خاکساری انسان در سجده
خاکساری انسان در سجده
مردیبه رسول خدا (صلی الله علیه و آله)عرض کرد: دعا کنید که خدا مرا به بهشت برد. حضرت فرمود: «اعنّی بکثرة السّجود» [1] من دعا میکنم، لیکن تو مرا با سجدههای زیاد و طولانی کمک کن تا دعای من مستجاب شود.
سجده، انسان را خاکسار و متواضع میکند، انسان خاکسار هرگز نمیگوید «من».
کارخیری که از دست دیگران صادر شده و ما توفیق انجام آن را نداشتیم در صورتی که به آن کار راضی و خوشحال بودیم، در ثواب آن سهیم هستیم و دیگر حسرت نمیبریم. [2] اگر بسیاری از افراد گرفتار این امرند که چرا من نکردم؟ برای آن است که او عمل صالح را نمیخواهد، خود را میخواهد. ممکن است کار خیر به دست دیگران انجام شود و انسان وارسته، در ثواب شریک باشد؛ چون واقعاً به آنکار راضی است. هرگاه توانستیم نفس خویش را، که هرگز دست از ما برنمیدارد، سرکوب و رام کنیم آنگاه راحت هستیم؛ و این کار، به وسیل عبادت میسّر است. [3]
از وصایای امیرالمؤمنین (علیهالسلام) و توصیههای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)است که: «و لا تباغضوا فانّها الحالقة» [4] دشمنی و عداوت نکنید، زیرا دین را حَلق میکند. تراشیدن موی سر را با تیغ، «حلق» میگویند. مویی که تیغ شود به این آسانی نمیروید. فرمود: اختلاف و عداوت، دین را تیغ زده و از ریشه میکند. مثل آنکه گاه انسان در اثر عداوت به دام کافری پناه میبرد. اینکه گفتهاند: خدا را بخوانید و بخواهید که شما را لحظهای به حال خود وانگذارد، برای آن است که حسد، کینه و عداوت، دین را حلق میکند و چیزی برای ریشههای دین باقی نمیگذارد. هرگز کین یکدیگر را در دل نگیرید. منشأ این امور خودخواهی است. و نماز خودخواهی را از بین میبرد.
امام صادق (علیهالسلام) فرمودند: «علیک بطول السّجود فإنّ ذلک من سنن الاوّابین» [5] هنگام سجود زود سر از خاک برندارید. نمازهای عمومی را به طور معمول بخوانید؛ اما در حالات خاصه خود، زود سر از سجده برندارید؛ چون این دشمن درونی، انسان را آرام نمیگذارد، تا آخرین لحظه میکوشد انسان را فریب دهد.
لذابهترین فرصت در حال نماز، حال سجده است که امام صادق (علیهالسلام) فرمودند: «إنّ أقرب مایکون العبد من الرّبّ عزّ و جلّ و هو ساجد باک» [6] نزدیکترین حالت بنده به خدا وقتی است که در حال سجده باشد و گریه کند. انسان هرچه به خاک نزدیک شود، به خدا نزدیکتر میشود.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله)در ضمن خطب شعبانیه فرمود: «ظهور کم ثقیلة من اوزارکم فخفّفوا عنها بطول سجودکم» [7] پشتهای شما از بار گناه سنگین شده است. آنهارا با سجدههای طولانی سبک کنید. ملاحظه میکنید که اثر سجده تا چه حد است؟ گاهی برای انسان مقدور نیست در نمازهای واجب، سجدههای طولانی داشته باشد؛ اما اصل سجده کردن چه در نماز، چه غیر نماز امری مطلوب و اثربخش است. هرگاهانسان از شر «خود» رهایی یافت، دیگر چیزی او را نمی رنجاند.
پی نوشت ها:
[1] - تهذیب، ج2، ص 236.
[2]- قال علی (علیهالسلام) «الرّاضی بفعل قوم کالدّاخل معهم فیه و علی کلّ داخل فی باطل إثمان: اثم العمل به و اثم الرّضا به» (نهجالبلاغه، حکمت 154).
[3]- قال علی (علیهالسلام): «انّما یجمع النّاس الرّضا و السّخط، فمن رضی امراً فقد دخل فیه و من سخطه فقد خرج منه.» (وسائلالشیعه، ج16، ص 140).
[4] - نهجالبلاغه، خطب 86.
[5] - بحار، ج85، ص 162.
[6] - کافی، ج2، ص 483.
[7] - بحار، ج93، ص 357.