نشسته است؟ فرزند گفت: برای گدایی از مردم. مردم چه مقدار ممکن است از رهگذران عائد او گردد؟ گفت: احتمالا مثلا یک تومان ( به پول فعلی ما). فرمود: درست فکر کن، ببین این آدمی برای یک مبلغ ناچیز و کم ارزش دنیا، آن هم متحمل، در این وقت شب از خواب و آسایش خود دست برداشته و آمده در این گوشه نشسته و دست تذلل به سوی مردم باز کرده است، آیا تو به اندازه این شخص اعتماد به وعده های خدا در باره شب خیزان نداری؟ که فرموده است«قلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قره اعین جزاءا بما کانوا یعلمون؛ هیچ کس نمی داند که برای پاداش نیکو کاری اش چه نعمت و لذت های بی نهایت که روشنی بخش دل و دیده است در عالم غیب بر او ذخیره شده است». گفته اند آن فرزند جوان از شنیدن این گفتار از آن دل زنده و بیدار آن چنان تکان خورد که تنبه یافت که تا آخر عمر از سعادت بیداری آخر شب برخوردار بود و نماز شبش ترک نشد.(10)

               مرو به خواب که حافظ به بارگاه قبول             ز ورد نیم شب و درس صبحگاه رسید

پی نوشت ها:

1- تفسیر نمونه، ج 26، ص 23

2- ذاریات، آیه 18

3- سیمای انسان کامل، ص4 22

4- سوره اسرا، آیه 79

5- تفسیر نمونه، ج 12، ص 231

6- همان، ص 228 و 229 و 230

7- همان، ص 228 و 229و 230

8- همان، ص 228 و 229و 230

9- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، ص 96و 97 و 98

10- منش طلبگی، سید کاظم رافع، ص 29 و 490