مراتب نیت

 نیت­های مؤمنان سه رتبه دارد: گروهي از ترس دوزخ عبادت می_­کنند که عبادت بردگان است، گروهي به آرزوي بهشت که عبادت تاجران است، و گروهي از محبت و عشق خدا را می­پرستند که عبادت آزاد مردان و كريمان است.1

هر سه پرستش با اینکه مراتب مختلفی دارند، اما صحيح هستند، زيرا هر يك از اين سه قسم براي خداوند متعال انجام گرفته است نه براي غير او. هرچند آن كسي كه خدا را از روي ترس عبادت مي‌كند، جز خدا را نمي‌پرستد؛ ولي هنوز از بند غضب رها نشده و نمي‌داند كه بايد از معبودش، بیش از نجات يافتن از آتش را طلب كند. او خدا را تنها واسطه براي فرار از آتش قرار داده است.

نیز آن كسي كه بر اساس بهشت جويي، عبادت مي‌كند، غير خدا را نمي‌پرستد؛ ولي چون هنوز از قيد و بند شهوت نرسته، نمي‌فهمد كه بايد از مولا و معبود، چيزي فراسوي رسيدن به بهشت را آرزو كند. او خدا را واسطه براي رسيدن به بهشت قرار داده است.

اما خردمندي كه شوق خشنودي مولاي خويش را دارد، او آزاد­مردي است كه مي‌فهمد چه مي‌طلبد و این برترين عبادت است.²

فاش می‌گویم و از گفته خود دلشادم         بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم.

نیست بر لوح دلم جز الف قامت یار           چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم
1 . . (الكافي، ج‏2، ص84)