نماز جمعه

نماز جمعه، یکی از دستورهای مؤکد اسلام است که در مکتب تشیع در حضور امام، واجب عینی و در عصر غیبت، واجب تخییری است. نماز جمعه، جمع فضیلت‌ها است و همه اثرها و برکت‌های نماز را یک‌جا دارد. نماز جمعه در متن اجزا و شرایط خود و همچنین در مقدمات و شیوه اجرای آن خصوصیاتی دارد که این نماز را از دیگر نمازها جدا ساخته و آن را از عبادی محض بودن خارج، به عبادی ـ سیاسی تبدیل کرده است. از طرف دیگر، شارع مقدس با قرار دادن بعضی خصوصیت‌ها، اثرها و فایده‌های فردی و اجتماعی نماز جمعه را چندین برابر کرده است؛ برای مثال، از نظر موقعیت زمانی در روزی خوانده می‌شود که مسلمان‌ها آن را عید و سیدالایام می‌دانند. از نظر موقعیت مکانی، تا دو فرسخ، تنها یک نماز جمعه قابل اقامه است و همین مسئله از تفرقه جلوگیری می‌کند. شرکت‌کنندگان آن مؤمن‌ها هستند که اثرپذیری و انتقال شنیده‌ها توسطآنها بیشتر است؛ در نماز جمعه دو خطبه قرار داده شده است که در خطبه اول، مردم به تقوا دعوت می‌شوند و در خطبه دوم، مصلحت‌ها و مسئله‌‌های امت اسلامی بیان می‌شود که هر دو خطبه در تربیت و آگاهی شنونده‌ها اثر مهمی می‌گذارد و مهم‌تر اینکه این مراسم باشکوه و اجتماع عظیم عبادی ـ سیاسی، هرهفته یک‌بار انجام می‌شود؛ خطبه‌ها پر از آیه و حدیث است که با نیت خالصانه بیان می‌شود و مردم می‌شنوند و همین امر اثر نماز جمعه را افزایش می‌دهد. قرآن کریم درباره نماز جمعه می‌فرماید: «یا أَیّهَا الّذینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی‏ ذِکْرِ اللّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ؛ ای ایمان آورندگان وقتی به نماز جمعه ندا داده شد، به سوی یاد خدا بشتابید و داد و ستد را رها کنید». (جمعه: 9) نماز جمعه در عصر غیبت، واجب تخییری است و انسان می‌تواند نماز جمعه را بخواند یا اینکه نماز ظهر را به جا آورد. نماز جمعه، دو رکعت است و باید بهصورت جماعت خوانده شود. پیش از نماز، دو خطبه واجب خوانده می‌شود که سخنران در آنها علاوه بر تقوا، مسئله‌های اجتماعی ـ سیاسی مسلمانان را مطرحمی‌کند. وقت آن از آغاز ظهر تا نزدیک یک ساعت پس از اذان است و از آن دیرتر روا نیست. کمترین افرادی که با حضور آنان نماز جمعه تشکیل می‌شود، پنج نفر است. پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید: کسی که غسل جمعه کند، کفاره گناهان اوست و هر گامی که به سوی نماز جمعه برداشته می‌شود، برابر با عمل بیست سال است و هنگامی که از نماز جمعه فارغ شود، به پاداش عبادت دویست سالمی‌رسد.1 حضرت علی علیه السلام فرمود: «در روز جمعه سفر مکن تا نماز جمعه را بگزاری، مگر سفری باشد که در آن روی به خدا داری یا از آن ناچار هستی».2

1. کنز العمال، ج 7، ص 761، ح 21294.

2. نهج البلاغه، نامه 69، ص 354.