نماز فیض دائمی در ارکان هستی
نماز فیض دائمی در ارکان هستی
اقسام نماز را میتوان بدین گونه تقسیم بندی کرد.
1.نماز حق تعالی: که همان افاضۀ رحمت بی منتهای اوست که در آیه کریمه زیر جلوه کرده است: «هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَمَلَائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ وَکَانَ بِالْمُؤْمِنِینَرَحِیمًا (1)؛ یعنی او خدایی است که رحمت خود و فرشتگانش را بر شما افاضه میکند تا از تاریکیهای غفلت، خارج و به عالم نور ذکر، برساند و از گمراهیبه هدایت و از شقاوت به سعادت واصل گردند. و این رحمت همه ما سوی الله را فراگرفته است که به رحمت عام تعبیر میشود و در مقابل رحمت رحیمی حق تعالی است که در نتیجه، مؤمنان از آن بهرهمند میشوند و غیر مؤمن را لیافت آن نیست که به رحمت خاص بیان میشود.
بنابراین هرچه که خداوند روشنی رحمت خویش را بر عالم هستی بتاباند، خوبیها و پاکیها به آنها واصل شده است کهدر این جا باید سررشته را نگهداشت تا اولاً این فیض نگسلد، و ثانیاً به مقام احسان الهی نائل شود که او هم، همانند خداوند صفت رحمت را گرفته به بندگان رساند.
2.نماز ملائکه: به معنای رحمت و طلب بخشش و دعا برای مؤمنین است «هو الّذی یُصَلّی عَلَیکُم وَ مَلائِکتُهُ»؛ (یعنی فرشتگان خدانیز طلب رحمت و مغفرت برای شما میکنند) و در کریمۀ دیگر دربارۀ ملائکه میفرماید:
«وَیَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْءٍ رَّحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِیلَکَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِیمِ»(2)؛یعنی فرشتگان نیز طلب رحمت و مغفرت برای مؤمنان میکنند و میگویند: پروردگارا، تو که رحمت وعلمت همه چیز را فراگرفته و تو عالِمی که مؤمنان محتاجترین بندگانند، به رحمت واسعۀ تو، پس رحمت و بخشایشت را به مؤمنانی که از کثرات ماسوی گذشتند وراه وحدانیت تو پوییدند. عنایت فرما و ایشان را از عذاب شعله های آتش بازدار و آنان را از دچار شدن به عواقب گناهان، دور فرما.
دلا معاش چنان کن که اگر بلغزد پای
فرشتهات به دو دست دعا نگه دارد (3)
3.نماز انسان: به معنای رحمت و نیایش و افعال مخصوصی که از صاحب شریعت به ما رسیده است؛ یعنی همان نماز معروف مسلمین که به لفظ «أقیمُوا الصَلاَةَ» ومشابه آن در قرآن زیاد ذکر شده است.
4. نماز همۀ ماسوا: به معنای تسبیح فطری و سجود ذاتی هر موجود است که از ظهور تجلیّات حق است بر آنها وهمۀ ما سوا فقیر الی الله اند و اظهار فقر ذاتشان، صلات و تسبیح پروردگار خویش است و رحمت حق بر ایشان مستدام. «أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُسَبِّحُلَهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّیْرُ صَافَّاتٍ کُلٌّ قَدْعَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِیحَهُ وَاللَّهُ عَلِیمٌ به ما یَفْعَلُونَ» (4)؛ یعنیای محمد(صلی الله علیه و آله)! آیا نمیبینی (یعنی شاهدی و میبینی) که هرکس در آسمانها و زمین است ستایشگر پروردگار خویش است و پرندگان بالهای خود را در جو آسمان میگسترانند و خدای خود را میستایند و به درگاهش نماز میبرند و همه، گاه ستایش و نیایش خود را میدانند و خدا نیز به آن آگاه است و خواسته همه را اجابت میکند.(5)
پی نوشت ها:
1. سوره احزاب، آیه 43.
2. سوره غافر، آیه 7.
3. حافظ.
4. سوره نور، آیه 41.
5. معراج عشق، ص 24 به نقل از فتوحات، ج1، ص 386 و تفاسیر دیگر.