مراتب نیت

 نیت­های مؤمنان سه رتبه دارد: گروهی از ترس دوزخ عبادت می­کنندکه عبادت بردگان است، گروهی به آرزوی بهشت که عبادت تاجران است، و گروهی از محبت و عشق خدا را می­پرستند که عبادت آزاد مردان و کریمان است.1

هر سه پرستش با اینکه مراتب مختلفی دارند، اما صحیح هستند، زیرا هر یک از این سه قسم برای خداوند متعال انجام گرفته است نه برای غیر او. هرچند آن کسی که خدا را از روی ترس عبادت می‌کند، جز خدا را نمی‌پرستد؛ولی هنوز از بند غضب رها نشده و نمی‌داند که باید از معبودش، بیش از نجات یافتن از آتش را طلب کند. او خدا را تنها واسطه برای فرار از آتش قرار دادهاست.

نیز آن کسی که بر اساس بهشت جویی، عبادت می‌کند، غیر خدا را نمی‌پرستد؛ ولی چون هنوز از قید و بند شهوت نرسته، نمی‌فهمد که باید از مولا و معبود، چیزی فراسوی رسیدن به بهشت را آرزو کند. او خدا را واسطه برای رسیدن به بهشت قرار داده است.

اما خردمندی که شوق خشنودی مولای خویش را دارد، او آزاد­مردی است که می‌فهمد چه می‌طلبد و این برترین عبادت است.2

فاش می‌گویم و از گفته خود دلشادم         بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم.

نیست بر لوح دلم جز الف قامت یار           چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم

1 . . (الکافی، ج‏2، ص84)