پایبندی به نماز و انفاق

خداوند نمازگزاران را معرفی و اسرار و خاصیت نماز را بیان کرده میفرماید:

«الّذین هم علی صلاتهم دائمون» آنان همواره نمازشان را میخوانند و هرگز نماز را ترک نمیکنند. و به برکت نماز به انجام کارهای خیر کشیده میشوند.

«و الّذین فی أموالهم حقّ معلوم للسّائل و المحروم» [1] نمازگزار کسی است که هم آنچه در اختیار اوست، به خود اختصاص نمیدهد؛ بلکه سهمی را هم برای فقرا منظور میکند. سخن از مال حلال است نه مال حرام. اگر کسی از مال حرام بخشش کرد، طرفی نمیبندد. کسی که از راه حلال به دست آورد، مالک مال میشود و انفاق، از مال خود اوست. فرمود: نمازگزار کسی است که مال او حساب شده است و دیگران در مال او سهمی دارند.

دیگران دو گروهند: گروهی از فقرا که روی سؤال دارند. و عدهای که عفیفند و روی سؤال ندارند. نمازگزار کسی است که دیگران را در اموال خود شریک قرار میدهد.

امام رضا (علیهالسلام) هنگام صرف غذا، ظرف خالی طلب میکردند و قبل از خوردن، بهترین غذاهای سفره را در آن ظرف ریخته و برای مستمندان میفرستادند. [2] آنگاه این آیات را میخواندند: «فلا اقتحم العقبة و ما أدرئک ما العقبة» [3] مردم این عقبهها و گردنههای عاقبتنگری را بالا نمیروند. به واقع نمیدانند این گردنهها چیست. در سرزمینهای هموار، مساعد و ملایم راه میروند. در دامن کوه که زمین هموار است، راه رفتن مشکل نیست. بالای کوه رفتن دید انسان را وسیع میکند.

لباسهای کهنه و مندرس را به فقرا دادن، صراط مستقیم نیست، «اقتحام عقبه» یا گذشتن و عبور از گردنه نیست. این آیه ما را تشویق میکند که چرا از کوه مشکلات بالا نمیروید؟ چرا همیشه در دامن کوه هستید؟ چرا همتهای بلند ندارید؟ چرا سعی نمیکنید، از این گردنهها و کُتلها بگذرید؟ غذاهای مانده و لباسهای مندرس را به این و آن دادن، کار سهلی است و این را خدای سبحان دوست ندارد: «لن تنالوا البرّ حتّی تنفقوا ممّا تحبّون». [4]

از وظایف دولت اسلامی رسیدگی به همه فقراست، حتی اگر فقیر مسلمان نباشد. در روایات آمده است که: «مر شیخ مکفوف کبیر یسأل، فقال امیرالمؤمنین (علیهالسلام) ما هذا ـ فقالوا یا امیرالمؤمنین نصرانی قال فقال: ـ استعملتموه حتّی اذا کبر و عجز منعتموه! أنفقوا علیه من بیتالمال» [5] پیرمردی مسیحی تکدی میکرد، حضرت پرسید: این چیست؟ گفتند مردی نصرانی است که از کار افتاده، گدایی میکند. فرمود: تا توانی داشت او را به کار گرفتید حال که از کار افتاده از او دریغ میدارید از بیتالمال دولت اسلامی بر او نفاق کنید.

مگر هر صدقهای را خدای سبحان قبول میکند؟ قرآن در مورد صدقه دادن منافقان میفرماید: بگو هرچه میخواهید بدهید، نفقات و صدقات و کمکهای اینها مقبول نیست. چون اینها کمک را غرامت میدانند و با خلوص نمیدهند. «و من الاعراب من یتّخذ ما ینفق مغرماً» [6] خدا چنین انفاقی را نمیپذیرد.

اگر باغبانی درختی را هرس میکند و شاخههای اضافه آن را میبرد، آیا این عمل غرامت و هزینه است؟ شاخههای زاید را میزنند تا درخت شکوفا شود؛ آیا این غرامت درخت است یا غنیمت؟!

زکات مال به در کن که فضله مو را چون باغبان ببرد بیشتر دهد انگور

چنانچه انسان چیزی را که در راه اسلام خرج میکند آن را غنیمت بداند نه غرامت، خدای سبحان آن را میپروراند و مانند کوه احد بزرگ میکند، گرچه آن چیز نیمی از خرما باشد، این به حکمت صدقه باز میگردد که کدام صدقه با حکمت همراه است و کدام صدقه بدون حکمت است. [7]

پی نوشت ها:

[1] - سور معارج، آیات 23 تا 25.

[2] - تفسیر برهان، ج4، ص 464؛ کافی، ج4، ص 52.

[3] - سور بلد، آیات 11 تا 12.

[4] - سور آل عمران، آی 92.

[5] - وسائل‌الشیعه، ج 15، ص 66؛ تهذیب، ج6، ص 297.

[6] - سور توبه آی 98.

[7] - امالی شیخ مفید، ص 406، مجلس 42، ح 7؛ نیز همین کتاب، 266