تفسیر سوره حمد در بیان علی - علیه السلام -:
تفسیر سوره حمد در بیان علی - علیه السلام -:
قال علی - علیه السلام -:
فاتحة الکتاب اعطاها الله محمداً - صلی الله علیه و آله - و امته بدأ فیها بالحمد و الثناء علیه، ثم ثنی بالدعاء لله - عزوجل - و لقد سمعت رسول الله - صلی الله علیه و آله - یقول: قال الله - عزوجل -: قسمت الحمد بینی و بین عبدی: فنصفها لی، و نصفها لعبدی، و لعبدی ما سأل، اذا قال العبد: بسم الله الرحمن الرحیم قال الله - عزوجل -: بدأ عبدی باسمی حق علی ان اتمم له اموره و ابارک له فی احواله؛ فاذا قال: الحمدلله رب العالمین قال الله - عزوجل - حمد لی عبدی، و علم ان النعم التی له من عندی، و البلایا التی اندفعت عنه بتطولی اشهدکم انی اضعف له نعم الدنیا لی نعیم، الاخرة، و ادفع عنه بلایا الاخرة، کما دفعت عنه بلایا الدنیا، فاذا قال: الرحمن الرحیم قال الله - عزوجل....
تفسیر سوره حمد در بیان علی - علیه السلام -:
قال علی - علیه السلام -:
فاتحة الکتاب اعطاها الله محمداً - صلی الله علیه و آله - و امته بدأ فیها بالحمد و الثناء علیه، ثم ثنی بالدعاء لله - عزوجل - و لقد سمعت رسول الله - صلی الله علیه و آله - یقول: قال الله - عزوجل -: قسمت الحمد بینی و بین عبدی: فنصفها لی، و نصفها لعبدی، و لعبدی ما سأل، اذا قال العبد: بسم الله الرحمن الرحیم قال الله - عزوجل -: بدأ عبدی باسمی حق علی ان اتمم له اموره و ابارک له فی احواله؛ فاذا قال: الحمدلله رب العالمین قال الله - عزوجل - حمد لی عبدی، و علم ان النعم التی له من عندی، و البلایا التی اندفعت عنه بتطولی اشهدکم انی اضعف له نعم الدنیا لی نعیم، الاخرة، و ادفع عنه بلایا الاخرة، کما دفعت عنه بلایا الدنیا، فاذا قال: الرحمن الرحیم قال الله - عزوجل - شهد لی بأنی الرحمن الرحیم اشهد کم لا و فرن من رحمتی حظه، و لأجزلن من عطائی نصیبه، فاذا قال: مالک یوم الدین قال الله - عزوجل - اشهدکم کما اعترف بأنی انا المالک لیوم الدین لأسهلن یوم الحساب، حسابه، و لا تقبلن حسناته و لأتجاوزن عن سیئاته فاذا قال العبد: ایاک نعبد قال الله - عزوجل - صدق عبدی ایای یعبد، لأ ثیبنه عن عبادته ثواباً یغبطه کل من خالفه فی عبادته لی فاذا قال: و ایاک نستعین قال الله - عزوجل - بی استعان و الی التجا اشهدکم لاعیننه علی امره و لا غیثنه فی شدایده، و لاخذن بیده یوم القیامة عند نوائبه و اذا قال: اهدنا الصراط المستقیم الی آخرها، قال الله - عزوجل -: هذا لعبدی و لعبدی ما سأل قد استجبت لعبدی، و اعطیته ما امل، و امنته مما منه وجل. قیل: یا امیرالمؤمنین اخبرنا عن بسم الله الرحمن الرحیم اهی من فاتحه الکتاب؟ قال: نعم کان رسول الله - صلی الله علیه و آله - یقرؤها و یعدها ایة منها، و یقول: فاتحة الکتاب هی السبع المثانی فضلت ببسم الله الرحمن الرحیم و هی الایة السابعة منها؛
سوره فاتحه را خداوند به محمد (ص) و امت و با حمد و سپاس بر خود، آن را آغاز کرد، سپس با دعا و ثنای خداوند - عزوجل - میفرماید: سوره حمد را میان خود و بندهام تقسیم کردهام، پس نیمی از آن من و نیمی از آن بنده من است و بندهام هرچه (در آن) بخواهد، به او میدهم پس هنگامی که بنده بگوید: بسم الله الرحمن الرحیم خداوند میفرماید: بندهام به نام من شروع کرده، پس بر من لازم گشت که امورش را کامل کنم و احوالش را بر او مبارک گردانم و هنگامی که میگوید: الحمد لله رب العالمین خداوند میفرماید: بندهام مرا ستایش کرد و فهمید که نعمتهایی که دارد، از من است و بلاهایی که از او دفع شده، با نیروی من است شما را گواه میگیرم که چند برابر نعمتهای دنیایش در آخرت به او بدهم. و بلاهای آخرت را از او برگردانم؛ به همان گونهای که بلاهای دنیا را از او برمیگردانم هنگامی که بگوید: الرحمن الرحیم خداوند میفرماید: شهادت داد که من بخشنده و مهربانم، شما را گواه میگیرم که از رحمتم بهره او را فراوان گردانم و از عطایم سهم وی را به شهادت میگیرم که همان گونه که اعتراف نمود که من مالک روز رستاخیز هستم، در روز شمار، حسابش رابر او آسان گردانم و حسناتش را بپذیرم و از گناهانش درگذرم. پس وقتی بنده بگوید: ایاک نعبد خداوند میفرماید: بندهام درست گفت، او مرا عبادت میکند، من نیز به او پاداشی در قبال عبادتش بدهم که هرکسی که در عبادتش برای من با او مخالفت کرده رشک برد. پس وقتی که بگوید: و ایاک نستعین خداوند میفرماید: از من کمک خواست و به من پناه برد، شما را به گواه میگیرم که او را در کارش یاری کنم و در گرفتاریاش کمک کنم و در روز رستاخیز در سختیها دستش را بگیرم. هنگامی که بگوید: اهدنا الصراط المستقیم تا آخر سوره، خداوند بزرگ و هرچه آرزو نمود، به او دادم و از هرچه میترسید، ایمنی اش بخشیدم. از امیر مومنان علی (ع) پرسیدند: یا علی! بسم الله الرحمن الرحیم بگو آیا جزئی از فاتحه است؟ فرمود: آری رسول خدا (ص) آن را میخواند و آیهای از آن محسوبش میفرمود. فاتحه الکتاب، سبع المثانی (دو هفت تایی) است و با بسم الله الرحمن الرحیم فضیلت یافته و آیه هفتم آن است.
(بحارالانوار، ج 85، ص 59)